|
2008
|
|
|
Ez zituzten aintzat hartzen
|
hainbat
biktimaren aitortzak lortzeko erabili zituen metodo basatien inguruko salaketak, eta teknika terrorista horietan oinarrituz ezarri zuen terrorearen estatua Gipuzkoan, euskal hiritarren bizitzaren eta heriotzaren jabe bilakatuta, abuztuaren 2a heldu zen arte, hil zuten arte. Gogoratu behar da bere heriotzaren albisteak zoriona zabaldu zuela hiritarren artean, haien joera politikoak zernahi izanda ere.
|
|
|
Gaur bertan, Giza Eskubideekiko euskal agiria emango die Juan Jose Ibarretxe lehendakariak Rigoberta Menchu Bakearen Nobel saridunari eta Elio Tamburi Nazio Batuen Giza Eskubideen goi komisarioari, Arantzazun (Gipuzkoa) egingo den ekitaldian. Ekitaldi horri begira,
|
hainbat
biktima elkartek dokumentu bat egin dute Jaurlaritzak «terrorismoa justifikatu» egiten duela kritikatuz. Besteak beste, AVTk eta Fernando Buesa, Gregorio Ordoñez eta Miguel Angel Blanco Fundazioek sinatu dute agiria.
|
|
2009
|
|
|
1 Espainiako Gobernuak, oposizioak, Eusko Jaurlaritzak eta ezker abertzaleak ezikusia egiten diete politikan erabil ez ditzaketen biktimei. Espainiako Gobernuak eta gaur egungo oposizioak, Gobernuan zelarik, zuzen zuzenean eragin dituzte
|
hainbat
biktima. BVEren biktimek, GALen biktimek, torturaren biktimek Estatu espainola dute erantzule.
|
|
|
Era berean, gure elkarteko ikertzaileok argi daukagu gure eginbeharraegiaren ezagutza ikertzea dela, biktimen edota hauen senitartekoen esku jartzeko.Gure esperientziak irakatsi digu plano ezberdinen artean sareak ezinbestekoakdirela, baina plano bakoitza osatzen duten eragileen betebeharrak ez direla nahastubehar. Alabaina
|
hainbat
biktimen erakundek plano ezberdinetan jarduteko legitimitatea aldarrikatzen dute eta guri ere kritika zorrotzak bideratu izan dizkigutejarduera zientifikoaz harago konpromiso sozial gehiago ez dugulako azaldu. Gureustetan eragiletza zientifikoaren, sozialaren eta politikoaren planoak zenbait kasutan nahastu egin dira.
|
|
|
Ezker abertzaleak eguerdian egindako omenaldia ere jendetsua izan zen. Gasteizko gertakarietan hildako bost langileen senideak eta
|
hainbat
biktima ere bertan izan ziren, urtero legez, hunkituta. 33 urte igaro ostean biktimek oraindik justizia, egia eta erantzukizunak zuritu daitezen aldarrikatzen dutela gogoratu zuten ekitaldian.
|
|
|
Salaketak salaketa, operazio militarra ez zuten bertan behera utzi atzo ere. LTTEren arabera, arratsaldea bitartean 22 aldiz bonbardatu zuten militarrek Gobernuak eremu seguru izendatutakoa,
|
hainbat
biktima eraginez. Sri Lankako agintariek eurek izendatu zuten eremu seguru tamilen kontrolpeko eremuaren zati bat, zibilek babeslekua izan zezaten.
|
|
|
Beraz, trantsizioaren lehen urteak gogorrak izan ziren homosexualentzat, atxilotu eta zigortu egiten baitzituzten. Hori ez zen gertatzen frankismoaren errepresioa jasan zuten beste
|
hainbat
biktimekin. Adibidez, pentsa ezina zen alderdi sozialistako edo komunistako kide bat atxilotua izatea, zituen ideia politikoengatik.
|
|
|
Eta milaka izan dira Bilboko kaleetan hildakoaren familiari babesa eskaini eta ETAri arbuioa manifestazioan erakutsi diotenak. ETAk hildako
|
hainbat
biktimen senideek, Ertzaintza, Espainiako Polizia eta Guardia Zibilaren ordezkariek zein Puellesen anaiak eta semeek eutsitako pankarta buru zuen protestak txalo artean egin du Jesusen Bihotzetik udaletxera arteko bidea.
|
|
2010
|
|
|
" Ezin dira diktadurak eta faxismoak eragindako biktimak ahantzi, are eta gehiago trantzisio garaian hartutako neurriak direla medio hiltzaileak kalean daudenean" gaineratu zuen. " Abstenitu egingo naiz errekonozimenduaren apartaduan GALen biktimak, zein diktaduran eta guda zibilean heriotza aurkitu zuten
|
hainbat
biktima kanpo geratzen direlako" adierazi zuen Izetak.Askatasun ParkeaPSOEren proposamen honen hirugarren puntuan onartu zenez, Okendoko PERIan sortzen den parke berriari, hau da, Brigidatarren baratzak zirenetan kokatuta egongo den parkeari, terrorismoaren biktimak gogoratzeko Askatasun Parkea izena jarriko zaio. " Terrorismoaren biktimekiko errespetu gisa, parke enblematikoa izango delakoan, oso izen egokia iruditu zaigu Askatsun Parkea" gaineratu zuen Iñaki Mugica, PSE EE alderdiaren Udal Taldeko bozeramaileak.
|
|
|
EAk, alderdi bezala publikoki kritikatu du proposamen hau biktima guztiak ez direlako kontuan hartzen eta ondorioz ez du babestu. Sopelan, aldiz, BAI bozkatu du… Sopelako
|
hainbat
biktima ahaztu zaizkio Sopelako EAri. Ezker Abertzalea eta EA egiten ari diren elkarlana eta eman diren pausuak ez dira oraindik gure herrira heldu?
|
|
|
Azaroaren 10eko proposamenean gogoan hartzen diren biktimek ez dute inondik inora bat egiten nire oroitzapenean dauden hainbat eta
|
hainbat
biktimekin. Proposamenean aipatzen direnak onartzen ditut, eta errepikatuko dut, errespetua, nahia eta lana, biktima gehiagorik egon ez dadin, baina biktima asko falta dira, herri honen sentimenduan eta eguneroko bizian badaudenak:
|
|
2011
|
|
|
Jakina, NATO miresten dute, huraxe izan baita haien garaipenaren gakoa. NATOren bonbardaketen
|
hainbat
biktima ezagutzeko parada izan nuen eta, normala denez, beste modu batean ikusten zuten koalizio militarra. Nora begira dauden libiarrak?
|
|
|
Sexu bortxaketak jasan zituzten pazienteen historiak kontatu zizkioten Montxori bere lagun terapeutek.
|
Hainbat
biktimarekin bildu ostean, atsekabetuta bukatu zuen zuzendariak, baina aldi berean biktima horien kemenarekin miretsita, eta giza jokabide irrazionalen kontrako borrokari buruzko filma egitea erabaki zuen. –Patu beltzari aurre egitearen ausardiaz, nork bere etorkizuna eraikitzearen esfortzuaz, gure gizarteak ez ikusiarena egiten dion errealitate ilunaz?
|
|
2012
|
|
|
Politikariei ere laguntza eskatu die legedian beharrezko aldaketak egin eta delituen preskripzioa baztertzeko, bestela eginiko lan guztiak baliorik ez duelako: «Jakin beharra daukagu haur lapurtuekin gertatu den guztia, eta eskatzen diogu batzordeari jarraitzeko lanean,
|
hainbat
biktima lasai bizi daitezen».
|
|
|
Izan ere, egun iritziak askotarikoak dira, eta beharrezkoa da horiek partekatu eta elkarlanean aritzea». Mexikon ere, Argentinan hasitako bideari jarraitzea aztertzen ari dira
|
hainbat
biktima. Helburua zein den argi du Fuentesek:
|
|
|
Pluja seca (Euri lehorra) izan zen aurrena; nazioarteko bitartekarien lana jaso zuen bertan. Orain, Parlen els ulls (Begiak mintzo dira) dokumentalean, euskal gatazkaren
|
hainbat
biktima jarri ditu hizketan. Biko taldeetan, solaskideak aldatuz, txandakatuz:
|
|
|
Guk geuk, interes handia daukagu [ETAren] biktimekin. Denbora luzea daramagu
|
hainbat
biktimarekin harreman zuzenak lantzen, elkar ezagutzen eta konfiantza berri bat saretzen. Baina aitortu behar dugu lan zaila dela, biktima izendapen horren azpian pertsonak daudelako eta pertsonek oso modu ezberdinean bizi izan dutelako eta bizi dutelako beren errealitatea.
|
|
|
Glencree Ekimena 2007 urtearen erdialdean sortu zen taldea da eta ordutik aurrera etenik gabe garatu du bere jarduera. Denborarekin jarduerak ugaritu egin dira eta sakondu ahala partaide gehiago bildu dira gaur egungo egitura eratu arte.
|
Hainbat
biktima elkartzeko taldea da eta horrek esperientziak partekatzea erraztu du. Indarkeriaren bidegabekeriak arlo pertsonalean eta familian duen eragin handiaz jabetzea ere bai.
|
|
|
Inkesta bat kaleratu dute beste bat gehiagoegunotan AEBetan, eta bertan galdera hau egiten zitzaien hiritarrei: " Babestuko al zenuke ekintza militar bat nahiz eta honek beste herrialdetako
|
hainbat
biktima zibil errugabe eragin?". Ehunetik 70ek baiezko erantzuna eman diote galdera horri.
|
|
2013
|
|
|
Bide batez, helbururako ona bada, bitartekoa ere egokia dela aitortu du Del Burgok: berdin zen nondik zetorren berak jasotako dirua, kontua da zertan erabiltzen zen eta erabilera primerakoa zen (aitortu duenez, ETAren
|
hainbat
biktimarentzat eta Basta ya! ren gisako erakundeentzat).
|
|
|
Lehenengoa, biktimen kalte pertsonala konpontzea, berandu etorri zen: lehenago egon zatekeen 70, 80 edota 90 hamarkadatako
|
hainbat
biktimen sufrimenduz ahazturik. Eta hori Euskadin edo Nafarroan edo Espainian, antzeko.
|
|
2014
|
|
|
1936ko altxamendu frankistaren ondorioz,
|
hainbat
biktima izan ziren Euskal Herrian. Guda horretan parte hartu zuten gudariak asko izan ziren, baita Euskal Herritik kanpotik iritsitakoak ere.
|
|
|
Nolakoak izan dira elkarrizketa horiek?
|
Hainbatetan
biktimen ahotik entzun dugu hasieran elkarrizketa gogorrak izan arren asko laguntzen duela. Zein iritzi duzu zuk?
|
|
|
Duela gutxi atera da Espainiako Gobernuak ez dituela GALen eta BVEren
|
hainbat
biktimen kalte ordainak ordaindu nahi.
|
|
|
Autotik atera gabe, etxeari begira iraun zuen Asiainek. Azken urte haietan
|
hainbat
biktimaren ahaideekin hitz egin behar izan zuen. Istripuetan hildakoak ziren gehienbat.
|
|
2015
|
|
|
Salaketa berriek ez dute ibilbide juridikorik, berandu baino lehen libre utzi lukete, baina balio dezake orain denbora batez Arrozpide berriz espetxean mantentzeko. Mendekuaz gain, Espainiako Gobernuak
|
hainbat
biktimen elkartetik jasotzen dituen kritiketatik babesteko balio dio.
|
|
|
deitu izan zituztenak osatu zituzten, eztabaidarako. Garai hartan, 2011ko otsailean hasita, ETAren
|
hainbat
biktimarekin aurrez aurreko bilerak ere egin zituzten, Eusko Jaurlaritzaren babesarekin ari ziren bitartekarien laguntzaz. Liburu batean ere jaso zituzten esperientzia haiek.210 Aldi batez, Itzulezinezko Prozesuan Konprometitutako Presoak izena hartu zuten hausnarketak taldean plazaratu zituztenek, tartean Gisasola bera.
|
|
2016
|
|
|
NBE Nazio Batuen Erakundeak argitaratu duen azken txostenean Georgiako hainbat soldaduri sexu abusuak egin izana egotzi die, eta horren harira erantzun du Georgiako armadako buru Vajtang Kapanadzek. NBEk eginiko ikerketaren arabera, 14 eta 16 urte bitarteko
|
hainbat
biktimak salatu dute 2014an Georgiako soldaduek bortxatu zituztela, Bangiko aireportutik gertu dagoen Mpoko errefuxiatuen kanpalekuan. Kapanadzek zin egin du kasu horiek «ahalik eta azkarrena» ikertuko dituela, eta ustezko delituak baieztatuz gero «dagozkien zigorrak» jasoko dituztela soldaduek.«Georgiako armadaren ohorea eta izen ona zikindu dituzte», esan du armadako buruak.
|
|
|
1978 eta 1999 urteen arteko polizia indarkeriaren biktimak izan zirenak aitortu eta ordaintzeko lege proiektua prestatzen ari du Jaurlaritzak. ‘Egiari zor’ fundazioa gehiegikerien
|
hainbat
biktimen elkarteekin bildu da eta kritika egin dio Jaurlaritzari beste indarkeria mota batzutako biktimen pareko" eskubide eta ordaina" eskuratu ahal izaitea galdeginez. Halaber 1960 eta 1978a artean gertatuarekin egin zuen bezala.
|
|
|
Instituzio guzietako ordezkariak eta
|
hainbat
biktima elkarretaratu dira Donostian eta Iruñen, Terrorismoaren Biktimen Europako Egunaren karietara. Denak aitortzearen eta haien artean sailkatzerik ez egitearen alde agertu dira biktimak.
|
|
2017
|
|
|
Kontestu berean, azaroaren 8an, Nafarroako Parlamentuan
|
hainbat
biktimak hartu zuten hitza. Tartean Oihan Unai Ataunek bere esperientzia kontatu zuen.
|
|
|
Ez zen akusazio bera egin zuen bakarra, gainera. Barbarin artzapezpikuaren arduragabekeria salatua zuten beste
|
hainbat
biktimak aurrez. Kasu hartan Lyongo Bernard Preynat apaizaren abusuak salatzen zituzten, eta haiek izan ziren ardura maila koska bat igotzea erabaki zutenak.
|
|
2018
|
|
|
Eusko Jaurlaritzarentzat sustatutako unitate didaktikoak" era kritikoan helarazten die gazteei indarkeriaren eta terrorismoaren historia". Hezkuntza programa hori gogor kritikatu dute PPk eta
|
hainbat
biktimen elkarteek. Aldiz sustengua eman dioten biktimak hezkuntza proiektuetan parte hartzeko usaia dute, eta horientzat, Herenegun ezinbesteko urratsa da, biktimek ikastetxeetan emaiten duten lekukotasuna osatzen dituelako," indarkeriari legezkotasuna kenduz, berriro gerta ez dadin".
|
|
|
|
Hainbat
biktimen lekukotzak jasoko ditu erakusketak. “Gerra Zibilaren nahiz 107/ 2012 Dekretuaren babespeko frankismoaren biktimen memorien lekukotzak entzun ahal izango dira, bai eta terrorismoaren biktimenak ere”, azaldu dute Gogora institutuko kideek.
|
|
|
Kereila horretan salatzen diren krimenegatik Justiziaren eskaerak lehendabiziko aldiz izan zuen erantzun baikor bat,
|
hainbat
biktimek eta senitartekoek urteetan zehar, diktadura garaian lehenengo eta egungo sasi demokrazia honetan geroago, eskatzen zutena aintzat hartuaz, hainbeste urtetan ezereztuak, ahaztuak eta isilarazitakoak izan eta gero.
|
|
|
Aro berria hasia zen, espainiarrendako lehen esperientzia demokratikotzat jo izan dena. Iruñean, eta hedaduraz Nafarroa osoan, aro berriak hainbat ezaugarri nabarmen izan zituen, hala nola eztabaida publiko nagusia auzi erlijiosoa izatea, eskuindarren ia erabateko nagusitasuna, estatutuaren prozesuak indarren egituraketan izaniko eragina, eta gizartean zegoen giro nahasia, hirian
|
hainbat
biktima eragin zituena. Urte haietan, gainera, politikagintza borbor zegoen.
|
|
2019
|
|
|
Era batera eta bestera borrokatu naiz garai hartatik hona. Inoiz ez dut ezer esan, Glencree arte [euskal gatazkaren bake prozesuan
|
hainbat
biktimek topaketak egin zituzten justizia, memoria eta elkarbizitza bultzatzeko]. Glencreen parte hartzeko eskatu zidatenean, zerbait egin behar zela pentsatu nuen, eta nahiz eta batzuek ez zuten begi onez ikusi nire parte hartzea, parte hartu nuen.
|
|
|
Bergwall ek bazituen inguruan hiltzaile gogorrak eta haien artean nabarmentzeko eta arreta erakartzeko zerbait larria egin zuela esan beharra zeukan. Ospitale psikiatrikoko profesionalen eta poliziaren aurrean aitortu zuen
|
hainbat
biktima aiztoz eraso, bahitu, estrangulatu eta bortxatu zituela. Thomasek bere gain hartu zituen hilketak hainbat lurraldetan eginak ziren:
|
|
|
Hamabost urte dira 2004ko martxoaren 11n Madrilen izandako erasotik, eta atentatuetan hildako 192 lagunak oroitu zituzten atzo Espainiako hiriburuan. Ekitaldi bat egin zuten horien omenez, eta Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko presidenteak, Pablo Casado PPko presidenteak eta
|
hainbat
biktima elkartetako ordezkariek hartu zuten parte.2004ko martxoan, PP zen gobernuan, eta atentatuaren egilea ETA zelako teoriari eutsi zion hasieran. Hiru egun geroago ziren Espainiako bozak.
|
|
2020
|
|
|
|
Hainbat
biktimaren familiakoak eta ingurukoak egon ziren bertan.
|
|
2021
|
|
|
Haatik, ohartarazi dute hori erdietsi baldin bada, anitz jenderen indarrei esker gertatu dela: " Euskal Herriko hiritar, alderdi politiko, sindikatu, hainbat herri eragile, instituzio, eta, noski, Euskal Preso Politikoen Kolektiboko kideei eta
|
hainbat
biktimen esfortzuari esker".
|
|
|
Baina datu hauekin guztiekin ere, ezin izan zuten biktima identifikatu. Orain arte aipatu ditugun
|
hainbat
biktimen kasuan bezala, honetan ere, nahiz eta biktimaren DNA eduki eta baita haren hortzak edota atzamar aztarnak ere, ez zegoen zerekin erkatu. " Cherries" gerizak ezizenarekin ezagutzen dute oraindik ikertzaileek edo Mamaroneck eko Jane Doe bezala.
|
|
|
Egoera berria pertsona askoren esfortzuei esker lortu da: Euskal Herriko hiritar, alderdi politiko, sindikatu, hainbat eta hainbat herri eragile, instituzio, eta, noski, Euskal Preso Politikoen Kolektiboko kideei eta
|
hainbat
biktimaren esfortzuari esker.
|
|
|
Dokumentazio lana eskatu dio liburuak.
|
Hainbat
biktimaren biografiak eta memoriak irakurri ditu, baita damututako zenbait etakiderenak ere. Dokumentalek, filmek eta antzerki obrek aberastu dute haren ikuspegia.
|
|
|
«Egoera berria pertsona askoren esfortzuei esker lortu da: Euskal Herriko herritar, alderdi politiko, sindikatu, hainbat eta hainbat herri eragile, instituzio eta, noski, Euskal Preso Politikoen Kolektiboko kideei eta
|
hainbat
biktimen esfortzuari esker». Horregatik, mobilizazioetan parte hartzen segitzeko deia egin zuen.
|
|
|
Zer pauso eman da etorkizunean? ETAk jarduera armatua eten zuela hamar urte bete direnean, hamaika galderen inguruan gogoetatzeko parada izan zuten atzo
|
hainbat
biktimak eta giza eskubideetako adituak Gasteizen, Gogora Memoriaren Institutuak eta Eusko Jaurlaritzako Giza Eskubideen, Biktimen eta Aniztasunaren Zuzendaritzak antolatutako Hamar urte ETArik gabe. Bizikidetza eraikitzen solasaldian.
|
|
|
Auzitegiak azaldu duenez, saiora deituta zegoen itzultzaileak kitxuaren aldaera bakarra ezagutzen du, eta ez
|
hainbat
biktimak hitz egiten dutena. Hori dela eta, hurrengo saiora biktima guztien kitxua aldaerak interpretatzeko gai diren itzultzaileak deitzea erabaki du, eta gaurko saioa bertan behera uztea.
|
|
|
Hamahiru memoria elkartek osatutako plataforma bat da, eta memoria «integrala» dute helburu, bizikidetza eraikitzeko helburuarekin. Iazko abenduan eskatu zieten herritarrei lehendabizikoz Terrorismoaren Biktimen Oroimenezko Zentroaren proiektua baztertzeko, besteak beste
|
hainbat
biktima ez dituelako gogoan hartzen. Zehazki, Espainiako Gobernuak Gasteizen eraiki nahi duen gune bat da.
|
|
2022
|
|
|
|
Hainbat
biktima eta elkarte euskal presoen gerturatze horien aurka agertu izan dira. Ulertzen duzu horien guztien iritzia?
|
|
|
Gauza bat da
|
hainbat
biktimak pertsonalki izan dezakeen sufrimendua, eta hori noski ulertzen dudala. Baina beste gauza bat da beste biktima elkarte batzuek mendekutik eta gorrototik egiten dituzten eskaerak; horrekin ez dut bat egiten, helburu gisa ez daukatelako herri honetan aurrera egitea, zauriak ixtea eta gauzak konponbidean jartzea.
|
|
|
Espainiako Auzitegi Nazionaleko 3 Instrukzio Epaitegi Zentraleko Juan Pablo Gonzalez magistratuak abiatu zuen Frantziako kartzeletan dauden hiru euskal preso horien eta Josu Urrutikoetxearen aurkako auzibidea, 2015ean,
|
hainbat
biktima elkartek eskatuta. Aitor Elizaran euskal preso ohia ere auzibidean sartu zuen hasieran, baina haren kausa artxibatu egin zuten azkenean.
|
|
|
Frankismoak eragindako krimenen aurka azken urtetan biktimek Argentinan ireki duten kausan pertsonatu zen Felipe Izagirre. Buenos Airesera joan zen beste
|
hainbat
biktimekin batera, eta Maria Servini epailearen aurrean bere testigantza pertsonala eman zuen.
|
|
2023
|
|
|
ETAren
|
hainbat
biktimek, Covite eta Fernando Buesa biktimen elkarteek alderdiei eta herritarrei eskatu diete ez dezatela leloa erabil. Terrorismoaren beste 100 biktimek leloa babestu dute, Consuelo Ordoñez Coviteko presidenteak azken egunotan azaldu du bere jarrera kritikoa" Que te vote Txapote" leloaren aurrean, hauteskunde kanpainan Pedro Sanchezek EH Bildurekin lortutako akordioak kritikatzeko eslogan gisa erabiltzeagatik.
|
|
|
«Salbuespenezko espetxe politika horrek gatazka sakontzen du, konpondu beharrean». Jordi Pesadorrona ANCko ordezkariak ere babesa agertu zien «edozein bortizkeria jasan dutenei», beraz, goratu egin zuen Sarek
|
hainbat
biktima elkartu izana: «Halako adiskidetze guneak ezinbestekoak dira autodeterminazio eskubidea gauzatzeko».
|
|
|
Gai honek, gainera, beste hausnarketa batzuetarako bidea zabaltzen du. Hala, alde batetik, ETAko
|
hainbat
biktimak Fermini adierazi dioten babesa aipatzekoa da. Ferminek ETArekiko izan eta mantendu duen jarrera kontuan hartuta, ikusgarria da biktima hauen eskuzabaltasuna.
|