|
2008
|
|
|
(baina latinetik behar zuena hartuz. Gainera, Erroma suntsitzera joan zenean, beste kolonizatzaile beldurgarriago batzuk, esan nahi dut, beste indar politiko berria azaldu zen Euskal Herri inguruan, hau da, germaniar herria) eta ondoren bigarreneko erromanizazio prozesua, Caro Barojak
|
hainbat
aldiz idatzi zuenez.
|
|
|
Bestetik, esan nahi nuen (eta ez nuke inola ere nahi zuek kontu hau bazterrean ahaztuta uzterik) Euskaltzaindiari egozten zaiola, batasuna dela eta,
|
hainbat
aldiz eta hainbat plazatan, euskalkiak alde batera utzi izana. Salaketa gogorra!
|
|
|
J. Etxepare-k
|
hainbat
aldiz liburu berriak aipatu ditu aste oroz Eskualduna> astekarian eskaintzen zuen kronikan. Axular, J.P. Duvoisin, J. Hiriart Urruty idazleak goraipatu ditu, Oxobi-ren Alegiak> (1926) edo J. Barbier-en Piarres> izeneko eleberriaren bigarren liburukia (1929) aurkezten ditu guziz xeheki bainan, harek ere ez du« literatura» erran moldea erabil tzen.
|
|
|
63 Azkueren 1941.01.04ko gutuna Castro Guisasolari (in ABA RMA). Gisa bereko salaketak beste
|
hainbat
aldiz ere egin zituen (cf. Azkue, 1918b:
|
|
|
Urtarrileko hitzaldia arazorik gabe igaro zen, baina martxokoan, jada
|
hainbat
aldiz aipatu den polemikatxoa gertatu zen (goizean. Kirikiñoren, zutabeko zirikada irakurri eta arratsaldean Azkuek «mi Patria no es Euzkadi.
|
|
2012
|
|
|
idatzi zituen ondoren aurkezten dituen hiru itzulpenak, bai eta euskal gramatika eta beste hainbat paper ere. Sarrancek, ziurrenik, Margarita Nafarroakoari egiten dio erreferentzia (eta honek Belatarrekin lotzen gaitu berriro; izan ere, Belatarrak Nafarroako gortean aritu baitziren lanean
|
hainbat
aldiz). Margarita Nafarroakoak, Leizarragari Biblia euskaratzeko eskatu zion Joana Albretekoaren amak, Heptameron izeneko liburu bat idatzi zuen, frantsesez, XVI. mendean.
|
|
|
Ken baldin badaitezke eta perpausari ezer eransten ez badiote, nola uler dezakegu Koldo Mitxelena bezalako euskal idazle ospetsu batek, bere prosa maiz aski eredugarritzat joa izan denean (Esnal & Zubimendi 1993, Esnal 2008, etab.? hainbat eta
|
hainbat
aldiz, bere diskurtsoan aurrera egiteko, baliabide honetara jotzea?
|
|
|
Ez, agian, gaiaren terminologiari dagozkionak, ez eta, agian, mintzagaiak eta aztergaiak berak eragindakoak ere. Norentzako honek, goian ikusi dugun bezala, esatariak hainbat eta
|
hainbat
aldiz, zuzenean egindakoak aski ez izan eta, darabilen aipamen ezkutuen estrategiari egin dio aurre, testua bere osotasunean ulertu eta interpretatuko badu: Mitxelenaren ezkutuko arerioari, hain juxtu ere.
|
|
|
Badira, bestalde, hainbat eta hainbat diskurtso analisi egitura parentetikoak aztergai ez dituztenak, baina polifoniaren gertakaria berariaz aztertzen dutenak. Eta horietan,
|
hainbat
aldiz, polifonia aztertzen ari direlarik, egitura parentetikoei egin izan zaie erreferentzia, dela zuzenean aipatzen dituztelako, dela azalpenerako darabilten adibidetegian aztergai ditugun egiturak ugariak direlako (Blanche Benveniste 1989, Danon Boileau et alii 1991, Authier Revuz, 1995..). Horietatik guztietatik esanguratsuena, ziurrenik, Authier Revu ren (1995) lana da.
|
|
|
Baina ken baldin badaitezke eta perpausari ezer eransten ez badiote, nola uler dezakegu Koldo Mitxelena bezalako euskal idazle ospetsu batek bere testuetan, kritiketan esate baterako, horiek baititugu azterkizun? hainbat eta
|
hainbat
aldiz, batere behartu gabe, bere diskurtsoan aurrera egiteko, baliabide honetara jotzea?
|
|
2013
|
|
|
Apezen inplikazioa Estatuaren eta Elizaren bereizte legeak sortu egoera bereziaren gainetik izan zela erakustera eman nahi zuen Eskualduna k. Frantziak bere lurraldetik kanporatu zituen apaiz eta fraideak gerla egitera itzuli zirela goraipatu zuen
|
hainbat
aldiz Saint Pierrek. Aita Blaise fraidearen heriotza eta haren ehorzketa aipatu zituen behin, azpimarratuz Frantziak lehenago
|
|
|
Lan honen bigarren atalean
|
hainbat
aldiz ikusi dugu gerla infernuarekin konparatzen zutela edo suaren erdia «ifernu» izendatzen zutela. Infernuaren aipuarekin, gerla biziki egoera bortitza eta lubakietan egotea jasangaitza zela adierazten ari ziren, baina oraintxe aipatu dugun zigorraren ideiarekin ere lot daiteke infernuaren erreferentzia, Nicolas Beaupréren arabera:
|
|
|
Baina Jainkoa alde zutela azpimarratzearen gibelean, otoitz egiteko eskaera ere ikusi behar zen. Frantses guztiak ez zirela hain giristino erakusten zuten
|
hainbat
aldiz, eta horren adibide da Oxobi-ren artikulu zati hau:
|
|
|
Batasun giro hark luzaz iraun zezan nahi zuen Eskualduna k, gorago aipatu bezala,
|
hainbat
aldiz agertu baitzuen gerla bururatu ondoan ere Frantzian sortu zen barne bake horren segitzeko desioaeta fraideen haizatze neurriak bertan behera uztea, azpimarratuz Clémenceauk berak iragarri zuela gerla bururatu ondoan fraideak ezin izanen zirela Frantziatik igorri. Pentsa daiteke, ororen buru, Eskualduna ren batasun gogo hori interesatua zela, ez zela mugatzen Frantziaren defendatzeko beharrezkotzat zeukan batasun sendo baten kontzientziara, baizik eta aukera horrekin Elizaren egoeraren hobetzeko itxaropenarekin zuela lotura.
|
|
|
Zenbait hilabete iragan arte baizik ez ziren hasi onartzen gerlak luze joko zuela. Gerla luzatzearekin batera, bakea egiteari buruzko eztabaidak lekua hartu zuen, oroz gainetik Aita Santuak
|
hainbat
aldiz bakerako deia egin baitzuen. Eskualduna k ahoan bilorik gabe erran zuen nahiago zuela bakerik ez egitea Frantziak galtzea baino, hala nola bakea egitekotan, Frantziak galdu lurrak (Alsazia eta Lorrena barne) berreskuratu ondoan baizik ez zitekeela egin.
|
|
|
Baina komeni da hori ere erlatibizatzea.
|
Hainbat
aldiz agertu zen herriminarekin lot genezakeen sentimendu bat, Euskal Herria noiznahi gogoan baitzuten. Baina Euskal Herriaren aipu horiek hurbiletik begiratuz, Euskal Herriko bazterretara eta etxera mugatzen ziren.
|
|
|
Berez, aski izanen zen «zerbait» hitzarekin, «bat» hori sobera da. Baina beste
|
hainbat
aldiz agertu zen forma hori, Adéma zuzendari izendatua izan aitzin ere. Horra beste arrazoi bat, editorialen egilea hura izan zela baieztatzeko.
|
|
|
Jean Jacques Beckerrekere aipatu du 1870ean egunkariek informazioak ematen zituztelako jakin ahal izan zutela alemanek frantsesak zertan ari ziren. Eta
|
hainbat
aldiz aipatu zen orduan galdu bazuten ere, oraingoan irabaziko zutela. Beraz Sophie Horvatenarabera, armadako aitzindariek gerla hartatik landa argi zuten prentsarekiko mesfidati agertu behar zirela, eta 1914ko ekainean, jadanik, zentsura antolatzea pentsatzen hasiak ziren.
|
|
|
Izatekotan, gerla aitzineko tentsioaren aipamenaz xehetasun franko eman zituen artikulua hilabete batzuen buruan baizik ez zen atera, 1915eko apirilean. Artikulu hartan, 1870etik gerla lehertu arteko kronologia pedagogikoa egin zuten, 1875etik landa Alemaniak Frantziako armadaren berriz indartzearen parean beste gerla bat hasi nahi zuela baina
|
hainbat
aldiz gibelera egin behar izan zuela esplikatuz. Baina artikulu haren helburua bakea egiteko baldintzak azaltzea zen, eta ez hainbeste 1870etik 1914era gertatu zenaren eta gerla piztu zuen giroaren esplikatzea.
|
|
|
Jean Saint Pierre gehiago bideratua zen horretara.
|
Hainbat
aldiz, soldaduen kemena aipatzen zuen, anekdota batzuk kontatuz, haietariko batzuen ekintza heroikoak agertzeko, eta beraz, kemena emateko. Beste zenbaitetan, guduen ondotik edo guduak baino lehen, armada osagarri onean zegoela azpimarratzen zuen, horrekin baikortasun bat erakutsiz eta irakurleei kemena emanez.
|
|
|
Gerla hasi eta laster hasi ziren bakeari buruzko eztabaidak eta planteamenduak. Aita Santuak
|
hainbat
aldiz egin zituen bakerako deiak. 1914ko abuztuaren 20ean Pio X.a Aita Santua hil zen, eta beraz, gerla garaia jarraitu zuena Benedikto XV.a zen.
|
|
|
Jean Etxepare zehatzago izan zen, hainbat artikulutan, baina ez zuen Saint Pierreren kutsu baikorra erabili. Burdin sareen funtzioa ongi esplikatu zuen
|
hainbat
aldiz, erranez alemanek horrelako burdin sareekin babesten zituztela beren lerroak, eta horrek zailtasunak eragiten zituela. Lubakietan, maila ezberdinen arteko bereizte edo zatitzea egin zezaketen, burdin hariekin, Etxepareren azalpenen arabera.
|
|
|
Posizio gerlak iraun zuen denbora zati handienean, gudu handi baten beha iragan zuten denbora, eta Eskualduna ko artikulu batzuk eta besteak irakurriz gudu handien beha egote hori ageri zen. Alde batetik, gerla lekuetako berriketariak zeuden,
|
hainbat
aldiz pausalekuetatik edo une lasaietatik idazten zutenak, baina noiznahi gerla lekura igorriko zituztelako kezkarekin zeudenak. Bestetik, Baionako idazleak zeuden, gerlaren ikuspegi orokorra eman nahi zutenak eta edozein mementotan gudu handi baten hasiera iragartzen zutenak.
|
|
|
Euskal Herria gogora ekartzean, paisaiaren edo bazterren garrantzi handia zela ohar gaitezke.
|
Hainbat
aldiz ekartzen zituzten gogora Euskal Herriko mendiak eta itsasoa. Jean Saint Pierrek Euskal Herriaren edertasuna goraipatzen zuen, eta kasik iduri zuen Euskal Herrira itzuli nahi izatea hango bazterren ikusteko plazerak eragiten zuela gehienik:
|
|
|
Euskal Herriak beste arlo batzuen bidez ere bazeukan presentzia Euskal Herriko soldaduen testuetan. Ikusiko dugu
|
hainbat
aldiz aipatzen zutela, astia ukanez gero, kantuz, dantzan edo pilotan aritzen zirela. Euskal Herrian anitz praktikatzen diren ohitura horien bidez, Euskal Herriaren zati bat ekartzen zuten beren gerla lekura.
|
|
|
Baina Eskualduna ko berriemaile horiek beste gisan ere aipatzen zituzten joko horiek, eta beharbada hori lehengoa baino interesgarriagoa da Euskal Herriarekiko lotura edo atxikimendua adierazterakoan.
|
Hainbat
aldiz, pilota metafora tresna gisa erabili ohi zuten, gudu bat esplikatzeko. Adibidez, gudu bat hasi aitzin, maiz izaten zuten galdera zen nork eginen zuen erasoa.
|
|
|
Bereizketa egin zuen frantsesen eta euskaldunen artean, baina nortasun desberdintasunaren azpimarratzeko baino gehiago, hurbiltasunaren izenean, hain segur. Baina euskal komunitatea ageri zen
|
hainbat
aldiz, adibidez beren meza ukan zutela aipatzen zuenean:
|
|
|
Gerla hastapeneko artikulu batzuetan agertu zen kezka hori. Hiriart Urrutik
|
hainbat
aldiz kritikatu zituen Hego Euskal Herriko euskaldunak, alemanen propaganda aise sinesteagatik edo Frantziaren kontra zirelakoan, alemanen alde jartzeagatik. Erran behar da Europako herrialde neutroak, Espainia bezala, alde batekoen eta bestekoen propagandaren jomuga zirela, Jean Claude Montant en tesiaren arabera:
|
|
|
Oxobi-k ere
|
hainbat
aldiz laudatu zuen Frantzia, egiten zituen deskribapenetan zehar. Bereziki Alsaziari buruzko artikulu bat da azpimarragarriena:
|
|
|
Geroago, Errusian Iraultza izan zen eta herrialde hori gerlatik erretiratu zen.
|
Hainbat
aldiz aipatu zituzten hango gertakariak, egoerak kezka eragiten baitzien; Errusiako iraultzaren kritika zorrotzak agertu ziren hainbat artikulutan. Jean Saint Pierrek errusiarrez idatzi zuen «kaskoa zilo» zutela, hots burutik ez zeudela ongi.
|
|
|
Gisa berean, Errumania ere gainetik bezala hartzeko joera zuten. Herrialde hori ez zuten maiz aipatu,
|
hainbat
aldiz gerlan sartu ala ez erabakitzen ari zen garaian, edo errumaniarrek zailtasunak ukan zituztenean. Etxeparek aipatu zuen behin berri hitsak zituztela Errumaniatik, baina burua altxatuko zutela.
|
|
|
Frantziako estatuarekiko leialtasuna ez zen estatuaren beharraren aipatzera mugatzen. Eskualduna k estatu horretako aitzindariak ere goraipatzen zituen,
|
hainbat
aldiz. Horietarik bat zen Ferdinand Foch jenerala (geroago mariskal egin zutena).
|
|
|
Gerla denboran baikortasuna ez zen etengabea izan soldaduen baitan. Hainbat ikerlarik aztertu dute etsipenak gaina hartu zuela
|
hainbat
aldiz. Jean Jacques Beckerrek soldaduen nekea aipatu du.
|
|
|
Eskualduna astekaria gerla denboran idatzia zen, beraz astekari horretan idatzi zutenek gerla bukatu ondoan zein jarrera zuten ikusi behar litzateke, baina hori beste ikerlan baterako gaia da. Beckerrek diolarik
|
hainbat
aldiz soldaduek haiengandik espero zena idazten zutela, hori egiten ote zuten Saint Pierrek, Zerbitzari k eta Etxeparek. Hiru horiek fede onez ala fede txarrez ari ziren argitzea interesgarria litzateke, baina orain arte aztertu ditugun testuen arabera, ez dirudi fede txarrez ari zirenik, eta idatzi behar zutena idazten zutenik bakarrik.
|
|
|
Jean Saint Pierrek ere gauza bera egiteko joera zuen, Euskal Herriko soldaduez maiz idazten baitzuen.
|
Hainbat
aldiz haien balentriak goraipatzen zituen eta haien heroismoa azpimarratzen. Adibidez, zauriturik itzuli berria zen batek ez zuela nahi bezainbat etsai hil kontatu zuen behin, soldadu haren jarrera ederretsiz.
|
|
|
Jean Etxeparek
|
hainbat
aldiz deskribatu zuen alemanek nola egiten zuten oldarra frantsesen lehen lerroen kontra. Serbia lehertua izan zela aitortu zuen
|
|
|
Jean Saint Pierrek, gerla lekutik, zaurituak
|
hainbat
aldiz aipatu zituen, baina haien izaria gutxiesteko joera ere nabaritu daiteke. Artikulu batean, adibidez, lehergailu batzuek gero eta zauritu gutxiago eragiten zutela aipatu zuen.
|
|
|
Ez zekiten, beraz, hilak ziren ala bizirik zeuden, kasu hartan, preso edo zauriturik. Desagertuez ez ziren anitz mintzatu Eskualduna ko idazleak, baina herrietako berrietan
|
hainbat
aldiz agertu ziren halako edo holako gaztea desagertua zelako berria. Maiz, desagertu bat Alemanian preso zegoela jakiten zuten berriak ematen zituzten.
|
|
|
Lubakiak eraikitzea bera zein arriskutsua zen, tiroen erdian ibiltzen zirela, handik ateratzeko tenoreei kasu eman behar zitzaiela eta abar esplikatu zuen Etxeparek.
|
Hainbat
aldiz, entzumenari erreferentzia egin zion, bereziki beste alemanen solasak entzuten zirela azaldu zuenean, horrek erakusten baitzuen batzuen eta besteen zuloak zein hurbil ziren elkarrengandik. Horiek horrela, frantsesen lubakiak alemanenak eta ingelesenak baino txarragoak ziren, lurra taulaz babesten baitzuten, eta ez betonaz alemanek bezala, eta jende gutxiago ere zutelako lubakien eraikitzeko edo haien arta hartzeko.
|
|
|
Zerbitzari k
|
hainbat
aldiz azpimarratu zuen pausa merezitua zutela. Denbora anitz leku arriskutsuetan eta gerla betean iragan ondoan, atsedena behar zutela idatzi izan zuen, kasu honetan bezala:
|
|
|
Gai bati buruzko mezu edo iritzia zein zen zehazteko, maiz, esaldi bat baino gehiago hartu behar zen kontuan, eta batzuetan testu osoa ere, diskurtsoa bere osotasunean ikusi behar baita, ondorioak ateratzeko. Beste
|
hainbat
aldiz laburpen sintetiko batera mugatu gara, pasarteak ez zaizkigunean bereziki berriak edo adierazgarriak iruditu. Hala ere, diskurtsoaren mezu orokorra laburbiltzea beharrezkoa zen.
|
|
|
Horrez gain, artikuluen baikortasuna edo ezkortasuna neurtzen ahalegindu gara.
|
Hainbat
aldiz ez zen biderik errateko artikuluak berria modu baikorrean ala ezkorrean ematen zuen. Baina beste hainbat aldiz, jarrera bat ageri zen idazlearen luman.
|
|
|
Hainbat aldiz ez zen biderik errateko artikuluak berria modu baikorrean ala ezkorrean ematen zuen. Baina beste
|
hainbat
aldiz, jarrera bat ageri zen idazlearen luman. Zerbait berri on gisa aurkezten zuen, edo bestela gauza txarrak ere aipatzen.
|
|
2017
|
|
|
konstituzionalak, epaile administratiboak bezala, oroitarazi du
|
hainbat
aldiz posible
|
|
2023
|
|
|
Bigarren fasean, hizkuntza konkretua da, baina erreferentea ez da beharrezkoa. Ipuina
|
hainbat
aldiz errepikatuta, ez ditugu erreferente horiek behar, ezagunak baitira jada. Hizkuntza aberasten joaten denez, hirugarren fasean gero eta abstratuagoa da, baina kontzeptu eta ekintza berriak aurkezteko erreferenteak behar ditugu.
|