|
2000
|
|
|
patatak, aguakateak, guaiabak, mangoak, bananak, eta bertze mila tuberkulu eta fruitu, hauek zaku batzuetan, horiek moritxearen palmaz eginikako saskietan eta haiek ihizko otarreetan—, bortz gizon iritsi ziren Santo Tomáserat, zaldiz, gibeletik morroi batzuk zituztela, batzuk zuriak, beren asto eta mandoetan, eta bertzeak, gehienak, indiar horiak, oinez zihoazenak, bakoitza bere kargarekin, zeren eta haien artean lau motatakoak baitziren zamariak: zaldiak, astoak, mandoak eta indiar horiak... hauetarik hainbat eta hainbat biharamunean salgai jarriko zituztenak, zeren esklaboak baitziren eta esklabo gisa saltzen baitzituzten, beltzak eta bertze jende miserable batzuk bezala; eta bortz gizon
|
haiek
herriko bertze ostaturantz zihoazen, zeina baitzen Octavio Hernando zeritzan gaztelau batena. Mementu hartan Fernando Pachecorekin geunden, eta hari aditu genionetik jakin ge nuen ezen gizon haiek bigarren semeak zirela eta Espainiatik etorriak —Avilatik eta Zamoratik—, aberasteko edo kargu inportant baten erdiesteko asmotan, nahiz eta azkenean fortunak bere lekurat ekarri zituen eta, halatan, xede apalagoetarat etsi behar izan zuten —Joxe Aberasturik ere egin zuen bezala, itxura guztien arabera—, zeren kapataz gisa trabailatzen baitziren, bazter haietako jauntxo boteretsu batzuen lurretan; eta jakin genuen, halaber, ezen aldian behin etortzen zirela, bai jendearekin eta bai balizko erosleekin hainbat tratu egiteko, zeinetarik gehienak beren etxaldeetako ganaduarekin loturik baitzeuden, bai jan edanen eta bertze hornizoin batzuen erosteko eta beren nagusien etxalekuetarat garraiatzeko... baita kalapitaren bat sortzeko ere hainbatetan, zeren guztiak ere baitziren, ostatatzen gintuen gizonaren erranetan, gizon gaitzak eta ondikozkoak, gerlatiak eta maliziatiak, okasinotsuak eta inkontru gaixtokoak.
|
|
|
LIBERTATEA: ...e lur haren bila, zeina urezkoa baitzen eta itsaso zeritzan; baina bazegoen itsasoaren bertzaldean bertze leku bat, non libertatearen bertze lur bat eskura baitzitekeen, eta lur hura Indietako lurra zen, zeren, baldin egia bazen, Americo Vespuciok erraiten zuen moduan, baita Bartolomé de las Casasek berak ere, ezen hango herriek urrea mesprezatzen eta arbuiatzen zutela, zinez izan behar baitzuten
|
haiek
herri libreak; eta zeren, baldin egia bazen, Vasco de Quirogak erraiten zuen moduan, ezen Mundu Berria berri zela, ez aurkitu berri zutelako, baina guztiz berri zelako bai jendeetan eta bai bertze guztian, halako suertez non beldur handirik gabe segura baitzitekeen ezen jende berri haiek Paradisuan bizi zirela —eta Historiaren urrezko lehen aro hartan, beraz, ez burdinazkoan, nola bizi baiki...
|
|
|
Gainerat, herritarren mesfidantza zegoan, eta ez zegoan deus egiterik mesfidantza hura uxatu ezean, etxegoiendarrenak izan ziren lur haiek jabe berria zutenez eta jabe hura Urbiango herria zenez gero: erran nahi baita ezen lur
|
haiek
herri lur zirela orduko, Leringo kondearen zerbitzuan aritu zen Burgosko kapitain lagun batenak izan ondoren, zeren, gerla maradikatu haiek galduz gero, kapitain hark bereganatu baitzituen etxegoiendarren lurrak, kondeari eskaini zizkion zerbitzuen ordain, eta zeren, handik urte gutirat, urbiaindarrei saldu baitzizkien kapitainak jauregia eta lur haiek guztiak, Burgostik urrun geratzen zitzaizkio... Eta hargatik agertzen zituan herritarrak mesfidati eta gibel beldurti, ez baitzuten sinesten balizko olaren balizko irabaziak lurraren jabetasunetik jaso izan zituztenak baino handiagoak izan zitezkeenik, nahiz eta gure aitak behin eta berriz aitortu zien baietz eta baietz, Urbiaingo elizaren aitzinean zelebratu zen juntan, norat etorri baitzen erregeordearen mandataria ere.
|
|
2002
|
|
|
Herriarekiko harreman zuzena eskaintzen zuen eremuan lan egitea funtsezkoa jotzen zuten, bakoitzak berean eta bere euskalkia erabiliz, iturrietatik bertatik informazioa eta lekukotasuna eskaini ahal zutelako, eta horretan zetzan beste komunikabide batzuekiko desberdintasun nagusia: teletipoetako, prentsaurreetako edota beste edonork bidalitako informazioan oinarritu beharrean, lehen eskuko adierazpenak, datuak eta lekukotasunak eskaini ahal zituzten, herritarrek berek emanda,
|
haientzat
herri txiki horietara heltzea errazagoa baitzen, kate handientzat baino. Herritarrekiko harreman hori, gainera, euskaraz garatu nahi izan dute emisora horiek, batzuek gaztelania ere erabiltzen duten arren.
|
|
2003
|
|
|
Amorebieta Etxanoko jende xehearen mobilizazioa eragin zuten: langileak, emakumeak, baserritarrak eta klase ertain baxua mobilizatu egin ziren erkidegoaren defentsan,
|
haien
herriari kalte egiten dion proiektuzehatz baten kontra, orain interes lokal eta bat batekoekin, orientaziorekin eta naturaren defentsan baino norberaren defentsan oinarriturikoidentitate batekin (Vos, Coleman eta Kamieniecki, 1995).
|
|
2005
|
|
|
Bai eta Sangateko kanpo famatu hura. Gure telebista emankizunen bidez ametsak egin arazirik gure parabisuaz, haiek ere parabisu horren jastatzera heldu dira, ez baitugu onartzen gure lantegi zenbait
|
haien
herrietara deslokalizatuak izan daitezen," lana herrian" izan dezaten haiek ere...
|
|
2007
|
|
|
Mikelek gogoan hartu ditu orain egun batzuk Miguel Sanchez Ostizek idatzitako hitzak. Idazlearen ustez, benetako bidaia kontaerak benetako bidaiak pobretasunetik ihesean eta
|
haien
herrietan ez duten erosotasunaren bila datozen etorkinen istorio epikoak dira.
|
|
|
Naturak nazioak sortzen ditu, ez Estatuak, eta ez ditu egiten nazio batzuk intrinsekoki gehiagoak besteak baino. Nolanahikoak izanda ere antzinako germaniarren kualitateak, «horien kariara
|
haiek
herri europar Jainkoak hautaturikotzat ikustea, zeini ere Hark eskubidea eman izango zion, jatorrizko bere lebertasunagatik, mundu guztiaz jabetzeko eta beste herriek zerbitzatua izateko, barbaroen banitate kaldarra litzateke hori»457 Favoritvolk ik ez dago.
|
|
|
Asko poztu zen esan nionean berarekin nindoala uztaileko lehen egun
|
haiek
herrira pasatzera, amak urruti nahi ninduela, ez zidala esaten baina antzematen niola, eta on egingo zidala familia dibortziatu batekin egun batzuk pasatzeak, gurea ere familia dibortziatua izatera laster igaroko zenez gero.
|
|
|
A. Herritartasuna aldatu nahi duten pertsonak
|
haien
herriaren traidoretzathartzen dituzte.
|
|
|
Alde horretatik, arazoak arazo Urnietak orain artean erreferentziazko alkateak izan dituela eta herrigintzak norabidea ahaztu gabe helburuak garbi izan behar dituela zioen; Urnietatik hasi eta lurralde eta nazio mailaraino. Alderdiaren izenean eskerrak eman nahi izan zizkien udal ordezkariei, haien buruaz gain,
|
haien
herria maite dutelako. Kolpe eta kritika asko jaso arren, haien zeregina baino enpresa politagorik ba ote den ez dakiela aipatu zuen Joseba Egibarrek.
|
|
|
" Gu gara herria!
|
Haiek
herriaren etsaiak dira!". Tirabira batzuen ondoren, gerra piztu da bi klanen artean.
|
|
|
Orobat, herri izateko elementurik garrantzitsuena gizataldeko kideen borondatea da, hain zuzen herri bat osatzeko eta elkarrekin bizitzeko duten borondatea. Estatuen lurraldetasunaren osotasuna, berebat, ez da autodeterminazio eskubidea egikaritzeko muga gaindiezina, baldintzatua baizik; alegia, estatuek eskubidea dute beren lurraldetasuna errespetatua izateko, baldin eta
|
haiek
herrien autodeterminazio eskubidearen egikaritza libre eta baketsua baimentzen badute. Horrenbestez, ondoriozta daiteke estatuen barruan dauden herriek autodeterminazio eskubidea libreki eta modu baketsuan egikarituz gero, estatu horien mugak alda daitezkeela.
|
|
2008
|
|
|
455 Harpidedunen datuak 1897.01.17 eta 1897.07.03 arteko Euskalzaleen azken orrietan ageri dira, baina izenak zehaztu gabe, soilik inizialak eta
|
haien
herria aipatuz.
|
|
|
Lur jabeen utzikeria edota ezintasunaren aurrean, merkatari burgesiak106 ale kopuru handiak bidali zituen matxinadaren bihotzera, matxinoek ezarritako prezioan saltzeko. Eta egoera baretu zenean, hau da, matxino gehienak
|
haien
herrietara itzultzen hasi zirenean, 1.200 boluntariok(, paisanos?) osatutako zutabe militarra bidali zuten Urola ibarrerantz, Antonio Arriola del Corral107 komandantearen gidaritzapean. Horiekin batera Irlandako Errejimentua zihoan, 300 soldaduk osatua.
|
|
|
Hekien izpirituan sar arazi zoin nesesario den guzientzat elgar aditzea! Deus ez da hobeagorik batasun bat laborarien artean onesteko kompainia hau bezalako bat edo syndicat agricole deitzen diren konfardia
|
hetarik
herri guzietan izaitea bezala.
|
|
|
Estangari eta Legarretari aulki gurpildunean ibiltzen diren elbarriak izatea tokatu zitzaien.
|
Haien
herrian dituzten oztopoei buruz solasean aritu ziren.
|
|
|
Dignidad y Justicia elkarteak jarri zituen salaketa gehienak. Euskal Herriko bederatzi alkateren kontra jo zuen
|
haien
herritan ETAko kideen izenak dituzten kaleak, plazak eta parkeak daudelako. «Terrorismoa goraipatzea» leporatu zien Durango, Leioa, Arrigorriaga, Zornotza, Etxabarri, Etxarri Aranatz, Tolosa, Hernani eta Zizurkilgo alkateei.
|
|
|
Bere kasuan, zein Legarrarenean
|
haien
herrietako udalek, atxiloketak gaitzetsi dituzte. Basaburuko Udalak ezohiko batzarra egin zuen astelehenean elkartasuna adierazteko eta atxiloketen gaitzesteko.
|
|
|
«Euskal Herrira nola etorri diren kontatu digute, nola egokitu diren gure artera, euskara non ikasi duten. Horiez gain, haien herrialdeko ezaugarri kultural eta ohiturez ere aritu gara, baita
|
haien
herrian duten egoeraz ere». Prestatutako plater batzuk ere aipatu ditu:
|
|
|
Hiltzaileak, torturatzaileak, konponbidea bilatzeko borondaterik gabeko politikariak langabeziara bidali behar ditugu, ez dute nik nahi dudan munduan lekurik. Mundua maite duen jendea,
|
haien
herria eta beste herriak maite dutenak, pertsona onak, laguntzeko prest daudenak, bakean bizi nahi dutenak horiek daude nik nahi dudan munduan. Hitz egin dezagun guztion artean.
|
|
2009
|
|
|
Umezaintza dagoen lekuan legoke herriarekin lotura nagusia eta han planteatzen dituzte. Harrobian bertan erdian urmaela eta gune berdeak leudekete eta ekipamenduei dagokienez, batetik egoitza eta etxebizitzak leudeke eta bestetik kirol azpiegiturak eta kulturalak. Gazteentzako etxebizitza babestuak ere planteatu dituzte
|
haiek
herrian geratzeko. Eskaintza kulturalak inguruetako erreferente bilakatuko luke harrobia.
|
|
|
Ikurrak, bonetak, lauburuak... Nahi dituzte ekarri
|
haien
herrira. Zer egiten dugu...
|
|
2010
|
|
|
Jendeari gustatu egin zaio, eta usadio bihurtu da, iritzi dio Iturrizak. Ohikoena mendizaleak
|
haien
herritik gertuen dagoen mendi tontorrera igotzea izaten da. Dena dela, badira bilkura jendetsuak ere; Adarra mendikoa, adibidez.
|
|
|
–Atzo 51 gradutan zeudela jakin genuen. Hemen orain
|
haien
herrian baino hobeki daude, baina hau oasi bat da. Eta oasiak desertua behar du oasi izateko, badakizue.
|
|
|
Edo zergatik, bestetara ez bezala, Oiartzunera eta Zubietara behin eta berriz? Eta ez ote zituen informatzaile bakoitzagandik jasotako kontu
|
haiek
herrian herriko eskribauren batek idatziz jaso izanen. Edo Goizuetako Josef Antonio Huarte honetxek berberak?
|
|
|
" Arraza zapalduak ez du sekula amore ematen, seme alaben hezurrez maite den lurra arrotzak okupatzen dion herriak, ez du amore ematen. Arrif gerlara itzuli da Espainiaren kontra, eta Espainia Arrifekin gerlan bizi da
|
haien
herri sakratua utzi arte...". 215
|
|
|
Hainbat komunikabidek ETAko kidetzat jo dituzte. Lau gazteei doakienez, Segik zehaztu du lanean dihardutela independentziaren alde eta
|
haien
herrietan lan hori ukatua zaielako Lapurdira etorri zirela.
|
|
2011
|
|
|
Horietan garrantzitsuena, segur aski, COB Boliviako sindikatu nagusiak deitutako greba nazionala da. Gainera, martxako antolatzaileak hegazkinez
|
haien
herrietara eramaten saiatu zen atzo Polizia, Amazoniako Rurrenabaque herrian. Sacha Llorenti Barne ministroak jakinarazi du, baina, «ehunka lagunen oldarraldiarengatik», Poliziak buruzagi indigenak askatu behar izan zituela.
|
|
|
Ingurukoen esanetan, hondeamakinek eragindako arrakalak bi pagoen erditik egin zuen aurrera errukirik gabe, hondamena baizik ez utziz bere ondotik. Osabak etxea eta lurrak saldu zizkien makinatzar hori
|
haiekin
herriaren aurrerabidea eskainka etorri ziren atzerritarrei, aurreratze horretan etekinik aterako zuelakoan edo. Hala, baserria utzi eta kalera jaitsi ziren osaba izeba eta lehengusuak.
|
|
|
Berrehun urte atzera itzuli da Olano esaldi honekin, Ilustraziora hain zuzen,. Herriarentzat baina herria gabe?. Galdetu diezu pasaitarrei
|
haien
herria eta ingurunea goitik behera eraldatuko duen makro proiektuari buruz?
|
|
|
Nik banekien jende borrokalaria zela eta onartzen nuen baita herriaren alde ari zirela. Ni apaiza nintzen herriari laguntzeko, eta gazte
|
haiek
herriaren alde ari ziren. Eta, jakina, Poliziak nire arrastoa hartu zuenean han etorri ziren nire bila.
|
|
|
Daniel, adimen urriko mutikoa da eta anaiak denbora guztian zaintzen du aitak esan zuen moduan. Animalia batzuk beren mintzoak deiturik Obabara joaten dira, Obaba
|
haien
herria da eta zehazki anaien etxera joan ziren. Animalia bakoitzak bere ikuspuntutik kontatzen du Daniel eta Pablo bizitzen ari diren istorioa, baina beti haien mintzoak gidatuta.
|
|
|
Baina, bestela, ez zitzaidan iruditzen espainolak indiarrak baino argiagoak zirela. Are gutxiago, haien bizimodua eta
|
haien
herrietako egitura indiarrenak baino egokiagoak zirela. Baina laster konturatu nintzen Azti Nagusiaren ikuspegia guztiz sustraituta eta zabalduta zegoela Basoko bizilagunen artean:
|
|
|
...iparraldetik errekadutxoak jasotzen, bere kasa lanean beti, atxilotuko zuten arte, eskuak lotuta eta jertse beltza buruan jarrita aterako zuten arte gauaren erdian bere etxetik, edo bere negozio propioa sortzen, eguzki panelen ingurukoa ziur aski, eta Euskal Herriko mendi eta lautadetan teilatuetara igo eta haiek muntatzen, aire librean lanean eta bere lana baliagarria zela sentitzen, eguzki panel
|
haiek
herria libreago egiten zutela, herriko zinegotzi, ilegalizatutako alderdi bateko apoderatu, edo kartzelan hamahiru urte pasatu ondoren omenaldirik nahi ez zuelako erkideekin haserre. Irudika zezakeen Zeberio La Santé kartzelan zeukan Soto laguna bisitatzen, barrez eta negarrez eta eztabaida sutsuetan," borroka armatuak ez dik zentzurik gehiago", edo" bai", edo" eutsi horri", edo" gurea duk garaipena", edo" zenbat jende ari den erortzen aspaldian", edo" ez ote dik honezkero Espainiako Barne Ministerioak agintzen gure erraietan"," bai zera, CIAk izatekotan"," hoa popatik, ez etorri orain hi ere haginetan txipak jartzen dizkiguten kontuarekin", eta" hi nola hago horretaz hain seguru?"," Auxoberriren garaia joana duk"," Barrionuevo es una zona especial"," gure teilatuaren kontra ari gaituk harrika"," hik ez daukak perspektibarik, historiak absolbituko gaitik"," hori Fidelek esaten zian eta hura ere"," hura ere zer?"," ikusten duk nola dabilen"," esadak nola"," azkenetan, agonia hutsean"," bizilegea duk agonia"," agian bai"," indarrez sentitzen haiz, bederen, Soto?"," indarrez sentitzen nauk, Zeberio"," baduk zerbait hori"," kemena, anaia".
|
|
2012
|
|
|
«Luze iraun duen gatazka batean, ez da harrigarria horrelako egoera berri batean jendeak nahi izatea agintariak berehala negoziatzen hastea, iragana ahaztuta», esan zuen; baina pazientzia eskatu zuen, gauzak ez direlako iritsiko egun batetik bestera. Annan eta Powell Pazientzia eskatu zuen, eta ezker abertzaleari aholkua eman zion haren mezuari eusteko, «nahiz eta, itxura batean, ezer ez mugitu»
|
haien
herrian eta Europako Batasunean. Finlandiako presidente ohiak gogorarazi zuen nazioarteko hainbat eragile Euskal Herriko gatazkaren konponbideari begira engaiaturik daudela, eta haiekiko konfiantza erakutsi zuen:
|
|
|
Ume batzuk ere agertzen dira. 1912 urtean Titanic ekin zer gertatu zen ezagutzen dute neska mutikoek, baina
|
haien
herrian gertatutakoa ez. Zeintzuk izan dituzu lagun dokumentala egiterakoan?
|
|
|
Egun
|
haietan
herri hartan ez zen giro. Herri txiki hura errepide batek zeharkatzen zuen punta batetik bestera, herriguneak mota guztietako ibilgailuen jarioa jasan behar izanik.
|
|
|
Modernizazioaren bide orria bera, hain zuzen: estatu hiritik bazterreko hirietara, hiri
|
haietatik
herrietara, handik baserri inguru guztira, azken baserritarra modernizatu arte. Modernizatzeko atzena beti, hierarkia sozialetan azkena:
|
|
|
Izuaren eta gorrotoaren artean dar dar egiten nuen etengabe; alde egiten uzteko erregutu nien berriro ere, eta poliki poliki kanoarantz abiatu nintzen; baina heldu eta zein herrialdetakoa nintzen galdetu zidaten, nondik nentorren eta beste gauza asko. Ingalaterran jaioa nintzela esan nien, bosten bat urte zirela handik irten nintzela eta orduan
|
haien
herria eta gurea bakean zirela. Beraz, ez nindutela etsaitzat hartuko espero nuela, ez bainien inolako kalterik opa; yahoo gizajo bat nintzela, jendegabeko lekuren baten bila, nire zoritxarreko bizitzaren gainerakoa hantxe emateko.
|
|
|
ea Erregearen umorea, Gorteko andere edo Lehen Ministroren bati emandako dirutza edo interes publikoaren aurkako alderdiren bat indartu nahia izan ote zitekeen inoiz kargu igotze horien arrazoi. Zer nolako ezagutza zuten Lord
|
haiek
herriko legeei buruz, eta nola lortzen zuten hori, azken finean erkideen jabetzei buruz erabakitzeko gai izateko. Ea beraiek beti egoten al ziren hain libre gutizia, alderdikeria edo beharretatik, beraien artean eroskeria edo beste maltzurkeriarik ezin jazo izateko moduan.
|
|
|
Jokoan zegoena horren garrantzitsua izanik, mugimendu indigena asko mehatxu horri aurre egiteko sortu ziren. Garapen prozesuaren hastapenak birplanteatzeko,
|
haien
herri izaera defendatzeko, politika eta proiektuetan aldaketa eragiteko, asimilazioa uxatzeko nahiz haren ordez kultura eta herri/ nazioen arteko elkarrizketa ezartzeko lan politikoari ekin zioten. Ezaugarri asimilazionistarekin batera indigenek ez zuten maite 107ak gobernuei euren arazoen gainean nahiz euren etorkizuna erabakitzeko ematen zien erabateko boterea.
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, pertsona askok elkarteko aisialdi ekintzetan parte hartu nahi dute eta begirale nahikorik ez dagoenez, ezin dituzte danak onartu. Gorabidek Durangon duen taldean inguruko herrietako lagunek parte hartzen dute,
|
haien
herrietan ez dagoelako eskaintza hori.
|
|
|
Orain ezkontza hori Frantziako legera egokitu dezakete, eta baliarazi. Gisa berean,
|
haien
herrietan eskubide hori ez duten atzerritarrak ezkon daitezke Frantzian. Nire iritziz, egunerokoan izango den begirada aldaketa izanen da urratsik handiena.
|
|
|
Dagoeneko eskaini dute lehenbiziko kontzertua. Diskoaren aurkezpenaren ondotik,
|
haien
herrian jo zuten. Bonafauk azaldu du harrera «oso ona» izan zuela:
|
|
|
Gainera usatuak dira bakoitza bere herrian aritzera.
|
Haien
herrietan, denek ezagutzen dituzte, ez da sorpresarik. Baina hona jinez geroz, horrelako arrakasta ukatea anitz da.
|
|
|
Deserrian gurutzatzen dira biak, ezustean, aldatu nahi luketen iragan bat eta baldintzazko galderak bizi dituzten bitartean: zer gertatuko zen hegazkin
|
haiek
herria suntsitu ez balute. Zer gertatuko zen kotxea hartu ez banu?
|
|
|
Saint Pierre eta Etxepareren adibide batzuk eman baditugu ere, jarrera hori etengabea zen Eskualduna astekarian, tesi honetan aipatzen ditugun beste edozein pasartetan agertzen den bezala. Eta nahiz eta bereziki militarren kontrako jarrera zen Eskualduna ren eta gainerakoen artean ageri zen gogorrena, egunerokoan, alemanen kontrako arrazakeria agertzea ohikoa zen, besteak beste haien usainak goiti botarazten zuela erranez edo
|
haien
herrietako sorkuntzak gutxietsiz.
|
|
|
Zekitenean jostatzea zen, alde batetik, baina beren kultura defendatzea ere bai, eta horrekin batera beren nortasuna. Eta Baconnier, Minet eta Solerrek dioten bezala, hori ez zitzaien euskaldunei bakarrik gertatzen; katalanek
|
haien
herriko jokoak ere bizitasun berarekin aipatzen zituzten, herria gogora ekarrarazten zietelako.
|
|
|
Horrez gain, sagardoa zer den erakusten ari gara ikasleei, eta hirugarren ikasturtetik aurrera asmoa da sagardotegi bakoitzean eskolak egitea. Horren helburua, hemen sortuko diren sukaldariek,
|
haien
herrietara joatean, jakin dezatela sagardoa zer den, nola egiten den eta bere historia. Gure enbaxadore izango dira, nolabait.
|
|
|
Indioak herrietan biltzea izan zen antolamendu berriaren ezaugarririk funtsezkoena. Nuevo Mexicoko Pueblo indioei edo Arizonako Pimei posible zen
|
haien
herrietan bertan irakastea, sedentarioak baitziren; baina Kaliforniako herri ibiltari eta sakabanatuak herrietan bildu behar ziren aurrena, eta gero bertan atxiki, indarrean, behar izanez gero. Kontrola eskatzen zuen horrek, indioen gaineko diziplina gogorra.
|
|
|
" Guadalupeko santutegia Mexikar jainkozalearentzat dena, eta Beaupre Quebeceko katolikoentzat dena, horixe da Arantzazu Espainiako euskaldunentzat.
|
Haien
herri sakratua da, mendea joan eta mendea etorri haien fedea, haien kultura eta Espainiako jendeen artean haiek duten bakantasuna sinbolizatu dituen santutegi erlijiosoaren kokalekua". (Lasuen, 1965:
|
|
|
Aurreko komandanteek ez bezala, Bodegak sarritan bisitatzen zituen buruzagiak
|
haien
herrietan. Opariak ere ematen zizkien:
|
|
|
Batez ere, gehiago. Gero, kozkortu baino lehen, Leteren eta Artzeren poema kantatuetan galdera existentzial ulertezin baina usaingarri
|
haiek
herri nortasun baten hautuarekin nahasian etortzen zitzaizkigun galtza motxetan zegoen bihotzera. Nerabezaroaren ondorengo hautu bitalak egiteko garaian beste hainbat sortzaile izan genituen bidelagun.
|
|
2014
|
|
|
Hark handik hilabete gutxira hartu zuen gaur egun daukan forma, 1948ko gerraren ostean. Urte haietan, 800.000 palestinar baino gehiago egotzi zituzten
|
haien
herrietatik; gaur egun, familia horietako gehienak errefuxiatuak dira oraindik, itzultzeko eskubiderik gabe. Muga horiexek dira PANek New Yorkera eramango duen ebazpenak finkatzen dituenak.
|
|
|
Itsua mila esplikazio emanda ere ezgauza den bezala koloreak ikusteko, arrazok beren naturaz dira ezgauza kulturarik sortzeko, baina ezta jasozeko ere, zibilizatzeko. Ez omen da zibilizatu ahal izan den
|
haietako
herriren baten kasu bakarrik ezagutzen. Erakunderako eta aurrerapenerako gauzeztasun absolutu batek ezaguarazten baititu(, une incapacité absolue d, organisation et de progrès?) 486 Zuriak eta haiek ez dira giza arraza bera, ez dute inola ere jatorri ber bat; eta orain ere ez dute nahastu behar, zurien kalterako bakarrik izango bailitzateke, behereen onik gabe.
|
|
|
Zergatik eraikitzen diren lantegiak langilerik ez dagoen herrian. Zergatik ez eraiki
|
haien
herrietan Michelin, Wolkswagen, Mercedes eta Daeworen lantegiak? " Lana herrian" oihukatzen zen berriki arte manifestaldietan.
|
|
2015
|
|
|
Taldekideak oso esker onekoak dira. Horren adibide, irailaren 26an taldea babestu dutenei
|
haien
herrian oparitu zieten kontzertu irudimentsua.
|
|
|
Elkarren aurka jokatzen zuten taldetako iraganeko pilota joko, zaharkitua eta beste garai bateko herentzia mespretxatuz. Nahiz eta lehen jokalari profesional
|
haiek
herrietako luzeko pilota jokalari ezagunak izan. Enpresa gizon batzuen ekimenak eta gizartearen erantzun ikusgarriak, espazio publikoko pilota joko herrikoietatik, espazio pribatuko blé joko profesional bilakatu zuten.
|
|
|
Desadostasuna ikusita, Korrejidoreak beste aditu bat izendatu zuen eta hark Erkinigoren alde jo zuen. Ondoren, beste bi izendatu zituen eta
|
haiek
herriaren aldeko iritzia eman zuten. Azkenean Korrejidoreak epai berria eman zuen:
|
|
|
ez zegoen frogarik ez mendian ez agirietan Erkinigoren alde. Beraz,
|
haiek
herri lurrak ziren. Eta herri lurrak izanda, ezin ziren hesitu.
|
|
|
—Badugu, bestalde, Artzapezpikutzarekin arazotxo bat;
|
haiek
herriko elizetxea eta ondoko zelaitxoa Artzapezpikutzaren izenean eskrituratu baitituzte. Guk, ordea, ondare horren jabetza herriari dagokiola uste dugu; betidanik horrela izan da gure iritziz, bai eraikuntza bai mantenu lanak beti herritarren esku izan baitira.
|
|
2016
|
|
|
Behar sozialei erantzuteko, ondoko herriekin batera mankomunitate bat sortu eta Tolosaldea Garatzen en sorreran parte hartu genuen. Garaiak halakoak ziren, eta urte
|
haietan
herri txikietan aldaketa handiak izan ziren.
|
|
|
Geldi!" entzun zuten bi emakume zamazainek. Bidera ateratako olagizon eta zapatariak deliberaturik zeuden bihiz kargatutako asto
|
haiek
herrian geratuko zirela. Apirilaren 14a zen, ilunabarrerako Azkoitia eta Azpeitiko jabe ziren matxinoak eta hurrengo egunetan Urolaldera ez ezik, Gipuzkoa osora eta Bizkaia eta Arabara zabaldu ziren iskanbilak.
|
|
|
Nahiz eta bertako ohiturak iritziei ateak irekitzea eta publikoari hitza ematea ohitura zen, elkarrizketa hartan ez zuen parte hartu. Batzuen galderak nazionalismoz beteriko harrokeriaz beteta zeuden,
|
haien
herria eta zekarren zibilizazioa paregabeak zirela esanez, beste herri hoberenik munduan ez zela, beste nehork halako idazki teologorik merezi ez zuela eta halako, latina erabiltzen zuten populuak zibilizazioaren sehaska zirela ere, luzatu egin zuten.
|
|
|
Gaitza ez zen ustekabean iritsia. Oso aspalditik zetorren, ordea, Risorgimento aren hasierako urteetatik,
|
haietan
herriak, benetako herriak, ez baitzuen ia inolako partaidetzarik eduki Askatasunaren eta Batasunaren aldeko borrokan. Giolitti?
|
|
|
Hunkitu nahi zuen publikoa oso zabala zen, baina gazteek toki berezia zuten zeukan proiektuan. Gazteek zeuzkaten arazoei, bizi zituzten problematiken oihartzuna izan nahi zuen, eta esperantza handia zuen gazte horiengan, geroa zirelako, horiek egoera aldatuko zutela pentsatzen zuen, horiek
|
haien
herria defenditzeko prest zirela.
|
|
|
EAJ ko zinegotzi atera ondorenean, herriko etxeko lanak baserriko lanekin tartekatu behar izan zituen, eta lehen auzolanean bezala orain herriarentzat ahalik eta txukunen saiatu zen. Ez zen erraza, baserri batzuetako karlista monarkikoek ezin zuten eraman bizkaitar
|
haiek
herrian nagusi izatea eta okasiorik ez zen falta izaten zirikatzeko edo inoren bizkarretik gaizki esaka ibiltzeko.
|
|
|
Eskandinabiarrak gure artean bi mende inguru egon zirela uste da IX eta XI. mende bitarte, eta garbi ez dagoena da gero zer egin ote zuten:
|
haien
herrira itzuli ala gure artean geratu. Kontua da, Historiaren datu urrien gainetik, haien eraginaren aztarnak nabarmenak direla hainbat arlotan:
|
|
|
(eta bitartean hildakoen danga
|
haiek
herriaren loa aztoratzen zuten, mehatxu goibel batean joka)
|
|
|
haienganik urrundu, lehenago Ameriketarat edo Pariserat joaiten ziren Euskaldunek bezala.
|
Haien
herriak dira odol husten ari. Hori zen Pitrauren filosofia?
|
|
2017
|
|
|
Geroa ez dute alaia ukanen, giroa urtez urte okertuz doalako.
|
Haien
herrietara bidaltzen dira geroz eta gehiago, ihes egin behar izan duten herrira.
|
|
|
Handik hiru urtera, 1486ko urtarrilean, juduek debekuei muzin egin izana aitzakia, kontzejuak
|
haiek
herritik botatzea erabaki zuen eta, hainbat gizon armatuk, Pedro Sanchez Terreros alkatea buru, indarrez betearazi zuten erabakia. Juduek ihes egin zuten eta gehienek Villasana de Mena (Burgos) herrian hartu zuten babesa.
|
|
|
Eurek ere oso ondo zekitenez, agur eta ohore egiten baitiete euren idatzien jomugan daudenek ere. Botereak hori ere badu, dena irensteko ahalmena, eta agintariak maiz ikusten ditugu sortzaileak ohoratzen,
|
haiek
herri bati edo dena delakoari ematen dioten prestigioa goratzen. Ez dira konfunditzen, baina:
|
|
|
Beste lankideek ez bezala uzten zituen luzaz mintzatzen iheslariak auzitegian, ez zuen erakusten ezinegona, gizonki galderak egiten zituen, iduriz eta iritziz azken unera arte aldatu zitekeela erakutsiz. Zorigaitzeko hauek ez zuten uzten
|
haien
herria tortura ageri batekin sakelan non agertzen zen gaizki erabiliak izan zirela eta heriotz arriskua zutela. Horien kontaketak zuen balio.
|
|
|
Joana. Militar plantako bat egun
|
haietan
herrira azaldu baitzen, harekin lekuak hustu zitian. Akabo!
|
|
|
Jantzi eta prestatu ginen; langileak heldu ziren, eta
|
haien ondotik
herriko handikiak.
|
|
|
Noizean behin zakarraldiren bat izaten bazuen ere, goxoa baitzen gure Martin zena. Eguzkia baino ederragoko semea ere bagenuen, gure loria eta itxaropena, aita baino handiagoko mutila, zintzoa eta esanekoa, eta zoriona osoa izateko, bi txahal
|
haiek
herrira eraman eta haien dirua jasotzen genuenean, urtean egindako zorrak kitatu eta diru apur bat geratuko zitzaigun, negua erregeak baino hobeto pasatzeko lain.
|
|
|
Autoa plaza ondoan aparkatu eta gertuen zegoen tabernan sartu nintzen. Garagardo bat eskatu, eta tabernako zerbitzariari galdetu nion ea zergatik zeuden idazkun
|
haiek
herri osoan zabalduta.
|
|
|
Zentzu oneko edonork badaki endak, hizkuntzak, aspaldiko ohiturek eta edestiak dutela herri bat moldatzen. Frantziako errepublikanoek ordea faktore horiek garrantzi gutxitako dauzkate, non ez dituzten besterik gabe ukatzen
|
haientzako
herria adigai abstraktu bat baizik ez da gehiago herri araudi eta konstituzio bati darraizkiokenek omen dute herri bat antolatzen.
|
|
2018
|
|
|
Lurdes Garai 1978an joan zen bere herritik, eta 35 urte berantago itzuli zen Bilboko Santutxu auzora. Duela zonbait urte iheslariak
|
haien
herrietara itzultzen hasi zirelarik batzuen egoera aldatu dela dio, berea kasu: " Orain paperak baditugu eta horrek sekulako aldaketak ekarri dizkigu.
|
|
|
Suhiltzaileak iritsi orduko, hasierako une
|
haietan
Herri Babesak esku hartu zuen. Eurentzako esker hitzak izan zituen Ibarrolazak:
|
|
|
Marka litzateke, Yaqui herriaren kontrako deportazio andanaren azkena. Lurraldea defendatzeagatik haien kontra hartutako neurri dramatikoenetako bat izan zen deportazioa.Ez zituzten nahi
|
haien
herrian. Mexikoko Gobernuak kolonoei lurrak eskaintzen zizkien hutsik baleude bezala. Baina han zortzi herri historikotan kokatutako herri bat zegoen, eta ez zeuden prest lurrak galtzeko.
|
|
|
Kasuan kasu, herriak eta elkarte edo entitateak dabiltza orain izena ematen. Horiek aktibatuko dute Euskaraldia haien herrietan.Zer geratzen da egiteko. Behin taldeak osatuta, talde horien egitekoa izango da
|
haien
herrietan gainerako elkarte edo taldeei, eta norbanakoei, Euskaraldia zer den kontatzea eta dinamikan parte hartzera animatzea. Ostean, herritarren izen ematea etorriko da.
|
|
2019
|
|
|
sardiniarrak, galiziarrak, korsikarrak... Eta gero
|
haien
herrietan antolatzen dituzten jaialdietara gonbidatzen gaituzte; oso hartu eman aberasgarria da".
|
|
|
Hasi dira lanean, eta hainbat herritan Agerraldia taldea aurkeztu dute. Taldearen berri emateaz gain,
|
haien
herrian euskara bultzatzeko zein behar dituzten gogoetatzeko eta aztertzeko eskatu diete. Haizea Lizarbe tafallarra Agerraldiako partaideetako bat da eta berak azaldu digu mota askotako eskaerak espero dituztela.
|
|
|
Orduan, Hirustak azaldu dio,
|
haien
herri batean inoiz egon ez bada ere, entzun duenez, bizimodu bitxia dutela. Ez hain arraroa, agian, sorginentzat; txikitan sorgin komunitate oso txiki batean bizi izan zen eta jatorrizko oihandarrez entzun duenak garai hartako oroitzapenak dakarzkio.
|
|
|
Ez dio urari beldurrik Aizek, trebea da igeri egiten, eta arrainak harrapatzen ere iaioa, baina gauza bat da muga eta korronte ezagunak dauzkan ibaia, eta oso bestelako bat amaierarik gabeko itsasoa. Hari buruz ipuinak eta kondairak baino ez dakizkite
|
haien
herrian, eta amaiera tragikoa daukate guztiek. Ibaiaren asmoei igar dakieke, uholdeak noiz eta non gertatuko diren iragartzen ere trebeak dira ibiltarien herrian baina, entzun dutenez, itsasoa zuria eta traidorea da, asmoak ezkutatzen abila.
|
|
|
Zergatik mintzatzen zatzaizkit arrotzen hizkuntzan?
|
Haiek
herrira ekartzeagatik zaude haserre. Aspaldi ez da jaio gure herrian zure ahotsa entzuteko gai den profetarik, zer egin dut?
|
|
|
Esan, eta Kurloiri begira jarri dira beste hirurak. Hor egon daiteke
|
haiek
herritik onez ateratzeko gakoa!
|
|
|
Historialarien arabera eraikinen% 85 guztiz erre zituzten, eta gainerako eraikinek kalteak jasan zituzten. Sarraski haren markak ezabatu egin ziren, lurperatu, eta
|
haien gainean
herri berria eraiki zen. Diktadurak iraun zuen 40 urteetan isiltasuna izan zen nagusi.
|
|
|
Herri antolatzaileek, herri bat nortasun berezikoa denetz erabakitzeko garaian, ezaugarri bat edo batzuk lehenetsi ohi dituzte: historia, edo genealogia, edo hizkuntza, edo territorioa,
|
haien arabera
herri hori inguruko herrietatik bereiziz, muga batzuen barnean ezarriz.
|
|
|
Eta hau ere: " Ene irudiko, euskalkiak indar handia du, eta atxikia izanen da gazteak
|
haien
herrietan gelditzen direno. Pertsonok ingurumenari eta kultura bati lotuak gara, tokitik atera ezkero, beste eremuetako kulturekin funditzen joaten dela iruditzen zait.
|
|
2020
|
|
|
Bada, bere alabei ere berdina opa zien. Jakina, ikasi edo ez ikasi, etxe sherpa handienetako semeekin ezkonduko ziren,
|
haien
herrira bizitzera joan, izen oneko andere errespetatu izango ziren. Onartzen zien baina, bere emazteak egin zuenaren aldera, 18 urterekin beharrean 23 urterekin bihurtzea emazte.
|
|
|
Monarkiak
|
haien
herrien nahiak zapaltzen dituela salatu dute. «Espainiako batasuna eta legedia inposatzea ditu monarkiak oinarri, gure herrien eta herritarren eskubide zibil, politiko eta nazionalak ukatuz».
|
|
|
Gaitzetsi dutenez, erregearen figura ez dator bat «askatasuna, berdintasuna eta demokrazia bezalako balio errepublikanoekin», eta erregeak ordezkatzen dituen balioekin «apurtuz soilik izango da posible benetako demokrazia». Monarkiak
|
haien
herrien gain duen boterea ezabatzea galdegin dute: «Espainiako erregeak eta monarkiak gure parlamentuen, herritarren eta gobernuen aurkako tutoretza alde batera utzi behar dute, horrela bakarrik lortuko direlako herri borondatearen errespetuan, askatasunean eta demokrazian oinarritutako konponbideak».
|
|
|
Lehen itzuliko emaitzen eta aliantzen zain gelditu nahi du, «ikusteko ea ezkerreko abertzaleak kapable izanen diren talde bat sortzeko elkargoan, pisua izateko erabakietan»: «Orain arte entseatu dute, baina zaila da hautetsientzat,
|
haien
herriaren ordezkari ere badirelako. Konponbidea eta konpromisoak atzeman dituzte»
|
|
|
Josefinak kontatutakoaren arabera, Altsasun ere bazegoen beste bat, gutxienez.
|
Haien
herrian errota izanda ere, bezerorik onenak altsasuarrak zirela dio Josefinak. “Altsasuko herri guztia bizi zen nekazaritzatik, den denak, eta guregana etortzen ziren”.
|
|
|
Okerrena plazako musikatik hain hurbil egon eta ezin deus ikusi ez gozatua zen. Haien adineko neska mutilak dantzan ariko ziren gustura, eta
|
haiek
herrian bai, baina etxean preso.
|
|
|
Ez dakit zergatik den hain berezia haien herrialde hura. Beti ari dira amerikanoekin konparatzen, edo bertako festa eta pasadizoak kontatzen, beti
|
haien
herria ahotan. Amerikan ez, oroitzapenen herrialdean bizi dira hauek.
|