|
2008
|
|
|
1983ko abenduan hil zuten Ramon Oñederra Kattu gazte azkoitiarra Baionan, tiroz. GALek bere gain hartu zuen lehen heriotza izan zen arren, asko izan ziren garai
|
haietan
gerra zikinak hil edo bahitutako euskal militanteak. Halere, ardurak kitatu gabe daude oraindik.
|
|
2010
|
|
|
" Aberri bakarra, atzerritar, bizi garen mundua da" esan omen zuen Gadarako Meleandrok. Pixka bat lehenago, ordea, Platonek zein Aristotelesek barbaroak mespretxatu egin zituzten, baita
|
haien aurkako
gerrak justifikatu ere, gutxiago zirelakoan. Denbora pasatu da, eta antzerako egoeran bizi gara.
|
|
2011
|
|
|
|
Haiek
gerra ondoko urteak ziren, kontrol zorrotzekoak, eta hala, Urgainera iritsi ez bertze, Atilano udaletxera joan zen zuzenean, baita guardia zibilen etxera ere, jarraian, non bere paperak eta agiriak aurkeztu eta bere asmoen berri eman baitzion guardia zibil buruari, ahalik eta erarik adeitsuenean: izeba Odiliak bere eskortan bizitzeko aukera eman dit, eta aukera aprobetxatu nahi nuke, hau, hori eta hura?
|
|
|
Matalaz zuen izena eta zazpi mila laborari matxinatu ziren berarekin. Badakizu zein zen
|
haien
gerra oihua? –Herria!
|
|
|
Neurri apalago batean bada ere, beste zenbaitekin gertatu izan da gertakari bera. Zenbait aldaketa nabarmen azpimarratzeko urteak ziren
|
haiek
gerraren eta gerraostekoen arteko belaunaldiena, hasteko. Baina ezin ahaztu, noski, poema haien berezko gaitasuna kantu bihurtzeko.
|
|
2012
|
|
|
Artikuluotan agertzen da, beraz, idazlea bere inguruari begira, bere garaiari, hurbilari eta urrunagokoari, eta inguru garai horien kronika bilakatzen diren testuak idazten ditu, halabeharrez. Hasi eta berehala irailaren 11ko atentatuak, hilabete
|
haietako
gerra usaina, Afganistan. Testuek aurrera egin ahala, geografikoki gertuagoko kontuak ere bai, etxekoak, ezagunegiak.
|
|
2013
|
|
|
Gorroto dut estatu boteretsuen bakearen usoa, haien uso guztiek bonba atomikoren bat ezkutatzen baitute sabelean, eta mokoan aho zorrotzeko labana bat, olibondo adaxka baten ordez; gorrotatzen jarrita, baina, are gorrotatzenago dut haien gezurra, lau haizeetara zabaltzen dutena, teleberriak eta telekakak bitarteko; izan ere, biolentziaren kontra daude, baina urtero berretzen eta emendatzen dituzte gastu militarrak; izan ere, ezin ikusi dute biolentzia koitaduek, baina arma industria babestu eta bultzatzen dute, administrazio publikoaren erakundeak ere beren zerbitzuan ipini eta laguntza izugarriak jasotzen dituztela, bai diru eta bai lege laguntzak ere: uso zuriak dira
|
haien
gerra humanitarioak eta olibondo adaxkak haien kalte kolateralak, baita zera ere!
|
|
|
Gorroto dut estatu boteretsuen bakearen usoa, haien uso guztiek bonba atomikoren bat ezkutatzen baitute sabelean, eta mokoan aho zorrotzeko labana bat, olibondo adaxka baten ordez; gorrotatzen jarrita, baina, are gorrotatzenago dut haien gezurra, lau haizeetara zabaltzen dutena, teleberriak eta telekakak bitarteko; izan ere, biolentziaren kontra daude, baina urtero berretzen eta emendatzen dituzte gastu militarrak; izan ere, ezin ikusi dute biolentzia koitaduek, baina arma industria babestu eta bultzatzen dute, administrazio publikoaren erakundeak ere beren zerbitzuan ipini eta laguntza izugarriak jasotzen dituztela, bai diru eta bai lege laguntzak ere: uso zuriak dira
|
haien
gerra humanitarioak eta olibondo adaxkak haien kalte kolateralak... baita zera ere!
|
|
|
Gerra giroan bizi izan ginen, 1936tik 1945 arte. Bederatzi urte
|
haietan
gerra zegoen, eta soldaduak ikusten genituen. Irratian gerra notiziak entzuten genituen.
|
|
|
Hurrengo egunean bertan, abenduaren 22an, Oñatek fraide frantziskotarrak deitu zituen acomatarrei eman beharreko erantzunaz zer iritzi zuten jakiteko. Hainbat egunez lekukotasunak entzun ondoren, fraideek aditzera eman zuten, acomatarrak Espainiako Koroaren subditoak zirenez hilabeteren bat lehenago obedientzia eta basailutza hitzeman zutenetik, Espainiaren aginteari beren borondatez men egin ezean, zilegi zela
|
haien kontrako
gerra errukirik gabea.
|
|
|
Tubaceko presidioak eskaintzen zien begiralekutik, mugako eremu
|
haietako
gerra biziko giroaren lekuko izan ziren Beldarrain Prudom senar emazteak eta haien umeak. Pimei dagokienez, haien ezinegona ez zen Aravacako batailarekin amaitu.
|
|
|
Barreneko orrietan, herriz herri izan ziren azken manifestazioen eta greben kroniketan lotu zitzaizkidan begiak, egun
|
haietako
gerra parteetan: polizien eta guardia zibilen azioak, tiroz edo makilakadaz kolpatu eta ospitalera eraman behar izan zituztenen izenak, jendearen oihuak(" Presoak kalera, amnistia osoa"," Pertur askatu"," Askatasuna"...).
|
|
2014
|
|
|
El Salvadorreko bake prozesuaren ondoren, nola beatuko dituzte Oscar Romero eta Ignacio Ellacuriaren hilketak askapenaren teologiaren oinordekoek eta ARENAkoen seme alabek? Serbia, Kroazia eta Bosniako egungo agintariek zer bateratu dute
|
haien arteko
gerraren ikuspegiaz. Gerra Hotzaren memoria berdina izan daiteke, adibidez, Josep Fontana historialari katalanaren Por el bien del imperio irakurri ondoren?
|
|
|
Esan beharra dago: berekoi
|
haientzat
gerra ez zen altxamendua zapaltzeko eta inbasioaren aurka egiteko borroka; haiek beren interes mehatxatuen ikuspuntutik baino ez zioten begiratzen. Uniformez jantzitako soldadu bat ikuste hutsak kolpetik isilduko zituen merkatari haien mingainak, jakina da uniformeek Errusian duten garrantzi ikaragarria?.
|
|
2015
|
|
|
Ez nian bera lasaiegi sumatu; egunak izaten ditik: nik uste
|
haiek
Gerra garaiko galderarik egitea ez zuela espero eta, beharbada horregatik, ez zuela kontu haietan luzatzeko gogorik. Grabagailua ere bista bistan jarri ziotean eta beldur antzean hitz egin zian.
|
|
|
Nolabaiteko orokortasuna ahalbidetzen duten euskal forma femenino eta maskulinoetara itzuliz, hiru mende igaro ondoren,
|
haien aurkako
gerra izugarria jasan izan dutela ikus dezakegu. Haien aurka borrokatu ziren hainbat apaiz gramatikari XVIII. XIX. mendeetan, Añibarro beste beste (Alberdi Larrizgoitia, 1969).
|
|
|
Axola dien gauza bakarra
|
haien
gerra berria da.
|
|
2016
|
|
|
Alsinarentzat, ordea, film zoragarri baten modukoa zen hura, abentura eta maitasuna elkarrekin lotzen zituen pelikula, eta gainera bere iragana, bere sorrera, bere jatorria eta bere herriaren patua dena batean biltzen zituena, inoiz Hollywoodek sorturiko maisulanik biribilenaren pare. Beharbada horrexegatik zaletu zen txikitatik zinemarekin, eta bere lagunak komedia arrosekin edo Elvis Presley zein James Deanen filmekin txoratu arren, berak nahiago izaten zituen film zaharragoak, bere amaren belaunaldikoak edo, Gary Cooper, Humphrey Bogart, Cary Grant edo William Holden bezalako protagonistak zituztenak, haien antzeko imajinatu nahi izaten zuelako bere aita, eta film
|
haien artean
gerrakoak zituen kuttunen, edo gerra eta amodioa nahasten zituztenak, hala nola Afrikako Erregina, Humphrey Bogart eta Catherine Hepburn ekin, edo Noren hil ezkilak?, Gary Cooper eta Ingrid Bergman ekin, azken hau gainera Espainiako Gerra Zibilean gertatzen zena, ez Euskal Herrian baina nahiko hurrean, nahiz eta bere amak ez izan ez Ingrid Bergman ez Catherine Hepburn en antzik. Aitaren itxuraz, berriz, gerrako elorrio eta deskalabruen ondorioz ez zitzaion geratu haren irudi bakar bat ere non bermatu bere oroimina, non oinarritu bere irudimena, zeina, egiazko imajinarik ezean, zinemako izarren laguntzaz hasten baitzen beti hegan, aldian pentsatuz Robin Basoetakoa hartako Errol Flynn alai abenturero baten antzekoa zatekeela, aldian Haizeak eramandako Clark Gable ziniko erromantiko bat, aldian Bai ederra dela bizitza filmeko James Stewart baten moduko gizon zintzo, prestu, herrikoa...
|
|
|
herrialdeek zientzia erabili zuten
|
haien
gerra ahalmena indartzeko.
|
|
|
Indoeuroparren arrakasta ukaezin hau, haien jarrera oldarkor bortitzari eta
|
haien
gerrarako prestakuntza eta teknologiari zor zaizkiola esan ohi da, eta guztia egia izan arren ez da egia osoa, horiekin batera, gutxitan aipatzen den armategi ideologiko arrunt eraginkorra baitago arrakasta horren oinarrian.
|
|
|
Bizkor!
|
Haien
gerra da! Itxi ateak!
|
|
2017
|
|
|
AEBei krimen horien «konplize» izatea leporatu die, eta gatazkan sartuta dauden estatuei eskatu die neurriak har ditzatela zibilen segurtasuna bermatzeko. «AEBek eskualdean duten presentzia eta
|
haien
gerra krimenak ezkutatu nahi dituzte», adierazi zuen Irango Atzerri ministro Mohamad Javad Zarifek. Izan ere, AEBek bat egin dute Saudi Arabiaren salaketarekin, eta Salman bin Abdulazizen erresumaren arma hornitzaile nagusia dira.
|
|
|
Baina lau urte baino gehiago iraun zuen, ustez bukatu eta berriro pizten ziren guduetan murgilduta. Epe horretan, herrialdeek zientzia erabili zuten
|
haien
gerra ahalmena indartzeko.
|
|
2018
|
|
|
2015ean Nobel Saria lortu zuen egileak. Ia milioi bat emakume sobietarrek parte hartu zuten II. Mundu Gerran, 1941etik 1945era, eta haien ahotsak,
|
haien
gerrarekiko bizipenak jaso ditu orriotan.
|
|
2019
|
|
|
Bikotearen komunikazio faltak eta
|
haien arteko
gerrak sortutako egoera gogorren aurrean ere, zenbaitetan umorea erabiltzen du. Adibidez, Flora beroki gorria jantzita eserita dago etxeko sofan eta gehigarriaren orriak azkar pasatzen ditu, irakurtzeko denborarik hartu gabe, narratzailearen hitzetan, itxarongela batean balego bezala:
|
|
|
Adierazgarria da Elizak baimena ematea, hala suertatzen denean, gizon helduak hiltzeko, esaterako gerretan edo heriotza zigorra ezartzen denean; fetuarentzat gordetzen du humanitarismo intrantsigentea. Bataiorik gabe, fetua ezin da salbatu, baina infidelak ere ez
|
haien kontrako
gerra santuen garaian, eta gogotik sustatzen zen haien kontrako sarraskia. Inkisizioaren biktimak ez zeuden denak grazian, ezta orain gillotinatutako gaizkilea eta gudu zelaian hildako soldaduak ere.
|
|
|
–Ulertzen zaitut, laguna, baina ez dute egin gure salbatzeko, beren buruaren askatzeko baizik.
|
Haien
gerra da.
|
|
2020
|
|
|
hogeitik gora egin genituen Nafarroa osoan barreiatutako kanpamenduetan eta haien inguruetako herrietan. Ulertzekoa da nik poz betea izatea, ez bainuen sekula imajinatu halako etekina aterako nienik herri eta baserri
|
haietatik
gerra egitera ateratako soldadu eta nekazari sans instruction haiei.
|
|
|
Esaten zizkidan erdiak ez nituen ulertzen, eta beste erdiak ez nituen ulertu nahi. Harrigarria egiten zitzaidan Bordeletik Montpellier-eraino ni bisitatzera etorri izana, artean apenas nekien-eta ezer karlisten existentziaz eta
|
haien
gerraz; lan eskaintza bat egin nahi zidatela entzun izana, berriz, are gutxiago ulertzen nuen. Nitaz informaziorik bildu bazuten, jakin behar zuten soldadutzatik libratu nintzela amorante dirudun gutiziatsu baten sosei esker, gaugiroa gustatzen zaidala eta gerra batere ez.
|
|
|
Bada Baigorrin, Nafarroa Beherean, gaztelu bat itxuraz goxoa, liraina, krema kolorekoa, bi dorre dituena kukurutxo formako errematearekin, aldi berean sendoa eta atsegina. Zerikusirik ez Eskozian edo Gaztelan aurkitzen diren gotorleku edo gaztelu militarrekin;
|
haiek
gerra bezala ezpatak, geziak edota katapultak, Baigorrikoak bakea ekartzen du gogora. Badu antzik Loira ibaiaren inguruan ikusten direnekin, eta baita Olitekoarekin ere; baina hura, Baigorrikoa, lautada batean ez, gain batean dago, Baigorriko karrikak eta plazak baino koska bat gorago, mendi, muino, eta ibarrez inguratua, eta pentze edo belardien berdetasunak laguntzen dio udaberrian, basoen gorritasunak udazkenean, elurraren zuritasunak neguan.
|
|
|
Frantzia Antarktikako
|
haien
gerra ohiturak deskribatzen ditu Montaignek, kontatuz nola tratatzen dituzten gerra gatibuak, arretaz gizenaraziz, hilabete batzuk barru giro onean jateko. Andre Thevet misiolariaren testigantza erabili zuen gizentze, kozinatze eta bazkari zeremonia horiek esplikatzeko.81 Bakoitzak bere zatia jango zuen, ez zen ezer botako, europar laborariek txerriarekin egiten duten bezala neguaren hasierako egun seinalatuan.
|
|
2021
|
|
|
" Eskailera sigi sagatsutik berriro hotelerantz jaisten ari ginela, ilunabarrean, guztia aurreikusi nuen: ikusi nuen zein argi eta saihestu ezineko moduan zihoazen gauzak gerrara bidean, Eveshamen esku ergel eta bortitzetan; eta banuen halako ideia lauso bat, baldintza berri
|
haietan
gerrak nolakoa izan behar zuen. Eta orduan ere, nahiz eta jakin nire aukeraren mugatik hurbil ari nintzela mugitzen, ezin nuen aurkitu itzultzeko gogorik.
|
|
|
Sarraskiek, tiraniak hain gutxi axola badute, zer axola zuten justiziak eta oparotasunak? Bihotz bihotzetik uko egiten nion
|
haien
gerra itsuari, baina bake hartan harrapatuak ginen, nire begiek ez zioten garaipenaren kolorerik ikusten.
|
|
|
Lur gaineko gehienek, Zugarramurdiko ihiztariei interes handia pizten zieten, preziatuena basurdea zelarik. Urtero, ihizaren sasoian, herritik komando bat mendira igotzen zen, laster konturatu nintzen Barrentxeko inguruetan
|
haien
gerraren eremu joko nagusiarenetarik bat zutela. Horretarako zelatariak, multzoko gazteenak edo zaharrenak, banatuak ziren puntu ezberdinetan, talkiewalkie baten bidez etsaiaren mugimenduak adierazten zizkieten tiratzaile trebeenei.
|
|
2022
|
|
|
Gerraz mintzatzen ziren, besteaz...
|
Haientzat
gerra bakarra zegoen: 14koa.
|
|
|
Azkar igaroko da, ikusiko duzue.
|
Haien
gerra egingo dut, haien dirua jasoko. Hauxe da nire egitekoa.
|
|
|
Ez al dira hitza eta diskurtsoa bi komunitate, bi nazio gerran jarri dituena? Victor Klemperer, Thomas Mann, Stephan Zweig, Joseph Roth ez al dira nazismoaren kontrako garaile, gerra salatuz hasieran eta, atzera begira,
|
haien
gerraren kontrako diskur  tsoa oinordetzan utzita hurrengo belaunaldiei?
|
|
2023
|
|
|
Burkina Fasoko gobernuaren bozeramaile Jean Emmanuel Ouedragogok eta Maliko trantsizio gobernuaren bozeramaile Abdoulaye Maigak atzo Ecowasi jakinarazi zioten elkarrekin eginiko adierazpen batean Nigerren aurkako balizko esku hartzea
|
haien aurkako
gerra deklaraziotzat hartuko zutela.
|