|
2005
|
|
|
Koartikulazioa, besteengainetik, aginduenarabera, etahorieierantzunez, artikulatzaileakmugitzendireneko uneada, ondorenmurriztealetorke, hots asmoaren segidako jarrearakxedatzen duen neuronen agindu batek, artikulazio jarreraetetendueneangertatzen denefektuadamurrizte, e.b.hizketaren abiadura bizkortzeak, zenbait bokal etakontsonanterenneutralizazioalekarke. Berranto! atzea, berriz, traktoaren itxuraketarenaldaketa baten ondorioda; ingurunearen arabera
|
gertatzen
dena etahalako hots batidagokiona; e.b., bidehonetatikazaltzen ditu armoniabokalikoa etaamaierakokontsonanteenahoskabetzea errusiaeraz.
|
|
|
Azkenpuntuari erantzunez, Stevens-ek (1972) Hizketarenizaerakuantikoa izeneko teoriaren eskutik azaltzen digu mundukohizkuntzetanhots batzukbestebatzuk bainoegokiagodirelagunenaturaletanekoiztendirelako; izanere, artikulaziozkoaldaketa ttikiek uhinakustikoetanaldaketa handiak eragitendituzte etaalderantzizere, bestehorrenbeste; hauhorrela
|
gertatzen
omen da, batetik, akustikaren etaartikulazioarenartean erlazio linealikcz dagoelako; eta, bestetik, uhinakustikoetakoaldaketattikiekoharmenenerako berebiziko garrantzia dutelako, eta alderantziz, bestehorrenbeste.Honenbestez, erlazioalinealaez, baiziketa, areagokurba itxurahartukoluke:
|
|
|
Azken hogei urteetan euskal historiografian eta mundu mailakoan sakon sakoneko aldakuntzak
|
gertatu
dira. Garrantzitsuena hauxe litzateke:
|
|
|
Bestalde, berriztapen epistemologikoak eta diskurtsiboak
|
gertatu
direla Euskal Herriko historia lantzeko eran da eta azken 20 urteotan aski ondo eta sakon landu da euskal historia. Oro har, euskal subjektua euskal historia burutzerakoan nabarmenago asmatu dela esango nuke.
|
|
|
Aldi berean, leienda eta mito historikoak oraindik bizi bizi ezagutzen ziren ahoz aho edo idatziz eta bigarren menderdian sortu zen benetako etena euskal historiografian ere, Europan
|
gertatzen
zenekoa, hots, positibismo kri
|
|
|
Datu egokiak aurkitu behar ziren teoria konfirmatu edo deuseztatzeko. Baina sal buespenez jositako errealitatea eta kasuak ditugu eta horrenbesteraino iritsi direnez, azkenean, paradigma nagusien puxkaketa osoa
|
gertatu
da azken hogeita bost urteotan. Bakoitza bere aldetik ari da eta historia, iragana gaurko hizkerara azaltzeko unean, gaur egun, erlatibismo kulturalean murgildu gara.
|
|
|
Baina, bestalde, zientzia konparatu ezean ez dago zien tziarik, orokortasunean egiten delako zientzia.48EUSKAL HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRAKultura zientifikoak beti daude aldatzen, aldakorrak dira, izan behar dira. Zientzia produkziorik probisionalena eta eztabaidagarriena
|
gertatzen
zaigu, beraz, ziurtasun laburrekoa dugu. Kultura artistikoak, aldiz, literarioak eta abar, horiek bai dutela bere indibidualtasuna eta iraunkortasuna aldaezina delako arte ederreko lan zehatza.Giro honetan bizi gara eta historiaren esparruan lerroak aipatu lirateke, historia ekonomikoan, historia sozialean, historia politikoan edo kul turgintzazkoa edo historia ekologikoan.
|
|
|
Editorialak historiazko arloan titulu berriak argitaratzeko beldur dira eta horrela Eusko Ikaskuntza edo EHUko unibertsitate moduko erakunde insti tuzionaletan argitaratzeko bidea gelditzen zaigu.Nire kezka da euskal historiaz arduratzen garenon artean ez dugula behar heineko loturarik, sarerik, Euskal Herria erreferentzi sare gisa izateko. Ahulak gara eta Espainia
|
gertatzen
da; sarritan, erreferentzi gune bakarra balitz beza la. Nire ustez, Europako ikuspegia irabazi genuke, azterketa konpa ratiboak eginez, ikusiaz historia ez dela gertatu halabeharrez, aukeren arteko alternatibak sortuz joan dela baizik.
|
|
|
Ahulak gara eta Espainia gertatzen da; sarritan, erreferentzi gune bakarra balitz beza la. Nire ustez, Europako ikuspegia irabazi genuke, azterketa konpa ratiboak eginez, ikusiaz historia ez dela
|
gertatu
halabeharrez, aukeren arteko alternatibak sortuz joan dela baizik. Beraz, determinismo eta legitimazio sozial eta politiko gehiegi nabari da azterketa gaiak egiteko orduan.
|
|
|
Folklorean murgildu garenok badakigu tradizioa nahaste eta borraste guztien bilgunea dugula. Hiriguneetan ere orain
|
gertatu
da modernizazioaren ondorioz. Diferentzia bakarra da, oraingo nahasteak askoz bizkorrago gertatzen direla, abiadura handiagoak dituela belaunaldien artean eta, beraz, sarritan jasangaitzak gerta tzen zaizkigula.
|
|
|
Hiriguneetan ere orain gertatu da modernizazioaren ondorioz. Diferentzia bakarra da, oraingo nahasteak askoz bizkorrago
|
gertatzen
direla, abiadura handiagoak dituela belaunaldien artean eta, beraz, sarritan jasangaitzak gerta tzen zaizkigula.
|
|
|
Guk ere oinarrizko ideia batzuk ekarri nahi ditugu horren heldugabe dagoen Euskal Soziolinguistikaren eremura, Antiguako hizkuntzalari donostiarrak esanen lukeenez, euskararen endoglosiaren alorrera. Han hemenka bildu ditugun ezpalak dira, beste hizkuntza batzuetan gauzak egun zer nola
|
gertatzen
diren erakusten digutenak; nola edo hala, euskararen baitan gertatuko diratekeen aldaketa eta berrikuntzek ez lukete aurkeztuko ditugunetarik guztiz urrun ibili; gune arras euskaldun batzuetako salbuespenak salbuespen direla eta egun nagusi dabilen eredutik guztiz urrun gelditu diren hizkeren errealitatetik landa, hori da euskara berriari buruz dakigun apurrak oraingoz adierazten diguna.
|
|
|
Guk ere oinarrizko ideia batzuk ekarri nahi ditugu horren heldugabe dagoen Euskal Soziolinguistikaren eremura, Antiguako hizkuntzalari donostiarrak esanen lukeenez, euskararen endoglosiaren alorrera. Han hemenka bildu ditugun ezpalak dira, beste hizkuntza batzuetan gauzak egun zer nola gertatzen diren erakusten digutenak; nola edo hala, euskararen baitan
|
gertatuko
diratekeen aldaketa eta berrikuntzek ez lukete aurkeztuko ditugunetarik guztiz urrun ibili; gune arras euskaldun batzuetako salbuespenak salbuespen direla eta egun nagusi dabilen eredutik guztiz urrun gelditu diren hizkeren errealitatetik landa, hori da euskara berriari buruz dakigun apurrak oraingoz adierazten diguna.
|
|
|
Bereizkuntzaren oharmen horretan oinarritzen du Terracini k dialektoaren sentimendua (1937, 1960); aipatu sentimendu horren arabera hiztuna bere erkidegoari loturik egon ohi da. Hizkera erkidegoaren bizitasunaren ezaugarria da arestiko sentimendu hori eta Euskal Herriko bazter guztietan berdin
|
gertatzen
ez bada ere, Bizkaian adibide nabarmenak ditugu: «eixu ondarrutar! > > entzuten genien bertako gazteei duela hogei urte arrantzale herri
|
|
|
...gertatudena: herritarren% S mintzodasoiliksortudenalderdikodialektoan, gaineratekodanimarkarguztiakhizkerazbederenkopenhagetartudira.Mendehonenbigarrenerdianizugarrigertatuomendahizkuntza desberdintasungeografikoenapaltzea, dialektoakberdintzera joda.Berdinkaratzeedo«dialectlevelling» prozesu horretan, ezaugarriestandarrakherrialdeguztiangaindihedatudira, Kopen hagen mintzatzen den aldakirantz
|
gertatu
da konbergentzia (Kristiansen
|
|
|
...ti beti norabide bereanetaezditu betizioberberak eraginedosortu; ezdituzte, gainera, lekuguztietanedotahiztun taldeguztien arteanemaitzaberakizaten.Ikasdezagunjabetzen, gizarte zientzietanbilakabideeketagertakariekezdutelakausabakarbatizaten, koiunturaaskotarikoareninguruangertadaitezkeela, kulturalak, historikoak, gizartezkoakedopsikologikoakdirenzioekeraginik.Denaez dalekuguztietanerritmo berean
|
gertatzen
.
|
|
|
besteetara egitenden jauzianoiztsu
|
gertatzen
den.Hein batezeuskararen berreskuratzearekinlotubehardaprozesuarenhasiera, bainanagusiki«literatura euskara» izenarekin jaiozeneuskarabatuarensorrera jotzendainflexio puntu nagusitzat.1968abainoleheneuskaraetxeanikasizutenek etaidatziz landuezzutenek, horiek,, herrieuskaraegitendute, batzuek hobeki, besteek makurrago, erdararatuago, mugatuago. 1968.arenondoren ikasiedo idatzizlandudutenek, horiek zakukonplexuagoa eratzen dute, etaportzentaianetaprestijioan berebiziko garrantziadute.
|
|
|
Bestelaesan, ezdaegiaeuskalkitik edota gureherriko hizkeratik euskara batura zuzenean eta zeharbiderikgabeiragaten garela. Batekbaino gehiagok hori dioten arren, hemen ezdahori
|
gertatzen
ari, ez duguustegertatukodeniketabestelekuanitzetan ereezdahorrelakorikgertatu.Ezdihardugu hemenLizarran, Gasteizen, lruñeanedoBianansortzen ari diratekeen batuarenantzeko hizkerez.BaionakoberriDavantekematendigu:
|
|
|
Lasterbidc, zidor eta erdibide ugari eta lotura konplexuagokoakdira hemen
|
gertatzen
aridirenak; literatura eredueneta herri hizkerarenarteko eskualdeko hizkera edo«regiolekto> > enezaugarriak lerro lerroemanezeuskaramoldeberrietaaldakorhoriekdefinitzeaezlegoketxarkibestelekubatzuetan ikuspegidiaskopikoaaztertzen dengaraiotan:
|
|
|
Aldamenekoeremu horrek gizartezko onespena baldin badu lanbidea eskaintzeko aukeraren aldetik, kulturarenetik, izpiritupolitikotik edotaber taramaizjoanbeharragertatzendelako hiririkhurbilenahordagoelako, biztanleeiosasunbidea hor jasotzeadagokielako..., esperoizatekoa daaldamen horretakohizkuntza aldaeretarantzjotzea: nongoadenezdakigun euskaldun batekin
|
gertatzean
, hizkuntza mailaapurtxo bat jasotzeakomeni delapentsatzen denean, hiztuna egoera bereziren batean gertatzen denean... Esate batera, nabarmena da«ezmugikor» ezdiren NafarroakoBortzirietakohain batetahainbat gizoneuskaldunek bertakoa ezdeneuskaldun batenaitzinean Gipuzkoakomintzoratduten joera; ezdakigu hemen hizkeraren prestigioa denaipatu beharrekoa edota moldatzekoetakonpontzekoeskaintzen duen egokiera; biakbatera, agian. Duelafranko urteBautistaMadariagabertsolari aranztarrakBasarribertsolarigiputzaren irratisaioetarakoerakusten zigun mirespenaongigogoandugu: ikusberonen«Nerebordatxotik»idatzizkosai lazl.Aranbarrireniruzkina (1999: 157). ltxura guztienarabera ekialdekoago diren etamugaadministratibonagusiaz eskuinekoak diren hizkeren isurira dagomoldaturikorainartekoBortzirietakoeuskara, bainaegunaurreikusdaitekeenetorkizunakezduhonelakorik ikusarazten etaberdin berdinmintzo diraFraile&Fraile (1996: 236) etaZuazo (1997: 419) Oiartzunalderdiko hizkerazere; herrihonetan nabarmenagoa da, gainera.
|
|
|
...intzeko aukeraren aldetik, kulturarenetik, izpiritupolitikotik edotaber taramaizjoanbeharragertatzendelako hiririkhurbilenahordagoelako, biztanleeiosasunbidea hor jasotzeadagokielako..., esperoizatekoa daaldamen horretakohizkuntza aldaeretarantzjotzea: nongoadenezdakigun euskaldun batekin gertatzean, hizkuntza mailaapurtxo bat jasotzeakomeni delapentsatzen denean, hiztuna egoera bereziren batean
|
gertatzen
denean... Esate batera, nabarmena da«ezmugikor» ezdiren NafarroakoBortzirietakohain batetahainbat gizoneuskaldunek bertakoa ezdeneuskaldun batenaitzinean Gipuzkoakomintzoratduten joera; ezdakigu hemen hizkeraren prestigioa denaipatu beharrekoa edota moldatzekoetakonpontzekoeskaintzen duen egokiera; biakbatera, agian. Duelafranko urteBautistaMadariagabertsolari aranztarrakBasarribertsolarigiputzaren irratisaioetarakoerakusten zigun mirespenaongigogoandugu: ikusberonen«Nerebordatxotik»idatzizkosai lazl.Aranbarrireniruzkina (1999: 157). ltxura guztienarabera ekialdekoago diren etamugaadministratibonagusiaz eskuinekoak diren hizkeren isurira dagomoldaturikorainartekoBortzirietakoeuskara, bainaegunaurreikusdaitekeenetorkizunakezduhonelakorik ikusarazten etaberdin berdinmintzo diraFraile&Fraile (1996: 236) etaZuazo (1997: 419) Oiartzunalderdiko hizkerazere; herrihonetan nabarmenagoa da, gainera.
|
|
|
«eskuararat»
|
gertatu
izanakedotaAurizkohondarreko euskaldunek Luzaideko erakbereganatzen hasiizanakezduinorharrituarazibehar.Dena den, adibidehauekeuskarabatuasortu aitzineko gertakarien honddarrensaileansartzekoakdira.
|
|
|
Europakoegungoazterketetannabarmenageridaezdagoeladialektoa1 estandarraerlaziodialektikoasoilik, dialektoakez daudeestandarrari begira bakarrik. Dialektoen artean eregertatzen diraaldaketak etaeraginak.Ezda soilikdialektoa versusestandarra hartu emandiglosikoa
|
gertatzen
. Diaglosi batdagodialektoen continuum enarteanere, eskualdeetako dialektoak edota regiolektoak daude: alemanierazmintzodirensuitzarrenarteannabarmenada hau (Christen 1998: 55); bestalde, flandrieran Brabante aldekohizkerak dira prestigioaren jamugaegun, beradaregiolektohobetsia.Zeinahieredenberen abstrakzio mailagora, eskualdeko hizkeraedo«regiolekto> > izendatzenditu gunhoriekizatez badira.Euskara batuedoestandarra gauzatzen aridenune honetan ezin garrantzizkoagoada hizkeren arteko iraganbide lauso baina egiazkohonetaz jabetzea.
|
|
|
Eguneuskarabatuarenetaberreuskalduntzeareninguruan sortu denedo sortuazdoan«prosodiagaztea> > ereez dagauzaarrotzaguretzat, egunoroz entzuten baitugu inguruan, baina horrek ez du esan nahi ongi ezagutzen dugunik, deskribapen guztizko
|
bategitekogaigarenik.Antzera
gertatzen da arestianaipatzen genuenestandarrarenetaherri hizkerarenbitartean dagoen iraganbidezabaletakonplexu horren guztiaren kasuanere.
|
|
|
arrazoi historiko literarioen indarra
|
gerta
daitezke. Eman dezagun Euskaltzaindiak 1968an hartu erabakiak eta gerora emeki emeki hedatu dituen arauakakademikoak eta, beraz, heinbatezbederenartifizialak direla.
|
|
|
Halazguztizere, hizkuntza aldaketaren prozesu naturalakaztertzeko hizkeren elkarbizitza etanahasketa
|
gertatzen
ariden guneak hobesten diragauregunsoziolinguistikan.Aukeradagoenez, azterketak sinkronikoakiza
|
|
|
d) Orduraarteko hizkuntza aldaeradialektalen edo estilistikoen kokapen berria
|
gertatzen
da: funtzio edo adiera (balio sinboliko) berria hartzen duteidentitatearen edotakonbergentziaren1dibergentziaren bidetik.
|
|
|
Narpes koa (Ivars1994: 206). Ezdezagulapentsa, beraz, euskaraz
|
gertatzen
denbezala, lekuguztietan hizkuntzarenaldakortasunarenfuntsik nagusiena geografiarenardatzaridagokiola; eztaere, horzeharko hizkuntzetanetaego eretan usu aurkitzen dugun errealitatea, aldakortasundiastratikonabarmen hori, nahitaezeuskararen barreneanaurkitu behardugula: nonnola.
|
|
|
Norbaitiagianmutur muturreko adibideakiruditukozaizkion arren, lehiarenondorioezdihardugunez, hainbateuskaldunentzatetsipengarri
|
gerta
|
|
|
1988), ez da
|
gertatu
horietako bat ere nagusitzea. XX. mendearen lehen erdialdean ortografia bateratua lortzeko saio ugari egin ziren eta mendearen erdiaren inguruan berpiztu egin zen estandarra nolakoa izango zen behin betiko erabakitzeko beharraren kezka.
|
|
|
Areago, honelako testuak euskararen normalizazioaren alde edo aurka egiten ote duten zalantza egiteraino heldu da (Sarasola, 1997b): «.., honelako testuak laguntzen ari al dira, ala traba ari dira
|
gertatzen
euskara lantzeko, gure hizkuntza egoera normaltzeko lanean. Nik egia esan dudak ditut... > >.
|
|
|
a) bat batekoa b) errotikakoa e) behetik gorakoa eta d) mailakakoa. Lehenengoa, hizkuntza baten hiztun guztiak erailtzen direnean
|
gertatzen
da, hau da, genozidio bat gertatzen denean. Bigarrena, antzeko gogorkeria egoeretan gertatzen da:
|
|
|
a) bat batekoa b) errotikakoa e) behetik gorakoa eta d) mailakakoa. Lehenengoa, hizkuntza baten hiztun guztiak erailtzen direnean gertatzen da, hau da, genozidio bat
|
gertatzen
denean. Bigarrena, antzeko gogorkeria egoeretan gertatzen da:
|
|
|
Lehenengoa, hizkuntza baten hiztun guztiak erailtzen direnean gertatzen da, hau da, genozidio bat gertatzen denean. Bigarrena, antzeko gogorkeria egoeretan
|
gertatzen
da: zenbait hiztunek bizirik irauten badute ere, haien hizkuntza erabiltzeak ekar diezaiekeen arriskua dela eta, ama hizkuntza erabiltzeari uzten diote.
|
|
|
zenbait hiztunek bizirik irauten badute ere, haien hizkuntza erabiltzeak ekar diezaiekeen arriskua dela eta, ama hizkuntza erabiltzeari uzten diote. Behetik gorako hizkuntz heriotza
|
gertatzen
da hizkuntza bat goi mailako hizkuntzaren erabileretarako edo erritualetarako bakarrik erabiltzen denean; hauxe da, hain zuzen, latinaren kasua. Azkenik, mailakako hiz kuntz heriotza dugu hizkuntza menderatzaile batek hizkuntza menderatu bat mailaka ordezkatzen duenean, hizkuntza menderatuaren betebeharrak erabat bereganatu arte.
|
|
|
7 Ikus Oñederra (1992) eta Oñederra eta Elordui (1992). Bestalde, ukipenaren eraginak hiz kuntzaren maila desberdinetan kokatzeko eta hizkuntzaren funtzionamendu orokorrean
|
gertatzen
diren eraginen ebaluaziorako, ikus Odriozola eta Azkarate (1997).
|
|
|
Hizkuntzaren fonologian, morfologian edo sintaxian
|
gertatzen
den edo zein aldaketak egon eza sortzen du hizkuntzalariengan eta oro har hiztun kontzientziadunengan. Edonola, ezaguna da edozein hizkuntza osasuntsutan ohikoak direla aldaketak eta aldaketa horiek askotan ez direla interferentziak edo indar ahulgarriek eragindakoak.
|
|
|
Azkenik, badira heriotza prozesu baten urratsak diren aldaketa (ahulgarria) k, batzuk hizkuntzaren barnekoak eta beste batzuk interferentziak eragindakoak. Edonola, Elorduik (1995) azpimarratu duenez, ikertzaile zenbaitek ohartarazi gaituzte zail samarra
|
gertatzen
dela askotan aipaturiko hiru mota horietako aldaketak bereiztea. Edozein aldaketa ez dugu a priori ahulgarritzat hartu behar; izan ere, aldaketa batzuek funtzio jakin bat dukete euskara garai berrietara egokitzeko saioetan eta ahulgarriak baino indargarriak dirateke orduan.
|
|
|
gero eta gehiago dira zientziaz edo teknologiaz ari diren euskaldunak beren esparruetan euskara erabiltzea erabaki dutenak. Honek eragile indartzailea izan behar du zalantzarik gabe, galtze prozesuetan
|
gertatzen
den erabileraren murriztearen eta goi mailako eremuetan ez erabiltzearen alderantzizkoa baita.
|
|
|
Zalantzarik ez dago euskarak orain arte landu ez diren esparruetara hedatzeko aldatu egin behar duela. Hortaz, hizkuntzen aldaketen nondik norakoak ulertzea funtsezkoa da
|
gertatuz
doazen aldaketak ebaluatu ahal izateko' 0 Filologia ere funtsezkoa zaigu euskarak mendeetan zehar garatu dituen baliabideak ezagutzeko eta orain arte gertatu diren aldaketen noranzkoa finkatzeko. Edonola, Filologia idatzitako testu jakin batzuetan oinarritzen da eta, beraz, garai batean hizkuntzak onartzen zituen bideen berri ematen digu; ez digu, ordea, ezinezkoak ziren erabileren berri ematen.
|
|
|
Zalantzarik ez dago euskarak orain arte landu ez diren esparruetara hedatzeko aldatu egin behar duela. Hortaz, hizkuntzen aldaketen nondik norakoak ulertzea funtsezkoa da gertatuz doazen aldaketak ebaluatu ahal izateko' 0 Filologia ere funtsezkoa zaigu euskarak mendeetan zehar garatu dituen baliabideak ezagutzeko eta orain arte
|
gertatu
diren aldaketen noranzkoa finkatzeko. Edonola, Filologia idatzitako testu jakin batzuetan oinarritzen da eta, beraz, garai batean hizkuntzak onartzen zituen bideen berri ematen digu; ez digu, ordea, ezinezkoak ziren erabileren berri ematen.
|
|
|
Zehazkiago euskara tekniko zientifikoari dagokionez, are zailagoa da kontua: era honetako testu bakan batzuk baino ez daudelarik, zaila
|
gerta
dakiguke batzuetan mota bateko hitz, esapide edo egiturarik ez egotea hiztunentzat onartezina izatearen edota esku artean ditugun testuen tipologiaren ondorio ote den. Filologiak aldaketez ohartzen laguntzen digu, baina aldaketa horien artean bereizi beharrekoak dira hizkuntzaren esparru berrietara egokitzeko beharrak azaltzen dituenak eta egokitze horretan lagundu beharrean oztopo gertatzen direnak.
|
|
|
era honetako testu bakan batzuk baino ez daudelarik, zaila gerta dakiguke batzuetan mota bateko hitz, esapide edo egiturarik ez egotea hiztunentzat onartezina izatearen edota esku artean ditugun testuen tipologiaren ondorio ote den. Filologiak aldaketez ohartzen laguntzen digu, baina aldaketa horien artean bereizi beharrekoak dira hizkuntzaren esparru berrietara egokitzeko beharrak azaltzen dituenak eta egokitze horretan lagundu beharrean oztopo
|
gertatzen
direnak. Aldaketa berezkoa du hizkuntzak eta aldaketek ez dute ezinbestean ahulgarriak izan behar.
|
|
|
Edonola, zientzialariei ezin eska dakieke beren esparruko gaiez ikertzeaz eta euskararako bide berriak urratzeaz gain, hizkuntzalaritzaren esparru des berdinetan
|
gertatzen
diren aurrerapenen berri izan dezaten, haien jardueran kontuan hartu ahal izateko. Ezinbestekoa da hizkuntzalarien eta zientzialarien
|
|
|
arteko zubi gisa diharduen hizkuntzalaritza aplikatua: hizkuntzalaritzaren arlo desberdinetan
|
gertatzen
diren aurrerapenek hizkuntzaren erabilera bere zituetan izan dezaketen erabilgarritasuna aztertu behar da eta zientzialariei beren eguneroko jardueran baliagarri gerta dakizkiekeen baliabideak propasatu. Esparru honetan ari diren hizkuntzalariek zientzia eta teknikarako hizkuntzaren erabileraren hizkuntz berezitasunak aztertu behar dituzte eta zientzialariekiko elkarlana ere ezinbestekoa dute:
|
|
|
arteko zubi gisa diharduen hizkuntzalaritza aplikatua: hizkuntzalaritzaren arlo desberdinetan gertatzen diren aurrerapenek hizkuntzaren erabilera bere zituetan izan dezaketen erabilgarritasuna aztertu behar da eta zientzialariei beren eguneroko jardueran baliagarri
|
gerta
dakizkiekeen baliabideak propasatu. Esparru honetan ari diren hizkuntzalariek zientzia eta teknikarako hizkuntzaren erabileraren hizkuntz berezitasunak aztertu behar dituzte eta zientzialariekiko elkarlana ere ezinbestekoa dute:
|
|
|
hori. Ez da, ordea, gauza bera
|
gertatzen
hizkuntz aldaera horren egungo erabilera definitzen duten parametro soziolinguistikoekin... Eskolatik kanpora ia erabiltzailerik ez duen jakintza hizkera ez da hasteko egoera normalean dagoen jakintza hizkera[...] Ez da normala teknolekto hori maizenik erabiltzen dutenak, irakasleak eta liburu prestatzaileak, beren gaztaroko eskolaketaz eta formazioz gai horiek ia beti erdaraz ikasiak izatea...».
|
|
|
Ezaguna da euskarak perpausen osagaiak era askotara antolatzea onartzen duela, baina testu tekniko zientifikoetan perpausen osagaien hurrenkera ere anbiguotasun txikiena dakarrena izan ohi da: testu antolatzaileak kokagunerik kanonikoenetan erabili ohi dira, harreman logikoak ezartzeko edo osa gaiak nabarmentzeko eginkizuna ahal den eta egokien bete dezaten' 6; gai alda keta bat
|
gertatzen
den bakoitzean aldaketa horren berri ematen duen mintza
|
|
|
Aldiz, modalitateari dagokionean, neutroa izateko helburuak hizkuntza komunean neutralizazio bidean daudekeen zenbait bereizketa aintzat hartzera' edo nekez erabiltzen diren adizkiak ustiatzera garamatza. Hizkuntza arruntean nekez aurkitzen ditugun
|
gertatu
dateke, gertatu bide da/ zen eta gertatu zatekeen adizkien modukoak erruz erabiltzen dira euskara zientifikoaren zenbait esparrutan baieztapen kategorikoetatik alde egiteko. Omen partikula modala, aldiz, nekez erabiliko dugu euskara tekniko zientifikoan ematen dugun informazioaren iturria eta erantzukizuna ezkutatzea, honelako testuen betebeharren aurkakoa baita19 Hasteko, eginkizun nagusi modura perpausen edo paragrafoen arteko harreman logikoak argitzea duten testu antolatzaileak (beraz, hala ere, gainera, izan ere...) perpausaren hasie ran beteko dute hobeto eginkizun hori tartekatuta edo perpausaren bukaeran baino.
|
|
|
Aldiz, modalitateari dagokionean, neutroa izateko helburuak hizkuntza komunean neutralizazio bidean daudekeen zenbait bereizketa aintzat hartzera' edo nekez erabiltzen diren adizkiak ustiatzera garamatza. Hizkuntza arruntean nekez aurkitzen ditugun gertatu dateke,
|
gertatu
bide da/ zen eta gertatu zatekeen adizkien modukoak erruz erabiltzen dira euskara zientifikoaren zenbait esparrutan baieztapen kategorikoetatik alde egiteko. Omen partikula modala, aldiz, nekez erabiliko dugu euskara tekniko zientifikoan ematen dugun informazioaren iturria eta erantzukizuna ezkutatzea, honelako testuen betebeharren aurkakoa baita19 Hasteko, eginkizun nagusi modura perpausen edo paragrafoen arteko harreman logikoak argitzea duten testu antolatzaileak (beraz, hala ere, gainera, izan ere...) perpausaren hasie ran beteko dute hobeto eginkizun hori tartekatuta edo perpausaren bukaeran baino.
|
|
|
Aldiz, modalitateari dagokionean, neutroa izateko helburuak hizkuntza komunean neutralizazio bidean daudekeen zenbait bereizketa aintzat hartzera' edo nekez erabiltzen diren adizkiak ustiatzera garamatza. Hizkuntza arruntean nekez aurkitzen ditugun gertatu dateke, gertatu bide da/ zen eta
|
gertatu
zatekeen adizkien modukoak erruz erabiltzen dira euskara zientifikoaren zenbait esparrutan baieztapen kategorikoetatik alde egiteko. Omen partikula modala, aldiz, nekez erabiliko dugu euskara tekniko zientifikoan ematen dugun informazioaren iturria eta erantzukizuna ezkutatzea, honelako testuen betebeharren aurkakoa baita19 Hasteko, eginkizun nagusi modura perpausen edo paragrafoen arteko harreman logikoak argitzea duten testu antolatzaileak (beraz, hala ere, gainera, izan ere...) perpausaren hasie ran beteko dute hobeto eginkizun hori tartekatuta edo perpausaren bukaeran baino.
|
|
|
Omen partikula modala, aldiz, nekez erabiliko dugu euskara tekniko zientifikoan ematen dugun informazioaren iturria eta erantzukizuna ezkutatzea, honelako testuen betebeharren aurkakoa baita19 Hasteko, eginkizun nagusi modura perpausen edo paragrafoen arteko harreman logikoak argitzea duten testu antolatzaileak (beraz, hala ere, gainera, izan ere...) perpausaren hasie ran beteko dute hobeto eginkizun hori tartekatuta edo perpausaren bukaeran baino. Bigarrenik, mintzagai kontrastiboak azpimarratzeko eginkizuna duten aldiz, berriz, behin tzat eta ere bezalako antolatzaileak (Osa, 1990), mintzagaiaren eskuinean kokaturik
|
gerta
tuko dira argigarrien. Azkenik, iruzkinak txertatzeko eginkizuna duten hau da, alegia, adi bidez eta hain zuzen ere bezalako antolatzaileetarako kokagunerik egokiena iruzkinaren hasiera izango da, azalpen bat irakurtzeko prestatuko baikaituzte horrela.
|
|
|
Txikikeria iritzi diezaioke norbaitek kontuari, baina ahozkoan garrantzi handia du, Matematikaz edo Fisikaz mintzatzean behin eta berriro agertzen den hizkia baita. Gainerontzean, zailagoa da kode aldaketa hizkuntza idatzi eta zainduan, mintzatuan eta zaindu gabean baino; batez ere beste hizkuntza batean ikasi ditugun erakundeen edo geografia izen propioen kasuan
|
gertatu
ohi da.
|
|
|
Lehen kasuan ondorioa erdal sistemarekiko hurbiltze ahulgarria da eta bigarrenean aldiz, justifikatu gaheko urruntzea, euskararen erabilgarritasuna mugatzen duena. Bi joera hauek batera
|
gertatzeak
dakarrena da euskararen barnean urrunduz doazen hi eredu sortzea, batasunerako kaltegarria dena. Hortaz, beharrezkoa da mota honetako segi den artean dagoen kasuistika sakonkiago aztertzea eta hiztunei ikusaraztea erdal adjektiboak noiz mailegatu behar dituzten eta mailegatze hori noiz ez den inola ere egoki gertatzen36?
|
|
|
Oro har Euskaltzaindiak (1994) nor motako aditzekin bereziki tze atzizkia erabiltzea gomendatu digu baina badira erorketa bezalako izen zaharrak ere. Bestalde, finkatuta dauden izenetan esangura finkatuta egon ohi da; badakigu, esate baterako, geldiera izenak gertaera bat adierazten duela baina idazkera izenak aldiz idazteko modua adierazten duela; zer
|
gertatzen
da, ordea, aditzetiko izen berri bat sortu behar dugunean. Adibide bat ematearren, badugu drainatu aditza,' Lur eremu batean, lurpeko ubide baten bidez ur soberakina kendu' esan nahi duena.
|
|
|
Bukatzeko, hizkuntza guztietan neurri batean edo bestean
|
gertatzen
den mailegutza aipatu behar dugu. Hizkuntza ahultzen du mailegu gehiegi hartze ak; edonola, bereiztu beharrekoak dira hizkuntzan ditugun hitzak ordezkatzen dituzten maileguak, askotan hizkuntza aberastu gabe pobretzen dutenak eta bestetik, hizkuntza aberasten dutenak, izenik ez duten adigaietarako etiketez hornitzen baitute hizkuntza.
|
|
|
Batzuen artean(+ 2,) ospetsu bilakatu da eta xehetasunak xehetasun onarpen osoa bildu duela esan dezakegu. Jakina, onarpen hori ez da
|
gertatu
autoritatea daukatenen artean eta arlo honetan zain segitzen dugu.
|
|
|
lez amaitutako partizipioetan
|
gertatzen
da
|
|
|
Grafikan ikusten den moduan, desberdintasunik handiena bokalez amai tutako oinetan
|
gertatzen
da berriz ere; aurreko atalean azaldu dugun prozesu beraren ondorioa dela esan dezakegu.
|
|
|
Partizipioen arau horiek eragina daukate aditz jokatuetan (beharbada euskara idatziaren menpekotasunak eraginda) eredu nagusi bi sortzen direla. Silaba bikoetan
|
gertatzen
den desberdintasun nabarmen hori kuantifikatuz gero, ondoko taula eta grafika osa ditzakegu:
|
|
|
tzaileguztiakbat datozhorretan, bereizketaaurkitubaitutegramatikaren garapenaren hasiera hasieratik.Horrela, Meisel ek (1994) ezeztapenarenarloan
|
gertatzen
den bereizketa ikertu du; Idiazabal-ek (1995) eta Barreñak (1997a, b) izen sintagmaren jabekuntzaren arlokoa; Ezeizabarrenak (1996,
|
|
|
Sarrera hitzaldia frantsesez egin zuela Etienne Decrept ek, bere berrogoi ta hamar euskaltzale lagun khartsuen aitzinean, aitortzen digu idazkariak, nahiz gerla denboran hil edo zauritu lagunak aipatzean, hala nola, Clément d' Andurain eta Georges Lacombe bi adiskide euskaltzaleak, gogorki konde natu zituen iragan gerlako bost urte luzeetan
|
gertatu
izigarrikeria mota guziak zuzenetsi eta berdin goraipatu nahi izan zituzten hizlari edo idazle ahobero ak, berek arauz seme bat gerlan galdu ez zutenak.
|
|
|
lrakaslegoan iragan dituen hamalau urteek erakutsi diote Lafitte-ri bera ri erdaraz eskolatu nahi duen euskaldunak biziki fiteago eta barnago ikas dezakeela euskaraz emaiten badiote eskolako erakaspena. Zer
|
gertatzen
da frantses hutsean egiten den eskoletan. Haurrak eskoil eta gibel egoiten direla.
|
|
|
ez zitezkeen haien haurrak maiz
|
gertatzen
ziren bezain gibelatuak. Frantsesa ere biziki garbiago zuketen euskararen bitartez ikasiz.
|
|
|
Giza barnean ezinegona sortzen du lotan baina bizirik dagoen harrak, eta hori
|
gertatu
zitzaion Bonaparteri. II. Inperioa 1852an sortu eta eratu arte, Londresetik Parisa eta Paristik Londresa hainbat ostera egin behar izan zituen zeukan karguaren arabera.
|
|
|
Eskuizkribuetan eta argitaraturiko txostenetan
|
gertaturikoa
nabaritzen da kaleratu zituen liburu hauetan ere: aipatu hiru uharte handietako dialektoak direla Bonapartek gehien ematen dizkigunak, ia erdia baino gehiago.
|
|
|
Villasanterekin (1979: 162) bat eginez, bestetik, kontzesioa,
|
gertatu
dena ez bezalakoa ondorioztatzera garamatzana da. Aurkaritza, bestalde, kontzesioak ondorioztatzera garamatzana ez bezalako ustekabe hori da:
|
|
|
' Alde hatera utziko ditugu esparru honetan
|
gertatzen
diren ezabaketa guztien kontu ezin interesgarriagoa. Areago, lan honetatik kanpo geratuko dira era berean erabilera nagusian ezinbestez ezabaketa daramaten kideak ere (ez ezik edo baizik kasu).
|
|
|
#Entzima kontzentrazio nahiko jarri behar da, erreakzioa ez da
|
gertatzen
|
|
|
#Erreakzioa
|
gertatzen
bada, aurrera egingo dugu gure saioan,
|
|
|
Alde batetik, adibidez, ahozko informabideetan, koma horiei legozkiokeen goranzko doinuak entzun daitezke; horrelakoetan, nolabaiteko ezegokitasun (arin) a ikusi litzateke hiztunaren hizkuntz ahalmenean. Beste alde batetik, idatzizko testuari dagokionez,
|
gerta
liteke hiztunak ondo ahoskatuko lukeena idatziz okerreko puntuazioa erabili izana soil soilik; horrela balitz ere, testu mota jakin batekiko ezegokitasuna dagoela onar liteke (bestelako testu mota batzuetan egokia izango bailitzateke koma). Edozein hipotesiri eusten diogularik ere, # ikurra dugu kontuaren adierazle onena:
|
|
|
Erreakzioa
|
gertatzen
bada, aurrera egingo dugu saioan. Osterantzean, bertan behera utzi dugu
|
|
|
#Entzima kontzentrazio nahiko jarri behar da, osterantzean, erreakzioa ez da
|
gertatzen
|
|
|
g #Erreakzioa
|
gertatzen
bada, aurrera egingo dugu gure saioan, osterantzeanbertanbeherautzibeharkodugu
|
|
|
b #Erreakzioa
|
gertatzen
bada, aurrera egingo dugu gure satoan:
|
|
|
(27) Entzima kontzentrazioanahiko bada, erreakzioa
|
gertatzen
da:
|
|
|
23 honetan ikusia dugu, bada, lokailuen arteko pilaketek oso ondorio aldakorrak ematen dituztela. Pilaketen okerra testu mailara igo gabe nonbait perpaus mailatik bertatik indarra duen ekonomi arau baten eraginez
|
gertatzen
dela onar dezakegu, batez ere lokailuari testu mailako zereginaz gain perpaus mailako zeregina ere onartzen badiogu. Hala ere, esangura harremanen arte ko bateraezintasunek, oro har hizkuntzan bezala, hemen ere badute zeregina.
|
|
|
Aukera hori ez da dena dela beti
|
gertatzen
.
|
|
|
a3) Lokailuen arteko pilaketak perpaus mailako funtzio desberdinak dituztenen artean bakarrik
|
gerta
daitezke oro har.
|
|
|
21 Ikus Odriozolaren (1998) lanean argi eta garbi ihartze prozesua jaso behar izan duen es que gaztelaniazkoaz esandakoa. Edonola, (i) ko es que, (SS) ko bait soilaren parekoa izan go litzateke hainbat ikuspegitatik Era berean, interesgarri
|
gerta
liteke lan horretan eta enkli
|
|
|
Mitxelenak inoiz aitortu zuenez, baliteke ikertzaileari
|
gertatzea
besterik gabe eta arrazoi formal hutsengatik, delako hitz batzuk mailegutzat jotzea, are inork haien jatorria aurkitu edo bilatu ere ez duelarik. Hitzen luzera, esatera ko, dagoeneko Sapirrek aldarrikatu zuen irizpidea dugu:
|
|
|
' Neure eskerrik beroenak Blanca Urgelli aurreko zirriborro batí egindako zuzenketenga tik, Henrike Knorri probetan egindakoengatik eta, orobat, beharbada gaia politikoki dese goki
|
gerta
zitekeela adierazi didaten adiskideei_ Lan hau MCyT ko Fundamentos para unos Monumenta Linguae Vasconum ikerketa proiektuaren harnean kokatzen da. Geroztikoak dira bibliografian aipatu ditudan 2000 ondorengo saioak, hau bezala erroa, berreraiketa eta horien ondorio den etimologiazko azterketez_
|
|
|
Eskuartean dugun honetan* zenbai > zemai edota ·zebani > zemai pro posatzeko arrazoi berezirik ez dugu, zemat < zenbat legezkoak berankorrak baitira Baldean. Bestalde, garbai, lasai edo alai n aurkitzen dugun' ai amaie ra hori batez ere maileguetan
|
gertatzen
dela dirudi; izan ere · aCi dugu nai, mahai, jai, emai eta bestetan. Uste honen segurtasuna erabatekoa balitz arra zoi bikoitza eta sendoa genuke zemai ere mailegutzat jotzeko.Besterik da haren etorki zehatza aurkitzea.
|
|
|
Gehiegi ote haien arteko edozein lotura ukatzeko? Ez dut uste, m z n(* mezana) izan bai taiteke tarteko seguruenik metatesi honetan.Menaza > >: ·mezana > >: ·zemana > zemai proposamena epaitzeko gogora bedi zemai ren lurraldean eta orobat
|
gertatzen
da beaza eta mehatxa mehatxu renetan ez dela menaza ren (beste) aldaerarik 1haren sinonimo eta eratorri modernoago den amenaza renak baizik; izan ere, nola horrelakorik espero huraxe baita menaza ri dagokion bilakabidea delako lurralde horretan. Abagadaune ren (nahiz atzizki ezaguna edeki ondoko abagada ren) for mak bere mailegu izaera salatzen badu, Mitxelenak esan bezala, bide da erabak... Etorki zehatza anekdota hutsa bada ere, honela jokatzea emankorragoa gertatuko da etorkizunean mailegu haboro eta horien bilakabideaz gehiago ezagutu baitugu euskal morfe men egitura baldintzak eta baldintza horien aldaketaz irizpideak landuaz.ltxura batean hiru silabako hitza luze begitandu zitzaion Mitxelenari eta morfema tamainari buruzko uste horren arabera (cf.
|
|
|
Ez dut uste, m z n(* mezana) izan bai taiteke tarteko seguruenik metatesi honetan.Menaza > >: ·mezana > >: ·zemana > zemai proposamena epaitzeko gogora bedi zemai ren lurraldean eta orobat gertatzen da beaza eta mehatxa mehatxu renetan ez dela menaza ren (beste) aldaerarik 1haren sinonimo eta eratorri modernoago den amenaza renak baizik; izan ere, nola horrelakorik espero huraxe baita menaza ri dagokion bilakabidea delako lurralde horretan. Abagadaune ren (nahiz atzizki ezaguna edeki ondoko abagada ren) for mak bere mailegu izaera salatzen badu, Mitxelenak esan bezala, bide da erabakitzea zertan den haren jatortasun eza. Etorki zehatza anekdota hutsa bada ere, honela jokatzea emankorragoa
|
gertatuko
da etorkizunean mailegu haboro eta horien bilakabideaz gehiago ezagutu baitugu euskal morfe men egitura baldintzak eta baldintza horien aldaketaz irizpideak landuaz.ltxura batean hiru silabako hitza luze begitandu zitzaion Mitxelenari eta morfema tamainari buruzko uste horren arabera (cf. Mitxelena 1963:
|
|
|
zemai aztertzean ikusi dugunez, erromantzez eman izan da euskararen maile guetan gordetzen den aglutinazio prozesurik: menaza > amenaza. Hau gogo an izanik, zer
|
gertatuko
litzateke abagada a gabeko jatorriren batetik ekarri nahi bagenu. Bada, katalanez oraindik gorde duten eta gaztelera zahar eta kla sikoko vegada tik abiatu ginatekeela eta ez bestetik, ene usteZ.19
|
|
|
Kazetaritza zuen lanbide, nahiz ez ogi bide; kazetariaren lumaz izkiriatzen zuen idazleak. Halatsu
|
gertatu
zaie iraga neko euskal idazle askori.
|
|
|
Aditz laguntzailea ren elipsia da Ithurrik syntaxe de la rapidité de la phrase deitzen duenaren oinarri (Grammaire, 445). Aditzaren bere gisa lekuratzeak (are SOV delako ordena kanonikoa maíz elkarrizketan ere ez gordetzeak) nahiz aditzaz landako inversioek, anakoluto ek eta figurek Hiriart Urrutiren hitzordenaren askatasuna baina mintzairaerretorikoaren edo estilistikaren manupekoa salatzen dute. Aditz aurreratzea73XABIER ALTZIBARkontaeran nahiz estilo diskurtsiboan
|
gertatzen
da, azalpen eta eztabaidan ere usu, eta ez gero esaldi luze korapilotsuetan soilki (Geroztik hunat joan dire ehun urte, E 278); aditz laguntzailearen inversio edo aitzinatzeaz baliatzen ohi da enfasia adierazteko (Giten ixil, mintza ditela gauzak, E 262). Baina irakurlearen gogoa zintzilik utzi nahi duenean aditza perpaus edo paragrafoa ren hondarrera igortzen ere badaki.Areago, Hiriart Urrutik guziz joskeran edo morfosintaxian egiten duen bihurketa, are transgresioaren gakoa ere erretorikan dagoke eta ez gramatikan.
|
|
|
Esaterako, batzuetan hondarrera esaldi, paragrafo nahiz tes tuaren azkenera jaurtikitzen zuela sartu nahi zuen pindarra eta noiztenka ira kurlea hitz andanak ulertu nahian ibilarazten zuela, gogoa dilindan, bainan asmatu nahiarekin ernatua uzten zautzula, irriz; gogomenen jauzte lillura garriaz Hiriart Urruti nagusi zaiola Adémari ere esaten digu?. Hona hemen adibide bat, Beribil artikulukoa, non hitza eta silaba ustekabean moztuz gogomenen jauzte lilluragarri hori
|
gertatzen
den:
|
|
2019
|
|
|
Horixe
|
gertatzen
zaiola Euskal Herriaren historiari eta, zer esanik ez, euskararen historiari ere, ezin uka. Izan ere, hauxe da Antton Ugarteren lanak proposatzen diguna.
|
|
|
Orai zuk erran ontzat artzen duzun, eta berdin besteek; emengo batzarretara etortzeko. Beste izen bat edo bi erradazu othoi, egokiak euskal idazleen artecoak,
|
gerta
bai liteke, beste toki geyago bat ere bethetzea Iparraldecoekin; au dena oraiño belarrira erratea...
|
|
|
Alde batetik, J. M. Leizaola sailburuak ezarri zuena, nagusiki gipuzkeraz idatzita egonagatik, Diario Oficial del País Vasco= Euzkadi’ko Agintaritzaren Egunerokoan. Hizkuntza teknikoaren mailan, beste horrenbeste
|
gertatu
zen Osakintza Ikastolako" sendakintz euzkera" rekin, R. Olabideren Gizasoña (1917) hiztegi anatomikoaren bidea hartu zuena.
|
|
|
Agiri ofizialean ez agertu arren, idazkariaren zirriborroaren arabera, frantziskotarraren dosierreko lehen puntuaren ardura I. M. Echaide eta A. Irigarayren esku utzi zuten. Une horretan BPDrekiko harremana erretzat jotzen zen, eta Donostiako ordezkarien ardura izan zen gestioak egitea, seguru asko GPD eta RSVAPen bidez, izan ere Gipuzkoan aldaketak
|
gertatzen
ari ziren, berehala ikusiko dugunez. Frantziskotarraren dosierrak liburu bilduma hizpide izan arren, proiektua Euskaltzaindiaren agerkari ofiziala berreskuratzera bideratu zuten berehala.
|
|
|
M. Azaña Errepublikaren presidenteak 1936ko irailaren 15ean sinatutako dekretuak, Espainiako sei Errege Akademia ohiak desegin, kideak kargugabetu eta ondasunak konfiskatu zituen," Instituto Nacional de Cultura" delakoa sortzeko.87 Hain zuzen, R. Menéndez Pidal berak iradoki zion F. Barnes Instrukzio Publikoko ministroari egitura berria,
|
gerta
zitezkeen kalte okerragoak saihestearren. Gobernuaren helburua instituzio berrian soil soilik ezkerreko errepublikazaleak aritzea zen, noski.
|
|
|
" Aquí varios me preguntan con el mismo interés sobre proyectos de la Academia; es una pena que no se vea más horizonte". 144 Handik urtebetera, Euskaltzaindia gerraondoko lehen batzarra egitear zegoela bazekien Nafarroako urgazleak. Hura
|
gertatu
baino sei egun lehenago, xehetasunak eskatu zizkion J. Urquijori. Baina ez hori bakarrik.
|
|
|
1920ko araudiaren arabera, Euskaltzaindia EI SEVen filiala zen, baina instituzio hori gerra zibilean desagertu zen. 1941eko ofizioaren arabera, bazirudien Akademia JCVren filial antzekoa bilakatu zela, baina Euskaltzaindiaren nortasun juridikoak argitu gabe jarraitu zuen diktadura osoan.162 Agintari frankisten erabakietan
|
gertatu
ohi zenez, baldintza politiko gogorrenak ahoz
|
|
|
Yrigaray 1947b). Oso haserre idatzi zion J. Urquijori 1947ko neguan, erantzuteko eskubidea gauzatuko zuela adierazteko.308 Ez zen horrelakorik
|
gertatu
, ordea, eta 1948ko udaberriko hurrengo gutunean eskerrak eman zizkion Akademiako izendapenagatik.309 J. Caro harrituta zegoen Euskaltzaindiaren jakinarazpenak zituen neologismo ulergaitzengatik. Euskal Herritik kanpo jaiotakoa zenez, urgazle baino ezin zela izan ulertu zuen.
|
|
|
Entzuleen arteko agintari politikoak asetzeko asmoarekin, M. Barrès bezalako eskuindar protofaxistaren" hizkuntza nazionala" ren aldeko aipua erabili nahi izan zuen euskararen alde, Bizkaiko frankistentzat hizkuntza nazional bakarra gaztelania ez balitz bezala. Bestalde, bi mundu gerren ondoko" Mitteleuropa" zinez multikulturalean
|
gertatutako
aldaketa politiko linguistikoak Espainia frankistarako eredutzat jartzea, F. Krutwigen errealitatearekiko itsukeriaren froga baino ez zen (cf. Kamusella 2012). 799 Hain zuzen, M. Lecuona Gasteizko elizbarrutiaren seminarioko euskara katedradun ohia mahaiburu zuen ekitaldian, F. Krutwigek euskal hierarkia erlijiosoari egin zion eraso bortitzak harrituta utzi zituen entzule guztiak.800 Izenez ez aipatu arren, Bilboko eta Donostiako apezpikuen autoritate morala nahiz erlijiosoa guztiz ukatu zituen.
|
|
|
Euskaltzaindiko idazkariak maiatzaren 17an egin zuen hilaren 30erako batzar deia.807 1952ko lehen lau hilabeteetan batzarrik ez egin ondoren, maiatzean hiru batzar egin zituen Akademiak, beraz. Aurreko bi batzarrekin
|
gertatu
ez bezala, maiatzaren 30eko akta ofiziala gordetzen da. GPDko jauregian, A. Irigaray mahaiburuaz gain, J. Gorostiaga, L. Villasante eta N. Oleaga euskaltzainak eta L. Michelena urgazlea bildu ziren.
|
|
|
EAJ PNVren agerkariak adierazi bezala, frankismoaren zigor makineria ordurako abian zen. BPDko presidenteak ekainaren 9an mezu hau idatzi zion G. Riestra gobernadore zibilari Akademiaren ekitaldi irekian
|
gertatutakoa
azaldu eta, bide batez, BPD eta JCVren erantzukizuna zuritzeko:
|