|
2015
|
|
|
Ironiaz irakurtzen dudala diot, hain zuzen, nondik eta amaren aldetik egin zidalako klixeak ihes, emakumearenetik, hain juxtu gerora hain tentuz jorratu nahi izan dudan alde horretatik, literatura badelako errealitateko prozesuez hitz egiteko bide, gertagarria islatzeko gauza, alegia,
|
gertatzea
espero dena; baina gertagarriak badakarrelako, era berean, beste adiera bat, alegia, gertatzen ez dena baina gerta litekeena, eta, zentzu horretan ere, bada gertagarria islatzeko gauza idaztea eta, berdin zait, kantatzea, bada gauzak beste modu batekoak izan daitezkeela irudikatzen hasteko esparrua, eta nolakoak.
|
|
|
Ironiaz irakurtzen dudala diot, hain zuzen, nondik eta amaren aldetik egin zidalako klixeak ihes, emakumearenetik, hain juxtu gerora hain tentuz jorratu nahi izan dudan alde horretatik, literatura badelako errealitateko prozesuez hitz egiteko bide, gertagarria islatzeko gauza, alegia, gertatzea espero dena; baina gertagarriak badakarrelako, era berean, beste adiera bat, alegia,
|
gertatzen
ez dena baina gerta litekeena, eta, zentzu horretan ere, bada gertagarria islatzeko gauza idaztea eta, berdin zait, kantatzea, bada gauzak beste modu batekoak izan daitezkeela irudikatzen hasteko esparrua, eta nolakoak.
|
|
|
...iaz irakurtzen dudala diot, hain zuzen, nondik eta amaren aldetik egin zidalako klixeak ihes, emakumearenetik, hain juxtu gerora hain tentuz jorratu nahi izan dudan alde horretatik, literatura badelako errealitateko prozesuez hitz egiteko bide, gertagarria islatzeko gauza, alegia, gertatzea espero dena; baina gertagarriak badakarrelako, era berean, beste adiera bat, alegia, gertatzen ez dena baina
|
gerta
litekeena, eta, zentzu horretan ere, bada gertagarria islatzeko gauza idaztea eta, berdin zait, kantatzea, bada gauzak beste modu batekoak izan daitezkeela irudikatzen hasteko esparrua, eta nolakoak.
|
|
|
Fisikari handi batek esaten du erabiltzen dugun ereduaren araberakoa izango dela bizi dugun errealitate unibertsala. Nik uste errealitate txikiagoetan ere gauza bera
|
gertatzen
dela; adibidez, bertsolaritzan.
|
|
|
Ni, batez ere, defenditzen ari naizena da egon daitekeela beste eredurik ere. Esate baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa hartzeari garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere
|
gerta
daiteke. Dena den, berriz diot, ez gara ari eredu jakin bat errefusatzen, besterik ere egon daitekeela defenditzen baino.
|
|
|
Bi estilo oso diferenteko bertsoak iristen dira lehiaketara, eta epaimahaiak eredu jakin baten arabera epaitzen baditu, oso zaila da estilo batekoak aurrera egitea, nahiz eta epaimahaiak bere lana bikain egin. Baina zer
|
gertatuko
litzateke beste eredu baten arabera epaituko balira. Galdera airean uzten dut, norbaitek erantzun nahi balu.
|
|
|
Las Vegasen
|
gerta
daitekeen guztia
|
|
|
Amerikar batek euskaraz izango lukeen azentu berdina zuen gizon sendo baten ahotsak ongietorria eman zien bertaratutakoei, eta ohiko erretolikaren ondoren, iritsi zen herri kirolariak (gihartsuak eta burutsuak) banaka banaka deitzeko tenorea. Makina bat ke sortutako ke makina ari esker, laino artetik atera gintuzten banaka banaka,
|
gertatzen
ari zen guztiari oraindik laino artetik bezala begiratzen bagenion ere. Ez nuen lehen aldia ke gortina zeharkatzen, baina ez dut uste horretara ohituko denik gizaki hilkorrik.
|
|
|
“Saioren batean
|
gertatu
izan zait, saioa bukatu delakoan stop ari eman eta saio ofiziala bukatu ondoko azken saiotxoa ez grabatu izana”, aitortu du Zelaietak. Aramendiri Bilbon pasatu zitzaion iazko udan:
|
|
|
Hori da gure ustez Xenpelar Dokumentazio Zentroak egun duen ezaugarri nagusienetakoa. Bizi bizirik dagoen kultur mugimendu oso bati buruz sortzen den informazioa dokumentatzea etengabeko lana da, eguneroko dinamiketan oinarritzen da gure jarduna, egun
|
gertatu
berri, gertatzen eta epe laburrean gertatuko diren saioei buruzko informazioa jasotzen dugu, zein bertsolari non arituko diren bertsotan, nork antolatzen duen, saioetako kartel nahiz iragarkiak biltzen ditugu, bertso saio horietatik lagin bat grabatzen dugu, ahal diren emanaldietan argazkiak ateratzen dira, aukeratutako bertsoen transkripzioak egiten dira, bertso doinu berrien identifikazioa egit...
|
|
|
Hori da gure ustez Xenpelar Dokumentazio Zentroak egun duen ezaugarri nagusienetakoa. Bizi bizirik dagoen kultur mugimendu oso bati buruz sortzen den informazioa dokumentatzea etengabeko lana da, eguneroko dinamiketan oinarritzen da gure jarduna, egun gertatu berri,
|
gertatzen
eta epe laburrean gertatuko diren saioei buruzko informazioa jasotzen dugu, zein bertsolari non arituko diren bertsotan, nork antolatzen duen, saioetako kartel nahiz iragarkiak biltzen ditugu, bertso saio horietatik lagin bat grabatzen dugu, ahal diren emanaldietan argazkiak ateratzen dira, aukeratutako bertsoen transkripzioak egiten dira, bertso doinu berrien identifikazioa egiten da, eguneroko ...
|
|
|
Hori da gure ustez Xenpelar Dokumentazio Zentroak egun duen ezaugarri nagusienetakoa. Bizi bizirik dagoen kultur mugimendu oso bati buruz sortzen den informazioa dokumentatzea etengabeko lana da, eguneroko dinamiketan oinarritzen da gure jarduna, egun gertatu berri, gertatzen eta epe laburrean
|
gertatuko
diren saioei buruzko informazioa jasotzen dugu, zein bertsolari non arituko diren bertsotan, nork antolatzen duen, saioetako kartel nahiz iragarkiak biltzen ditugu, bertso saio horietatik lagin bat grabatzen dugu, ahal diren emanaldietan argazkiak ateratzen dira, aukeratutako bertsoen transkripzioak egiten dira, bertso doinu berrien identifikazioa egiten da, eguneroko nahiz aldizkako prentsan aza...
|
|
|
“Herri baten ondarea biltzen duelako eta horrek herria identifikatu egiten duelako. Beste alde batetik, bertsolaritzan arrazoi gehiagorekin
|
gertatzen
da hori, bertsolaritzak Euskal Herrian identifikazio izugarria daukalako, historian ere zerikusi handia eta gure nortasunaren zati bat delako. Orain arte ahozkoa izan da, eta horrek badu bere garrantzia, baina hori dena gordetzeko momentua iritsi da; bestela, belaunaldi guztien memoria galdu egiten da.
|
|
|
Gaurkotasuna eta freskotasuna eskaintzen diote grabazio horiek irratsaioari eta aldi berean entzuleei. Gaurko bertsolaritzaren eta plazetan
|
gertatzen
ari denaren berri eman dezakegu horrela”, azaldu digu Sukiak.
|
|
|
Gizonezkoek uste izan dute jakin dutela emozio bat une jakin batean ez adierazten. Badirudi historiaurreaz hitz egiten ari naizela, baina, gaur egun, hori oraindik
|
gertatzen
da”, segitu zuen. Bertsolaritzak ere balio du aurrez azaldutakoa argitzeko:
|
|
|
“Emakumeak hasieran oso juzgatuak ziren, hori ez zegokiolako bertsolaritzari, eta gero baimentzen zitzaien, baina emakumeak ziren. Bertsolaritzan
|
gertatu
dena gizartearen isla izan da”.
|
|
|
Barrosoren hitzetan
|
gertatzen
da iluntasunez margotu nahia hain ilunki ez datorren zerbait: “Hor gerta liteke artifiziala edo aurrez egina bezala:
|
|
|
Barrosoren hitzetan gertatzen da iluntasunez margotu nahia hain ilunki ez datorren zerbait: “Hor
|
gerta
liteke artifiziala edo aurrez egina bezala: zu ari zara kantuz, baina beharbada ez da hainbeste zure bihotza ari, baizik eta buruak lehenagotik prest daukan zerbait”.
|
|
|
“Nahiz eta guk publikoa asko maite, gu beti gaude publikoarekin aurrez aurre, eta beti gaude defentsarako eta ofentsarako arma denekin. Gainera, ez dakigu zein erabiliko ditugun ez dakigulako zer
|
gertatuko
den saio horretan. Dena da inprobisazioa.
|
|
|
“Bizipen batzuk behar dituzu gai berbera ere benetakotasunetik lantzeko. Azkenean, benetakosuna ez du zertan izan zuri
|
gertatzen
zaizun gauza zehatz bat. Bizitzaren eskarmentuak ematen dizu gauzak esaldi potolo batek esanda barik, bi xehetasunekin benetan sakonago esateko modua”.
|
|
2016
|
|
|
Kirikiñoko bataloian egon zen, Kalamua, Intxorta, Gernika bondardatzen ikusi zuen… Beste aitite, berriz, Bilbo eta Zalla inguruan ibili zen gerran, eta duela gutxi arte ez dut jakin. Etxe askotan
|
gertatu
da hori. Batzuek kontatu egin dute.
|
|
|
Ni elkarrizketa horiek ikusten ari naiz eta jende horren izenak agertzen dira. Zer
|
gertatu
daiteke izen horiek argitaratzen badira?
|
|
|
Hizkuntza, amaren besoetatik kendutako jaioberria, gerrak banatu dituen elkar maitatu duten bi emakume… erietxe horretan hainbat egoera agertzen joaten dira. Istorioa gaur egun
|
gertatzen
da, baina iraganari lotuta dago. Pertsonaia bakoitzak bere eroa bizi du, bakoitzak bere trauma dauka, baina trauma kolektiboa da.
|
|
|
Hasiera hasieratik garbi egon zen espazioa. Antzezlana ospitale batean
|
gertatuko
zen, ospitale prekario batean, gaur egun Europan osasungintzan gertatzen ari diren murrizketak kontuan izanda.
|
|
|
Hasiera hasieratik garbi egon zen espazioa. Antzezlana ospitale batean gertatuko zen, ospitale prekario batean, gaur egun Europan osasungintzan
|
gertatzen
ari diren murrizketak kontuan izanda.
|
|
|
Melodia batek ehun edo berrehun urte dituenean, zabaldu, mantendu, denboraren galbahea pasatu eta herriak bere egin duenean litzateke herrikoia, eta hori, betiere, egilea nor den jakingo ez bagenu. Hori
|
gertatzen
da gure folklorearekin. San Joan martxa duela 200 urte jaso zuen Iztuetak, eta ideiarik ere ez nork egin ote zuen; hori bada ‘herrikoia’ Baina Isil isilik dago ez da herrikoia, demonio!
|
|
|
Eta azken galdera horretan denbora izoztu zen, marrazki bizidunetan sorpresaz zerbait
|
gertatzen
denean bezalaxe. Handik gutxira, eta denbora bere onera itzuli zenean ohartu ginen inork ezin zizkigula galdera horiek guztiak erantzun.
|
|
|
Egia esan, Galesen ez ditut oso konpartituak sentitzen nire kezka hauek, eta hemen berriz, munduan beste leku batzuetan
|
gertatu
zaidan bezala, ikusi dut nire ideiak ez direla hain eroak, eta egin, egiten direla.
|
|
|
Ez nago batere kontentu munduan eta Galesen
|
gertatzen
ari denarekin. Ni ezkertiarra naiz eta zeharo dezepzionatuta nago, ikusita nola, mundua, Europa, Gales, dena eskuinera doan.
|
|
|
Eta, bestetik, poesia idazten dut —eta poesian, beharbada, bihotzetik gehaigo—, entzulea ataka horretan jartzeko: justua al da
|
gertatzen
ari dena?
|
|
|
|
Gertatzen
dena da Galesko bardoak, gehienak gizonezkoak direla, eta gizonezko horiek alfer hutsak direla! Beste lan bat daukate, gehienetan oso ongi ordaindua, eta, orduan, noizbehinka, otutzen zaienean idazten dute zeozer.
|
|
|
Japoniatik itzuli osteko lehen kontzertua izan zen Arrasatekoa. “Harritzen” ari dira
|
gertatzen
zaizkien gauzekin Iñaki Gurrutxaga (Orio, 1981) eta Aitzol Barandiaran (Ataun, 1986). Julen Goikoetxea eta Xabier Etxeberria dituzte taldekide.
|
|
|
Bertso ikuspegia utzi gabe, zabaldu dizkigu musika eszenako esparru gehiago. Martxaren arabera goaz, gu ere harritzen,
|
gertatzen
zaizkigun gauzekin. Helbururik ez daukagu, baina bidean gauza garrantzitsuak ari dira gertatzen.
|
|
|
Martxaren arabera goaz, gu ere harritzen, gertatzen zaizkigun gauzekin. Helbururik ez daukagu, baina bidean gauza garrantzitsuak ari dira
|
gertatzen
.
|
|
|
eskerrak bertsolaritza atera genuen taberna zulotik antzokira. Baina zer
|
gertatu
zen. Bizi mundutik atera zutela eta pixkana pixkana espektakulu bihurtu.
|
|
|
beste apaingarri mota bat. Gure herri poesiarekin ere horixe
|
gertatu
da, lehengoa Bizia zen». Eta behin honetan garenez gero…
|
|
|
Antzeko zerbait
|
gertatu
da sare sozialetan ere. Bertsolaritzaren bueltako mundutxoa biltzen hasi nintzen, intuitiboki, duela zenbait urte.
|
|
2017
|
|
|
Hori dauka bertsolaritza fikzioa egiteak:
|
gertatu
ez zena nola izan zitekeen asmatzeak ez du zentzu handirik, baina, aldi berean, polita da Xalbador edo Lazkao Txiki Euskal Herriko txapela buruan dutela irudikatzea, horrelako izenak txapel nagusiaren irabazle ilustreen zerrendara gehitu ahal izatea.
|
|
|
[8] 67ko hartan ez zuten parte hartu Agirre, Lazkano edo Lasartek, eta Uztapidek, finalean Xalbadorrekin
|
gertaturikoa
ikusi ondoren, esan zuen horrelako saltsak izatekotan hobea zela batere txapelketarik ez egitea. Basarrik 62koaren ondotik txapelketetan parte hartzeari uko egina zion.
|
|
|
Ez zen izan une hartan trago txarra pasa zuen bakarra. Hurrengo egunetan hainbat izango dira
|
gertaturikoagatik
hedabideetan euren haserrea eta ezinegona azalduko zutenak [4].
|
|
|
Aipagarriena, aldiro estrategia berriren bat eramaten zuela. Niretzat aipagarriena, kopla zaharren moldea nola edo hala baliatuz egin zituen bertsoaldi gogoangarri haiek dira, esan beharrekoa esan aurretik metafora bidez giro berezi eta egokia sortzen zuten haiek (ardagai sabai talai hil kanpai; ruleta buelta zer
|
gerta
beteta). Txapelketatik kanpo, Luis Ocaña txirrindulariari kantatutakoa ere horrelatsu:
|
|
|
Horiexek dira historikoki nire buruak gorde dituen datuak. Baina ganbara denetan
|
gertatzen
den moduan, nirean ere badira puntuz jositako armiarma sareak. Habeetan pipiak egurrean bezala euren seinalea utzi duten bertsoaldiak.
|
|
|
Bihotza mugiarazten digutela dirudi, baina apenas jarrera eta pentsamendua, etxeko ateraino etorri arte. Eta halaxe
|
gertatu
zitzaion Sorozabali: Apopilo berriak afrikarrak dira, ondorioz, bizilagunak agurra ukatzen hasi zaizkizu.
|
|
|
Eta, lehen esan dudana, gauza guztien gainetik bertsotarako grina zuen. Niri
|
gertatu
izan zait Joxerekin norabait joan eta gai batekin larri samar ikustea, baina handik hamar egunera antzeko gai bat jarri eta primeran moldatzea, etxean landuta zekarrelako. Harrobian konpresorarekin zuloak egiten ari zela ere bertsotan jarduten zuen.
|
|
|
Batzuetan
|
gerta
daiteke bertsolariek esker onaren eta jatortasunaren mugak gainditu, eta bertso enpalagosoegiak botatzea ikusleei eta herriari. Eneritz Zabaletak egin zuen hori Bertsopoly batean; antza denez, Itsasuko herriari buruz lore ugari bota zituen, herririk ederrena zela, biztanlerik ohoragarrienak zituela…
|
|
|
Gainera, hori
|
gertatu aurretik
ere, emakumeen presentzia abesti inprobisatuaren estiloari sentikortasuna ekartzen ari zen: Susana Velazquez, Susana Repetto, Marta Suint, Liliana Salvat izan ziren lehenengotarikoak.
|
|
|
Itxaropentsu begiratzen dio etorkizunari, “fedea dut belaunaldi berriengan; une honetan badira 200 bat nerabe payadore izatearekin ametsetan! Hau ez da sekula
|
gertatu
aurrez”. Baliteke gero ez denek jarraitzea, baina gazteen gosea seinale ona dela dio.
|
|
|
Futbolarekin ohituta gaude, baina inoiz ez nuen ikusi kultur ekitaldi batekin horrelako jarraipena. Euskal Herrian soilik
|
gerta
zitekeela pentsatu nuen. Gainera, Maialen Lujanbiok irabazi zuen eta combo bat izan zen dena!
|
|
|
Hizkuntzaz aldatzea oso zaila da behin harremana gazteleraz sortu denean; horregatik esaten nien lagun berri pare bat egiteko erabat euskaraz egingo zutenak eurekin. Niri Lazkaoko harrera familiarekin
|
gertatzen
zitzaidan, baina euskaraz aritzeko indarrik ez nuenean ez deitzea erabaki nuen eta hurrengo egunean saiatzea, adibidez, harreman hura euskara hutsean mantendu nahi nuelako.
|
|
|
Euskarak nortasuna ematen dizu, berezia da. Gaztelerarekin niri ez zait hori
|
gertatu
, agian ama hizkuntza delako eta zuzenean jaso dudalako. Nik euskara aukeratu egin dut, eta Euskal Herrian nik bezalaxe jende askok egunero aukeratzen du zer hizkuntzatan egin nahi dituen harremanak eta bizitza; ez da edozein herritan gertatzen.
|
|
|
Gaztelerarekin niri ez zait hori gertatu, agian ama hizkuntza delako eta zuzenean jaso dudalako. Nik euskara aukeratu egin dut, eta Euskal Herrian nik bezalaxe jende askok egunero aukeratzen du zer hizkuntzatan egin nahi dituen harremanak eta bizitza; ez da edozein herritan
|
gertatzen
. Euskara bai Argentinan eta bai Euskal Herrian hautu kontziente bat da, eta horrek sekulako indarra eta nortasuna ematen dio eta sentiarazi egiten dizu.
|
|
|
Hasierako termometro gisa, aurrestreinaldia eskaini zuten Lasarteko Elebeltz fabrika okupatuan, eta beren gertuko jendea gonbidatu zuten bertara. “Hor ikusi genituen zati bakoitzean izan daitezkeen erreakzio batzuk, baina badakigu beste lekuetan ez dela beti horrela
|
gertatuko
. Gu denetarako prest gaude.
|
|
|
“feminista erradikalak”, dira tipo las txungas. Gero, gure kasuan
|
gertatzen
zaigu ez garela ezta hori ere. genuke txungak izan eta, gainera, ez gara”, dio Egizabalek:
|
|
|
Edozein modutako aktibismoak oinarrien alde egin behar du lan, eta jakina da porrot asko jasan behar direla gauzak aldatzeko. Edozein borrokatan
|
gertatzen
da hori. Garaipen txikiak ere harriduraz jasotzen ditugu.
|
|
|
Bertako leihotik Zurriola ikusten nuen. Eguraldi txarra egiten zuen eta ez zen aparteko ezer
|
gertatu
hirian. Hala ere, hura nire lekua zela sentitu nuen iritsi orduko.
|
|
|
Beste batzuetan, kamera aitzakia da leku batean momentu zehatz batean egon ahal izateko. Argazkilaria naiz ni, eta, nire lanaren zati garrantzitsua da
|
gertatzen
ari dena bizitzea, gero islatu ahal izateko. Niretzat istorioa garrantzitsuagoa da argazkia baino.
|
|
|
aldi berean, hor daude eta ez daude.
|
Gertatzen
ari denarekiko arreta mantentzen dute, baina beren buruaren barruan daude.
|
|
|
Amurizak dio Bizkaian eskeko koplak 40 egongo direla gehienik, baina dantzarakoak ehunka daudela. Ea Gipuzkoan ez al den alderantziz
|
gertatzen
galdetu diot Lazkanori, kopla bildumetan eskekoak asko direlako. “Eskeko kopla jarriak asko direla esango nuke.
|
|
|
Euskarazko kopla batzuk eta jotak oso antzekoak dira. Ez dakigu aldaketa hori noiz eta nola
|
gertatu
zen.
|
|
|
Seguru nago baietz. Erromeriak eta trikitixa ere elizak gobernatzen ez dituen lekuetan ematen dira, gehienbat, eta, beharbada, gauza bera
|
gertatzen
zen koplaritza askeago horrekin ere. Elizak pisu izugarria izan du gure gizartean.
|
|
|
Itsasuan zer
|
gertatzen
dan
|
|
|
|
Gertatu
ere, uste bezala gertatu zen. Batzarra hasia zegoen, eta Patxi Bakalloren aldamenean eseri nintzen.
|
|
|
Gertatu ere, uste bezala
|
gertatu
zen. Batzarra hasia zegoen, eta Patxi Bakalloren aldamenean eseri nintzen.
|
|
|
Bilbo zahar hari gerora
|
gertatutakoak
ederki jaso zituen Xabier Amurizak 1982an, Laurehun herri, mila bertso berri argitalpenean. Liburu hori izanik bertsobideen aitzindari nagusia, nola ez eman lehen pausoa hari omen eginez?
|
|
|
Bigarrena Gabi de la Mazak karaoke bihurtutako bertsoa da, eta hirugarrena, Anjel Marik partida batetik atera berritan EITBri botatako bat bateko bertsoa; Txirritaren garai zaharreko izaera kronikagilea zaharberrituz, anoetarrak hamarreko txiki batean azaldu zuen egun hartan
|
gertatutakoa
kameraren aurrean.
|
|
|
hemen
|
gertatu
baita
|
|
2018
|
|
|
Ez gara ari balu, balego eta balitz.
|
Gertatzen
ari da. Kultur sorkuntza uholde bat da, eta bertsolaritza ko erreferentziala bihurtu da gutxiengo zabal batentzat.
|
|
|
Duela 444 milioi urte
|
gertatu
zen lehenengoa, Ordoviciarra. Duela 66 milioi urte, azkena, Kretazeokoa.
|
|
|
Duela 66 milioi urte, azkena, Kretazeokoa. Edo, agian, esan genuke, zeren zientzialariek uste baitute berriro
|
gertatzen
ari dela. Seigarren desagertze handia hasi da.
|
|
|
Iratxe Retolazak Hik Hasi aldizkariari eskaini zion elkarrizketan gordin nabarmendu zuen euskal kulturan eten handiak
|
gertatu
direla, transmisioa eragozten dutela, kasu askotan ezinezko bihurtzera arte, eta, oro har, ez dela pentsatu nola egin aurre eten horiei. Halaber, bertso eskolen eredua erabilgarria dela esaten du, eta haien moduko kultura eskolak sortzea interesgarria izan daitekeela, kulturaren transmisioan dauden etenak gainditzeko tresna eraginkorrak izan daitezkeelako.
|
|
|
Kultura hegemoniaren zirkuituan ez dagoenak nekez lortzen du espazio horietara sarbidea, eta lortzen duenean, harrigarriki, kritika ugari jasotzen ditu, nekez uler daitezkeen arrazoibideetan. Baina gutxitan
|
gertatzen
da, eta, beraz, gutxiagotutako kultur sorkuntzak hobe du bere espazioak eraikitzen saiatzea. Horixe egin zuen bertsolaritzak.
|
|
|
Xenpelar Dokumentazio Zentroko datuek argi erakusten dute nola handitu den bertso saio kopurua eta bertsolari kopurua. Berdina
|
gertatu
da bertso saioetara joaten den jende kopuruarekin. Azken datu horiek interpretatzeko zailagoak dira, 1980ko hamarkadatik datorren hazkundea ikusten uzten ez dutelako eta 1990eko hamarkadan gertatu zen boom delakoaren ondorengo hozte premeditatua (propio eragin zutena) garbi islatzen delako.
|
|
|
Berdina gertatu da bertso saioetara joaten den jende kopuruarekin. Azken datu horiek interpretatzeko zailagoak dira, 1980ko hamarkadatik datorren hazkundea ikusten uzten ez dutelako eta 1990eko hamarkadan
|
gertatu
zen boom delakoaren ondorengo hozte premeditatua (propio eragin zutena) garbi islatzen delako. Baina, aldi berean, datuek argi islatzen dute gaur egun bertsolaritzak bigarren boom bat bizi duela, eta boom honek, lehenengoarekin alderatuz gero, beste ezaugarri batzuk dauzkala:
|
|
|
Nabarmenegia da. Ez da, jakina, bertsolaritzan bakarrik
|
gertatzen
. Bizitzaren arlo guztietan dago, baita arteetan ere, Euskal Herrian, mundu osoan zehar.
|
|
|
Bizitzaren arlo guztietan dago, baita arteetan ere, Euskal Herrian, mundu osoan zehar. Euskal literaturako sarietan
|
gertatzen
da, Nobel sarietan, Cannes-en, Grammy sarietan, margolarien erakusketetan… leku guztietan. Baita bertsolaritzan ere.
|
|
|
Halaber, emakume bertsolariek elkarren artean sortu dituzten sareak funtsezkoak dira genero desberdinkeria gainditze aldera. Aipatzeko modukoak dira Ez da kasualitatea saioak, Ahalduntze bertso eskola, Zilekoa… Bestalde, funtsezkoa da bertsolaritzaren esfera publikoan
|
gertatzen
ari dena, eremu horretan eztabaidagai baitago zer den bertsolaritza eta nondik jo lukeen. Azken Txapelketa Nagusian, adibidez, hobetsi beharreko bertsokerari buruzko eztabaida publikoarekin batera (Twitter en, saioetako publikoan, lagunarteko solasaldietan, lankideekin hizketan, umeen jolas parkeetan gurasoen artean, elkarte gastronomikoetan…) eztabaidagai zeuden generoari lotutako hainbat alderdi, eta horrek eragina izan zuen Txapelketan, hainbat eratakoa gainera.
|
|
|
Bertsolarien transmisioan ere garrantzitsuak izan dira belaunaldien arteko harremanak, eta
|
gerta
liteke belaunaldiek prozesua gero eta arinago amaitzea, eta behar zuten heltze prozesua ez egitea, erreflexio denborak txikitu egiten direlako. Eta, beharbada, hainbat etapa amaitu daitezke ondoriorik atera gabe:
|
|
|
Mugimenduan bertan baino arazo handiagoak ikusten ditut nik sortzaileengan. Sortzaileengan
|
gerta
daiteke fede galtze edo sekularizazio prozesu bat. Bertsogintzarekiko sekularizazio prozesua bizitzea.
|
|
|
Nik uste dut bertsolaritzaren arrakastaren zati handi bat horretan datzala. Gauza bera
|
gertatzen
da literaturan, gertatzen dena da eskatzen duela hainbat ordu liburu baten gainean egotea.
|
|
|
Nik uste dut bertsolaritzaren arrakastaren zati handi bat horretan datzala. Gauza bera gertatzen da literaturan,
|
gertatzen
dena da eskatzen duela hainbat ordu liburu baten gainean egotea.
|
|
|
Posible da indibiduo bakunetatik abiatuta prozesu kolektiboak garatzea, moral kolektiboak sortzea? Hemen gauza bera
|
gertatzen
da. Hiztunetatik, hiztunen gustuetatik, hiztunek esaten dutenetik abiatuta, posible dugu hori dena uztartzea mugimendu kolektibo batean?
|
|
|
Beraz, gaurko nobelagileek idazten dutena, bertsolariek kantatzen dutena… gai hiper aktualak dira, eta engantxatzeko bideak egon dira egon delako, inplizituki, eskaintza berezitu eta modernoa. Nik, esaterako, entzuten dut nola hasten diren agurrak, eta nola garatzen diren, eta ondo dago, baina askoz gehiago interesatzen zait tartean
|
gertatzen
dena. Agurretan ateratzen dira gai politikoak, presoenganako elkartasuna… baina gero dago tartean dagoena.
|
|
|
Ze, iraupen bat ez badute ez dago astirik gogoetarako, prozesuak amaitzeko.
|
Gertatzen
dena da honetan guztian gaudela gauza batekin eta bestearekin. Gaur ez daukagu “hau ala bestea”, gaur daukagu “hau eta bestea eta bestea”.
|
|
|
|
Gerta
liteke zu ez izatea bertsozalea. Baina horrek ez du esan nahi ezin duzunik onartu momentu batean ildo nagusi batzuk daudela eta ildo lagungarriak, paraleloak, periferikoak… daudela.
|
|
|
Esaterako, %20 presentzia badu, %35era pasatzea, beharbada, izugarri kostako da. Hori
|
gertatzen
da, oro har, gizarte osoan eta esparru askotan. Eta, gainera, badaude prozesu batzuk, isilak, non alde batetik inkorporazio progresiborako bide batzuk zabalduta dauden, baina beste kontrabide diskurtsibo eta praktikoak ere badauden.
|
|
|
Zeren izan, mingarria izango da. Mingarria izango da modu intentsoan ―ezberdinkerien aurkako borrokan aktiboki parte hartzen ari direnentzat― edo modu lasaiagoan ―etsiago, jarrera ez hain aktiboarekin daudenentzat― Baina aldaketak
|
gertatuko
dira, gertaraziko dituzue. Kontua da zenbat potentzial galtzen den nerabezarotik helduarora igarotzean.
|
|
|
Orduan esperientzia eta bizipenetatik ateratzen dituzu hari mutur batzuk, eta galdetzen diozu zeure buruari: “Hemen zer ari da
|
gertatzen
–”. Eta, hortik hasita, teoriara jo behar da.
|
|
|
Eta azaltzen ez badu, ikerketa kualitatibora jo behar da, jendeari galdetu: “Hau gertatu zenean zer
|
gertatu
zen. Beste hau zergatik egin zen?
|
|
|
Nola bizi izan zenuen zuk beste hura…? ”. Ikusteko norbaiti
|
gertatu
zaion esperientzia bat zenbatean den esperientzia zabalago bat. Hainbati gertatu zaionean antzeko kontu bat ez da norberaren arazoa, arazo soziologikoa baizik.
|
|
|
Eta azaltzen ez badu, ikerketa kualitatibora jo behar da, jendeari galdetu: “Hau
|
gertatu
zenean zer gertatu zen. Beste hau zergatik egin zen?
|
|
|
Ikusteko norbaiti gertatu zaion esperientzia bat zenbatean den esperientzia zabalago bat. Hainbati
|
gertatu
zaionean antzeko kontu bat ez da norberaren arazoa, arazo soziologikoa baizik. Hori da ikerleak bilatzen eta deszifratzen duena.
|
|
|
Agian ez zela posible pentsatzen genuen, baina urteak pasatu ahala ikusi dena da nola berritu daitekeen tradizio bat osagai modernoekin, gizarte moderno batean. Eta nola, hein batean, bertsolaritzan
|
gertatu
den fenomenoak lagundu diezagukeen euskal gizartea ezagutzen eta euskal gizarteak izan dituen eraldaketak ezagutzen. Hau da, bertsolaritza, bertsogintza eta bertsozaletasuna ―azken finean, bertso sistema osoa― eraberritu egin da, baina, azken finean, gizartearen isla da eta gizartea ere hor islatu daiteke.
|
|
|
Azken horiek aurkezten hasiko gara lehenik. Esan bezala, badira bi kantu ezberdin naturak eragin zorigaitzen gainean, hau da, bat 1873an
|
gertatu
Ville du Havreren hondoratzea kontatzen diguna, lainoek eragina, non 226 pasajers ithorik bukatu zituzten beren egunak, eta bestea 1875eko inondazioneak, uholde izugarriak aipatzen dituena.
|
|
|
Duela gutxi Xabier Martinek Bide lapurrak Euskal Herrian izeneko artikuluan [31], aipatzen zizkigun David Zapirain historialariak euskal bandidoei buruz moldatu liburuan [32] ageri direnen izenak eta balentriak. Lapurreta mota anitz bada, dakigunez, eta horien ondorioz
|
gertaturiko
hilketak, ugari. Lapur mota berezi bat osatzen dute ordea, lapur onek, edo bandido onek.
|
|
|
Brixket delakoa Jean Elichalt zen deituraz, M. Larrazain Domintxainekoa hil zuena eta Paueko asisetan 1840ko azaroaren 19an kondenatu zutena heriotza zigorrera. Jean Etchecoinek [33] argitzen digunez, jende multzo handia bildu zen haren gillotinatzea ikusteko eta hiltzailea madarikatzeko, baina nola
|
gertatzen
zen ikusiz, jendeari oihu egiteko gogoa joan omen zitzaion eta begietarik malkoak isurarazten omen zizkion. Baliteke etxean behin baino gehiagotan istorio hori entzuna izatea edo bertso papera irakurria izatea eta bere bizitzarako markaturik gelditzea Etxepare.
|
|
|
Ezkongabe, moja, adulteriogile edota alarguntsak anitz ziren gizartearen gaitzespena sufritu aitzin beren erraietako fruituak akabatzen zituztenak, eta, ondorioz, askotan, salatuak zirenean epaitegira eramanak eta batzuetan gillotinatuak ere izaten zirenak. Ama eta aita haur hiltzaileak, alegia infantizidak direnean, edota ama bere alabaz asasinaturik
|
gertatzen
denean istorioan, krimen benetan perbertsoak, naturaren kontrakoak kontatzen dituzte…
|
|
|
Ama alabak hila dugun kasuan, hala nola Leon Paul Vitalis eta Maria Boyer-ek eraginean, honela laburzki
|
gertatu
omen zen. Vitalis liburu saltzaileak Maria Boyer bere andregaiaren laguntzaz 1877ko martxoaren 19an, Marseillako hirian, ostiral batez goizeko laurak eta hiru ordu laurdenetan, Marie Salat, Boyer alarguntsa, gozoki eta mertxeria denda baten jabe zena hil zuten, zatikatu eta gorde, baina gorpu laurdenkatua agertu zenean presondegira eraman zituzten.
|
|
|
La Tombelle baroiaren hilketa 1873ko urriaren 16an
|
gertatu
zen bere Ampouillac eko jauregian, Cintegabelle n. Pierre Lasserre eta Philippe Mitron Le Vaineur zerbitzariak, lapurreta helburu, izan ziren hiltzaileak eta jauregiari su eman ziotenak.
|
|
|
Kantu horiek, antzerki ohikoen arabera, hitzaurre moduko bertso formulario batzuekin hasten dira (Pastoraletan Lehen Pheredikiek bete ohi duten funtzio berarekin). Gero, kontakizuna edo istorioa dator, krimena edo hilketak, ―maiz
|
gertatzen
zen bezala bat baino gehiago gertatzen zirenean―, alegia ekintza. Eta azken hitzarekin (edo Azken Pheredikia) bukatzen dira, non ekintza odoltsuari darraion zigor exenplu emailea ageriko den, azpimarratuz istorioari darion ikaskizuna.
|
|
|
Kantu horiek, antzerki ohikoen arabera, hitzaurre moduko bertso formulario batzuekin hasten dira (Pastoraletan Lehen Pheredikiek bete ohi duten funtzio berarekin). Gero, kontakizuna edo istorioa dator, krimena edo hilketak, ―maiz gertatzen zen bezala bat baino gehiago
|
gertatzen
zirenean―, alegia ekintza. Eta azken hitzarekin (edo Azken Pheredikia) bukatzen dira, non ekintza odoltsuari darraion zigor exenplu emailea ageriko den, azpimarratuz istorioari darion ikaskizuna.
|