|
2000
|
|
|
Une horretan ezin ditu norberak
|
gauzak
eta gizakiak arautu, erakunde iraunkorrak moldatzen dituen halako zuhurtziaz, ezta berezko ekitate horren bidez ere, horiek baitira giza legegileak behartzen dituzten oinarriak. Legegile horiek, ezer izatekotan, zuhurtzia horren interprete soilak dira.
|
|
|
Une horretan ezin ditu norberak
|
gauzak
eta gizakiak arautu, erakunde iraunkorrak moldatzen dituen halako zuhurtzia batez, ezta berezko ekitate horren bidez ere, horiek baitira giza legegileak behartzen dituzten oinarriak. Legegile horiek, ezer izatekotan, zuhurtzia horren interprete soilak dira.
|
|
|
Ezin legegilearena izan, legegilea baita justizia edo ekitate orokor horren ministraria. Justizia eta ekitate orokor horrek, bestalde ere, inguruabar zehatzik aintzat hartu gabe,
|
gauza
eta pertsonen arteko unibertsalitatea hartzen du bere barruan. Norbanakoen artean sorturiko legeak, alderdikeriaren susmagarri izateaz kanpo, beti atzera eragingarriak eta ez zilegiak izango lirateke batzuentzat, baldin eta horien arteko gatazkak lege horien parte hartzearen aurrekoak badira.
|
|
|
Frazerren antropologiari jarraituz, Ayerrek herri primitiboen erlijioa kritikatzen du, baita Wittgensteinen sineskortasuna ere. Ayerrek hizkuntz jokoak arbuiatzen ditu,
|
gauzen
eta ideien errealitatea egiaztatzeko irizpide positibista hartuz. Besterik ez.
|
|
2001
|
|
|
Berbaitango
|
gauzen
eta agerpenen arteko bereizketa ezaguna Estetikan agertzen da jadanik, nahiz eta bertan Kantek ez duen eskaintzen bereizketa honen inolako argipen berezirik; Analitikaren amaieran jartzen du noumenoen eta agerpenen arteko bereizketari buruzko atala. Kontu honen interpretazio ezberdinak egin dira, batzuk oso nahasgarriak, Kantek liburu luzean zehar egiten dituen aipamen ezberdinetan oinarrituta, eta horregatik aurrera egin aurretik gai hau argitu behar da.
|
|
|
Hala ere, horren aurka esan daiteke Kant ezin dela atzeraka begira egokiro ulertu. Eta horretaz gain, pixka bat aurreratzen bagara ere, teoria honek berbaitango
|
gauzen
eta agerpenen arteko kausazko harremana onartzen du, baina kausazko harreman hori ezin erabil daiteke arazo honetan, bere balioa esperientziara mugatzen baita.
|
|
|
" Noumenorum non datur scientia". Zeren, orduan, alde batetik
|
gauzak
eta bestetik subjektua egongo bailirateke erabat bereizita eta, ondorioz, bailitzateke argitu nola lortzen dugun subjektuaren eta gauza horien arteko harremana sortzea.
|
|
|
Edozer gauzak beti espazio batean egon behar du, kokapen bat izan behar du; baina espazioak berak ez du kokapenik. Beraz, ezberdintasun nabarmena dago espazioan kokatzen diren
|
gauzen
eta espazioaren artean, maila ezberdinetan daude. Espazioak, beraz, adigai enpiriko ororen aurretik hor izan du, hots, a priori izango da.
|
|
|
Eta beraz, hemen ilaraz kanpo geratzen den eta agerpen ez den baldintza onargarria izango da. Eta ondorioz, kasu honetan antitetikaren emaitza ere ezberdina izango da; gatazkaren bi alderdiek arrazoia izan dezakete, ikusiko dugunez, berbaitango
|
gauzen
eta agerpenen arteko ikuspuntu bereizketa aintzat hartuz gero.
|
|
2003
|
|
|
Edozein modutan ere, 1804 urteko Kode Zibilean, Domaten irizpidea ez zen agerikoa, erromatar zuzenbide klasikoarena garaile izan baitzen. Hainbatez, kodean barruratu zen, eta, Gaius erromatar juristarengandik zetorren zuzenbide gaien sailkapen klasikoaren aurrean (pertsonak,
|
gauzak
eta akzioak), Domatek, lehen azaldu bezalaxe, osterantzekoa dakar argira, bi esparruko hurrenkera, hain justu ere, betebeharrak eta oinordetzak, aitzina ezarrita pertsonak eta gaiak barruratzen dituen liburua.5
|
|
2004
|
|
|
Euretaz hausnarketa egitean honako galderak etorriko zaizkio burura: ba al da antzik nire sentipenaren eta horren jatorriaren artean?; eztarri lehorraren eta edateko gogoaren artean?; mina sortzen duen
|
gauzaren
eta min horrek gure barruan sorrarazten duen tristuraren eta oinazearen artean. Zergatik delako sentipen bati jarraitzen dio arimaren tristurak edo beste bati alaitasunak eta pozak?
|
|
|
zergatik (ba) dira gauzak, deus ez izan beharrean? Zergatik diren hori dira
|
gauzak
eta ez besterik. Zer ote da izatea?
|
|
|
ti e ousa)" (Metafisika, 1028 b 2). Wittgensteinentzat munduaren existentzia bera da harrigarri, mundua(
|
gauzak
eta gauzen egoerak: gertakariak) existitzea, deus ez existitu ordez.
|
|
|
Gizakiak ez die estimulu hutsei erantzuten, errealitateari baizik, hau da," errealitate" gisa berez eta izatez ikusten, irudikatzen eta antolatzen dituen
|
gauzei
eta gertakariei die erantzuten, animaliek ez bezala, Zubirik argiro erakutsi zuenez. Gizakia ez baita estimulu animalia hutsa," errealitate animalia" ere bada, gure filosofoak maiz errepikatzen zuenez.
|
|
|
a) Lehenik gizakia errealitateaz jabetzera behartuta aurkitzen da, arestian ikusi dugunez. Ez zaio aski estimuluak estimulu huts bezala hartu (sentitu) eta haiei erantzutea (mekanikoki alegia);
|
gauzei
eta bere buruari aurre egin behar baitie errealitate bezala hartuz. Eta errealitatea errealitate gisa hartzerakoan, bertan inplikatzen du bere burua gizakiak.
|
|
|
errealitatea bere (gure) gain hartzea. Errealitatean(
|
gauzetan
eta geure buruan) inplikatzea ez da soilik geuretik zerbait jartzea errealitateaz egokiro jabetzeko. Ez da aski errealitatea era egokian ezagutzea, kontenplatzea eta interpretatzea.
|
|
|
arduraz eta erantzukizunez asumitu behar dugu errealitatea. " Gizakiak egin egin behar du eta bere burua ere egin; zehatzago, errealizatu egin behar du eta bere burua errealizatu ere", Ellacuriak ezin zuzenago izkiriatu duen bezala Zubiriren pentsamendua laburbilduz (FBE, 258). c) Hirugarrenik, errealitateaz jabetzeak eta hura gure gain hartzeak errealitateaz(
|
gauzez
eta geure buruaz) arduratzera garamatza ezinbestean, gure gizatasunari uko egingo ez badiogu. Errealitatea ez zaigu ematen modu erreaktibo hutsean erantzun dezagun edota era hermeneutiko hutsean asumitu dezagun; errealitatea ardura eta erantzukizun gisa ematen zaio gizakiari, hots, eginkizun eta errealizakizun modura.
|
|
|
Orain arte esandakoa gogoan harturik, esan daiteke gizakia egokitu egiten dela errealitatera, beronetaz jabetuz eta arduratuz. Baina errealitatera egokitzerakoan, errealitatea bera(
|
gauzak
eta bere burua) egokitu egiten du, hots, egoki egiten ahalegintzen da, bere egiten duen neurrian. Egokitze eta beretze hori ez datorkio egina edo emana, animaliei bezala, egin egin behar du, errealitatea berarentzat erreal (itate) eginez eta, hartara, bere burua errealizatuz.
|
|
|
" Forma logikoa antzez ahal izateko (darstellen zu konnen) logikatik kanpo genuke geure burua jarri perpausarekin, hau da, mundutik kanpo" (4.12; ik. 3.332). Funtsean Wittgenstein bat dator Kanten fenomenoen eta noumenoen arteko bereizketarekin, hots, geure baitarako
|
gauzen
eta bere baitango gauzen artekoarekin. Baina gure filosofoak ez du osotoro besarkatzen Kanten eszeptizismo epistemologikoa.
|
|
|
adieraz ezin daitekeenaz ezin mintza daiteke. Ikusia dugu jada nola errealitateak eta perpausek amankomunean duten forma logikoa (eta, ondorioz,
|
gauzen
eta perpausen izana edota izatasuna) ezin adieraz daitekeela eta, hartara, hobe dela horretaz isiltzea. Metafisika edo zientifismo orojakilearen kontrako terapia epistemologiko —eta etiko— ezin hobea dateke hori.
|
|
|
Nola ezagutu bizitzari duintasunik ematen diona bizitzaren zentzuari buruz guztiz analfabeto edo, okerrago dena, axolagabe bagara? Zelan balioetsi inguratzen gaituzten
|
gauzak
eta pertsonak gu geu balioetsiak izateko desirarik ez bagenu, den inkontzienteenik?
|
|
|
Baina horretarako naturak ez dio bat bateko eta behin betiko erantzunbiderik eskaintzen. Oinarrizko ahalmen batzuk eskaintzen dizkio naturak era inkoatibo batean baina gizakiaren (eta gizartearen) ardura da errealitatearen esangura (bere buruarena eta inguratzen duten
|
gauzena
eta beste pertsonena) atzematea eta horren arabera jokatzea. Gizakiaren dimentsio edo berezkotasun honi" hondogabetasuna" deritzogu, aipatu anbibalentziaren sustraia delarik.32
|
|
2005
|
|
|
ze, batetik, nik dakidala ez dago oraindik antzeko helburuarekin egindako herri leinu bakar bati buruzko ikerketarik eta, bestetik, eskura ditugun hizkuntzei buruzko lanek ez dituzte konparaketa orokor egokiak eskaintzen. Hizkuntz lan horiek, aldiz, bestelako
|
gauzetara
eta lanetara bidaltzen gaituzte ia beti: edo lehengaira, edo oso bestelako helburuekin burututako gramatika, hiztegi eta detaileetara zehazki iritsi ezin daitezkeen hizkuntz historia orokorren saiakeretara, edo hainbat AUTOREk eskainitako lan etimologikoetara —non beraien ezagutza linguistikoa, handiagoa edo txikiagoa, printzipio finkorik gabe eta arbitrariotasun handiarekin landua izan den—, edo ikerketa historikoetan barreiatutako hipotesi eta sistema solteetara, nahiz eta hauek ere tarteka ohar baliotsuak eta egokiak eskaintzen dituzten.
|
|
2006
|
|
|
Batetik, Katalogoak —oso ugariak dira Homeroren testuetan—, eta litekeena da
|
gauzak
eta pertsonak katalogatzeko ohitura horretan Linear B taulatxoak agertzea, alegia, jauregi mizenikoetako administrazio ohar burokratikoen oroimena jasotzea Katalogoetan54:
|
|
|
Ondorioz, esan dezakegu argi bakarraren bitartez eta bere baitan, elkartu egiten direla
|
gauza
eta bere irudia, bai, baina aldi berean batak zein besteak bat eta bakar gisa dirautela: islak gauza irudikatzen duenez, isla eta gauza bat eta bera dira, egia da, baina bikoizturik ere badaude, islaren bidez gauza berregin egiten den heinean.
|
|
|
Platonentzat," Ongia" litzateke argia," Ideia" gure
|
gauza
eta" Gauza" gure isla.
|
|
|
Hiru gauza ikusiko ditugu: gauza bakarra eta isla bi, zerbait hura bikoizten dutenak bere horretan erreproduzituz, hots,
|
gauza
eta isla bana ispilu bakoitzean. Ez dio axola, bestalde, hiru gauzak ikustean, egitez gauza bera hiru bider ikusteak.
|
|
|
Zeren ikusten dena bederen diferentea baita: bereiz baititzakegu bakarra eta bata den
|
gauzaren
eta bere berragerpenen artean, bakoitza bere aldetik bakarra, baina elkarrekin bi egiten dutenak. Isla den heinean ez bata ez bestea ezin bereiz badaiteke ere bestetik, biak (bi diren neurrian), eta hortaz bakoitza (bietako bat den heinean), islatzen duen gauzatik beretik bereizten dela baiezta dezakegu (bi izateke bat den zerbait baita gauza).
|
|
|
Hau Platonek berak dio (alderantziz, noski, geure gauza Platonen ideia baita, eta geure isla Platonen gauza; desberdintasun horrek ez du hala ere arrazoibidearen egitura ukitzen), eta gustura errepikatzen du, berton aurkitu uste baitu
|
gauzaren
eta ideiaren arteko diferentzia esentziala, are gauza ideiari erabat egokituko litzaiokeen kasuetan ere.
|
|
|
Nolanahi ere, baliteke Platonek ideien eta gauzen arteko harremanez dioena adieraztekotan, edo
|
gauza
eta gertakizuna zuzenean esperimentatu eta gogoeta beraiek egin nahi dutenen ikuspuntua adieraztekotan, alegia, bileretako iritzien eta hedabideetako solasen aurkakoen ikuspuntua, baliteke, gorago aipatu ohiko ispilu bikote lauaren adibidea baino egokiagoa izatea makurtu eta ximurturiko ispilu birena, gauza bakar eta bera mugagabe ugalduz eta desitxuratuz.
|
|
|
Edonola ere, gauzatik, gertakizunetik nahiz gogoetatik urrutiratu ahala, iritziek eta irudiek gero eta antz eta hurbiltasun handiagoa dute beren artean, gero eta ilun eta lanbrotsuagoak bilakatzen dira, harik eta azkenik goitik beherainoko anabasan nahasten diren arte,
|
gauzak
eta gertakizunak zuzenean bizi eta pentsatu beharrean bileretan haietaz esaten dena eta hedabideetan erakusten dena askiesten dugunon garunak bezala. Asko sufritzen dugu egunkarien, albistegien eta tertulien bulimikook.
|
|
2007
|
|
|
Oro har, monetaren atzetik ere, ekonomiarekin loturiko hobekuntza tekniko hutsa baino gehiago, razionalizazio prozesu intelektual bat atzematen da59; hala ulertzen du Heraklito Efesokoak berak:
|
gauzen
eta suaren arteko harremana bezalakoa da merkantzien eta urrearen arteko harremana60, prozesu intelektual baten bidez baino esplika ezin daitekeena, alegia.
|
|
|
Eta hemen, kasu bakoitzean, zaila da muga zehaztea. Hezitzaileak ere bere horretan utz ditzake hainbat
|
gauza
eta, isil isilik, horietatik harantz joan. Baina sakon sakonean zera da garrantzitsua:
|
|
|
Hezkuntzaren izatearen arazoak berak, giza jarduera bezala, ezin du soluzio osorik aurkitu gertakarien eremuan, ze esperientzia ez da gai
|
gauzen
eta ekintzen ‘zentzuari’ buruz ezer esateko.26
|
|
2008
|
|
|
Zentzumenezko
|
gauzez
eta Formez aparte, haien bitartean, errealitate matematikoak direla dio [Platonek], zentzumenezko gauzetatik betierekoak eta geldiak direlako eta Formetatik asko direlako desberdinak izanik; aitzitik, Forma bakoitza, bera eta bakarra da. Eta Formak gainerako gauzen kausak direnez, haien osagaiak den guztiaren osagaiak direla pentsatu zuen, printzipioak, materia bezala, Handia eta Txikia, eta entitate bezala, Bata zirela, printzipio haietatik eta Batarekiko parte hartzearen bidez Formak Zenbakiak direla pentsatzen baitzuen.
|
|
|
Izan ere, Formak eta errealitateak, zeinen kausak bilatzen baitituzte, ia beste horrenbeste dira, ezen errealitate bakoitzarentzat izenkide eta banandua den Forma bat baitago; bestalde," bat askoren gainean" (hen epi pollon) argumentuaren arabera, zientzien objektuen, ezeztapenen, errealitate ustelduen, erlazioen eta Ideien Ideiak(" Hirugarren gizona") ere izango dira, zentzuzkoa ez dirudiena; b) Formen doktrinak ez ditu zentzumenezko errealitateen sorrera, mugimendua eta aldaketa azaltzen; ezta kausa materiala, kausa eraginkorra eta kausa finala ere; c) Ideiek, transzendentalak eta ez immanenteak diren aldetik, ez dute gauzen entitatea azaltzen. Izan ere, nola litezke bananduak izan gauza bat eta haren entitatea, hau da, haren errealitatea azaltzen duena?; d) Ideiak ezarri beharrean zenbakiak ezartzen badira, zailtasun berberak gertatzen dira; e)" Parte hartze" nozioa ez da ezer, ez du ezer azaltzen; beraz, azaldu gabe gelditzen da
|
gauzaren
eta haren entitatearen arteko lotura. Kritika horiek XIII 4 ataletan errepikatuko dira.
|
|
2009
|
|
|
Eta horregatik, hain zuzen, historiaren une bakoitzean, erritual batean finkatzen da; obligazioak eta eskubideak ezartzen ditu; oso metodo zainduak lantzen ditu. Markak ezartzen ditu,
|
gauzetan
eta gorputzetan ere oroimenak grabatzen ditu; zorren kontulari bihurtzen da. Arauzko unibertsoa biolentzia arintzera ez, betetzera baizik zuzendua dago.
|
|
|
Hegelekin, Heideggerren ustez, greziar metafisikaren autokontzientzia ematen da (eta ez kulminazioa, hori Nietzscherekin gertatzen baita). Fedearen eta ezjakintasunaren terrenoan dagoen giza ezagutza pentsamendura ekartzen ditu Hegelek, proiektu kantiarrak alde batera utzi duen berbaitango
|
gauza
eta ezagutzaren teoria izpirituaren teleologia bakar bihurtuz. Horregatik leporatuko dio Hegelek Kanti metafisika edo filosofia espekulatiboa lurperatu izana:
|
|
|
Badakusagu nola bi ertzetan berbaitango
|
gauza
eta subjektu transzendentala agertzen zaizkigun. Biak ezagutezinak.
|
|
|
Inpresioen multzo bat besterik ez. Hitzek eta hizkuntzak
|
gauzen
eta gizakiaren arteko erlazioak bakarrik designatzen dituzte (metaforikoki). Beraz, metaforak eta metonimiak ez dira diskurtsoaren figurak, ez dira estriktoki erretorikoak; hots, hizkuntzaren jaiotzaren lehen partaideak dira.
|
|
2011
|
|
|
Fenomenologiak bat bateko esperientzia deskribatzen du
|
gauzetara
eta gertaeretara beretara jotzen du ez da mundurik munduaren kontzientziarik gabe ez da kontzientziarik mundua bereganatuz sortzen ez denik. Subjektua eta objektua harreman estuan.
|
|
2017
|
|
|
Besteak eratzen nauenez berarekiko sei metrora, bera niri distantziarik gabe egiten zait presente. Horrela,
|
gauzekiko
eta Bestearekiko nire distantziaren esperientzian bertan, Bestearen presentzia distantziarik gabea bizi dut.
|