|
2002
|
|
|
Horretaz baliatzen da, gizateriaren historian ez baitago toxikorik hainbeste kalte eragin duenik, eta oraindik ere hala egiten jarraitzen duenik: Estatu Batuek bezain aurreratuta dauden herrialdeek lehen mailako osasun arazotzat hartzen dute, eta ez da beharrezkoa esatea gutxien
|
garatutako
herrialdeak ez daudela askoz hobeto. Beruna behin eta berriz kendu da:
|
|
|
Merkatu gero eta globalagoa ezartzeak, elikagaien banaketak eta kontsumoak alde batera utzi gabe, merkataritza trukeak nabarmen areagotzen ari dira, ez bakarrik mundu
|
garatuko
herrialdeen artean, baita planetako eskualde zabaletako kideen artean ere, horien garapen maila oraindik mendebaldeko estandarraren azpitik baitago. Trukeak ugaritzeak, askotan distantzia geografikoei kasu egin gabe, arazo zahar bat dakar herrialde garatuenen artean, baina, berriro ere, merkatuen globalizazioa kontuan hartzen bada.
|
|
2003
|
|
|
Halaber, dokumentuak gomendatzen du tokiko komunitateekiko arreta indartzea, eta sinatzaileek herrialde pobreenei eta behartsuenei laguntzeko konpromisoa hartzen dutela adierazten du. Halaber, nabarmendu du garrantzitsua dela nazioarteko lankidetza eta gutxien
|
garatutako
herrialdeei laguntzeko ahalegina saneamenduan, baliabide hidrikoen kudeaketan, kutsaduran eta hondamendi ekologikoen prebentzioan. Finantza kapitulua, berriz, garapeneko plan nazionalen eta garapen iraunkorreko estrategien arabera inbertsioak errazteko betebeharrarekin konpondu zen.
|
|
2004
|
|
|
Bai, baina ez nahitaez. Indian, animalienganako sentikortasun handia dago, eta ez da ekonomikoki
|
garatutako
herrialdea. Aitzitik, harreman orokorra dago hezkuntzarik ezaren eta animalien aurkako tratu txarren artean.
|
|
|
Duela hamabost urte inguru, txostenak jarraitzen du, nazioarteko egoera beste testuinguru batean dago. Elementu berriak agertzeak behar berriak ekarri dizkie mundu osoko gobernuei eta haien prestakuntza politikei, batez ere garapen bidean dauden herrialdeetan (PED) eta gutxien
|
garatutako
herrialdeetan (PMA). Nazioarteko behatzaileei ez zaie alde batera uzten herrialde garatuetan elikadura intoxikazio edo krisi kasu jakin batzuk zabaltzeak, eta, orobat, guztiek ezagutzen dituzten fenomeno berriak agertzeak (behien entzefalopatia espongiformea, genetikoki eraldatutako organismoak edo dioxinak, besteak beste) komunikabideen eta kontsumitzaileen sentsibilitate handiagoa eragin dutela elikadura segurtasunaren aldetik.
|
|
2005
|
|
|
Alde horretatik, UNICEFek eta Intervida elkarteak salatu dute ezkontza goiztiar batek ia erabateko segurtasunez dakarrela haurdun garaia baino lehen egotea. Gutxien
|
garatutako
herrialdeetan, 15 eta 19 urte bitarteko neskato ezkonduen %17k baino ez dute erabiltzen antisorgailuren bat, eta emaitza da 14 milioi neskatok ematen dutela argia urtero. Arazo nagusia da gorputzak heldutasun fisikorik ez duenez, haurdunaldian eta erditzean izaten diren konplikazioek heriotza eragiten dutela kasu askotan, eta hori da adin horietako nesken heriotza arrazoi nagusietako bat.
|
|
2006
|
|
|
Aurrerabidearen errua da, halaber, kutsadura atmosferikoa eta espazio itxietan gertatzen dena ere minbizi sortzaile izan daitekeen beste arrazoi bat dela. Azkenik, sexu kutsadurako birus infekzio batzuk edo injektagarrien bidez kutsatutakoak ere minbizi mota batzuen agerpenean daude, batez ere gutxien
|
garatutako
herrialdeetan. Tabakoa, lehen zenbakia Tabakoak eragiten du minbiziak eragindako heriotzen %21 munduan, eta fruta eta barazki gutxi kontsumitzeak, berriz, %5 Tabakoa da, alde handiarekin, minbizia gehien eragiten duen faktorea.
|
|
|
Aparteko jaulkipenak tona bakoitzeko 100 euroko zigorra ordaintzea esan nahi du, nahiz eta bi modu nagusitan ekidin daitekeen. Aukera bat da gutxien
|
garatutako
herrialdeei laguntzea, Garapen Garbiko Mekanismoetan (GGM) inbertituz. Mekanismo horietan, gaur egun, kostua 5 eta 10 euro artekoa da tona bakoitzeko.
|
|
|
eskubide intelektualak betiko mantentzea; militante ‘piraten’ aurkako alderdiak. Bere adierazpenean (suedieraz) Alderdi Pirata aurka agertu da garapen bidean dauden herrialdeak gosez hiltzen dira, mundu
|
garatuko
herrialdeek uko egiten diote beren jabetza partekatzeari intelektuala. Bat sortzeko ideia politika nazionalean aktiboki parte hartuko duen alderdia polizia sarekada batek zerbitzariak itxi zituenean hasi zen P2P ‘The Pirate Bay’ rako estekak bilatzeko atariarena.
|
|
|
Irudi galeria Elikagaien segurtasunaren ikuspegia aldatu egiten da herrialdearen arabera, bereziki elikagaiak inportatzen edo esportatzen badira. Alde horretatik,
|
garatutako
herrialde gehienek argi eta garbi inportatzen dituzte elikagai gordinak; elikagaiak jasotzen dituztenek, berriz, garapen bidean dauden herrialdeetatik jasotzen dituzte. Herrialde inportatzaileak bere tokiko legeria ezarri ohi du, bere eskumenen esparruan kontsumitzen diren elikagai guztiek arau berak bete eta segurtasun maila bera izan dezaten.
|
|
|
Gutxien
|
garatutako
herrialdeetan pobreziaren aurka borrokatzeko ekimenen berri emateko, nazioarteko eta tokiko komunikabideen bidez, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) proiektu bat jarri du abian. Horren bidez, atxikitzen diren kideek lehentasuna eman diote hegoaldeko gizarte gaiei buruzko informazioari.
|
|
2007
|
|
|
Bigarren edizio honetara mundu osoko 175 agentzia etortzea espero da. Wolfgang Vyslozil ek, berriz, gutxien
|
garatutako
herrialdeek jasaten duten ahanztura kritikatu zuen. Ildo horretatik, adierazi zuen gutxien garatutako herrialdeetako agentziak Esteponako kongresuan sartuko direla.
|
|
|
Wolfgang Vyslozil ek, berriz, gutxien garatutako herrialdeek jasaten duten ahanztura kritikatu zuen. Ildo horretatik, adierazi zuen gutxien
|
garatutako
herrialdeetako agentziak Esteponako kongresuan sartuko direla. Uffe Riis Sorensenek esan zuen agentziak existitzen direla eskaintzen diren albisteak inork zalantzan jar ez ditzan.
|
|
|
Horrela azaltzen du Magdalena Chiurazzik, Mugarik Gabeko Hezkuntzako boluntarioak, Espainiako milaka haurrek aurten egin duten hezkuntzaren eta ahaleginaren garrantzia, gehien behar dutenei laguntzeko, hezkuntzaren aldeko eskolak eta materialak emanez. Gutxien
|
garatutako
herrialdeetan bereziki, non eskola materialik, langile kualifikaturik eta haurren esplotaziorik eza baitira lankideek, GKEek eta gobernuek dituzten eragozpen nagusiak 2015erako Milurtekoko bigarren helburua betetzeko. “2015erako, 30 milioi haur eskolatu gabe egongo dira oraindik” Amets hori hori besterik ez da:
|
|
|
Miguel Bosék, adibidez, 2005eko abenduan bat egin zuen “Bidezko merkataritza” kanpainarekin. Kanpaina horrek salatzen du iparraldeko eta hegoaldeko herrialdeen arteko alde biko merkataritza akordioen ugaritzea, Afrikako eta Latinoamerikako gutxien
|
garatutako
herrialdeak are gehiago pobretuko direla. Scarlett Johansson aktorea izan da Oxfamen munduko enbaxadoreen planarekin bat egin duen azken famatua.
|
|
|
Azken bosturtekoan, OMEk 1.100 agerraldi epidemiko baino gehiago egiaztatu ditu Nombela irakasleak hauxe ondorioztatu zuen: “azken batean, gaixotasun infekziosoen egoera oso asimetrikoa da munduan, eta gutxien
|
garatutako
herrialdeetan infekzioen ondoriozko hilkortasuna garatutako herrialdeetan baino 5 edo 6 aldiz handiagoa da. Globalizazioak mehatxuak eta arriskuak orekatzeko joera du.
|
|
|
Azken bosturtekoan, OMEk 1.100 agerraldi epidemiko baino gehiago egiaztatu ditu Nombela irakasleak hauxe ondorioztatu zuen: “azken batean, gaixotasun infekziosoen egoera oso asimetrikoa da munduan, eta gutxien garatutako herrialdeetan infekzioen ondoriozko hilkortasuna
|
garatutako
herrialdeetan baino 5 edo 6 aldiz handiagoa da. Globalizazioak mehatxuak eta arriskuak orekatzeko joera du.
|
|
2008
|
|
|
Falopio artifizialeko tronpa bat da, plastikozkoa”, azpimarratu du Fischel ek, eta gogorarazten du umetokiraino iristen diren bi eguneko enbrioiekin %30 inguruko haurdunaldi tasa baino ez dela lortzen, “hain gazteak direnean, arazoak izaten baitituzte beren azken helmugara iristeko”. Bestalde, umetoki barneko “inkubagailu” berriak lagundutako ugalketako laborategi sofistikatuen kostuak murriztu ditzake, eta gutxien
|
garatutako
herrialdeetan antzutasun tratamenduak eskuragarriago egin. Anecovako gailuaz gain, beste konpainia batzuek sistema sinpleagoak garatu dituzte, garapen bidean dauden herrialdeetan oso lagungarriak izan daitezkeenak.
|
|
|
Gaur egun bezala, baina duela 25 urte, GIBa aurkitu zuten, 80ko hamarkadaren hasieratik etengabe hazi den mundu mailako epidemia eragiten duen birusa, batez ere gutxien
|
garatutako
herrialdeetan, non milioika bizitza kobratu diren. 1983ko maiatzaren 20an, Parisko Pasteur Institutuko ikertzaile talde batek, Luc Montagnier irakaslearekin batera, aurkikuntza immunogarri berri bat argitaratu zuen aldizkarian.
|
|
2009
|
|
|
Haurdunaldian osasun langile kualifikaturik ez izateak zifra kaotikoak uzten ditu. Okerrenetan, 22 emakumetik bat haurdunaldian hiltzen da, eta 6.000 emakumetik bat kausa berak
|
garatutako
herrialdeetan hiltzen da. Seme alaben kopuruak ere eragina du desberdintasunaren hazkundean.
|
|
|
herrialde aurreratuenetan, berriz, duela urte batzuk debekatu ziren substantzia arriskutsuenak, eta garapen bidean dauden beste herrialde batzuetan, berriz, erabiltzen jarraitzen dute. Gainera, gogorarazi da sektoreko enpresa multinazionalek, beren jatorrizko herrialdeetan fabrikatzen jarraitu ezin dutenez, arriskua dutela gutxiago
|
garatutako
herrialdeetara eramateko, hain burdinazkoak ez diren legeriekin eta kontrolekin. Adibidez, DDT (dikloro difenil trikloroetanoa) erabat debekatuko da mundu osoan 2020an.
|
|
|
Urritasuna, saihets daitekeen arrazoia Landare batzuek zenbat iodo kontzentratzen duten, hein handi batean, substantzia horrek laborantzako lurrean eta ureztatzeko uretan duen kontzentrazioaren araberakoa da. Gatzaren iodoazioari esker, ia desagertu egin da herrialde garatuetan haren urritasuna, baina gutxi
|
garatutako
herrialdeetan eta lurzorua oligoelementu horretan pobrea den eremuetan, populazioak haren falta sumatzeko arriskua dago. “Diet, nutritition and the prevention of chronic diseases” Munduko Osasun Erakundearen 2003ko txostenean azaltzen denez, iodo urritasuna da mundu osoko kalte zerebralaren eta atzerapen mentalaren kausa saihestezin nagusia.
|
|
|
Guztira, goi bileran ordezkatutako 192 herrialdeetatik erdiek baino gehiagok eskatu zuten eskaera hori, eta hitzarmen lotesle bat lortzea espero zuten. Gutxien
|
garatutako
herrialdeek, gehienak afrikarrek eta uharte diren estatu txikiek, 2020rako tenperatura igoera mugatzeko helburuaren alde egiten dute. Horretarako, herrialde aberatsek berotegi efektuko gas emisioak gutxienez %45 murriztu lituzkete, 1990eko mailekin alderatuta.
|
|
2010
|
|
|
Adinak zaurgarritasuna dakar, batez ere krisi garaian. Bakarrik bizi direlako edo senideez arduratu behar dutelako, adinekoek bizi baldintza okerragoak dituzte, eta luzeagoak dira; izan ere, gutxien
|
garatutako
herrialdeetan ere, “60 urte arte bizirik irauten duten helduek 15 urte edo gehiago biziko dituzte”. 100 milioi inguru egunean dolar batekin baino gutxiagorekin bizi dira; garapen bidean dauden herrialdeetan bizi direnen %80k, berriz, diru sarrera erregularra dute.
|
|
|
Dirua lortzeko bide bakarra lana da. Kalkuluen arabera, gizon helduen %70ek eta emakumeen %40k “ekonomikoki aktibo” jarraitzen dute gutxien
|
garatutako
herrialdeetan, “bereziki sektore informalean”. Latinoamerikan, Lanaren Nazioarteko Erakundeak onartzen du helduen lan egoerari buruzko azterlanak gutxi direla, nahiz eta hegoaldeko konoko herrialde gehienetan (Argentina, Brasil, Txile, Uruguai eta Paraguai) “60 urtetik gorakoen lan indarraren partaidetza tasak”% 12 eta% 43 artean hazi diren 1993tik 2003ra bitartean.
|
|
|
Garapenerako mundu aliantza sustatzea. Gutxien
|
garatutako
herrialdeen, itsasertzik gabeko herrialdeen eta garapen bidean dauden uharte estatu txikien behar bereziei erantzun nahi zaie, eta, horrez gain, garapen bidean dauden herrialdeei laguntza eman nahi zaie, merkatuetarako sarbide handiagoa izan dezaten. Mugarik Gabeko Ekonomialarien eta 2015 Plataformaren txosten batek, ordea, are gehiago adierazten du 2008aren amaieran finantza krisiaren eta krisi ekonomikoaren eztandatik “garapenerako mundu aliantza ahuldu egin dela”.
|
|
2011
|
|
|
pobreziaren eta gizarte bazterketaren atea. Askotan, bizitzan aukera gutxiago izatearekin eta oinarrizko zerbitzuak gutxiago izatearekin lotzen da; beraz, alfabetatze programa horiek gutxien
|
garatutako
herrialdeetan ezartzen dira. Aukera berriak Alfabetatzeak berekin dakar emakumeak aukera berriak izatea eta gizarte desberdintasuna atzean uztea, Intered ek behar du:
|
|
|
Behar adina fruta eta barazki jateak —gutxienez hiru fruta pieza eta bi barazki anoa egunean— 1,7 milioi bizitza salba litzake urtean mundu osoan, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) nabarmendu duenez, Elikagaien Erregimenari, Jarduera Fisikoari eta Osasunari buruzko Mundu Estrategiaren esparruan. Gaur egun, fruten eta barazkien kontsumoa oso aldakorra da munduan; izan ere, egunean 100 g inguru kontsumitzen dira gutxien
|
garatutako
herrialdeetan, eta 450 g inguru mendebaldeko Europan. Hala ere, OMEk eta Nekazaritzarako eta Elikadurarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO) gomendatzen dute egunean 400 g fruta eta barazki kontsumitzea gutxienez, kardiopatiak, minbizia, diabetea edo obesitatea bezalako gaixotasun kronikoak saihesteko.
|
|
|
Ipar Amerikan, Suedian eta Japonian lortzen den %80tik gora, diru sarrera ertaineko herrialdeen %60 edo diru sarrera txikiko herrialdeetan gertatzen den %40tik beherako ehunekoak. “Gutxi
|
garatutako
herrialdeetan behatutako biziraupen tasa baxuak, batez ere, garaiz detektatzeko programarik ez egoteagatik azal daitezke. Horren ondorioz, emakume asko gaixotasun oso aurreratua duen medikuarengana joaten dira, baina baita diagnostiko eta tratamendu zerbitzu egokirik ez izateagatik ere”, adierazi dute.
|
|
|
Onurak bai Iparralderako bai Hegoalderako dira. Lehenengo kasuan, negozio horiek martxan jartzen dituen enpresak gizartearen aurrean duen irudia hobetzen duelako; gutxien
|
garatutako
herrialdeetan, aldiz, ekoizleek lan duin baten bidez handitzen dituzte diru sarrerak. Negozio inklusiboen onuradunak Negozio inklusiboak baliabide gutxien dituzten pertsonei zuzenduta daude, bai diru sarrera txikiak dituztenei, bai diru sarrera konstante edo aldizkakorik ez dutenei.
|
|
2012
|
|
|
CONSUMER EROSKI Herritarrek hondamendi natural baten aurrean hobeto erantzuten eta babesten dute, horretarako baliabide materialak badituzte, batez ere pertsona behartsuenak. Gutxien
|
garatutako
herrialdeek edo hirietako eremu pobreenek gehiago pairatzen dute hondamendi natural baten ondorioak, eta gehiago kostatzen zaie berreskuratzea. Hala, agerian geratu da Haitiko hondamendietan.
|
|
2013
|
|
|
Hala ere, oraindik ez dago edukien merkatu bat ebazpen honetarako. Japonian, teknologia hori
|
garatzeko
herrialde aurreratuenak telebista emititzea du helburu 2014ko uztailean, Brasilgo Munduko Futbol Txapelketako azken fasean. Irudia:
|
|
2014
|
|
|
Goi mailako prestakuntza maila herrialdeen garapen ekonomiko handiagoaren jatorria izango litzateke Txostenean hazkunde ekonomikoaren eta hezkuntza mailaren arteko erlazioa nabarmentzen da. Bertan, García Montalvok dioenez,
|
garatutako
herrialdeetan «langileek prestakuntza maila handiagoa dute gutxien garatutako herrialdeetan», eta «kausalitate» hori beste azterlan batzuetan jasotzen da, hau da, «hezkuntza hazkundearen aurrekaria dela» erakusten duten beste azterlan batzuetan. Alderdi hori baieztatzeko, ziurtatzen du ez dela kontuan hartu behar bai faktoreetan, bai ikasle bakoitzeko gastuan, ezagutza estandarizatuen probetan, hala nola ikaskuntzari ematen dioten probetan.
|
|
|
NBEk kalkulatzen du munduan 1.200 milioi pertsona egunean 1,25 dolar edo gutxiagorekin bizi direla NBEko datuen arabera, munduan 1.200 milioi pertsona egunean 1,25 dolar edo gutxiagorekin bizi dira, eta garapen bidean dauden 91 herrialdetan ia 1.500 milioi daude pobreziaren alde. Baina hori ez da kontuan hartzen
|
garatutako
herrialdeetatik. Desberdintasunek eta krisi ekonomikoaren ondorioek erraztu egin dute bazterketa arriskuan dauden herritarren hazkundea.
|
|
2017
|
|
|
sergis blog Zenbait azterlanen arabera, etxebizitzen poluzio maila kanpokoa baino hainbat aldiz handiagoa izan daiteke. «Gutxien
|
garatutako
herrialdeetan lau milioi heriotza baino gehiago sortzen dira, gehienetan su irekiengatik edo suterik gabeko sukaldeengatik», nabarmendu du Jesús de la Osak», nabarmendu du Jesús de la Osak, Osasun eta Ingurumen Behatokiaren ‘Etxe osasungarriak, eraikin jasangarriak’ txostenaren egilea DKV Seguros Ecodes. 2 Ingurunea eta kanpoarekiko konexioa kontuan hartzea Berokuntzako energia kontsumoa Espainiako etxe guztien% 47 da Etxebizitzaren kokalekuak kontuan izan behar du orientazioa:
|
|
2020
|
|
|
Ford Mondeo motako autoak, gasolina edo diesel motakoak, 17 tona inguru igortzen ditu. Elektrikoak fabrikatzeko, garestiak izateaz gain, gutxiago
|
garatutako
herrialdeetan dauden lehengaiak behar dira. Lehengaiak erauzteak lur mugimendu handiak eragiten ditu, eta CO2 emisioak urritzen dituen makina astunak erabiltzen dira.
|
|
2021
|
|
|
Eztabaidagarriagoa da lehenengo sei hilabete horiek esklusiboak izan luketen. Badirudi eskualde behartsuenetan edo gutxien
|
garatutako
herrialdeetan esklusiboa izan behar duela, une horretan izan dezakeen elikagairik onena baita. Hala ere, herrialde garatuetan sei hilabete baino lehen hasi litzateke elikagai batzuk sartzen.
|