|
2001
|
|
|
Munduan hiesaren gaitza
|
garatu
dezakeen GIB birusaz kutsatutako 30 milioi gaixotatik 25 milioi Saharatik beherako Afrikan bizi da. Saharan bertan hiesa zenbateraino hedatu da?
|
|
|
Hauek funtsezkoak dira, hainbat animalia eta landareren bizileku baitira. Kanpoko espezieek ere baso konplexu eta aberatsak
|
gara
ditzakete, baina gehienetan ez da horrela izaten baso hauei ematen zaien kudeaketagatik. Zuhaitzak oso gazterik mozten dira, oihanpea garbitu egiten da eta abar.
|
|
|
Hala ere, zurrunga asko eta bortitza egiten duten pertsonek apnea
|
gara
dezakete azkenean eta SAOSarekin loturiko beste trastorno batzuk ere izaten dituzte eta, beraz, funtsezkoa da garaiz diagnostikatzea; sintomak egoki tratatzeak kasuen ia %100 sendatzea dakar.
|
|
|
Helburu nagusia: ikasleek ikas estrategiak
|
gara
ditzaten, autoikasketabultzatuz, aurrerapenaren kontrola eraman dezaten, beren gramatikapropioa sortuz, eta aldi berean, atazan zehar egindakoa errepasatuz.Horrela ohar daitezke zertarako egin dituzten jarduera guztiak eta eahasieran proposatutako helburua bete duten. Irakaslearentzako ere tresnaona da, aukera ematen baitio gaizki ulertuak argitzeko edo jardueraosagarriak proposatzeko, ikaslez ikasle.
|
|
|
Clement eta Noels ek (1990) talde pertenentziari garrantzi berezia ematen diote, prozesu psikosozialak, talde menperatzaileetan eta menperatuetan ez baitira berdin gertatzen: 1) Talde menperatzaileetan (bizitasun etnolinguistiko altukoak) exotaldearen hizkuntzaikasteak ez du jatorrizko hizkuntza arriskuan jartzen; horregatik, motibaziointegratzailea izan ohi da exotaldearen hizkuntza ikasteko arrazoi nagusia; 2) Talde menperatuetan (bizitasun etnolinguistiko baxukoak), berriz, exotaldearen hizkuntza ikasteak jatorrizko hizkuntza galtzeko sentimendua
|
gara
dezake; horregatik, exotaldearen hizkuntza ikasteko nagusi den arrazoiamotibazio intrumentala izan ohi da. Bestalde, bigarren hizkuntz gaitasunaeta erabilera ziurtatu eta errazteko behar diren taldearteko harremanen kalitatea eta kantitatea azaltzeko, prozesu afektiboak hartu behar dira kontuan; horiek taldearteko jarrerek baldintzatzen dituzte, akulturazio teoriak dioenbezala.
|
|
|
gehienetan aplika daiteke, hau da, azken hamarkadetan gutxi garaturik dauden nazioetatik garatuta dauden nazioetara bideratzen den emigrazioaren ondorioz sorturikoukipen egoeretan. Ereduaren arabera, harrera taldeak (bizitasun etnolinguistikoaltukoa) etorkin taldearekiko (bizitasun etnolinguistiko baxukoa) ondorengoakulturazio estrategiak
|
gara
ditzake: 1) Taldeartekoak:
|
|
|
|
Gara
dezagun azken paragrafoko analisia:
|
|
|
|
Gara
dezagun analisi hori pixka bat gehiago: dei diezaiegun KE H ren kanpoko errentaren eratzeari, eta EG H ren kanpo hartzekodunen mozkin horren gastuari.
|
|
|
Gerrialdeko prurigoak kaltetutako ardiaren hondakinekin egindako pentsuen bidez transmititzen da gaitza behi aziendara. Pentsu horiekin elikatuta, abelburuek behien entzefalopatia espongiformea (BSE) edo" behi eroen" gaitza
|
garatu
lezakete. Hori, era berean, Creutzfelt Jakobek gizakiarengan duen gaixotasunaren aldaera berriaren jatorria da.
|
|
|
Kontsumoaren eragozpenak: Pertsona batzuek favismoa
|
garatu
dezakete, babak irentsiz edo plantako polena arnastuz sortutako anemia mota, entzima baten herentziazko defizit baten ondorioz, nahiz eta immunologia faktoreek ere parte hartzen dutela uste izan. Sintomak beste anemia batzuenak dira:
|
|
2002
|
|
|
ARE GEHIAGO, beraien bizitzaren hasieratik beste aktoreen antzezpenak ikustearen plazerra edota istorio bat kontatu edo aurkezteko gaitasuna
|
garatu
dezakete.
|
|
|
Finantza ingurunea: arrisku kapitalaren elkarteek, erregio garapenerakoelkarteek, bankuek eta aurrezki kutxek beste inguruneetako kideei finantzabideak eskaintzen dizkiete, beren jarduerak
|
gara
ditzaten.
|
|
|
Berrikuntza laguntzeko politikak aurrera joan daitezen, sektore publikoakhurrengo ekimenak bultzatzen ditu: planak, enpresa eta unibertsitateentzakolaguntzak ikerkuntza proiektuak
|
gara
ditzaten, inguruneen arteko lankidetzasustatzea, I+G jarduerak eragiteko azpiegiturak sortzea, eta abar. Hau guztia, ikerkuntzaren eta garapenaren kalitatea indartu eta hobetzeko asmoz.
|
|
|
edo/ eta, mintegietan? parte hartzea, etab. Hitz batez, irakasleei autonomia eman behar zaie berrikuntzarako eta ikerketarako portaerak
|
gara
ditzaten. Modu horretara irakasleakbere hutsuneak ikusteko aukera izango du, bai eta aurrera egiteko zertan formatubehar duen ere.
|
|
|
Batetik, Euskal Herriko herritarren zati handi baten eskubideak, beharrak eta nahiakerrespetatzeko bidea irekita legoke, beste inorenak ikutu gabe. Bestetik, euskal kultura eta hizkuntzaren biziraupenaren bermea litzateke, euskarak hizkuntza gutxituarenestatusari utzi eta goi mailako hizkuntz funtzioak lor eta
|
gara
ditzan ezinbesteko tresna gisa. Hirugarrenez, Euskal Herriak behar duen berezko Hezkuntza Sistemaren bidean urrats garrantzitsua litzateke.
|
|
2003
|
|
|
LAKek KAS utzi zuen 1977an, hurrengo urteetan hasierako independentziazaletasunak eta antikapitalismoak jite berria hartu zuten, Europako zenbait herrialdetan garatzen ari zen, autonomia, ren bidetik. Langile autoeraketaren ideiak erakundea bera desegitea bultzatu zuen, langileek beren borroka bideak
|
gara
zitzaten.
|
|
|
Arcusa doktorearen arabera, “gaixotasun metastasikoa tratatzeko nahiz kirurgia osatzeko eraginkortasun handiko botika da”. Hala ere, antrazklina dosi handiak hartuz gero, bihotz toxikotasuna sortzen da, eta paziente batzuek bihotz gutxiegitasun itzulezinak
|
gara
ditzakete. Angels Arcusak adierazi zuen horrek, batzuetan, “ondo erantzuten ari diren gaixoei tratamendua kentzera” behartzen duela, eta, beste batzuetan, “bizi itxaropen luzea duten gaixo gazteen bizi kalitatea larriki konprometitzen du”.
|
|
|
Horri aurre egiteko, gaur egungo tratamenduek zirrosiaren ondoriozko konplikazioak zuzentzen dituzte. Bi ohikoenak portako hipertentsioa (diagnostikoaren unean hamar zirrotikotik sei izaten dira) eta entzefalopatia hepatikoa (paziente horien %50 eta %70 artean
|
gara
ditzake) dira. Azken horren sintomak?
|
|
|
Haurdunaldia prozesu metaboliko luzea da, eta haurdunari energia eta elikadura beharrak nabarmen handitzen dizkio, egitura berri guztiak normaltasun osoz
|
gara
ditzan. Odol bolumena handitu egiten da, eta hori beharrezkoa da etorkizuneko haurrari plazentaren bidez mantenugaien ibilgailu gisa zerbitzatzeko; beraz, handitu egiten dira bertan parte hartzen duten elikagaiak.
|
|
|
Euskarazko kognizio eta alokuzio indibidual nahiz publikorik gabe, gaitz du euskarak zulotik gora egitea. Elitearen isla mediatiko euskaldun barik, ze botere harreman
|
gara
dezake euskarak diglosiaren basamortuan. Inperialismo kulturala pairatzen du euskarak bere etxean bertan, eleaniztasun demokratikoaren izenean.
|
|
|
Bestela esanda: zelanbaiteko administrazioak (jendarmeak) nolabaiteko administrazio siamdarrari aitortu dio hala moduzko eskubidea, zeinaren bitartez auskalo zelako legedi propio
|
garatu
bailezake. Burokrazia batek beste burokrazia bati onartzen dio existentzia bat.
|
|
|
Gizakiak
|
gara
ditzakeen jarduerak ugari badira ere, gu modu anitzetan inguratzen gaituen eta bizi garen mundua ezagutzearena nabarmen azpimarra genezake. Izan ere, mundua zer den nahi dugu ezagutu, nolakoa den, nola dabilen, nola alda genezakeen.
|
|
2004
|
|
|
Hori aztertzeko biologia du hainbatek eredu, intsektuen mundua, hain zuzen. Hainbat intsektu sozial, txindurriak kasu, oso adimen urrikoak badira ere, taldean oso ekintza konplexuak
|
gara
ditzakete.
|
|
|
Azpijokoa izan da diskoetxe batzuk erabiltzen hasi diren beste neurri bat. The New York Times egunkariak kaleratutako informazioaren arabera, diskoetxe handiak software enpresa txikiak finantzatzen ari dira, pirateatutako abestiak Internetetik jaisten dituzten erabiltzaileen ordenagailu eta konexioak saboteatzeko sistemak
|
gara
ditzaten.
|
|
|
Izendatu bai, baina landu, ez du lantzen. Gizarte estratifikazioaren teorian oinarrituta
|
gara
zezakeen, baina ez du egin. Egitea ere aski zaila zeukan, egiten duen planteamendua arras indibidualista baita, gizarte harremanetan busti gabea?. 269
|
|
|
Osasun arloko eskumenak estatuen esku daudenez neurri handi batean, eta ez Europar Batasunaren esku, komisario izango denak zehaztu zuen muga horiek “guztiz eguneratuak” dituela, baina hau adierazi zuen: “jarduteko adostasun politiko sendoagoa
|
gara
badezakegu, orduan egingo dugu aurrera”, leku publikoetan erretzeko erabateko debeku horretarantz. Chipriotak azaldu zuenez, bere helburu pertsonala Irlanda, Suedia eta Maltaren adibidea “EB osoan imitatua izatea nire agintaldiaren amaieran” izango litzateke, eta “EB mailan nahiz estatu mailan lankidetzan arituz” bultzatuko du.
|
|
|
Garai batean nahikoa zen buru zorrotza eta teleskopio bat izatea, adibidez. Einsteinek berak faktura zahar baten atzean
|
gara
zitzakeen –eta garatu ohi zituen– bere kalkuluak. Gero jada ez.
|
|
|
Ondo ezagutzen zuten bi elementu haien gaitasun matematiko mitikoa. Von Neumannek edozein kalkulagailu elektroniko baino azkarrago kalkula zezakeen, edozer
|
gara
zezakeen kliska laburrena amaitzerako. Eta Gödel, berriz...
|
|
2005
|
|
|
Bestetik, arrotza den eredu erdalduna desagertzea, G eredua, alegia. Euskal Herri osorako hizkuntza politika berria behar dugu, euskalduntzea planifikatuko duena, behar den malgutasunez, bakoitzak bere erritmoa
|
gara
dezan.
|
|
|
Garapen honi kritika, argitaletxe eta komunikabide espezializatuek jarraituko baliote, zalantzarik gabe etorkizun handiko generoa genuke, oraindik gehiago garatu lukeena, edonongo ipuingintza garatuaren pare egon arte. Genero honen irakurle eta traiektoria
|
gara
dezaketen idazle petoak sortzea ere etorkizun horren gakoak dirateke.
|
|
|
hauetako euskara garatzeko egin diren saioek berebiziko garrantzia dute euskararen garapenerako eta iraupenerako ere, baina gainera, esparru bakoitzeko zientzialariak edo teknikariak dira esparru horretako euskara
|
gara
dezaketen bakarrak. Hau oso garbi islatu zuen Etxebarriak (1972) Anaitasuna aldizkarian hauxe idatzi zuenean:
|
|
|
hizkuntza menderatua eskolan ez erabiltze ak ekartzen du hiztunak haien jarduera profesionalerako ama hizkuntza erabiltzeko gai ez izatea, hizkuntza hori esparru batzuetara zokoratua izatea eta azkenik erabilera berezitue tarako garatua ez izatea. Euskararen erabilera berezituak eskolan berreskuratzea ezinbeste ko baldintza da etorkizuneko hiztunek beren burua gai ikus dezaten euskara beren lan espa rruetan erabiltzeko eta beraz, esparru horretako euskara
|
gara
dezaten.
|
|
|
tentsioa eta ziurgabetasunamantenduz. Aspektu inperfektiboak ahalbidetzen dio enuntziatzaileari deskribapena akzio barrutik
|
gara
dezan, hau da, sinkronikoki, eta ez atzera begira, komunikabideetan ohi bezala. Horrela, irakurlea kokarazten du deskribatzen ari den eszenarenbarruan, kasu honetan gizon eta emakumeek eskopetadun edo hatxero bezala berdinjoka dezaketen jai giroko desfile batean.
|
|
|
B: Litosfera kontinentalak estentsioaren eraginpean ahultasun eremuez (orogeno zaharrez) baliatuz rift bat
|
gara
dezake. C:
|
|
|
6: Dike eta konbekzio gorakorraren indarrek azaleko rifting prozesua
|
gara
dezakete. 7:
|
|
|
Joan den hilaren 15ean, departamentu honek biriketako tuberkulosiaren kasu baten berri izan zuen Sant Cugat eko haurtzaindegi pribatu bateko maistra batean; beraz, 1 eta 5 urte bitarteko 122 haur eta zentroko 19 irakasle kutsatu ote ziren aztertu zuen. Tuberkulosiaren Prebentzio eta Kontrol Programaren esparruan Osasunak egindako azterketaren behin behineko emaitzen arabera, 34 haur kutsatu ditu “Mycobacterium tuberculosisak”, eta, beraz, gaixotasuna
|
gara
dezakete; beraz, dagoeneko hasi dira dagokien medikazioarekin tratatzen. Oraingoz, gaixotasunaren garapena hamar txikitan berretsi da, eta tratamendua hasi dute Mutua de Tarrasa (zortzi kasu), Clinica Teknon (bat) eta Kataluniako Ospitale Orokorrean, beste bat.
|
|
|
Gizonezkoen antisorgailu bat ere
|
garatu
lezakete.
|
|
|
Hezkuntza eta Zientzia Ministerioak beka bat eman dio Espainiako ikasle bati, espazioan flotatzen duten satelite “hilak” biltzeko sistema bat
|
gara
dezan, 7.500 inguru, amarra elektrodinamikoen bidez, korronte batek zeharkatzen dituen kable finen bidez. Korronte horrek buru-argitasunak dauden orbita uztera behartuko lituzke. Gaur egun, Lurraren orbitan 8.000 objektu baino gehiago daude identifikatuta, eta horietatik 500 bakarrik daude erabilgarri.
|
|
|
Horrekin “kopuru egokia ez emateko arriskua dago” gehitu zuen. Antirretrobiralaren gaindosia toxikoa izan daiteke adingabe batentzat; behar baino dosi txikiagoa hartuz gero, ordea, birusak botikarekiko erresistentzia
|
garatu
dezake. Erizainak esan zuen mundu garatuan jaioberri bat seropositiboa ote den jakiteko erabiltzen den testa “garestiegia da”.
|
|
2006
|
|
|
Guk zer esango dugu, Emakunde guri esker sortu bada! 1986an hasi ginen biltzen 80 emakume Zarautzen, Jaurlaritzari emakumeen berdintasunari buruzko konpetentziak
|
gara
zitzan eskatzeko. Zeren, jakina, autonomia estatutuak konpetentzia batzuk eman zizkion eta batzuk garatu zituen, baina emakumeen berdintasunari zegozkionak garatu gabe zeuden.
|
|
|
Orduan neska mutilek elkarrekin ikasten zuten, gaztetxoei hazteko laguntza ematea, beren (zaletasunekin bat ohi doazen) gaitasunak ahalik eta gehien
|
gara
zitzaten aukerak emanez helburua izaki.
|
|
|
Antzutasuna nahaste psikopatologikoa ez den arren, nahiko ebidentzia dago esatekoLGUTen tratamenduak jasotzen dituzten pertsonek, herstura, depresio eta antzekonahaste psikologikoak
|
gara
ditzaketela (Moreno, 2000b). Bestalde ikusi da depresioak ere paper garrantzitsua jokatzen duela antzutasunaren patogenesian:
|
|
|
Alde horretatik, Woolfson ek azaldutako (2004) haurren jarrera arazoen eredua oso interesgarria da. Hark dio ezgaitasunariburuzko gizartearen igurikimenek eragina izan dezaketela gurasoen igurikimenetan; horrek oztopatu egin dezake guraso paperaren eraginkortasuna eta, ondorioz, haurrak jarrera arazoak
|
gara
ditzake (ikus 1 irudia).
|
|
|
Fosfatidil kolinak ere funtsezko zeregina du garunaren garapenean, funtzio hepatikoan eta minbiziaren prebentzioan. Duela gutxi, arrautzen gorringoak omega gantz azidoak
|
gara
ditzan lortu da, manipulazioaren bidez, eta are gehiago aberastu da produktu honetan dagoen mantenugai sorta zabala, eta ez da baztertzen etorkizunean arrautzak beste molekula funtsezko batzuen bektore funtzional izatera pasatzea gaixotasunak tratatzeko edo prebenitzeko. Amerikarrek ez dituzte ilehoriak nahiago Arrautzaren oskolaren koloreak ez du inola ere zehazten arrautzaren kalitatea.
|
|
|
Onuradunak ziur aski 33 eta 55 urte bitarteko emakumeak izango diren arren, Guillem doktoreak azaldu zuenez, “txata titietako minbiziak eragindako prebentzio, detekzio, tratamendu eta ondorio fisiko, psikologiko eta sozialei buruzko informazioa, baliabideak eta laguntza eskatzen duen edonorentzat da”. Bestalde, Madrilgo San Carlos Unibertsitate Ospitaleko Bularreko Minbiziaren Unitateko atalburuak eta Bularreko Minbiziaren Espainiako Taldeko presidenteak (GEICAM), Miguel Martinek, adierazi zuen “Kontsulta” egiteko asmoa bularreko minbiziari buruzko informazioa ematea dela, bai gaixotasuna diagnostikatu zaien emakumeei, bai gaixotasun hori
|
gara
dezaketen emakumeei”. Alde horretatik, Martín doktoreak gogorarazi zuen urtero Europako Batasunean bularreko minbiziaren 250.000 kasu diagnostikatzen direla eta Espainian 16.000 kasu berri inguru izango direla 2006an.
|
|
|
Kasu horietan, substantzia horiek ezabatzeak hobetu egin ditzake pazienteak, baina ez dago argi klinika zenbateraino ken daitekeen erabat. Aspalditik dakigu anemia duten edo burdina gutxi duten pertsonek SPIa
|
gara
dezaketela. Kasu horretan, uste da burmuineko burdinaren erabileran, garraioan eta biltegiratzean defizitak garrantzia izan dezakeela, burdin urritasuna duten pazienteen %50ek ere sindromea izaten baitute.
|
|
|
Funts hori bi ezkontideen jabetzakoa izanen da, biek batera eta berdintasunez administratua, eta familia karga guztiei eginen die aurre. Funtsaren baterako kudeaketatik abiatuta, betiere, etxeko edo presako xedapenak ezkontide bakar batek
|
gara
ditzake. Ondasunak saltzeko funtsaren zati bat bi ezkontideek ados egon behar dute.
|
|
2007
|
|
|
fundatzailearen edo fundatzaileen izena, fundazioa eratzeko borondatea, zuzkidura (printzipioz eta gutxienez 30.000 eurokoa izan behar da), estatutuak eta patronatuko kideen identifikazioa (gobernu organoa eta Fundazioaren ordezkaritza). Fundazioek jarduera ekonomikoak
|
garatu
ditzakete, horien xedea fundazio helburuekin lotuta badago edo helburu horien osagarria bada, eta gizarte zorren inguruan modu pertsonalean erantzun behar ez den merkataritza sozietateetan ere parte har daiteke (sozietate anonimoak, erantzukizun mugatukoak...).
|
|
|
Lege honen aplikazio esparrutik kanpo geratzen dira ondasunen eta jabeen erkidegoak, eta sozietate kontratuari buruzko xedapenek araututako erakundeak, kooperatibak eta mutualitateak, bai eta enpresen aldi baterako batasunak eta interes ekonomikodun elkarteak ere. EELOn estatu mailako elkarteei aplikatzeko moduko arauketa eta elkartzeko eskubidearen oinarrizko edukiak jaso dira, estatu osoan aplikatzeko modukoak, gai horretan eskumenak dituzten autonomia erkidegoek
|
garatu
ditzaketenak, kasuan kasuko Elkarteen Legeak ematean (uztailaren 23ko 173/ 1998 KAE).
|
|
|
Behin hona iritsita, ñabardura bat egin behar da: erregela orokorraren arabera, oinarrizko gaien inguruko zehaztapena Gorte Nagusien lege formalaren bidez egin behar da, baina salbuespen moduan, gobernu zentralaren erregelamendu batek oinarrizko lege horrek ezarritakoa
|
garatu
dezake; hori ere oinarrizko lege moduan hartuko dugu, lege lerruneko araua izan ez arren. Bestalde, autonomia erkidego batek autonomia estatutuan oinarri horiek garatzeko eskumena bere gain hartu badu, oinarri horiei lotuta egikaritu du eskumena, baina parlamentuko lege baten bidez edo erregelamenduaren bidez garatu ahal izango ditu.
|
|
|
Euskal identitatearen izaera arras bestelakoa da euskara gaitasunaren arabera.Eta datu horrek esan nahi lukeen guztia zorrotz atzemateko, honako hipotesi hauonetsi behar genukeela begitantzen zait: euskaraz bizi ez den hiztun subjektuaknekez
|
gara
lezakeela, alegia, taxuzko euskal nortasunik, hizkuntzazko eta kulturazko identitatearen neurria eta izaera hizkuntza nagusiaren arragoan moldatua etaegituratua daukanez gero.
|
|
|
Beraz, gizarte ezagutza garatzen da biologiaren (hain zuzen ere, heldugabetasuna ezaugarri biologikoa izatearen) eta gizartekoitasunaren (haurrek hainbattestuingurutan egiten dituzten gizarte jarduerek osatua) arteko eragin truketikabiatuz. Hala, biologia eta gizartekoitasuna uztartu egiten dira, haurrek gizartemunduaren inguruko ikuskerak
|
gara
ditzaten (Rodrigo, 1994).
|
|
|
Eragin truke sozialetan zehar, gizakiok hitz egin, eztabaidatu, gatazkak bideratu, eta antzeko jarduerak egiten ditugu; laburbilduz, komunikatuegiten gara. Eragin truke horietan zehar, gizabanakoek
|
gara
ditzakete eragin trukeahasi aurretik zituzten irudikapenekin bat ez datozen irudikapenak. Hala, mikrogenesiak aldaketa prozesu bat dakar.
|
|
|
Anai arrebak adin ezberdinekoak izan ohi dira eta, ondorioz, haien arteansortzen diren harremanak asimetrikoak izaten dira. Horri esker, anai arrebanagusiek zein txikiek zenbait gaitasun eta ezagutza
|
gara
ditzakete. Anai arrebanagusiak zenbaitetan neba arreba txikiez arduratzen dira eta horri esker, bestepertsonak zaintzen eta beren jokabidea anai arreba txikien gaitasunetara egokitzenikasten dute.
|
|
|
Anai arrebanagusiak zenbaitetan neba arreba txikiez arduratzen dira eta horri esker, bestepertsonak zaintzen eta beren jokabidea anai arreba txikien gaitasunetara egokitzenikasten dute. Halaber, lidergo gaitasunak eta errukia, zaintza eta gizarte aldekohainbat joera
|
gara
ditzakete (Whiting eta Edwards, 1988 in Shaffer, 2002). Horrezgain, Howe-k eta Ross-ek (1990 in Arranz, 2004) honako hau aurkitu zuten:
|
|
|
Hala, bilobei, zahartzarora iristen direnerako, portaera ereduak, bizimodua, familia harremanak, rolak eta zaharrek pentsatzeko eta funtzionatzeko dituzten moduak ere irakatsdiezazkiekete. Horri esker, haurrek zaharren alderako sentiberatasuna
|
gara
dezakete. Gure kulturan oso beharrezkoa da haurrek zaharrak ezagutzea eta balioestea; beraz, zeregin garrantzitsua betetzen dute aitona amonek (Rico, Serra eta Viguer, 2001).
|
|
|
Askotan, osabaizebak eredu bihurtzen dira ilobentzat, eta ilobek, horiei behatuz, jokabideereduak, ohiturak, balioak eta beste ikasten dituzte. Bestalde, haiekiko loturaafektiboak
|
gara
ditzakete, horiek dakartzaten onura guztiekin. Bestetik, osabaizebek ilobei mundu soziala zein fisikoa esploratzeko beharrezkoak diren laguntzaemozionala eta segurtasuna eman diezazkiekete, eta, esplorazio horri esker, haurrek hainbat ezagutza sozial zein ez sozial gara ditzakete.
|
|
|
Bestalde, haiekiko loturaafektiboak gara ditzakete, horiek dakartzaten onura guztiekin. Bestetik, osabaizebek ilobei mundu soziala zein fisikoa esploratzeko beharrezkoak diren laguntzaemozionala eta segurtasuna eman diezazkiekete, eta, esplorazio horri esker, haurrek hainbat ezagutza sozial zein ez sozial
|
gara
ditzakete. Askotan, osabaizebek ilobei berei, eskolari, politikari, ekonomiari eta antzeko gizarte gaiei buruzhitz egiten diete, eta elkarrizketa horiei esker haurrek gizarte ezagutza ugarieskuratzen dute.
|
|
|
Adin bereko lehengusu lehengusinen artekoharremanei dagokienez, honelako eragina izan dezakete: alde batetik, adin estatusberekoak izanik, haurrek beraiek bezalakoak diren pertsonen ikuspegiak balioestenikasi eta hainbat gizarte gaitasun
|
gara
ditzakete. Gainera, adin bereko lehengusulehengusinak ez dira zaharragoak bezain kritikoak, eta ez dute horiek bezainbestezuzentzen.
|
|
|
Gainera, adin bereko lehengusulehengusinak ez dira zaharragoak bezain kritikoak, eta ez dute horiek bezainbestezuzentzen. Ondorioz, haurrek rol, ideia zein jokabide berriak garatzeko askatasunhandiagoa izaten dute eta horri esker norberaren, beste pertsonen, zein roleninguruko ezagutza asko
|
gara
dezakete (Shaffer, 2002).
|
|
|
Kasu horretan, harremanak asimetrikoak dira, horri esker, lehengusu zaharragoek zein gazteagoek zenbait gaitasun eta ezagutza garaditzakete. Harreman horietan zaharragoak direnek lidergo gaitasunak ez ezik, errukia, zaintza eta gizartearen aldeko hainbat joera ere
|
gara
ditzakete (Whiting etaEdwards, 1988 in Shaffer, 2002). Halaber, beren jokabidea txikienen gaitasunetaraegokitzen ikasten dute (Brody, Graziano eta Musser, 1983; Graziano et al., 1976, denak in Shaffer, 2002).
|
|
|
Adin bereko lehengusu lehengusinekiko harremanetan gertatzen den gisa, adin bereko haurrak adin estatus berekoak dira, eta horri esker haurrek beraiekbezalakoak diren pertsonen ikuspegiak balioesten ikasi eta hainbat gizarte gaitasungara ditzakete. Gainera, ez dira pertsona nagusiak zein lehengusu lehengusinak etaberdinkide zaharragoak bezain kritikoak eta ez dute horiek bezainbeste agintzen.Hala, haurrek rol, ideia zein jokabide berriak garatzeko askatasun handiagoa izatendute, eta, horri esker, norberaren, beste pertsonen zein rolen inguruko ezagutzaugari
|
gara
ditzakete (Shaffer, 2002). Bestalde, adin bereko lagunek, haienerantzunen bitartez, hainbat gaitasun soziokognitibo zein gizarte jokabide indartu
|
|
|
Adin ezberdineko lehengusu lehengusinen arteko harremanen antzera, adindesberdineko lagunen arteko harremanak, asimetrikoak dira, eta, horri esker, lagunzaharragoek zein gazteagoek zenbait gaitasun eta ezagutza gara ditzakete.Harreman horietan zaharragoak direnek beren jokabidea txikienen gaitasunetaraegokitzen ikasten dute (Brody, Graziano eta Musser, 1983; Graziano et al., 1976, denak in Shaffer, 2002). Gainera, lidergo gaitasunak ez ezik, errukia, zaintza etagizartearen aldeko hainbat joera ere
|
gara
ditzakete (Whiting eta Edwards, 1988 inShaffer, 2002). Txikiagoek, berriz, gaitasun eta jokabide eredu berriak garatzeazgain, botere handiagoa dutenek diotena onartzen eta haiei laguntza eskatzen ikasdezakete (Brody, Graziano eta Musser, 1983; Graziano et al., 1976, denak inShaffer, 2002).
|
|
|
Bestetik, adiskidetasun harremanek handitu egindezakete autoestimua, gizabanakoak sentitzen baitu besteek lagun izateko aukeratudutela eta balioetsi egiten dutela. Hori guztia dela-eta, adiskidetasuna gizakiekasko balioesten duten harremana da, eta, adiskiderik ezean zein adiskidetasunharremanak etetean, bakardade zein errefusa sentimenduak
|
gara
ditzakete (Fuentes eta Melero, 1997).
|
|
|
Berti (2005), berriz, ez dator bat baieztapen horrekin. Izan ere, autore horrek uste du lorpen horiez dela nahikoa haurrek politikari buruzko eremu kontzeptuala
|
gara
dezaten, besteak beste, haurrek oraindik ez dituztelako bereizten lider politikoak eta bestelider batzuk (negozio jabeak, adibidez) (Berti, 1994; Connel, 1971) eta ez dituztelako behar bezala antolatzen adin horretan garatzen diren zenbait ezagutza.
|
|
|
Lehenik eta behin, pertsona batek nazio identitatea
|
gara
dezan ezinbestekoada pertsona horrek talde nazional hori badela jakitea; hau da, ingeles batek, ingeles identitatea garatzeko, jakin behar du ingelesak izeneko pertsona talde batdagoela. Hala, garapenaren psikologiaren ikuspuntutik oso garrantzitsua daikertzea ezagutza hori noiz garatzen den.
|
|
|
Bestalde, pertsona batek nazio identitatea
|
gara
dezan beharrezkoa da pertsonahorrek jakitea bera ere talde horretako kidea dela; hau da, bere burua talde horretakotzat jo behar du. Horri autokategorizazio nazionala esaten zaio.
|
|
|
Batetik, pertsonarentzat Nlk duen garrantzi subjektiboa dugu; hots, gizabanakoarentzat zer neurritaraino den garrantzitsua NI. Garrantzi subjektiboaaldatu egin daiteke pertsona batetik bestera; hau da, pertsona batentzat osogarrantzitsua izan daiteke, eta beste batentzat, berriz, ez. Kontuan izan behar duguNI pertsona batek
|
gara
ditzakeen identitate sozialetako bat besterik ez dela.Adibidez, pertsona batek bere burua deskribatzeko gizarte kategoria ugari erabildezake; besteak beste, sexua, aberria, gizarte klasea edo jaioterria. Pertsonak bereburua deskribatzeko erabiltzen dituen gizarte kategoria horiek guztiak bereautokontzeptua osatzen duten identitate sozialak dira.
|
|
|
Horrekin batera, saiatu behar dute seme alabek izaera kritikoa
|
gara
dezaten, gurasoengandik eta beste bide batzuetatik jasotzen dutena balioets dezaten.
|
|
|
Helburu orokor horrez gain, egileak lortu nahi du haurrek heldutasunpsikoafektiboa lortzea, ohitura osasungarriak bereganatzea eta droga menpekotasunik ez garatzea. Gainera, materiala baliagarria da, beste pertsonen ezaugarrieneta harremanen ezagutza bultzatzeko eta haurrek
|
gara
ditzaten, besteak beste, honako gaitasun soziokognitibo hauek: beren sentimenduak eta beste pertsonenakezagutzeko eta ulertzeko gaitasuna; besteen ikuspegia hartzeko gaitasuna etaenpatia.
|
|
|
Hala ere, disentsu aurpegia ere
|
gara
lezake argudiatzeak, argudioak iritzi salatzailea sortzea bila bailezake, beste barik; eta hori ere ona da, badenez.
|
|
|
Normalean, ikurra (sinboloa) eta haren sakoneko esangura ez dira errealtasunesparru berekoak izaten; baina, ikurrak bere funtzio sinbolikoa
|
gara
dezan, beharrezkoa da zeinua eta esangura errealtasun maila berera eramatea, errealtasun hori mitikoa edo espekulatiboa baino ez bada ere. Hori horrela denean, aldiberekotasun lotura baten aurrean gaude.
|
|
|
Argudiatzen hasteko, erabiltzen den adibideak benetako gertakariaren ezaugarria behar du; alegia, entzuleek benetan gertatu izandakotzat jo behar dute adibidea. Adibidearen errefusamenduak (bai egia historikoaren aurka datorrelako, bai entzuleek gertakaria ez sinesteko benetan sinesgarriak izan litezkeen argudioak
|
gara
ditzaketelako) argudioaren errefusamendua dakar. Alfer lana.
|
|
|
Gainera, desegiten bada, nahiko ohikoa da bareari edo gibelari ematea, nahiz eta gorputzeko beste atal batzuetara ere zabal daitekeen. Eric Engels-ek, txostenaren egileetako batek, adierazi zuen linfomak garatzeko arriskua txikia den arren, ikerketak erakusten duela hepatitisaren birusak kutsatutako laginek minbizia sor dezaketen baldintzak
|
garatu
ditzaketela.
|
|
|
Natura Kontserbatzeko Nazioarteko Batasunaren (UICN) irizpideen arabera, datu hori nahikoa litzateke espezie hori “arriskuan” kategorian sartzeko. Horregatik, WWF/ Adenak Ingurumen Ministerioari eskatu dio untxia Espezie Mehatxatuen Katalogo Nazionalean sar dezala eta kontserbazio estrategia nazional bat
|
gara
dezala, desager ez dadin. Aldatu debekualdia Autonomia erkidegoek, berriz, debekualdia aldatu lukete.
|
|
|
Sarbide horiek USB arkatz batean kopiatu ziren, eta gero notario bati eman zitzaizkion. Gorenak onartzen du enpresak “ahalmenak” dituela tresnen “erabilera” kontrolatzeko, hala nola ordenagailua, langileen eskura jartzen duena beren jarduera
|
gara
dezaten. “Enpresaburuak ordenagailuaren erabilera kontrolatu behar du, bertan lan prestazioa betetzen delako, eta, beraz, ordenagailuaren erabilera hori justifikatzen duten xedeekin bat datorren egiaztatu behar du”.
|
|
|
Software irekia da, programatzaileek aplikazio propioak
|
gara
ditzaten
|
|
|
Samsung, HTC, LG Electronics eta Motorola pakete honekin hornitutako telefonoak 2008ko bigarren erdian banatzen hasiko dira. Gainera, software irekia da, beste programatzaile batzuek aplikazio propioak
|
gara
ditzaten. Funtsean, “Android en” bidez, erabiltzaileak bilatzailera, Google Mapsera edo Gmailera sar daitezke, besteak beste, Interneteko konexioa duen edozein telefono mugikorretatik.
|
|
|
Hala ere," Azpeitian orain urtebete onartu zen ordenantza praktikan ez dela jarri" eta" udal arau hau gure herrian euskararen normalizazioa lortzeko ezinbesteko tresna" dela nabarmendu zuten. Horregatik," Azpeitiko EHEk Udalari udal ordenantza mantendu dezan eta bertan planteatzen diren neurri guztiak
|
garatu
ditzan" eskatu zion.
|
|
|
Pedagogikoki garrantzitsuena, egiaz, prestakuntzak behar du izan, hau da, gizakiarengan elkarrizketarako ezinbestekoak diren aipatutako aurrebaldintzak garatzea, bai eta horretara —modu batean zein bestean— zuzenduriko posibilitatea atzematea eta kontuz zaintzea. Hori, bereziki, hezitzailearen elkarrizketarako gaitasunarentzat da esanguratsua, ze azken batean gaitasun hori da bestearengan, bai haurrarengan bai helduarengan, pareko gaitasuna
|
garatu
dezakeena.
|
|
|
3 Hemendik bertatik, eta aurrera jarraitu aurretik, begirada bat botako diegu pentsatze monologikoaren formei. Gizabanakoak ideia bat
|
garatu
dezake. Berori, bada, aurreraka doan osaketa konstruktiboa da, zeina banako horrek besteari azaltzen, oinarritzen eta demostratzen dion (pentsatze monologikoa ere entzule bati zuzentzen zaio).
|
|
2008
|
|
|
Horren adibide garbia dugu bitartean Alemaniako gobernuak Verbmobil proiektuaren bidez egindako apustua. Proiektu erraldoia izan zen, luzera begirakoa, eta ia 85.897.000 euro inbertitu zituen enpresek eta ikerketa taldeek alemanezko hizketa teknologiak
|
garatu
zitzaten. Gaur egun, apustu horren emaitza gisa, alemana ingelesaren parean dabil hizkuntza teknologietan.
|
|
|
...ordezkariek, Informatika eta Telekomunikazio Zuzendaritzak, Administrazioa Modernizatzeko Bulegoaren Zuzendaritzak eta EJIE Informatika Elkarteek osatutako batzordeak proposamen hori onartu ondoren, Eusko Jaurlaritzak lankidetzahitzarmena sinatu zuen Nuance lehen Scansoft Belgium eta, lehenago, Lernout & Hauspie enpresarekin, euskarazko ahotsa sintetizatzeko (TTS) eta ezagutzeko (ASR) motorrak
|
garatu
zitzan. Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzaren txostenak zioenez, motor horiek erabilita hainbat aplikazio sortzea zen helburua:
|
|
|
Denbora luzean ez bada asaldura nabarmenik gertatzen, azkenean ordezkapenak bukatu egiten dira, eta inguru jakin batek
|
gara
dezakeen komunitaterik konplexuena lortzen du. Egoera horretan, komunitateak klimaxa lortu duela esaten da.
|
|
|
Gaztea zela, alderdi marxista sortu eta gero, berak egin omen zituen urtetan militanteei buruzko txostenak. Orrialde bakan horietan zehazten zituen alderdian sartu nahi zuenaren iraganaren berri, bere ibilbide ideologikoan egindako bekatuak eta izandako zalantzak aipatuz, baina, erorialdiekin eta damuekin batean,
|
gara
zitzakeen gaitasunak, landu zitzakeen eremuak eta etorkizunean izan zitzakeen gorabeherak ere zehaztuz.
|
|
|
Euskal unibertsitatea sortu bitartean Eusko Ikaskuntza eta Euskaltzaindia, hein batez, ordezko papera betetzen saiatu ziren. Hola, bi erakunde hauek zenbait pertsonari bekak eman zizkieten filologia eta linguistika ikasketak
|
garatu
zitzaten Europako unibertsitateetan. Zentzu horretan Espainiako Plataforma para la Ampliación de Estudios edo Kataluniako Institut d. Estudis Catalans en antzeko funtzioa bete zuten, ikertzaileak prestatuz.
|
|
|
2 ariketa. Dokumentalari buruzko honako eduki hauek
|
gara
itzazu:
|
|
|
Lidergo eraginkor batek biziki bultza lezake Kapital Intelektualaren garapena; ezagutza kritikoa identifikatu, lortu eta eusteko premia ezinbestekoa nabarmenduz eta, halatan, produkzio prozesuak hobetu eta berrikuntzak egiteko gaitasuna areagotzeko bideak zabalduz. Gainera, lidergo eraginkor bati esker, enpresaz kanpoko agenteek enpresaren aldeko ikuskera eta jarrera
|
gara
lezakete, lidergo faktore horrek enpresaren balioari buruzko informazioa egoki ematen badu eta enpresak merkatuan duen sinesgarritasuna eta bezeroen konfiantza goratzen baditu; horrenbestez, lidergo faktoreak nolabait azaldu edo justifikatu egingo luke enpresaren merkatu balioaren eta balio kontablearen arteko aldea.
|
|
|
Irekia, hobetzeko prest Chumby fabrikatzaile jakin batek egindako tresna izateaz gain, Interneten nagusi den kode irekiko lafilosofiarekin (open source) zuzenean konektatutako proiektua da, baita hardware arelibrearekin ere. Erabiltzaileek beren “online” aplikazioak
|
gara
ditzakete Chumbytik exekutatzeko. Gailuaren web orritik, garatzaile anonimoek kode maila desberdinak erabil ditzakete, gailua estotikoki programagarria baita.
|
|
|
Duela bi hilabete, Google Skyk, espazioa esploratzeko bere zerbitzuak, jarri zuen martxan. “World Wide Telescope tresna ahaltsua da zientzialari eta hezitzaileentzat, eta edozeinek
|
gara
dezake unibertsoa” esan zuen Bill Gatesek, Microsoften sortzaileak. “Gure itxaropena da gazteak zientzia eta astronomia esploratzera bultzatzea eta ikertzaileei unibertsoa hobeto ulertzen laguntzea”, esan zuen Gatesek.
|
|
|
Atletaren bihotza ariketa fisikoari egokitzen zaio, aurikulen tamaina eta bentrikuluen masa handituta. Era berean, egiaztatu da lasterkariek aurikulako fibrosia
|
garatu
dezaketela, FA substratu onartuetako bat. Berriki egindako ikerketen arabera, epe luzera, txirrindularitzak aldaketa arritmogenikoak eragin ditzake eskuin bentrikuluaren mailan, gizabanako potentzialetan.
|
|
|
Programa hori astean hiru orduz garatzen da, normalean larunbatetan, unibertsitateko fakultateetan edo erkidegoko ikastetxeetan. ...tzako edo Unibertsitateko irakasleek ematen dituztenak, ez dituzte ikasgaiaren curriculum edukiak lantzen, baizik eta pentsamendu matematikoaren estimulazioan jartzen dute arreta; ariketak jolas gisa ebaztearen bidez eta asmakizun prozesuak eta aurkikuntza matematikoak bultzatuz, ikasle horiek modu berezian duten matematika zentzua eta intuizioa bideratzen saiatzen dira, eta, hala, modu egokienean
|
gara
ditzakete. Baina ez dira klaseak, horiekin batera, ESTALMATek jarduera kultural eta ludiko osagarriak antolatzen ditu, ikasleei beren ezagutzak zabaltzen laguntzeko, hitzaldi, erakusketa edo kanpaleku antolatuen bidez.
|
|
|
Esparru zientifikoan, ondorio nagusietako bat da ikerketa gehiago egin behar dela, adinekoen elikadura ohituren eta kolon ondesteko minbizia izateko arriskuaren parametro funtzionalen arteko lotura argitzeko, eta, horrez gain, osagai funtzionalak dietan aplikatzen direla baliozkotzeko, arrisku horiek murrizteko. Era berean, elikagaien sektoreko enpresak bultzatzen dira adineko talde sozial horrentzako elikagai funtzionalak
|
gara
ditzaten, elikadura behar oso espezifikoak dituztenak. Hesteetako mikrobioma, zahartzaroan funtsezko faktorea Europako biztanleen %20k 60 urte baino gehiago ditu, eta 2020an, proportzio hori %25era arte handituko dela kalkulatzen da; hortik 30 milioi pertsonak 80 urte edo gehiago izango dituzte.
|
|
|
Hammerfest eko Strøm enpresa norvegiarrak diseinatutako eta ehun metroko sakoneran funtzionatzeko gai diren Lànstrøm motako 20 turbina bakoitzean murgiltzea da asmoa. 30 metroko altuera eta 20 metroko luzera duten palen bidez, turbina horrek megawatt (MW) bat
|
garatu
dezake. Enpresa eskoziarreko arduradunek instalazio horiek 2011 urtean errendimendu osoan jarri nahi dituzte, eta, beraz, guztira dituzten 60 mw ek 40.000 etxeri eman diezaiekete elektrizitatea.
|
|
|
Ur fluxua duen ardatz luze baten inguruan biratzen den errotore zilindrikoa da. Sortzaileek uste dute 12 MW
|
gara
ditzakeela, eta eraikuntza kostuak %60 merkeago eta mantentze lana %40 merkeago izatea eskatzen du. / imgs/ 2008/ 12/ corresmarinas03.jpg Beste ikertzaile batzuk Biomimikan oinarritzen dira, Natura imitatzen duen zientzian, beren asmamenak garatzeko.
|
|
|
Hori dela eta, bi aukera aurreikus daitezke: (1) Aldundiak uko egitea aipatu eskumenei, eta horiek Eusko Jaurlaritzari itzultzeko tramitea hastea hark benetan
|
garatu
ditzan; edo (2) eskumen horiek toki entitateei ematea, finantzaketa bideak eta guzti.
|
|
|
Baina, berriro ere, gure beroak eramanda, ez gara mugatzen euskararen erabilera indibidual eta sozial sendoagoa pertsonei, taldeei, alderdiei eta gizarteari eskatzera, ez eta erakunde politikoei engaiamendu aktiboagoa exijitzera ere, baizik eta, harago joanik, erakunde politikoei eskatzen diegu askotan, abertzaleen eskuetan dauden neurrian, euskaldunei begira bakarrik
|
gara
dezaten politika kulturala, elebakartasun ofiziala jomugan. Ahaztuz bezala zein gizartetan gauden, eskatuz bezala bigarren mailako hiritartzat jotzeko euskaldunak ez direnak.
|
|
|
Proposamen horren aurka daude PP eta PSE EE ez ezik, EAJ bera ere. Arantza Aurrekoetxea legebiltzarkide jeltzalearen hitzetan, «euskarari ordu gehiago eman behar zaizkio, baina malgu jokatu behar dugu ikastetxeek hizkuntza proiektua
|
gara
dezaten. Ikusi behar da atzerriko hizkuntzari eta gaztelaniari zein toki ematen zaien».
|
|
|
Irakasgai ez linguistikoen %60 euskaraz izatea proposatu zuen Hezkuntza Sailak, baina jeltzaleak ez ziren gutiz bat etorri. Arantza Aurrekoetxea EAJko legebiltzarkideak urrian adierazi zuenez, euskarari ordu gehiago eman behar zaizkio, baina malgu jokatu behar dugu ikastetxeek hizkuntza proiektua
|
gara
dezaten. Ikusi behar da atzerriko hizkuntzari eta gaztelaniari zein toki ematen zaien.
|
|
|
Alde batetik mintegiak eta ikastaroak antolatzen ditu komikizaleei irakasteko, komiki topaketetara jotzen du zaletuen arteko harremanak estutzeko eta komiki lehiaketak antolatu eta ezagutzera ematen ditu. Horrela, komikigileek beren lanak
|
garatu
ditzakete, lehiaketetan beren teknikak hobetu eta beren lanak sarituak ikustean motibazioa irabazi. Bestalde, aldizkari bat ere argitaratzen jarraitzen du, bertan komikigile berrien lanak kaleratzeko.Nafarroan du bere egoitza MYAKU elkarteak, Etxarrin, hain zuzen ere.
|