|
2004
|
|
|
Zerez beteak? Bada,
|
ezin
jakin. Belarria mugatua da.
|
|
|
Baina aurreneko behi hura ergela izan, eta gure mordoxka zenbatekoa zen galdetu ez. Ondorioz, nik
|
ezin
jakin Balantzategirako bidaiak merezi didan, zeren tristea bada jaiotetxetik urruti bukatzea, are eta tristeagoa bailitzateke despedida bide bazter ezezagun batean eman beharra. Gauza bera esaten dit Soeur Pauline Bernardettek, aspaldi honetan nire zaindaria den mojak:
|
|
2010
|
|
|
..., Lepazar, Burdinkurutzeta ezin atzeman, lainoaren isiltasun ozenak baina, biziarazle, kotoietan bezala, mundu aldaratze lasaigarrian urrun daude hiriko zarata hipokritak, domatzailearen xederak, neu eta lainoa isiltasun erabatekoan, baina, hor aitzina, basoko lehen pagoan, Jutsiko besten afitxak ametsa apurtuz, lainoa belztuz, isiltasuna urratuz, eta Linduseraino iristen hasi diren kexu intziriak
|
ezin
jakin, ordea, norenak diren, Iruñeko plazan torturatzen ari diren zezenenak edo Jutsiko karrikan lepatzen ari diren antzarenak.
|
|
|
Hiztegian ez ezik, Latinak gramatikan ere izan zuen eragina, oraindik ongi ezagutzen ez den neurrian. Egiturak, esaldiak egiteko erak ere aldatu omen zituen erromatarren hizkuntzak, baina
|
ezin
jakin da norainoko aldaketa izan zen, haien etorrera baino lehenagoko Euskara ezagutzen ez delako. Hala ere datu batzuk frogaturik daude:
|
|
|
Bere altxor eta harrotasunik handienetakoa zen Erasmo Rotterdamekoarekin izandako gutunketa, argitasun eta zabaltasunaren eredutzat baitzeukan jakintsu hura; tamalez, garai ilunak eta estuak heldu ziren Europara: elizaren egonkeriak astintzeko eta marasmak garbitzeko hainbat proposamen eginak zituen Martin Luther, Wittenberg eko teologoak, eta erreforma horiek pizturiko gatazka giroan iritsi zen Otto Dalmaziara,
|
ezin
jakin inkisidore katolikoen ala protestante estuen ihesi, Adriatiko ertzeko bazter hori erlijio gerretatik urruti geratuko zelakoan.
|
|
2011
|
|
|
|
Ezin
jakin zerk eramaten zuen Laboa aukeratu zituen kantu zaharrak aukeratzera. Pentsatzekotan, egin dezakegun gauza bakarra, kantu horiek entzuterakoan erreparatzea da:
|
|
2012
|
|
|
soilik maid (mirabea) dator ingelesez idatzita, Peñasco bikotearen izenaren ondoan.
|
Ezin
jakin, beraz, Ibarrako neska gajo haren izen deiturak. Pena da.
|
|
|
Jende gehiago dabil bazterretan. Guti ala aunitz
|
ezin
jakin, eskasegiak izaki han eta hemen ikusten diren argi bakanak. Alde batean Pau ikusi du, Tolosako bere taldeburua, kaskasoiltzen hasitako tortosarra.
|
|
2013
|
|
|
Bertan bizi da geroztik. Soil soilik gelditzen zaio nondik eta nork bidaltzen dion
|
ezin
jakin duen hileroko diru-laguntza apurra; baina lehen oparoa izanagatik, dagoeneko murritza bilakatzen ari zaion diru-laguntza da. Ziur asko gurasoek hil aurretik prestatu izanen omen zuten horrela, ez zitzan ondasun guztiak sakabanatu ahal izan.
|
|
|
Norbait dator esku argia noizbehinka piztu eta itzaliz eta marmarka isildu gabe. Axine ote den iruditu zaio ahotsarengatik, baina gaueko errainuek ez diote ikusten utzi eta
|
ezin
jakin bakarra den ala bat baino gehiago diren hurbildu direnak. Dena delakoak edo direlakoek beste aldera jo dute; egutera aldera, alegia, eta eguterako intsusa basotxoan sartu dira.
|
|
|
—Igo, igo nazazue arren hasi da oihuka zintzilikatutako norbait, nahiz eta
|
ezin
jakin zein den. Irristatu egiten zaizkit eskuak, irristatu.
|
|
2014
|
|
|
Arin bai arin, lehoinabarraren ahutzetan galduta dago zebra. Zenbaterainoko minez hil den zebra,
|
ezin
jakin.
|
|
|
Buhameak izugarri ontsa euskaraz ari, aditzak biziki ontsa dominatzen, hau gipuzkoarren daramatzate eta datorkit, edo izugarri gaizki. Hau alokutiboaren gaizki erabiltzearengatik, xuka madarikatu hori bereziki, gizonen artean erabil baitaiteke ere Garazin baina norekin
|
ezin
jakin. Oroit naiz behin Ezterenzubiko etxe guzietan xuka mintzo delarik, Irulegiko irratiak elkarrizketatu zuen hango putikoa.
|
|
|
Ondo ondoan zen dena oraino eskuragai, baina soka moztua zen eta haize firfirak batela urrutiarazten zuen geldo. Deus
|
ezin
jakin inguruko jendeengandik. Modernitatean sartuak eta sartu nahi zuten gehiago...
|
|
|
Beharbada ez zuen dena koadernora eramaten ere, bertso batzuk akaso memorian uzten zituen.
|
Ezin
jakin nolakoa zen bertsoak inskribatzeko prozesua haren koadernoak agertu ezean.
|
|
|
Pentsa daiteke, halaber, bertso haiek koadernoan idatzi zituenerako lehenengo bi lerroak ahaztuak zituela.
|
Ezin
jakin momentuz nolakoa izan zen memoriaren errepresentazio une hori Bordaberriko sukaldean. Xamuiok jarraian abestu zuen, zalantza unerik izan zuen, atsedenak egin zituen memorian zuena ekartzen saiatzeko edo hitz totelik egin ote zuen.
|
|
|
Ez dago jakiterik.
|
Ezin
jakin ere" Annualeko hondamendia" deiturikoan bi aldeetako milaka soldaduen sarraskiaren berri ba ote zuen itsasontzi hartara igo zenean.3 Itsasoaren hotsetan bilatuko zituen akaso Xamuiok auzoko errekaren zurrumurruak.
|
|
|
Halabeharrez, ez baitzegoen bertso horien beste arrastorik inon.
|
Ezin
jakin non entzun zituen bertsook Xamuiok, zuzenean Axurari edo beste norbaiti entzun ote zizkion. Ezin jakin fidelak, berinterpretatuak edo asmatutakoak diren bertso orijinalak agertu ezean.
|
|
|
Ezin jakin non entzun zituen bertsook Xamuiok, zuzenean Axurari edo beste norbaiti entzun ote zizkion.
|
Ezin
jakin fidelak, berinterpretatuak edo asmatutakoak diren bertso orijinalak agertu ezean. Memoriak ezinbestean dituen hutsuneengatik Xamuiok hitzen bat edo beste asmatuko zuela pentsa daiteke.
|
|
2015
|
|
|
|
Ezin
jakin zehazki gure aitaren isilaldia zerez egina zegoen. Isiltasun hura aita bera baino presenteago zegoen gurean, guregan, guretzat aita bera baino aitagoa izan zen isiltasun hura.
|
|
|
Zerk geldi dezake giza azpiko bizi egoeran dagoen kondenatu bat; hogeiko, hogeita hamar urteko, bizitza osoko kondena bat gainean duena?
|
Ezin
jakin. Norberak eskura dituen datu eskasekin hartu behar du erabakia.
|
|
|
Hura bezala, gauzak lortzera ohituta dauden horietarikoa da, baina enigmaz inguratua ere ageri da Tetuanen jaio eta odolean erdi italiar erdi espainiar den pertsonaia hori.
|
Ezin
jakin inoiz boteretsu handiagoen zerbitzura dagoen, edo besterik gabe diruari zor dion leialtasuna. Edo biak batera.
|
|
2016
|
|
|
Alejandriako Periko ezarri zioten grazia, bataio eguneko santua baitzen. Jaioteguna, baina, segurtamen osoz
|
ezin
jakin, 1817.eko azaroaren 25ean orduan Jauregiko aldapan zegoen Etxandiko tornuan laga zuten eta, txatar garbitan eta urak hartuta jaio eta hurrengo bi egunetan behiala eman ohi zen ur azukreduna, hots. Esan eta nasaiegi errepikatu izan da ama Iruñean zen italiar antzezle bat zuela gure Perikok, alta, argi geratu da ez zela horrela izan, eta Goñi abizena ez izan arren, ia seguru da Iribarrenen gora handiko idurimenaren keinua genuela, berri zehatzagorik ezean, interpretatzen jakin izan ez dena.
|
|
2017
|
|
|
Jende gehiago dabil bazterretan.
|
Ezin
jakin zenbat, eskasegiak izaki hango eta hemengo argi bakanak. Pau haien artean dabil, Tolosako bere taldeburua, kaskasoiltzen hasitako tortosarra.
|
|
|
EHn zaila izaten da askotan bereiztea zein den zein, mendian aurkitzen diren agorrola zaharren kasuan behintzat. Sardinian, gorago ikusi dugunez, ugari dira osagai hori duten leku izenak, baina
|
ezin
jakin horietakoren batzuk metal olei dagozkien ala ez. Hurrengo liburuan, Liguriaz jarduterakoan, Libiola aipatuko dugu, brontze aroko meatze leku inportantea.
|
|
|
Toponimoen kasuan ere gauza bera esan liteke. Norbaitek ipini dio izena lekuari parajearen ezaugarriei erreparatuz, pertsona batek,
|
ezin
jakin nork eta ezin jakin noiz, gehienetan. Horrexegatik, arbitrarioa da neurri handi batean leku izena.
|
|
|
Toponimoen kasuan ere gauza bera esan liteke. Norbaitek ipini dio izena lekuari parajearen ezaugarriei erreparatuz, pertsona batek, ezin jakin nork eta
|
ezin
jakin noiz, gehienetan. Horrexegatik, arbitrarioa da neurri handi batean leku izena.
|
|
|
Sabalza. (Ozieri iturria);
|
ezin
jakin multzo honetakoa den, edo zabal etikoa, edo beste batetikoa. Sa artikulu femeninoa da sardinieraz. basa.
|
|
|
Ametsetan esnatu zara, esanez" Ezagutzen ez zaituztenek
|
ezin
jakin lezakete nor naizen".
|
|
|
Andoaingo baserrietan bai akaso, baina Aita Zabala ez zen gaztetxeko zokoak miatzen ibili.
|
Ezin
jakin zer egingo zukeen paper puskok eskuartean ibili balitu, hauspotu ez behintzat! flUNDU ZIKIN HONTAN
|
|
|
|
Ezin
jakin nora helduko ziren zerbait grabatu balute, baina zuzenean sekulako lehergailua zen Ximorra, tra! tra!
|
|
|
Argazkirik ezean,
|
ezin
jakin ze itxura zuten Basarriri higuina eragin zioten beraneanteek: abentura bila etorritako proto hippy koadrila bat ote zen?
|
|
|
Txirritak bertso aldrebes hori bota zuenean, inor ez zen geratuko idiaren txistea harrapatu gabe.
|
Ezin
jakin Aizarnakoek muturra okertu ote zuten, baina Panplonako ferian ere entzungo ziren Etumetako artzainaren algarak. Mikrokosmos (edo unibertso, nahi den bezala) baten fruitu eta erakusle da baserri mundutik baserri mundura egindako erreferentzia hori, eta bertso osoa, oro har.
|
|
|
Jarrera horrek ukitu zuen Sarda. Urrundik ikusita inork
|
ezin
jakin zezakeen nor zen garaitua eta nor zen garailea.
|
|
2018
|
|
|
Manuel Iribarrenek ez du bere liburuan haren heriotzaz daturik ematen eta, beraz, ez dakigu ea karlisten ekintza militarren ondorioz hil ote zen edo, oraindik 54 urte betetzeko hilabetea falta zitzaiolarik, arrazoi naturalak zirela medio egun horietan hiltzea egokitu ote zitzaion.
|
Ezin
jakin.
|
|
|
joera dago egungo gaztelaniaz azaltzen errazak ez diren hitzak euskarazkotzat jotzeko, azalpen argirik gabe: Irunberriko hiztegian (Ibañez, 2006), esaterako, txilindron edo modorro euskal jatorriko hiztzat ageri dira, baina, bestelako azalpenik gabe,
|
ezin
jakin benetan latinetik datozen maileguak diren eta Irunberrira euskararen bidez ailegatu diren, ala zuzenean gaztelaniatik edo erromantze nafarretik, edo jatorrian euskarazkoa zen hitza denborak eta erdarak higatu eta aldatu duten, zentzua eta forma ilunduz. Halaber, kontuan hartu behar dugu jatorrian euskal hitz direnak gaztelanian sartzen diren unetik ihartu egiten direla eta ez direla dagoeneko euskarazko hitzak, baizik eta tokian tokiko gaztelaniarenak; hau da, erdal hiztunak zaborra esaten duenean ez dela euskaraz hitz egiten ari, tokiko gaztelaniaz baizik.
|
|
|
Aurretik aitzinatu dugun bezala, Fernando Maiorak (2011) ere, besteak beste Iruñean jazotako gatazkek eragindako justizia auzibide eta dokumentuetan dauden euskarazko pasarteak bildu ditu, XVI. mende hasieratik eta XVII. mende erdirainokoak batik bat. Horietaz ziur esan dezakeguna da Iruñean eta garai horietan sortu zirela, baina
|
ezin
jakin daiteke zenbateraino islatzen duten iruindarren mintzoa edo noraino hedatzen ziren darabiltzen ezaugarriok, lehen aipatu ditugun arrazoiak tarteko. Irakurketa eta analisi geldorik merezi duten arren, ez gara datuetan sakonki eta banaka sartuko orain; nahi duenak hor du Maioraren liburua.
|
|
|
Nongoa?
|
Ezin
jakin.
|
|
|
Fraidea Iruñeko Kaputxinoen komentu hartan hil zen 81 urtetan, 1888an.
|
Ezin
jakin oraindik nork idatziak diren prediku horiek, esku bat baino gehiago ageri baita, baina ikusten da ederki ezagutzen zuela Iruñea inguruko nekazarien lana, mahats bilketarekin alderatu baitzuen aitorpen edo konfesio jenerala egitea:
|
|
|
Galdetu diotenean arrebaz gehiago zekianez, Gaetanok erantzun die berrogei urteetan ez duela ikusi, eta bi astez
|
ezin
jakin horrelako epe luzean zer gertatu zaion. Idazten zuen naski, baina nola fida?
|
|
2019
|
|
|
Bat batean,
|
ezin
jakin hezurrezko gider azalak eta urre koloreko tatxetak zeuzkan errebolberrari edo zutik, gaizkile arruntaren itxuran, zegoen Pitxitari buruz ari ziren.
|
|
|
Jada erabiltzen ez ziren jantziak zeuzkan soinean, xelebre samarrak eta arropa zaharraren denda batean erosi itxurakoak.
|
Ezin
jakin bitxiaren nabarmenkeria bilatzen zuen, edo pospolo kaxen bildumako uniforme modeloak imitatzea, edo egin eginean horrela janzten zen propio. Gerra Handiko militarraren kapa edo luzonka, gauaren kolore berekoa, eta txarol distira bota polainadunean, harizko eskularruak (izerdituak, bustiak, kafesnearen edo kanaberaren kolorekoak), eta kapela ileduna.
|
|
|
Erizainak kezka aurpegia zeukan, baina
|
ezin
jakin Garazirengatik zen ala beste gaixoren batengatik.
|
|
|
Agian, hitza lortzea baino, solasaldia eremu horretara bideratzea helburu izan dut —edo izan du, inkontziente gaiztotuak. Asperdurak—,
|
ezin
jakin.
|
|
|
Idatzita noiz agertzen zaigun esan nahi du, ez besterik. Toponimoa noiztik, toponimoaren aldaera bakoitza noiztik noiz arte izan zen hiztunen ahotan,
|
ezin
jakin dugu.
|
|
|
Altsasuko Notarioak 1870ean Apezanarrubia dakar. Garaiko hiztunengandik jasotzen zuen ala aurreko dokumentuetatik
|
ezin
jakin. Dena den, dokumentu horretan biltzen diren beste toponimo batzuk ere Notarioak moldaturik daudela ematen du.
|
|
|
Artzainek betidanik egingo zituzten mendian (Andia n) udako egonaldiak. Alabaina,
|
ezin
jakin artzain jarduera honi loturik agertzen den maiatzakoari, noiz emango ote zitzaion hasiera.
|
|
|
|
Ezin
jakin, Lizardik garai batean lizar basoa zena esan nahi duen ala, besterik gabe, lizarra erraz ematen den tokia, pagoa goian, haritza behean, nagusi izanik ere.
|
|
|
Agustinanecoa/ Agustinenecoa etxe bat bera zen, bi etxe ziren,
|
ezin
jakin.
|
|
|
Oporoko Balsabarrenan soro batek Tresachonecoa soroa du aldamenean. Etxea, Bakaikukoa zen, Etxarrikoa zen,
|
ezin
jakin.
|
|
|
Hiztunek euskaraz nola esango zuten
|
ezin
jakin.
|
|
|
|
Ezin
jakin, ordea, non ziren hasierako etxea eta auzoa. Esaterako, 1862an saltzen den Tranpakoa etxeak hegoaldetik baratza zeukan.
|
|
|
Izenaren zergatia
|
ezin
jakin dugu. Dena den, nahiko egokia izango zen lekua, unaiak mendian askatu behiak bertatik zaintzeko.
|
|
|
1350ean Baçaicu dugu.
|
Ezin
jakin, ordea, honek ikerbide berririk irekitzen ote digun ala, errazago dena, ‘c’ eta ‘ç’ letrak nahastearen akatsa den.
|
|
|
Bi izenok ere, harremanetan?
|
Ezin
jakin.
|
|
|
1633ko Muruznia
|
ezin
jakin transkribapen akatsa den ala lehenagoko urratsa izenaren bilakabidean.
|
|
|
Hemendik aurrerakoak Bordarik direla dio Caserios, baina nere ustea duzu tartean etxeren bat edo beste ere ba ote den, nahiz segurantziaz
|
ezin
jakin:
|
|
2020
|
|
|
Edo, beste aukera bat," harrapa dezagun!" adierazi nahi izan zuela.
|
Ezin
jakin. Zaila, eszena interpretatzea.
|
|
|
Ibiltariak korritzen ditu, moto baten babesik gabe, arratsaldeko kaleak; bakardade urdin, euritsu, dudagarriz jantzi kaleak.
|
Ezin
jakin zertaz ari zen poema hartan, zeinaren hiru lerro horiek baizik ez baititut oroitzen. Galdetu izan banu.
|
|
|
Baina ez nion galde egin; ez dakit egiatitik zer duten, gezurtitik zer, mozorrotik edo biluztasunetik zer.
|
Ezin
jakin zertaz hitz egiten zuen, eklipse haietaz hitz egiten zuenean.
|
|
2022
|
|
|
Eta, hala ere, ba ote da orain unea, lan urteak bukatzera doazenean lantokitik eta lan girotik alde egitear nagoela?
|
Ezin
jakin kezka eta gozamena izan dudan irakurketaren eta literaturaren inguruko gogoeta idazten hasi aurretik.
|
|
2023
|
|
|
Preso batzuk leiho batean agertu eta, barroteen artetik, besoa eta ukabila itxiak altxatu dituzte. Inaxio Bixintxoren aurpegia bilatzen saiatu da baina
|
ezin
jakin, ezin esan lankidea den ala ez. Txalo zaparrada jaso dute.
|
|
|
guztiek guztien begirada bilatzen dute.
|
Ezin
jakin. Hutsuneak, hutsune handiak, hutsune erraldoiak.
|