|
2001
|
|
|
Bai batak zein besteak, dena den, argi uzten dute tratamendu guztiak medikuen gainbegiratuaz egiten direla, eta helburua ez dela inolaz ere medikuntza orokorra ordezkatzea, laguntzea baizik: " Hemen ez dugu inor engainatzen-dio Ana Valeronek-hau ez da Lourdes-eko ura eta guk ez dugu miraririk egiten, badaude osatu
|
ezin ditugun
gaixotasunak, baina oinazea arin dezakegu, eta hori ez da gutxi; jendea horren kontziente da, eta sinesgaitz datorrelako-edo joaterakoan oso pozik uzten gaitu".
|
|
2002
|
|
|
Eta bizimodu sedentarioa da heriotza eta ezintasunaren munduko hamar kausa nagusietako bat. Azken azterketa epidemiologikoen arabera, 2020an, transmititu
|
ezin diren
gaixotasunek, batez ere kardiobaskularrek eta minbiziek, munduko morbilitate-tasaren %70 baino gehiago eragingo dute, eta kopuru horretatik %85 garatzen ari diren herrialdeetan. Jarduera fisikorik ez egiteak bikoiztu egiten du gaixotasun kardiobaskularrak, diabetea eta obesitatea izateko arriskua, eta areagotu egiten ditu koloneko minbizia, hipertentsio arteriala, osteoporosia, depresioa eta antsietatea izateko arriskuak.
|
|
2003
|
|
|
Munduko Osasun Erakundeak (OME) eta Nazio Batuen Elikadura eta Nekazaritzarako Erakundeak (FAO) nazioarteko kanpaina bat jarriko dute abian fruta eta barazkien kontsumoa sustatzeko. Iragarki hau atzo egin zen, Rio de Janeiron (Brasil), komunikatu
|
ezin diren
gaixotasunak prebenitu eta kontrolatzeko urteroko topaketan. Jakinarazpen batean, bi erakundeek elikagai horiek gutxi kontsumitzearen eta gaixotasun kardiobaskularrak, minbizia edo obesitatea izateko arrisku-faktoreak garatzearen artean dagoen lotura azaldu zuten.
|
|
|
Zeinu klinikoak Ardien inkubazio-aldia zazpi egunetik hamarrera bitartekoa da; behien kasuan, berriz, 40 egunetik gorakoa. Azken horietan, sintoma klinikoak ez dira ohikoak, eta gainera, ardiak infektatzen dituzten mihi urdineko andui guztiek
|
ezin dituzte
gaixotasunaren zeinu klinikoak eragin. Zeinu horiek agertzen direnean, artaldeak %30erainoko ebidentzia klinikoa izan dezake, erikortasuna %80ra irits daiteke eta hilkortasuna %50eraino.
|
|
2006
|
|
|
Izan ere, medikuntzaren aurrerapenak hilezkor bihurtu gaituen sentsazioa ere badugu batzuetan, gure mintzakide zenbaitek oharrarazten dutenez. Askok
|
ezin dute
gaixotasun hilgarria dutenik onartu, gazte samarrak direnek batez ere. Zahartu ahala, itxuraz, gero eta «harreman» lasaiagoa izaten da heriotzarekin, baina hori ere ez da arau orokorra.
|
|
|
Gaixotasunaren bilakaera, askotan, giltzurruneko gutxiegitasun terminal baterantz joan daiteke.
|
Ezin da
gaixotasuna identifikatu sintomek oso berandu dela ulertu baino lehen. Diagnostikorako tresna zehatz eta preziatua dugu:
|
|
2007
|
|
|
Hala, argitaratutako gida eskizofrenia duten pertsonei eta haien senideei zuzenduta dago, munduko biztanleriaren %1i eragiten dion eta Espainian diagnostikatutako 400.000 kasu inguru dituen buruko gaixotasun baten berri emateko. «Eskizofrenia minimizatu
|
ezin den
gaixotasuna da», nabarmendu du Bernardok, «baina ez da dramatizatu behar». Espezialistak dio eskizofrenikoak, iraupen luzeko gaixotasunak dituzten beste hainbat paziente bezala, duintasunez bizi daitezkeela eta edozein arlotan egin daitezkeela, bai arlo pertsonalean bai profesionalean.
|
|
2008
|
|
|
Espainian, helduen obesitatearen eta gehiegizko pisuaren prebalentzia %14, 5 eta %38, 5 da, hurrenez hurren, eta haurren eta gazteen %13, 9 eta %26, 3 (azterketa, Kid, 2001). Nazioarte, nazio eta autonomia mailako ahaleginak Transmititu
|
ezin diren
gaixotasunen osasun-karga aitortzeko, Munduko Osasun Erakundearen (OME) Batzarrak ‘Elikadurari, jarduera fisikoari eta osasunari buruzko estrategia orokorra’ onartu zuen 2004an. Estrategiaren helburua osasuna sustatu eta babestea da, elikadura osasungarria eta jarduera fisikoa sustatzen dituzten politika eta plan integralak ezarriz, gizarte zibilaren, sektore pribatuaren eta hedabideen laguntzarekin.
|
|
2009
|
|
|
Medikuntza ez da nahikoa jendearen arima sendatzeko. Medikuntzak
|
ezin ditu
gaixotasun guztiak sendatu. Jendeak medikuarengan konfiantza osoa daukala pentsatu du; erlijio batean fedea bezala, hala dute medikuntzan.
|
|
|
Estatu Batuetan, Crohn-en eritasun larria duten 12 pazienterekin probatu da; horietatik 11k oso emaitza onak izan dituzte; Italian, terapia lau pertsonatan aplikatu da, eta horietako hiruk ere bilakaera bikaina izan dute transplantearen ondoren. Klinikoaren arabera, gero eta pertsona gehiagok izango dute “orain arte ia tratatu
|
ezin den
gaixotasun bat konpontzeko aukera”.
|
|
|
Imagen: Calistobreeze Transmititu
|
ezin diren
gaixotasun kronikoek eragin kaltegarri larriak dituztela kaltetutako gizabanakoen eta haien familien bizi-kalitatean. Heriotza goiztiarra eragiten dute, eta gastu ekonomiko oso garrantzitsua eragiten dutela jakin dute osasun-agintariek, bai eta gizarteak oro har gutxietsi ere.
|
|
|
–Barkatu, Wardes jauna, baina ez dakizu zer esaten ari zaren.
|
Ezin dizut
gaixotasuna hitz batez kendu, keinu batez. Ez dut miraririk egiten.
|
|
2011
|
|
|
Elikagai batek ez du ahalmen hori. Batzuek gaixotasunak prebenitzen edo tratatzen lagun dezakete, baina elikagaiek
|
ezin dituzte
gaixotasunak sendatu. Egunero jogurt bat hartzeak ez du kolesterol altua sendatzen.
|
|
|
Doktoreak ohartarazi zuen Afrikako eskualdea, “planetako pobreenetako bat”, urte gutxiren buruan “gaixotasun infekziosoen karga bikoitzarekin, oraindik desagertu gabe baitaude, eta kutsakorrak ez diren gaixotasunekin, izugarri handitu baitira”. Lan hori, “International Journal of Epidemiology” aldizkarian argitaratua, “dagoen ebidentzia zientifikoaren berrikuspena da, nazioarteko komunitateari garaiz erreakziona dezan, transmititu
|
ezin diren
gaixotasunen epidemiak biztanlerian konpondu ezineko kaltea eragin baino lehen”, azaldu zuen ikertzaileak. Ildo horretatik, Beunzak gogorarazi zuen beharrezkoa dela “herrialde garatuen interes komertzialek afrikarren bizimoduaren mendebaldean duten eraginari buruz eta horrek ekar ditzakeen ondorio larriei buruz hausnartzea”.
|
|
2013
|
|
|
bizi-kalitatea. Hona hemen azalpena: zer den Cushing-en sindromea txakurretan, zer tratamendu duen eta zergatik
|
ezin den
gaixotasun hori prebenitu.
|
|
2014
|
|
|
Zenbaitetan ja zirrosia hasita edukitzen dute eriek tratamendua abiatzen dutenean. «Askotan gibela ondo dabilkie, baina eritasuna ja hor izaten da; kasu horietan birusa desagerrarazita ere, beti
|
ezin da
gaixotasuna sendatu, dagoeneko gibela pixka bat hondatuta egoten baita sarri; hala ere, birusa desagerraraztea lortzen bada, hilkortasuna murriztu egiten da, minbizi arriskua txikitzen baita, eta gibeleko transplanteena ere bai». Gerta daiteke, baita ere, tratamendua hartzean birusa desagerraraztea lortuta ere botikak hartzeari lagatakoan berriro agertzea.
|
|
2015
|
|
|
hizkuntza da horietako bat. Eta ez du ulertzen gizakiok zergatik gorrotatzen ditugun horrenbeste robotak; osatu
|
ezin dugun
gaixotasuna dela uste du. Gizakiok ditugun hainbeste susmo txarren aurrean, bera ere roboten aldeko eskubide batzuk hasi da eskatzen.
|
|
|
Transmititu
|
ezin diren
gaixotasunek, bizimoduarekin zerikusia dutenek, eragiten dute Espainian eta gure inguruko herrialdeetan hildakoen %87.
|
|
|
Lau heriotza-eragile, lau faktore aldagarri Patologia infekziosoen kasuan, ez da nahikoa populazioa zergatik hiltzen den jakitea (sukar oso handia, muskulu-paralisia, organo anitzeko hutsegitea, etab.).), halaber, zehaztu behar da zein agentek eragiten duen heriotza (bakterioa, birusa, parasitoa, etab.).). Gauza bera gertatzen da transmititu
|
ezin diren
gaixotasunekin: populazioaren zati handi bat hiltzen da diabetesagatik, gaixotasun kardiobaskularrengatik, minbiziengatik edo biriketako gaixotasun kronikoengatik, baina heriotzaren benetako eragilea zehaztu behar da.
|
|
2018
|
|
|
. Pazienteari edo haren familiari sendatu
|
ezin diren
gaixotasunak sendagarriak direla esatea.
|
|
2019
|
|
|
NAOS Estrategia (Elikadura, Jarduera Fisikoa eta Obesitatearen Prebentzioa) 2005ean jarri zen abian, nazioarteko osasun-erakundeek ezarritako politikekin bat etorriz, hala nola Osasunaren Mundu Erakundeak (OME). Helburua obesitatearen prebalentzia berreskuratzea da, elikadura osasungarria eta jarduera fisikoa sustatuz, eta, horrekin batera, transmititu
|
ezin diren
gaixotasunek eragindako erikortasun-eta heriotza-tasa handiak nabarmen murriztea. Irudia:
|
|
2020
|
|
|
Elikadura osasungarria sustatzeko eta obesitatea prebenitzeko, Espainiako osasun publikoko 15 ikertzailek bost neurriz osatutako plan bat diseinatu dute. ‘Gaceta Sanitario’ aldizkarian argitaratu dute, ‘Obesitatea eta Espainian transmititu
|
ezin diren
gaixotasun nagusiak prebenitzeko elikadura-politikak: nahi izatea boterea da’ izenburupean.
|
|
|
Arazoa nomenklaturan adostasuna lortzea da. Horiek guztiak nutrizio balio gutxiko elikagaiei dagozkie, eta horien kontsumoa transmititu
|
ezin diren
gaixotasunen garapenari lotuta dago. Nancy Babioren aburuz, “gaur egun zehaztasun falta legala eta zientifikoa dago.
|
|
|
Zergatik gertatzen da hori? Obesitatea eta transmititu
|
ezin diren
gaixotasunak bizi-ohiturekin lotuta daude: elikadura, tabakoaren eta alkoholaren kontsumoa edo sedentarismoa.
|
|
|
Nola alda daiteke hori? Prezioak aldatu behar ditugu, eta informazioa eta prestakuntza hobetu, Nutr-Score bezalako tresnen bidez, lana eta familia bateratzeko tailer eta neurrien bidez. Hala, klase sozioekonomiko apaleko pertsonek, hots, transmititu
|
ezin diren
gaixotasunek gehien eragiten dietenek, errazago elikatuko dira osasuntsu. Ba al dago modurik elikadura osasungarria gizarteko maila guztietara iristeko ingurumen-kosturik gabe?
|
|
2021
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, laugarren heriotza-arrazoia da, eta 2030ean hirugarrena izango dela kalkulatzen da. OMEren arabera, asma da transmititu
|
ezin den
gaixotasun nagusietako bat, helduei nahiz haurrei eragiten diena. Aire-bideak estutu eta handitu egiten dira, eta hainbat faktorek eragin dezakete.
|
|
|
emakumeen% 27,1 eta gizonen% 18,9 Alkohola edateak, minbizia sortzeaz gain, 200 gaixotasun eta nahaste baino gehiago eragiten ditu. Osasun arazoak garatzeko arriskuarekin lotuta dago, hala nola buruko eta portaerako nahasteak, alkoholismoa barne, transmititu
|
ezin diren
gaixotasun garrantzitsuak, hala nola zirrosi hepatikoa edo zenbait gaixotasun kardiobaskular. Badakizu zeri esaten diozun alkohola edatean?
|
|
|
Gainera, gasak direnez, ez dago horien kontra babes dezakeen maskararik, baina beste partikula batzuetatik babesten dute, hala nola errautsetatik. Airearen kalitatea, osasun publikoaren gaia Transmititu
|
ezin diren
gaixotasunen arrisku-faktore guztiei heltzea —poluzioa barne— funtsezkoa da osasun publikoa babesteko. Baina kanpoko airearen kutsadura-iturri gehienak pertsonen kontroletik haratago daude, eta gobernuek neurriak hartu behar dituzte.
|
|
2022
|
|
|
Esna ordu gehiago egoteak ere aukera gehiago ematen ditu bazkaltzeko, denbora gehiago izaten baitu, eta gaueko pikotsoetarako joera du, eta, gainera, haurren sedentarismo handiagoarekin erlazionatzen da. Horiek guztiak arrisku-faktoreak dira transmititu
|
ezin diren
gaixotasunak garatzeko, hala nola, obesitatea edo 2 motako diabetesa. Haragia kozinatu aurretik edo ondoren prestatzen da?
|
|
|
Datuak eskuan ditugula, zer esan dezakegu? Gaur egungo ebidentzia zientifikoaren zorroztasunarekin esan dezakegu lotura estua dagoela ultraprozesatuen kontsumoaren eta transmititu
|
ezin diren
gaixotasun batzuen artean, hala nola bihotz-hodietakoak, diabetesa eta obesitatea. Hau da, ultraprozesatu gehien kontsumitzen duten pertsonek arrisku handiagoa dute gaixotasun horiek izateko.
|
|
2023
|
|
|
loaren asaldura, apetituaren galera, energia-eta kontzentrazio-falta, suminkortasuna, inpotentzia, antsietatea, frustrazioa, erruduntasuna, hutsaren sentsazioa eta dagoeneko lehen bezala gozatzen ez delako sentsazioa, ezkortasuna edo isolamendu sozialerako joera. “Sintoma horietako bost edo gehiago denboran irauten badute —bi aste baino gehiago—, depresioaz hitz egin dezakegu, hutsaldu
|
ezin den
gaixotasun larria”, adierazi du profesionalak. Nola tratatzen da depresioa?
|
|
|
Txostenaren arabera, buruko nahasmendua izan zen presoen %32ri gehien eragin zien gaixotasuna, nahiz eta portzentaje hori «ziur asko» gutxietsita dagoen, kutsatu
|
ezin ziren
gaixotasunak atzemateko zailtasunagatik. Dokumentuan jaso dutenez, heriotza kausa nagusia suizidioa izan zen:
|
|
|
Goiz batez, XaquÃn sukarretan esnatu zen.
|
Ezin
gaixotasunari igarri, nola igarriko zioten ba. Harik eta, egun batez, mutikoa ontzian libratu ostean, heste zizareak ikusi zituen arte.
|
|
|
Azaldu
|
ezin den
gaixotasuna du, egia esan du.
|