|
2000
|
|
|
Ez, ez naiz Jesu Kristoren iduria lohitzen ari, nahiz eta dogma katolikotik gero eta urrunago sentitzen naizen eta gero eta sozzinitarragoa eta nestoriarragoa naizen, nolabait erraiteagatik, zeren maite baitut nik ere Jesu Kristo, eta sinesten dut
|
ezen
gizon hura, Jainkoak ukiturik, Jainko egiten zela, ez beti, baina bai batzuetan, hala nola iltzez josi ondoren hitz haiek erran zituenean: " Aita, barka iezaiezu, ez baitakite zer ari diren"...
|
|
|
Eta han ez zitzaizkidan Fortunaz mintzatu, baina Probidentziaz. Bai, badakit ezen solasaldi hura ulermolde zabalago batean hartu beharra nuela, eta enea zela hobena, ez zurea, baina jakin badakizu
|
ezen
gizon bakoitzak buruan duela bere gartzela, eta nik neure buruari Iruñako kolejioan ipini nizkion burdinak ez ziren nolanahikoak. Eta buruan preso nuen usoa —libertatearen usoa— ezin zitekeen buruko kaiola hartarik jalgi, ez hegalda.
|
|
|
Halaxe erran nion, bai, eta esplikazionea ere eman dizut, baina badakit ezen nik eman esplikazionea motza eta laburra geratzen dela. ...atik eta zor nion begirunearen hausteagatik, berak napolitarrari zor ziona hautsi zuen bezala, bertzalde; baina baita halako alegrantzia eta halako satisfazionea ere, bertzetik, ene kezkaren gainetik zegoena mementu hartan, zeren bidaia oso hartan osabaren erranetarat egon bainintzen, sekula erabaki bat hartu gabe, eta zeren hura baitzen, hain zuzen ere, ene lehen deliberamendua, adierazten zidana
|
ezen
gizon egiten ari nintzela, zinez... eta zeren noiznahi den etortzen baitzitzaidan bururat osabaren iduri hura, hark Bolognan ukabila jaso zuenekoa eta nik mehatxu bat bezala sentitu nuena, nik irri egin niolako, lohitan blai ikusi nuenean; izan ere, hargatik atera ote zitzaizkidan hitz haiek, zeren lege naturala baitzen mendekuari mendekuarekin ihardetsi nahi izaitea. Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak berak egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan?
|
|
|
—Behin baino gehiagotan erran izan dizuet
|
ezen
gizonen harremanak arautzen dituzten moduak eta manerak ezin inportantagoak direla eta airea bezalakoak direla, zeren eta haiek erakusten baitigute non dagoen bakoitza eta zein den batzuk bertzeenganik bereizten gaituen marra. Eta orain, berriz, parada ezin hobea duzue zeuen ohituren apur bat hobetzeko.
|
|
|
zaldiak, astoak, mandoak eta indiar horiak... hauetarik hainbat eta hainbat biharamunean salgai jarriko zituztenak, zeren esklaboak baitziren eta esklabo gisa saltzen baitzituzten, beltzak eta bertze jende miserable batzuk bezala; eta bortz gizon haiek herriko bertze ostaturantz zihoazen, zeina baitzen Octavio Hernando zeritzan gaztelau batena. Mementu hartan Fernando Pachecorekin geunden, eta hari aditu genionetik jakin ge nuen
|
ezen
gizon haiek bigarren semeak zirela eta Espainiatik etorriak —Avilatik eta Zamoratik—, aberasteko edo kargu inportant baten erdiesteko asmotan, nahiz eta azkenean fortunak bere lekurat ekarri zituen eta, halatan, xede apalagoetarat etsi behar izan zuten —Joxe Aberasturik ere egin zuen bezala, itxura guztien arabera—, zeren kapataz gisa trabailatzen baitziren, bazter haietako ja... Eta, nahiz eta bigarrentsuak ziren, goraki mintzatzen ziren beren buruez, klar eta ozen, eta lau haizeetarat kanpatzen eta famatzen zituzten beren bertuteak eta bertutezko obrak, zeren zaldun zalduntzat eta kontu kontuzkotzat baitzituzten beren buruak, halako moldez, non bi hitz haiek enplegatzen baitzituzten noiznahi den, bertzeen aitzinean:
|
|
|
Edo, beharbada, bai. Izan ere, ez dut deus ere ekarri, baina, nola ibiliaren ibiliaz ikasi baitut
|
ezen
gizonaren deuseza dela gizonaren aberastasunik handiena, hala, neure deusez horretan bizi nahi nuke etxeko elizattoan, amaren eta haren zerbitzariaren ondoan, mundutik bereizirik, Jainkoari beha...
|
|
|
—Bai, segur da badutela, nola segur baita
|
ezen
gizon zuri batzuek ez dutela...
|
|
|
Zeren baitzirudien
|
ezen
gizon hura Frantziaren alde lan egiten zuen kortsario bat zela, almirant D’Estrées en erranetarat zegoena eta borrokatu berria zena, harekin bat eginik, holandesen kontra, zeinak izan baitziren, frantsesak iritsi aitzin, jaun eta jabe, Trinidadeko irlako itsas inguruan, almirant Binkes buruzagi, Alain Coup d’Œil ek berak aditzerat eman zidan bezala, handik gutirat; eta aditzerat e... Eta, hartaz gain, bertze mila kontu aipatuko zizkidan, handik aitzina, neure harridurarako.
|
|
|
Zeren eta gero eta garbiago bainekusan
|
ezen
gizon hura eneganat erakarri behar nuela, baldin handik ihes egin nahi banuen.
|
|
|
—Zure lagunei garbi mintzatu natzaie, eta zuri ere garbi mintzatuko natzaizu. Bistan da
|
ezen
gizon indartsua eta kementsua zarela... baita ezpatari ezin trebeagoa ere, zure lagunak erran duen bezala, zure beso mugimendu horiek ikusi bertzerik ez dago... —eta, eri erakuslea goititzen zuela, erantsi zuen—:
|
|
|
Hegaldatzeko sekeretua ere matematikak eta filosofia naturalak argituko dute egunen batean, Leonardo da Vinci handiaren bidetik... Bai, segur nago
|
ezen
gizonak egunen batean teknika hori bereganatuko duela eta, halatan, hegaldatzeko gai ere izanen dela, nola izan baitziren Jainkoaren Herriko herritarrak, Campanellak bere Civitas Solis-en ongi adierazi zuen bezala.
|
|
|
Eta eseri ginen nor bere aulkian, eta berriro aritu ginen, lehenbizikoan, osabak skribatu zidan gutunaz. Eta, segidan, nola bainekusan
|
ezen
gizon hura egiazkotasun handiz ari zitzaidala, egiazki solastatzerat deliberatu nintzen nihaur ere, neure asmoen berri emaiten niola: nola nik ere libre izan nahi nuen, eta nola ene gutizia gutiziatsua zen Urbiaindik ahalik eta urrunen joaitea eta, hargatik, kapitainaren untzian itsasoratzea, ez bidaiari gisa, Italiako hartan bezala, baina marinel bezala eta marinel bat gehiago bezala, tratu berezirik gabe, zeren eta nik ez bainuen kapitaina neure zerbitzurat nahi, nola erran baitzidan hark jauregirat etorri zèn egun hartan, baina ni harenerat.
|
|
2006
|
|
|
Baina, guztiarekin –eta hau artikuluak sorrarazten zizkion sentimendu eta ideien matazaren hirugarren elementua zen–, iruditzen zitzaion Idazlea apur bat erlaxaturik zebilela, tentsioa galduta bezala, artikulu hartan bederen, apur bat zabar, bere egiazko motibazioak eta bere egiazko ideologia ageriegi nabarmenduz, alde zaurigarria erakutsiz; eta, alde horretatik, denok konforme bazeuden ere Idazlearen aurka egiten ausartuko zen edozein garaituta zegoela bataila hasi baino lehen, oinarrizko zuhurtzia batek esaten zion Gizon Handiari ez zela komeni defentsa hesiak eraistea hain azkar; eta hortaz, iruditzen zitzaion Idazleak gehiegizko konfiantza erakusten zuela, eta gehiegizko konfiantza, norbera inmune eta zigorgabe uste izatea –hori bazekien Gizon Handiak, ongi jakin ere– amildegia, hilobia zela. Azkenik, honi guztiari gehitu behar zitzaion
|
ezen
Gizon Handiak, hainbeste karguren jabe izan eta gero, zeukan gizarte posizioa izanda, aholkulari izanda, Idazlea bera baino hamar bat urte zaharragoa izanda, ongia eta gaizkiaren gainean zegoelako itxurak gorde behar zituela, eta hortaz, ezin zuela, Idazlearenganako, pasio humanorik nabarmenduko zuen bestelako sentimendurik agertu, afektuzko kamaraderia batetik harantzago.
|
|
2009
|
|
|
tokia egiteko asmoz: toki abegikor bat, minezko minen aringarri, izeba Ernestinak kristautzat baitzuen bere burua, azken batean; hura, baina, kristau errituzale asko ez bezala, ez zen su festetan galtzen, maisuak argi eta garbi irakatsi baitzuen
|
ezen
gizonarentzat zela larunbata eta ez larunbatarentzat gizona, eskuzabaltasunak erabakitzen zuelakoan, ororen buruan, zer zen eta zer ez zen larunbata, noiz zen eta noiz ez zen larunbat: itxura guztien gainetik, hurkoa maitatu beharra zegoela, alegia, nork bere burua adina, zenbat eta hurkoa behartsuago, orduan eta gehiago.
|
|
|
Domingok, aitarekin bezperan hautsi eta kezkak eta arrangurak hartutako gaua iragan ondoren, etxetik jaurtia izan ondoren, beraz?, beste etxe bat behar zuen, amaren gorputza besarkatzerakoan aurkitu zuena, ausaz: jatorrizko etxea eta betiko etxea, amaren sabela ointzat eta haren besoak teilatutzat zituena; badira mediku eta psikiatra garaikideak pentsatzen dutenak
|
ezen
gizonaren historia bi zatitan laburbil daitekeela: haurrak amaren sabelean egiten duena, bere lurrean eta zorioneko denboran?, eta kanpoan egiten duena, desterruan, zeren behin kanpora egin duenak barrura egitea baitu amets?
|
|
|
triangelu bat osatuko balute bezala, non Jainkoak bere begia inskribatu eta nondik Jainkoak berak begi keinu bat egiten baitzion, ausaz, Teofilo Mariari; gero, baina, bizi zuèn paradisutik bat batean erauzia izan balitz bezala, begiak etengabe ixten eta irekitzen hasi zen gizona, modu ezin urduriagoan: zer ikusi ote zuen, bada, Teofilo Mariak?; argi sortaren baitan dantzan egiten zutèn hauts partikulak ikusi ote zituen, oroitarazten ziotenak
|
ezen
gizona. Memento homo, quia pulvem eris et in pulvem reverteris esaten zien apaizak eliztarrei Hausterre egunean, hautsetik hautserako bidean galdutako izakia zela?; hauts partikula haien artean bazegoen, baina, alderik, argiak hartuak baitziren batzuk, ikusgarriak?, eta ilunak hartuak, ikusi ere egiten ez zirenak?
|
|
|
Benjamin Mariarekin hasi eta gauzatutako harremanak ez zituen Domingok era hartan gauzatuko, izebaren konplizitaterik gabe, bistan da; konplizitate hark, baina, izaera eskuzabal bat zuen aurrebaldintza, izebak guztiz betetzen zuena; halakoa zuen honek, izan ere, izaeraren moldea, begirada errukitsu batek hustua –nitasunaren aztarna ia oroz hustua–, zoritxarrak jotako besteen bestetasunari –Benjamin Mariaren minezko minari, kasu– tokia egiteko asmoz: toki abegikor bat, minezko minen aringarri, izeba Ernestinak kristautzat baitzuen bere burua, azken batean; hura, baina, kristau errituzale asko ez bezala, ez zen su festetan galtzen, maisuak argi eta garbi irakatsi baitzuen
|
ezen
gizonarentzat zela larunbata eta ez larunbatarentzat gizona, eskuzabaltasunak erabakitzen zuelakoan, ororen buruan, zer zen eta zer ez zen larunbata, noiz zen eta noiz ez zen larunbat: itxura guztien gainetik, hurkoa maitatu beharra zegoela, alegia, nork bere burua adina, zenbat eta hurkoa behartsuago, orduan eta gehiago.
|
|
|
zeruko aita guztiahaldunaren gizairudia erakutsi gabe, alegia, so egilearen arreta desbidera zezakeena, balizko aitak bizarra urdina edo urdinagoa ote zuen, edo bekozkoa ipinia ote zuen...; hargatik zegoen Teofilo Maria, menturaz, bere kontenplazio hartan liluratuta, hain bere baitan bildua eta hain, aldi berean, bere baitatik at, argiak, ezpatak eta koroak –hiru puntu bihurturik jada– triangelu bat osatuko balute bezala, non Jainkoak bere begia inskribatu eta nondik Jainkoak berak begi keinu bat egiten baitzion, ausaz, Teofilo Mariari; gero, baina, bizi zuèn paradisutik bat batean erauzia izan balitz bezala, begiak etengabe ixten eta irekitzen hasi zen gizona, modu ezin urduriagoan: zer ikusi ote zuen, bada, Teofilo Mariak?; argi sortaren baitan dantzan egiten zutèn hauts partikulak ikusi ote zituen, oroitarazten ziotenak
|
ezen
gizona –Memento homo, quia pulvem eris et in pulvem reverteris esaten zien apaizak eliztarrei Hausterre egunean– hautsetik hautserako bidean galdutako izakia zela?; hauts partikula haien artean bazegoen, baina, alderik, argiak hartuak baitziren batzuk –ikusgarriak–, eta ilunak hartuak –ikusi ere egiten ez zirenak– besteak: begi aurrean zuenak, ondorioz, azken judizioko eguna oroitaraz ziezaiokeen Teofilo Mariari, orduan ere halatsu etorriko baitzen Jainkoa bera ere –ezpata eskuan, koroa buruan eta argi distiratsua nonahi–, bere epaia emateko asmoz, argiak hartutako dohatsuak betiko argian bizi zitezen, eta ilunak hartuak ilunean bigarren aldiz hil, hil ondoren iluntasun ilunagora piztea bi aldiz hiltzea bezalakoa baitzen... komunista jainkogabe zikin haiek bezala... komunistak eta anarkistak, haien artean Domingo, Domingo batez ere; ez zen hura Teofilo Mariak Domingo oroitzen zuen lehen aldia, seguru ezetz, aitak Domingo arbuiatu, etxean sartzeko debekua ezarri eta haren izenik ere ez aipatzea erabaki zuenetik, inoiz baino presenteago izaten baitzuen Teofilo Mariak anaia –Damasori halaxe aitortu zion behintzat behin baino gehiagotan–, buruan itzal bat iltzatu baliote bezala; esan nahi baita Domingoren traizioak bere onetik ateratzen zuela Teofilo Maria, anaia madarikatua egoeraren erantzule egiterainoko jarreran, behin komunistak eta anarkistak zaku berean sartuz gero logika osoz ondoriozta baitzezakeen ezen Domingok ere bahiketan parte hartu zuela, parte hartu ez zuen arren, uholdeari lotzen zaion ur tanta oro, nola erditik hala bazterretik, uholdearen erantzule den legez; bazegoen, bestalde, ñabardura berri bat, ohiko egoerari eranstekoa eta ohikoa guztiz ezohiko bihurtzen zuena, gerra piztu berria ez baitzen txantxetako kontua, are gutxiago Teofilo Mariak irudikatzen zuen moduan:
|
|
|
Domingok, aitarekin bezperan hautsi eta kezkak eta arrangurak hartutako gaua iragan ondoren –etxetik jaurtia izan ondoren, beraz–, beste etxe bat behar zuen, amaren gorputza besarkatzerakoan aurkitu zuena, ausaz: jatorrizko etxea eta betiko etxea, amaren sabela ointzat eta haren besoak teilatutzat zituena; badira mediku eta psikiatra garaikideak pentsatzen dutenak
|
ezen
gizonaren historia bi zatitan laburbil daitekeela: haurrak amaren sabelean egiten duena –bere lurrean eta zorioneko denboran–, eta kanpoan egiten duena, desterruan, zeren behin kanpora egin duenak barrura egitea baitu amets... horregatik desiratu zuen Domingok, beharbada, atomo bihurtzea une hartan, edo globulu gorri, apika, amaren odolbideetan barrena sartu eta han nora ezean ibiltzeko, behin zentroa aurkitu duena lasai ibil baitaiteke nora ezean, bazter batetik bestera –zentrotik zentrora, alegia–, guztiaz ahaztuta eta ezaxola, amaren bihotzarekin eta amaren taupadekin bat; gero, izeba Ernestina besarkatu zuen, Domingori esan ziona:
|
|
2017
|
|
|
Hala aurkituko duzu
|
ezen
gizon bat alarguntzen denean, berehala, haragiaren lehenbiziko oroitzapenean ezkondu nahirik dabilela, ezin dagokeela, zeren lehengo ohiturak erakartzen baitu. Eta halakoak, nola bera ezin baitagoke, uste du ezen beste guztiak ere hura bezala direla, hark bezain itxarote eta pairu gutxi dutela; baina bere buruaren baizik berririk ez dakiena bezala mintzo da.
|
|
|
Bada, jakizu
|
ezen
gizon putazalea, gaztean beti hala izan dena, zahartzean ere eskuarki hala ohi dela, ez obraz, baina bai gogoz. Zeren gogoa beti da gazte, eta gaztetasuneko ohiturek zahartzean ere gogoa eskatzen dute.
|
|
|
Eta hau ez da miresteko, zeren orain hemen, gure artean ere, ikusten dugunean
|
ezen
gizon batek gure ahaide edo adiskide bati egiten diola gugatik zenbait ongi, guk ere lehenbiziko okasioan errendatzen dizkiogu eskerrak gizon hari; bitartean ez dugu onik, anarteraino geure buruak zordun dauzkagu.
|
|
|
Baldin ikus bazeneza
|
ezen
gizon batek, meza esateko kaliza aldaretik harturik, hartan nornahiri, ageri diren arlote, erromes eta beste jende suerte guztiei ematen diela kantoi guztietan edatera, zer esango ote zenuke. Gutxienez esango zenuke hura dela luterotasun handia, gauza itsusia eta ez dakizula zer gaztigu agindu halakoari.
|
|
2018
|
|
|
Trukean, esklaboek, jana eta bestelako behar batzuk eskuratzen zituzten betiko?. Beste iradokizun batean, berriz, Pufendorfek esan zuen
|
ezen
gizonak, natur egoeran, gero eta jabetza gehiago eskuratzen saiatzen hasi zirela eta, azkenean, batzuek beste zenbaitek baino gehiago pilatu zutela. Orduan,, buruargiek eta gehiago zeukatenek motelagoak eta pobreagoak?
|
|
|
Emazteek plazer sozialez gozatu ahal izatea edo ezin izatea senarren onberatasunaren mende dago, eta, Thompsonek dioenez, beste hainbeste gertatzen da plazer sexualarekin ere. Ezkontzaren jatorriaren inguruan kontatu zuen historia aieruzko laburrean, Thompsonek esan zuen
|
ezen
gizonek, beren sexu desirak hartaratuta,, ugaltzeko instituzio bereizi batzuk, sortuak zituztela,, ezkonbizitza izenekoak?, emakumeak langile soil gisa erabili beharrean.
|
|
2021
|
|
|
Sinetsi nahi nuke aldaketa korronte horrek, Aspasiaren karismak aupaturik segur aski, Platonen pentsamendua ere blaitu zuela, nahiz eta ez zen inola ere berdintasunaren defendatzailea. Izan ere, filosofoak bere liburuetako batean adierazi zuen
|
ezen
gizon bidegabeak, zigor gisa, emakume berraragitzen zirela, eta horregatik existitzen zela sexu femeninoa. Ia sinestezina da emakume jaiotzea kondena eta espiazio dela idatzi zuen gizabanako hark berak lerro harrigarri hauek idaztea bere Errepublikan:
|
|
2022
|
|
|
Tabernako arduradunak eskaileretara eraman zuen polizia istripuaren lekua azter  tzera. Denak bat etorri ziren
|
ezen
gizonak pausoa ematean huts egingo zuela. Bezeroak barrara itzuli ziren eta taberna mutila lurreko odol arrastoak garbitzen hasi zen.
|