|
2008
|
|
|
Eliz artziprestazgo edo bikariek eta merindadeek norainoko kidekatasuna duten banan banan ikertzerik ezinezko gertatu bazitzaigu ere, horretarako norbaitek espreski ikertu behar lituzke dauden material oso aberatsak, Kalahorrako elizbarrutiaren artxibo an. Tartean, esan
|
dezaket
eta, Juan Manuel Etxebarria zeberioztarra lagun Zeberioko euskara Arratiakoan sartzen dela eta ez Bonapartek, bere mapan, Jose Antonio Uriarteren eraginez, Arrigorriagako azpieuskalkian. Esan behar da, mendez mende tan, Zeberio Arratiako merindadeko herrietako bat zela eta artziprestazgo ere.
|
|
|
2) Ipuinetako pertsonaia eta gaiei dagozkien aipamenak; ipuin bateko pertsonaia tartean martean ager daiteke, bere ipuina? aspaldi bukatua izan arren, saio guztiari izana eman
|
diezaioke
eta abar. 3) Musika, kantua eta hainbat errekurtso estilisko nahiz modu askotako disgresioak ere ipuin idatzi bilduma batean ez dira inoiz agertzen (oharkabez jasotakoren bat ez bada).
|
|
|
Nik, gogoangarri, aipamen batzuk egingo dizkizuet: Euskaltzaindiaren azken urteotako lanen aipamen batzuk egingo dizkizuet, egin nahi dizkizuet, ikus
|
dezazuen
eta epaitu, iritzi hori zuzena ote den ala okerra ote den.
|
|
|
Ordua da honelako eho desehotzeko penelopekeriei behin betiko amaiera ema teko. Pentsatzen dut serioski planteatu behar ditugula hizkuntza batuaren eta dialek toen funtzio eremuak eta hauen banaketaren lerro nagusiak, batak besteen arloa zapal ez
|
dezan
eta guztien artean elkar osatzeko bide aberasgarria zabalik gera dadin. Era berean, euskara batuaren hasierako kontzepzioa bera berreskuratu beharra daukagu, euskaldunen elkargune eta gure arteko batasunaren ispilu izan dadin, batzuk beste engandik ikasteko prest egonez, berdintasun egoeran, inoiz sentitu ditugun nagusi menpeko arteko harreman latz eta deserosoak oro behin betiko uxatzeko.
|
|
|
Tratamendu formak (zutanozkoa, hitanozkoa), agintera... ditu hartzailearekin harremanetan jartzeko bide, helburu jakin bati erantzunez: mezura erakarri, mezua beregana
|
dezan
eta, hala, bere portaeran alda dezan. Honela, oso markatua den funtzio konatiboa helburu moralizatzailea eskuratzeko lagun garri du.
|
|
|
Antzeko arazoa dakar aldean, Born> to> kill> ingeles esaera militarista, gerra filmetan maiz soldaduen kaskoetan idatzia. Euskaraz Hiltzeko> jaioak> edo, inoiz gure telebistan agertu den Hiltzeko> eginak> hori bezala, ez dira oso zehatzak, hil> aditzarekin goian aipaturiko aktibotasuna eta pasibotasuna nahaspilatzen direlako, horrek ingelesezko. Born> to> die? > ere esan nahi
|
lezake
eta. Erailtzeko> jaioa> argiga rriagoa litzateke.
|
|
|
Bigarren (edo hirugarren) esplikaziorik ere izan dezakete hitzarte horiek, oro har. Beste adierarik izan
|
dezakete
eta, zenbait kasutan (batez ere forma zaharrenetan, ez inola ere berrienetan), bigarren esplikazio hori seguruagoa dela dirudi, ebidentzia dokumentalen argitan. Aurrerago helduko zaio gaiari.
|
|
|
Nola azaldu, bestalde, euskara erlijioaren hesi bazen, Azkueren Ardi galdua eleberriko indianoak (1918) Ameriketan euskara gorde baina fedea galtzea? Ikusten denez Azkuerentzat euskara eta fedea ez zeuden hasieran eman zezakeen bezain estu lotuta, erlijio gabe euskarak iraun
|
baitzezakeen
eta euskarak iraun arren erlijioa galdu. Euskara, beraz aldagai autonomoa zen, eta autonomoa ez ezik bere baitan interesgarria.
|
|
|
Bi eskari egin nahi zizkion: batetik euskarazko idazkientzako baimena eman
|
zezala
eta bestetik herri euskaldunetako eskoletan, parte batez behintzat, hizkuntza hau erabiltzeko eskubidea eman zezala. Zuzeneko gestio saioak ez zuenez arrakastarik izan, Azkuek bitarteko bat erabili nahi izan zuen, Estenaga, Ciudad Realeko apezpiku euskalduna.
|
|
|
Azkuek, gerrosteko Euskaltzaindiarentzat urtero nekez lortzen zituen6.000 pezeta subentzio publikotan, eta Herasek kopuru hori baino berrogeitahamar aldiz handiagoa aipatzen zion. Azkuek kopuruaren gehiegizkoa aipatuarren erantzunean, ez zuen aukera galdu nahi izan estatu frankistak euskararenganako jazarpena bigundu
|
zezan
eta delako Institutu horren bidez euskalikerketa unibertsitarioak bultzatzeko:
|
|
|
Garaiko testuak aipatzean orduko ortografia errespetatu dut, bai euskaraz zein erdaraz. Hala ere, euskarazko testuetan, zeinu diakritikodun kontsonanteak jasotzea lan nekeza gertatzen da, karaktere horiek ez baitaude eskura ordenagailuen ohiko teklatuetan, eta moldiztegietan ere arazoak eman
|
ditzakete
eta. Horregatik,?,?,?
|
|
|
Lexiko afektiboa eredu familiarren ezaugarria dugu; hauen artean amultsuki erabiltzen diren hitzak koka
|
ditzakegu
eta baita ume txikiekin erabiltzen den lexiko osoa ere, jolasen lexiko adierazgarria barne. Beste alor batzuetan kortesia formulak, esklamazioak eta argotaren lexikoak ditugu.
|
|
|
Garrantzitsua da haurrek komunikatzeko gogoa eduki
|
dezaten
eta espontaneitate eta konfiantzaz komunikatzea, horretarako hezitzaileek eta eskolako gainontzeko pertsonalak interesez hartu eta entzuten dietela sentitu dutelarik.
|
|
2010
|
|
|
Bi ziren txostenaren helburuak, lanaren sarreran bertan aipatzen zenez. Batetik,. Ikastolen eskuetan gogoeta zerrenda bat jartzea, beren buruak argitzeko eta ulertzeko balio izan diezaieten, beren identitatearen kontzientzia erkidea har
|
dezaten
eta etorkizunerako urraspideak ere marka ditzaten?. Bestetik,, plataforma zabala eskaintzea, zuzenean interesatuak aurkitzen diren parte gehienak, nola gurasoak hala irakasleak eta alderdi politikoak, bertan elkar topa daitezen?.
|
|
|
Leku aldetik, banatuta egon zitezela ikastolak. Baina, bestetik, leku haietan itzala izan
|
zezaketen
eta, nire iritziz, funtzionamendurako bermea eman zezaketen ikastolak izatea bilatzen genuen. Azken finean, horrelako prozesu batean hastean, interlokuzio indartsua behar duzulako?.
|
|
|
Horrela, barne ikuskaritza edo auditorioa bat egitea agindu zion Jose Luis Larrea Ogasun sailburuari, ikastolen mugimenduak nahiz Buesak ziotenaren inguruan informe bana eskatuz. Ardanzak, zehazki, uztailaren 19ra arteko epea jarri zien bere gobernuko bi sailburuei, ikastolei zor zitzaien dirutza egiazta
|
zezaten
eta, bereziki, sare ikotik kanpo gelditu ziren ikastolen inguruan sorturiko auzia konpon zezaten.
|
|
|
Hezkuntza Nazionalaren aurrean, EEPk bitartekaritza lana egitea nahi zuen Seaskak: egoera konpontzen lagun
|
zezala
eta, bide batez, benetan euskararen aldeko erakundea zela froga zezala EEPk berak.
|
|
|
Enjoy english zerbitzua, berriz, 1996an jarri zen martxan, ikasleak, ingelesa lantzeaz gain, euskara eta euskal kultura zabal
|
ditzan
eta kultura ezberdinak ezagutu ditzan. Jatorrizko ingeles hiztunak dira begiraleak, eta ikaslearen familiarekin bizi dira egonaldiak iraun bitartean.
|
|
2011
|
|
|
Istorio beraren hiru bertsio direla esan
|
dezakegu
eta horietako bertsio ba tek, ezagutzen ez dugun X eskuizkribuan jatorria duenak, bi aldaera nagusi eta aldaera horien hainbat kopia dituela. Goiko ataletan adierazi dugun bezala, Parisen gordetzen den L. Irigarayren kopiak (F) garbi esaten du BMBoko (A) eskuizkribuari Stempfek egindako kopiaren (E) kopia dela, eta Cl. d. Andurainen
|
|
2012
|
|
|
Hitz hau ez da garbia: bazter
|
dezagun
eta kito. Horrelako horrek ere badu halako erdal usai bat.
|
|
|
Honen arabera, mezua jasotzen edo aditzen duena bi motatakoa izan daiteke: norentzakoa (alokutorio) edo hartzailea (ez alokutorioa), eta azken honetan, berriz, esatariak aurretik ikus
|
ditzakeenak
eta aurreikusi ez ditzakeenak bereizten ditu:
|
|
|
Bestela esan, guk enuntziatua sortzen eta igortzen dugunean, norentzakoak (balizkoak nahiz errealak) eman liezazkiokeen erantzun eta kontrako arrazoiak ere aintzat hartzen ditugu; bere erantzunaren arabera doitzen ditugu. Beraz, diskurtsoa zuzentzen zaion honek eman diezazkiokeen erantzunak esatariaren enuntziatua (eta diskurtsoa, noski) baldintza
|
dezake
eta bere antolamenduan eragin. Nola?
|
|
|
246), objecteur en puissance? deritzo; izan ere, norentzakoak, esatariak sortu eta igorritakoari eragozpenak jar
|
diezazkioke
eta kontrako arrazoiak bideratu. Ondorioz, esatariak sortzen duen berbaldia ez du komunikatu nahi duen horren gainean bakarrik sortzen; horrez gain, norentzakoaren arabera ere doituko du, norentzakoaren balizko diskurtsoa bere diskurtsoan aurreratu eta birsortuz35.
|
|
|
eta intzidentala diogunean guztiek egitura berari egiten ote diote erreferentzia? Galdera andana horren erantzuna autoreen araberakoa dela esan
|
dezakegu
eta autoreek hautatu duten ikuspegi teorikoaren araberakoa.
|
|
2013
|
|
|
Bake ituna bera, 1918ko martxoaren 3an adostu zuten. Bake hitzarmen hark gauzak anitz aldatu zituen, Alemaniak ekialdeko frontean zituen soldaduak mendebaldera igor
|
zitzakeelako
eta, hortaz, azkarrago izanen zelako. Horrez gain, martxoaren 3an, Errumaniak amore eman zuen eta Erdialdeko Inperioekin bake hitzarmena izenpetu zuen, eskualde anitz galduz.
|
|
|
Lubakietan iraun ahal izateko, atseden uneak premiatsuak zirela dio François Cochetek. Atseden une horiek baitezpadakoak ziren gudariek psikologikoki iraun
|
zezaten
eta jasandakoa ahantzi edo estali ahal izateko. Atsedenaren behar hori ageri zen Eskualduna ko idazleen artikuluetan ere.
|
|
2016
|
|
|
Oren latz hortan, ez baita gezurrik erraiten. Guzieri ontsa zaigu Beltza sendatzea, pondu zonbait argi
|
ditzan
eta hobengabeak ez diten hobenduntzat hartuak.
|
|
|
Baina eskema berri batzuk ikus
|
ditzakegu
eta aurki ditzakegu, ezagutzen ez direnak oraindik, bizitzeko era berriak agertzen baitira, ez dira baitezpada hemen bi autoreek iragartzen duten eskemaren araberakoak izango. Elkartze berriak aurki daitezke.
|
|
|
Erran nion nahi nuela alokatu sala eta zertako pour une pièce de théâtre a, eta orduan asteartea baizik ez zela jour de relâche erran zautan antzerkiak ez zuela arrakastarik hemen Baionan tropak ekarrarazten zituztela, eta ez zela jendea etortzen, jendea ez zela teatrozalea batere eta noizko duzue primaderako eta asteartea har
|
genezake
eta zer teatro zen eta euskal teatroa, baina ez duzue inor izanen, eta orduko arrats bat mila libera zen arrats batentzat eta ni dirudun banintz bezala kopetarekin, bai konforme, zer nahi duzu egitea, nahi genuen absolutoki sinbolo bat bezala erakutsi euskal teatroari eman bere noblezia, erakutsi Baionako bezalako herri batean, kaskoin herri batean, euskal antzerkiak jendea biltzen ahal, bildu zi...
|
|
|
Erran nion nahi nuela alokatu sala eta zertako pour une pièce de théatre ah, eta orduan asteartea baizik ez zela jour de relâche erran zautan, antzerkiak ez zuela arrakastarik hemen Baionan, tropak ekarrarazten zituztela, eta ez zela jendea etortzen, jendea ez zela teatrozalea batere eta noizko duzue? Primaderako, eta asteartea har
|
genezakeela
eta zer teatro zen eta euskal teatroa, baina ez duzue inor izanen eta orduko arrats bat mila libera zen arrats batentzat eta ni dirudun banintz bezala kopetarekin, bai konforme. Zer nahi duzu egitea, nahi genuen absolutuki sinbolo bat bezala erakutsi, euskal teatroari eman bere noblezia, erakutsi Baiona bezalako herri batean, kaskoi herri batean, euskal antzerkiak jendea biltzen ahal zuela, bildu ziren abantzu zortzi ehun jende, su hiltzaileek ez gintuzten jende gehiago sartzen utzi, bazen berrehun bat jende kanpoan ezin sartuz, arrakasta ikaragarria.364
|
|
|
Horrela agertzen dira antzerkiak, gertakariaren lekuaren arabera euskalkia egokitzen du, ofizio edo jendearen kalitatearen arabera hizkuntza, erregistroa aldatzen, eta urrunago joanez, aktoreari askatasuna uzten dio emanaldiaren tokia kontuan hartuz bertako hiztegia eta esamoldea erabil ditzan ulermen gorenaren lortzeko, komunikazioaren garrantziari lehentasuna emanez. Mintzaira praxi unibertsala da, haren bitartez jendeak egoera birmolda
|
dezake
eta jendea haren bitartez alda daiteke. Ideia bera atzematen zaio Larzabali.
|
|
2017
|
|
|
Ez dugu literatura arloa uzten ahal oroitarazi gabe, Bernardo Atxaga euskaltzainaren zuzendaritzapean, Euskaltzaindiak Erlea> deitu literatura aldizkaria argitaratzen duela. Erlea> aldizkari horrekin euskal irakurle jakintsuek eztia dasta
|
dezakete
eta aldizkari horretan Ipar Euskal Herriko idazle zenbaitek idazten dute. Azkenik, ONCE erakundearekin batera, Euskaltzaindia hasi da euskal literaturako liburu zenbaiten Braille bertsioa pertsona itsuentzat prestatzen.
|
|
2019
|
|
|
Nik beti gomendatu izan dizuet zuen ama hizkuntza lantzeko, baina espainiarra eta euskal herriaren maitale naizen heinean, derrigorrezkoa zait zuei gehiegikeria orok dakartzan arriskuez ohartaraztea. Esan nahi dut ezin dela izan euskara ikertzea zuen zeregin bakarra,[?] zuek guztiok, guztiok, gaztelania ezagutu behar duzue; euskara iker
|
dezakezue
eta ikertu behar duzue, baina gaztelania ere ikertu behar duzue.
|
|
|
Inoiz leporatu zaio Euskaltzaindiari errealitateari muzin egin eta bolizko dorrean bizi dela. Topiko samar izan arren halakoa, ezin ahaztu euskalgintzan ari diren erakunde anitzekin zuzeneko harremanak behar ditugula, hitzarmen bidez nahiz beste formula batzuen bidez, elkarren berri jakin
|
dezagun
eta gure aldetik ere bestelako helburuak eskura ditzagun, besteak beste, gure arauak eta gomendioak zabaltzea, eta eragileok guregana ditzaketen iritzi, ohar, iradokizun eta abarrekoak jasotzea, gure lanaren ongarri eta akuilu izan daitezen horiek. Geroenean, esan beharrik ere ez dago, horiek izan daitezke baliabide egokiak, jardunaldien bidez nahiz gainerako molde batzuen bidez gure emaitzen fidagarritasuna frogatzeko.
|
|
|
5 Euskaltzaindiak dei egiten die belaunaldi berriei euskara batua, arrotza barik, bere berea izan
|
dezaten
eta beraien adierazpideetan erabil dezaten, belaunaldi bakoitzak duen eite eta tankera propioarekin. Guztion artean bultzatu behar dugu euskara batua, gure arteko zubia izan dadin, nork berea duen euskaratik abiatuta, baina euskaldun guztion arteko estekadurak erabat bermaturik.
|
|
2020
|
|
|
Etxamendiren narratibaren Ahotsa cказ kontzeptuarekin batera oralitatean sustraitzen bada ere, oroitu behar da eraikuntza literarioa dela.115 Eta zertarako eraiki, ote, ahozkotasuna mimatzen duen narrazioa? Idazleak begiztatzen eta bizi duen munduaren errealitatea arakatzeko beharra izan dezake.116 Bestela ere, zama ideologikoa agertzeko nahia izan
|
dezake
eta oralitatearen narratibizazioak xede horretan lagun lezake.117 Orokorki, ekoizpen literarioa oralitateak eta idatzi gabeko munduaren ezagutzak bikoizten dituenean, egoera ezegonkorrean ohi dago idazlea, biografikoki, animikoki eta kulturalki. Kasu horretan dira nekazaritzako euskal girotik jalgitako jende" ikasiak":
|
|
2021
|
|
|
Atharratze ariako aitoren semeek Agaramonteko etxekanderea zinez otoizten züen bere semeari mezülari bat igor lezaion bakea egin
|
lezan
eta beren ariako seme galdü elibatek eginiko ehaite eta beste itxesen ondotik orano agitzen ahal ziren gaizkiak ekürüaraz letzan.
|
|
|
Beste lan batean ikertzaile nafarrak (2002: 272) adierazten du te k balio gramatikal bera ez duten segmentu homografoak ezkuta
|
ditzakeela
eta, jarraian, te ageri den ingurumariak zerrendatzen ditu. Lehenik eta behin, pertsona izenak diren hitzen jarraian agertzen den etsenpluak biltzen ditu:
|
|
|
Nor da, hortaz? ere esan
|
lezake
eta hortaz ere ondoriozko diskurtso markatzailea da. Bestalde, ezezko perpausak ukatu duen elementuari zuzen dagokion galde izenordaina edo adberbioa erabili da lehenbiziko adibidean.
|
|
|
Alde batetik, kategoria lexikoen antzera jokatzen dute testuinguru batzuetan: kategoria lexikoek bezala eratorpena jasan
|
dezakete
eta lexema berriak sortzeko oinarri moduan erabil daitezke. Bestalde, kategoria funtzionalei egozten dizkiegun ezaugarri batzuk dituzte:
|
|
|
Esan daiteke aurretik partizipioa zein aditz sintagma osoagoa daramatenean, bi modutako jokabidea erakusten dutela behar, gura eta nahik: izen balioa gorde
|
dezakete
eta izen sintagma osatu (garaiz iritsi beharrak bultzatu nau autoa hartzera) edo du laguntzailea hartu eta aditz modal gisa jokatu (garaiz iritsi dut kanpoan utz ez nazaten). Beraz, lexikoaren eta sintaxiaren arteko eremukoak dira egitura hauek.
|
|
|
Bestalde, adjektiboaren oinarrian dagoen izenak adiera bat baino gehiago izan
|
ditzake
eta, beraz, ez dugu euskaraz beti modu berean zertan eman: rural, esaterako, baserri (baserri giro) herri (herri kirolak), landa (landa lan) edo nekazaritza (nekazaritza produkzio) mugatzaileen bidez ordezka dezakegu euskaraz.
|
|
|
Gorago aipatu diren mendian gora bezalakoak lirateke hauek (§ 20.1.3e), PS edo AdbS konplexutzat har daitezke horrelako egiturak: behin/ bi aldiz sintagma buruak direla esan
|
genezake
eta ezkerreko sintagma inesiboa (urtean, astean...) buru honen osagarria. Denak ere adberbio esapidetzat har litezke.
|
|
|
Bestelako ñabardurak adierazten dituen ahal ek funtsean ahal izena duela jatorri pentsa
|
dezakegu
eta, horrenbestez, modalitatea adierazten duen ahal izan predikatuko bera dela. Hemen, ordea, jatorrizko esanahia galdu eta kategoria funtzionalen ezaugarriak ditu.
|
|
|
23.2.1.3.2b Lokuzio hauetako izen osagaiak ere eginekin osatzen diren lokuzioetakoen ezaugarriak ditu: lekuz alda daiteke (hau da, mintzagai hanpatugabe gisa eman daiteke), partitiboa har
|
dezake
eta abar. Gauak ematen dit beldur; Egizu kontu; Besoak ez zion jada minik ematen (I. Mendiguren).
|
|
|
Utzi aditzarekin ere (e) n erabiltzen da: Gero, poliziari utziko diogu iker
|
dezan
eta mutil hori eta bere lagunak epailearen aurrera eraman ditzan (O. Arana).
|
|
|
Eta zergatik galdegin zion honela? Bere bekatua gogora
|
zezan
eta gogorarik kofesa zezangatik (Axular). Eta galdegai ‘atzeratu’ moduan ere erabil daiteke:
|
|
|
Pello egunero joaten da amarengana (joan ekintza, ez izan); Mirenek kafea edan du (edan ekintza, ez* edun). Adizki analitiko gramatikalizatuenen kasuan, laguntzaile zenbait ez dira gehiago aditz beregain gisa erabiltzen(* edun mendebaldean,* edin eta* ezan euskalki guztietan, iroekialdean) eta, ondorioz, batzuetan zaila da erroen jatorrizko eduki lexikala zein zen erratea(*
|
ezan
eta iroaditzena, adibidez). Erabilera beregain oro galtzearekin batean, beren forma jokatugabeak ere galdu dituzte; hortaz, haien aipamenezko forma berreraikia baita, izartxoaz markatzen dugu:
|
|
|
Erabilera beregain oro galtzearekin batean, beren forma jokatugabeak ere galdu dituzte; hortaz, haien aipamenezko forma berreraikia baita, izartxoaz markatzen dugu: * edun,* edin,*
|
ezan
eta iro.
|
|
|
Aldaketa hori negurako egin da, hodietako ura izoztu ez dadin (J. Zabaleta); Hau adierazten diot neure jaun horri, nire berri izan
|
dezan
eta onez har nazan (J. A. Mujika); Ulertu nuen nahi ninduela higitu, harrotu, jalgi nendin (Aintziart); Mira eginda nengoela esan beharrik ez nuen Anton hartaz ohar zedin (Jimenez); Barandaren kontra bermatu zen ilara amaigabea pasa zedin (Saizarbitoria).
|
|
|
Ondorengoetan ere, nahitaez, eskuineko perpauseko aditz bera eman behar da ezabatutzat, perpausa ulertuko bada: Gizonak makila hartu zuen, eta haurrak harria; Zuk Parisera joatea hauta
|
dezakezu
eta guk hemen gelditzea; pertsona aldatzen da, baina eskuineko aditzaren aldi aspektuak berak dira. Aspektua mantenduz aldia aldatzen saiatzen bagara, berriro ere adibide zuzenak lortzen ditugu:
|
|
|
Ikus dezagun, argibide gisan, kantu ezagun hau: logale nauk eta jinen niza oherat. Irun
|
ezan
eta, gero, gero, gero, Irun ezan eta, gero, gero bai...
|
|
|
Ikus dezagun, argibide gisan, kantu ezagun hau: logale nauk eta jinen niza oherat. Irun ezan eta, gero, gero, gero, Irun
|
ezan
eta, gero, gero bai...
|
|
|
Bada beste esamolde bat ere, euskalki batzuetan aski arrunta dena: taberna edo arrandegia izen arruntak ere ezkutarazi
|
ditzakegu
eta honako hauek esan. Hori ikusten da ondoko adibideotan:
|
|
|
Baina Zokoako elizara biltzen direnak ez dira baitezpada Zokoa bertakoak: asko etortzen dira bazter herrietatik (Larzabal); Hemen bertan egon, baina serora bezalatsu biziz, ama obedituz, isiltasun eta otoitzari jarraikiz, lanari ere bai (Larzabal); Laugarrenaren hartzera nihor atrebitzen bada, zuetarik, jakina da bertan ithoko dudala (Goihetxe);[...] Sudurrak ez zezan, baina bertan senti nezan bihotza suharturik (Oihenart); Zeren ezin bat da niri atxeki
|
diezadazun
eta bertan iragaiten diuren plazerei zarfraizten (Pouvreau); Onak berriz hodeietan gora alegerarik aingeruen konpainian joanen dira bertarik (Etxeberri Ziburukoa); Bertan eskaintzen zitzaizkion laguntzat, eta abiatzen lanerat (J. Etxepare); Indar guziak bertan ezarriz nork erranen du gure ahala?
|
|
|
25.1.3a Aditzoinaren erabilera manatzen duten bi adizki analitiko koordinatzen direlarik, adizki laguntzaileetarik bat ezaba daiteke, aditzoina Ø bakarrik uzten dugula orduan: Ordu deno begiak idek
|
ditzagun
eta gisa hartarat berma (Hiriart Urruti gaztea); Hurbil zaitez eta sar atari hertsitik (Arkotxa). Gisa berean arazi oinarri duten bi egitura arazle juntatzen direlarik, lehen aditzak, arazi ezabaturik, aditzoinaren forma har dezake:
|
|
|
sartzen balitz, egin balu, sartuko litzateke, egingo luke. Baina aipatu ditugun bi balio horiek baino erabilera zabalagoa du ke atzizkiak; ahalerazko eta alegiazko formetan agertzeaz gain, aldi oraineko eta iraganeko laguntzaile guztiek har
|
dezakete
eta denbora aspektu modu perifrasi guztiekin konbina daiteke: sartzen dateke, ikusten duke, ikusi zukeen, sartuko dateke, ikusiko zukeen......
|
|
|
Ezer ez dakigu; Inor ez zaigu etorri; Ezer jakiten duzunean esan iezadazu, mesedez; Erleak nehor autsikitzen duenean... (Axular); Ezer entzun duzu nitaz?; Inorekin mintzatu zara zeure gaixotasunaz?; Inork jakitekotan, erretoreak jakingo du; Ezertan hasi baino lehen; Inork baino gehiago dakit nik; Inori eman baino nahiago du erre; Ezer baldin badakizu, esan
|
ezazu
eta abar.
|
|
|
Balizko suposizioa bideratzen duen egin
|
dezagun
eta horrelakoetan ere zerbait isiltzen dela dirudi (egin ezazu loteria tokatu zaizula). Hor ere azpian kontu egin edo horrelako predikatu egituraren bat dagoela esan daiteke.
|
|
|
Nahiz badiren eskiatu ren eredua segitzen duten idazleen adibideak ere: Jaunaren aurrean dantzatuko dut; Ez duela dantzatzen zortzikoan gaizki; Dantza
|
ezazu
eta horien pareko zenbait ageri dira literatura klasikoan. Eta gaurkoan ez dira falta:
|
|
|
Etxe bat egiteko modu askotako gaiak behar ditugu, ez bakarrik adreiluak, habeak, oholak, teilak, leihoak, ateak eta holakoak, zementua, burdina, iltzeak, ura, karea, etab. ere dira. Hizkuntzan ere berdin, badira osagai" nagusiak" dei
|
genitzakeenak
eta badira, nahitaez, beste elementu batzuk.
|
|
|
Morfologiari begiratuz gero, berriz, aditz klaseko hitzak" jokatu" egin ohi dira: josi, jostea, josiko/ ekarri, ekartze, ekarriko... baina baita josi diot, esan genezake, ekar
|
ditzagun
eta abar.
|
|
|
10 Hemen ere, gauza bera esan
|
dezakegu
eta ri buruz ere: adizki alokutiboekin erabiltzen da menderagailu erabilera horretan:
|
|
2023
|
|
|
Aginteak haiengana joko zukeen gai bat plazaratzeko beharra zuketelarik. Dibertsiorako tresna gisa balia
|
zezaketen
eta baita ere beste helburu batzuekin, behar izanez gero. Haatik, XVI. mendearen erditsu arte misterioak ere amateurren eskutik antolatzen ziren.
|
|
|
Alta, erregutu egiten dizut atsegina izatea Agur hau izan dadila mihian ezin eramana Irakurtzen ahal izan
|
dezazun
eta ez entzun. O zati gogorra dastatzen neketsua Zuri eta niri!
|
|
|
Baina otoi umore onez har
|
ezazu
eta indarra egin jateko.
|
|
|
Leku bakarti bat hautatu behar dut, Non nire oinazea, hitzik isildu gabe, Kanta
|
dezakeen
eta guziaz dibertitu. Plazer guziez, arduraz eta zainketa oroz, Zeren, dena galdurik, ez baitut deusen eginkizunik, Eta nire doluak malkoak baizik ez baititu behar.
|
|
|
Orokorrean, eskolako partaide guztiak (ikasle, irakasle, langile, guraso eta familiak) sustatzeaz ari dira gure hizlariok jardunaldian, eta inguru hurbilarekin, auzoarekin edo herriarekin inplikazioa bilatzeaz, eskola ez baita gizartean uharte bakartua. Ikastetxeak, aisialdiko eragileak eta familiak norabide berean aritzea ezinbestekoa da, elkarrekin jardunez, haur eta gazteek euskara nonahiko eta edozertarako hizkuntza har
|
dezaten
eta eskolako hizkuntza hutsa izan ez dadin, orain, oso maiz, gertatzen den bezala. Horrela erregistro ezberdinetan ezagutza eta gaitasuna erdietsiko dute, eta erabilerarako aukerak eskainiko dizkiegu.
|