|
2000
|
|
|
Zoratzear nago!
|
Ez
modu txarrean, e. Zoratzear nago Connemaran aurkitu dudan guztiarekin.
|
|
|
Hura zen primua eta herederoa, eta ni kateko bigarrena, eta bazirudien ezen naturaleza bera ere ados zegoela ordenamendu harekin, nor bere mailarako eta bere gradurako predestinaturik balego bezala, zeren mutil sendoa baitzen hura, harroin baten antzekoa, ni mehea eta arina nintzen bitartean; edo, bertzela erranik, enborra eta zentroa zen Mattin, eta ni adaska eta bazterra; hark zituen indarra eta boterea, nik hitza eta behakoa; hark bere bizia bizi zuen eta begi guztiak zituen gibeletik, eta ni begi haiei beha eta bizitzari beha bizi nintzen. Baina, naturalezaren partehartze badaezpadako hartaz gain, aitak edo amak, edo etxetik iragan ziren hiru prezeptoreek ere —don Frantziskok, jaun Marcelek eta aita Bartolomek, nork bere denboran— noiznahi den oroitaraziko ziguten, bertzenaz ere,
|
ezen
moduak eta moldeak zaindu eta guardiatu beharra zegoela, eta tratu hartan beti emanen zioten anaiari lehentasuna, bietan lehena zelako, Urbiain go hurrengo jaun eta markes balizko. Eta ni, ohitu egin nintzen azkenean... baina ez zailtasunik gabe.
|
|
2001
|
|
|
Madrilera gustura joango nintzateke.
|
Ez
modu honetan, ordea. Zerbait ikasiko nuke Madrilen.
|
|
2004
|
|
|
–Ezagutza ez da nahikoa, erabilerak hautu bat egitea eskatzen du, baina ezagutza derrigorrezkoa da, areago, derrigorrezkoa da denek ezagutzea. Hori oraindik ez da gertatu, eta ezagutza hamarretik zazpi edo zortzira igotzen ez den arte, erabilerak apurka egingo du gora, baina
|
ez
modu nabarmenean. Zer geratzen da?
|
|
|
Legetasunaren gizarte osagarria, halere, bizitzan bertan txertaturik dago.
|
Ez
modu formalean, jakina; bai, ordea, legetasunaren izaera materialean. Lege aldetik, euskararen erabilerari buruz, hau egiteko edo hori egiteko baldintzapen mugarik ez dagoela dioenak, zalantzarik gabe, zuhurkiago erreparatu luke zer esaten ari den:
|
|
2009
|
|
|
huraxe gertatu baitzitzaion Domingori, agidanean, Ada azpiratu zuenean ere garaile bezain garaitua sentitzen zela, nexka mende zuen arren haren mende balego bezala; paradoxa bat zen hura, dudarik ez, ar emeen arteko joko eta jarrera dialektikoen ondorio, bai baitzirudien ezen indarrak indar eza garaitu zuela, bai, baina indar ezak indarra garai zezan; lehen aldia zen hura? baina, handik aurrera ere, askotan bizi behar izango zituen antzeko esperientziak, eta
|
ez
modu etenean, lehen esperientzia hura bezala, baizik eta modu osoago batean: sexua eta indarra, apokalipsiaren zaldizkoak lauhazka ilbetezko behorren gainean; indarra eta sexua, erregeak gorputz garaituaz tronu bat egin eta bere aginte makila ezar zezan, haragiaren eremu eta zoko moko guztietan; gero, baina, haize ezti batek inguratzen zuen inguru guztia, baita azal leunak azal zakarra ere, ferekak eta laztanak nonahi, iratxo batek su bat pizten zuen bitartean bertigoaren auskalo zer kobazulotan eta auskalo zer hutsunetan, sexuan beti omen iratxo bat, bihurrikeriaren bat egiteko prest?, harik eta azal batuen astinaldiak eta azalen arteko zirkuitulaburrak itzaltzen ziren arte, gorputz garailearen burdina gorputz garaituaren sutegian urturik; jarraian, gudu zelaian geratzen ziren aztarnak, ikusi nahi zituenarentzat:
|
|
|
eta, hura guztia gutxi bazen, irri batzuk ere atera zizkion ustez irri egiten ez zekienari; horregatik behar zuen izeba Ernestinak triste, horregatik goibel; baina bazen beste zerbait: izebak, izan ere, ez zuen onartzen nola egin zuten haurraren ehorzketa, ez prozedura eta
|
ez
moduak; onartzen zuen haurraren istripua, onartzen zuen haurraren heriotza, baina ez ezkutuan bizi izan zena etxetik ezkutuan eramateko erabakia, hagitzez ere gehiago merezi baitzuen zoritxarreko haurrak: hilkutxa zuri bat, eta behar bezalako hiletak, anai arrebak ere presente, zer gutxiago!
|
|
|
semetzat zuèn iloba hura, ama haurdun zegoen, eta Benjamin Maria, beraz, jaio gabea? defendatu behar zuela, eta buruak, ez ziola aurre egin behar Nazariori auzi hartan,
|
ez
modu zuzenean bederen; azkenik, sabel buruen arteko oreka bilatzen zuela, honela esan zien Domingoren anai arrebei, serio:
|
|
|
Nerabeen uzkurtasuna sexuari buruz gurasoekin mintzatzeko orduan, eta alderantziz, ez ote da erdi biologikoa? Edozertaz eta guztiaz mintzatzea ona dela psikologo batzuek zabaldu dute, baina
|
ez
modu desinteresatuan, mintzatu behar aizun horri esker bizi baitira. Ordea, ez al da dotoreago, garbiago, osasuntsuago, euskal usadio zaharra:
|
|
|
Izeba Ernestina ongi ohartu zen hartaz: magalak esaten zion –eta bere sabelak, azken batean– semetzat zuèn iloba hura –ama haurdun zegoen, eta Benjamin Maria, beraz, jaio gabea– defendatu behar zuela, eta buruak, ez ziola aurre egin behar Nazariori auzi hartan,
|
ez
modu zuzenean bederen; azkenik, sabel buruen arteko oreka bilatzen zuela, honela esan zien Domingoren anai arrebei, serio:
|
|
|
Egoera hartan, beste kasu bat zen izeba Ernestinarena, hura baitzen, itxura batean, pozik ez zegoen bakarra; aldiz, triste eta goibel zegoen, bihotzean oinazezko ezpata bat sarturik, hainbat koadrotako Dolorosa sufrituen antzera; izan ere, urte erdiz bizi izan zen haurrarekin; zuèn guztia eman zion, bere berezko ama balitz bezala; haurrak inoiz eman izan ziòn nazka muxurik eta besarkadarik samurrenetan urtzen ahalegindu zen, ahalegindu ez ezik lortu ere bai noizean behin... eta, hura guztia gutxi bazen, irri batzuk ere atera zizkion ustez irri egiten ez zekienari; horregatik behar zuen izeba Ernestinak triste, horregatik goibel; baina bazen beste zerbait: izebak, izan ere, ez zuen onartzen nola egin zuten haurraren ehorzketa, ez prozedura eta
|
ez
moduak; onartzen zuen haurraren istripua, onartzen zuen haurraren heriotza, baina ez ezkutuan bizi izan zena etxetik ezkutuan eramateko erabakia, hagitzez ere gehiago merezi baitzuen zoritxarreko haurrak: hilkutxa zuri bat, eta behar bezalako hiletak, anai arrebak ere presente, zer gutxiago!
|
|
|
horregatik sentsazio hura, lotan zuèn zerbait orduantxe piztu balitzaio bezala, plazer iturri oparoak baitziren, antza, indarra eta sexua, sexua eta indarra, Domingok ez baitzuen epe labur hartan besterik sentitu; arraren indar indartsua eta emearen indar indargabea, indarrez hustutako indarra, indarra bera baino indartsuagoa izan zitekeena: ...uenean ere garaile bezain garaitua sentitzen zela, nexka mende zuen arren haren mende balego bezala; paradoxa bat zen hura, dudarik ez, ar emeen arteko joko eta jarrera dialektikoen ondorio, bai baitzirudien ezen indarrak indar eza garaitu zuela, bai, baina indar ezak indarra garai zezan; lehen aldia zen hura... baina, handik aurrera ere, askotan bizi behar izango zituen antzeko esperientziak, eta
|
ez
modu etenean, lehen esperientzia hura bezala, baizik eta modu osoago batean: sexua eta indarra, apokalipsiaren zaldizkoak lauhazka ilbetezko behorren gainean; indarra eta sexua, erregeak gorputz garaituaz tronu bat egin eta bere aginte makila ezar zezan, haragiaren eremu eta zoko moko guztietan; gero, baina, haize ezti batek inguratzen zuen inguru guztia, baita azal leunak azal zakarra ere, ferekak eta laztanak nonahi, iratxo batek su bat pizten zuen bitartean bertigoaren auskalo zer kobazulotan eta auskalo zer hutsunetan –sexuan beti omen iratxo bat, bihurrikeriaren bat egiteko prest–, harik eta azal batuen astinaldiak eta azalen arteko zirkuitulaburrak itzaltzen ziren arte, gorputz garailearen burdina gorputz garaituaren sutegian urturik; jarraian, gudu zelaian geratzen ziren aztarnak, ikusi nahi zituenarentzat:
|
|
2010
|
|
|
Ama, beraz, oroimena galduz joan zen,
|
ez
modu lineal batean, biharamuneko eguna bezperakoa baino argiagoa izan zitekeen aldika?, baina bai modu nabarian: nabaritasunaren seinaleak ziren amak egiten zituèn gauza ezohiko bezain deigarriak, gero eta ugariagoak, amaren bilakaera goitik beherakoa berresten zutenak; batzuk adierazi dizkizut jada, Damaso, baina zerrenda ez zait agortu, eta beste batzuk ere emango dizkizut aditzera?
|
|
|
Gero, nire sentimendua oso ondo ulertzen zuela erantsi zuen, berak ere izan zuelako, urte batzuk lehenago, antzeko esperientzia bat: alegia, neska bat maite izan zuela, bihotz bihotzez, baina neskak bera ez, edo
|
ez
modu berean, bederen. Biok ere oinazean lagun, hortaz, kidetasun horrek kontsolamendu eskasa ematen zidan baina.
|
|
|
Ama, beraz, oroimena galduz joan zen,
|
ez
modu lineal batean —biharamuneko eguna bezperakoa baino argiagoa izan zitekeen aldika—, baina bai modu nabarian: nabaritasunaren seinaleak ziren amak egiten zituèn gauza ezohiko bezain deigarriak, gero eta ugariagoak, amaren bilakaera goitik beherakoa berresten zutenak; batzuk adierazi dizkizut jada, Damaso, baina zerrenda ez zait agortu, eta beste batzuk ere emango dizkizut aditzera... zuk zeuk ere berriro oroit ditzazun, besterik ez bada ere.
|
|
2011
|
|
|
Ez du bururik jasoko harik eta funtzio formalen prestigio soziala bereganatzen ez duen arte. Baina
|
ez
modu periferikoan eta baztergarrian, gurean gertatu den bezala, baizik eta modu hegemonikoan: alegia, bizitza politiko, ekonomiko eta sozialaren gune hegemonikoetan txertatuta.
|
|
|
Ez zekiten ondo zer egin bildutako informazioarekin eta bilera bat baino gehiago egin zen polizia etxean. Azkenean, Martinekin hitz egitea erabaki zen, baina
|
ez
modu ofizialean.
|
|
|
Jendeari buruz hainbat eta hainbat datu zegoen folio haietan. Kaxak Ibañezen eskuetara heldu ziren eta betebehartzat hartu zuen bertan zegoena aztertzea,
|
ez
modu zehatzean, baina gutxienez gainbegiratu batzuk ematea.
|
|
2012
|
|
|
–Bai, bai, hori da. Eskaera argienak ezker abertzaletik eta barne ministeriotik datoz,
|
ez
modu ofizialean, noski. Baina orduan muturreko ideiak defenditzen zituzten askok, orain ideia epelak eta kargu txukunak defenditzen dituzte.
|
|
|
Azkenean, erabaki nuen ez burubidez ez jardunbidez,
|
ez
modu batera ez bestera, ez zitzaidala komeni istilu horretan neure burua nahastea. Nire eginkizuna zela, nola edo hala, haiengandik ezkutatzea, eta arrasto txikiena ere ez uztea haiek jakin zezaten uhartean izakirik bizi zela, giza itxurakorik alegia.
|
|
2013
|
|
|
eguzkia, ilargia eta izarrak; ibaiak, lakuak eta itsasoak?; aniztasun horretan, ordea, bat eta bakarra da Allah, eta Bataren baitan bat egiten dute eguzkiak, ilargiak eta izarrek, ibaiek, lakuek eta itsasoek? Gauza guztiak ez daude, baina, ez neurri
|
ez
modu berean erlazionatuta: imanak burdin hautsa erakartzen du, konparazio batera, eta ez harri kozkorrak:
|
|
|
Abdel Haqqek musika ikasi nahi zuen, eta ederki ikasten ari zen, lauta jotzen, bertzeak bertze?, jakintza akademiko bat oinarri, gero eta teknikoagoa. Omarrek, berriz, ez zuen musika ikasteko asmorik?
|
ez
modu akademikoan bederen?, baina zainetan zeraman: ikustekoa zen nola ahopekatzen zuen kantaren bat edo bertze, autobusean zihoanean, errate baterako, edo bakarrik zegoenean?, edo nola errezitatzen zituèn osaba Tayyebek irakatsi zizkiòn otoitzak, osabak berak bezain ongi errezitatu ere?
|
|
|
eguzkia, ilargia eta izarrak; ibaiak, lakuak eta itsasoak...; aniztasun horretan, ordea, bat eta bakarra da Allah, eta Bataren baitan bat egiten dute eguzkiak, ilargiak eta izarrek, ibaiek, lakuek eta itsasoek... Gauza guztiak ez daude, baina, ez neurri
|
ez
modu berean erlazionatuta: imanak burdin hautsa erakartzen du, konparazio batera, eta ez harri kozkorrak:
|
|
2014
|
|
|
Orain hazixeak ditut berriro kizkurrak eta lehorrak garondoko tximak, komunean gauzatu beharrekoa amaitzear da, atzera jantzi ditut etxeko arropak baina ez pijama, nik bien artean desberdintzen dut-eta, pijama ez dut lotarako besterik ipintzen, esna nagoenean ezin dut sufritu darion loaren nagikeria epel hori, berdin du orain dela zenbat erabili duzun, erantzi duzun, eskegi duzun: berriz janzteko momentuan, edozein delarik ere, badatorkizu beste behin goxotasun nardagarri hori azala besarkatzera, pijama soinean eramateak neure mutur nihilistenera bortxatzen nau, baina
|
ez
modu kultuan, ez naiz irakurtzen edo eztabaidatzen edo sinfonia ilunak entzuten hasten, kontua da ohetik altxatu eta pijama kentzen ez badut ez naizela zinez konorteratzen, ez dudala ezer egiten, neure burua sofara zigortzea baino, telebistako zaborra irenstera ezein galbaherik gabe eta aitortu ditzakedan baino ordu gehiagoz, izan ere, making a long story (very) short: zertarako egin zerbait eta zertarako egin edozer, finean oro akabatuta badago?
|
|
|
Bada bere irudimenean berritu ezin dituenik? Ospitalean inoiz ez didate esan, joan naizenetan, inoiz
|
ez
modu horretara, baina badakit horixe pentsatzen dutela, begiradengatik, egiten dizkidaten galderengatik, etxera bidali aurretik agintzen didaten lasaigarriagatik. Elektrokardiograma beti da normala, itxuraz.
|
|
|
Pozik joan izanaz.
|
Ez
modu arrazional batean, nire barruko zulo bat, beldur bat agian, bete izan banu bezala baino.
|
|
|
Parisen larrua lehen aldiz jo zutèn hartan ere, halaxe aritu zitzaion Anbroxio, zoko moko orotarik, esku mihiak orain bide batetik zeramatzala eta orain aurkakotik, harik eta Felisaren lepora iritsi eta, Drakula berraragitu bat balitz bezala, hortzak sartu zizkion arte? baina
|
ez
modu zakarrean, emaztea odolgabetzeko asmoz, ezta modu belaxkan ere, hiruzpalau egunetan eraman zituen Felisak hiruzpalau marka ubelxka, aurreko hortzen arrasto?, sentitzeko moduan baizik: hain sentitu zen Felisa, Anbroxiok egindako hozkadaren ondorioz, atseginez gainezka, non ordura arte isilik egon izan zena honela mintzatu baitzen:
|
|
2015
|
|
|
Idazten nola hasi nintzen bezalako galdera sinple batek ur handietara eraman gaitzake, horren atzean baitaude literatura bera zer den, edo zertarako den, edo zergatik sortzen den bezalako auzi luze bezain korapilatsuak, guk gehiago endredatzeko ez gogorik
|
ez
modurik ez dugunak; hala ere, galdera horixe egiten diot neure buruari, zerk bultzatu ote ninduen eskolan agindutako idazlanez kanpoko zerbait lehenengoz idaztera. Oker ez banago, maitasunezko olerki batzuk izan ziren lehenengo haiek, erdaraz eginak noski, euskaraz idaztea ez zitzaidan bururatuko, ezta egin zitekeenik ere seguruenik.
|
|
|
Behin edo behin kontatu izan dut uda partean idatzi ohi ditudala azken aldian nire liburuak. Orain dela bi uda, 2000koan hain zuzen, Errekarteko koadernoa idatzi nuen, urte horretako irailean amaitu nuena; testu baten barrunbeetan buru belarri ari zarela, beste idazlan batzuetarako ideiak pizten zaizkizu tarteka, orduan horretarako astirik
|
ez
modurik ez baduzu ere. Liburu asmo berri baterako oharra utzi nuen idatzita irail horrexetan, Errekartekoa amaitu berritan; koaderno hori nire jatorriari buruzko hausnarketa oroitzapen antzeko bat zen, baina, gure jatorria genetikoki beti bitan banatzen bada, nik erdi bakarrari egin nion kasu ordukoan:
|
|
|
Mito horren arabera, 164 jainkoek Prometeo eta Epimeteo bi anaiei izaki bizidunen artean dohainak banatzeko eskatu zieten. Horrela egin zuten, baina
|
ez
modu oso orekatuan, gizakiak ahaztu baitzituzten. Gu biluzik eta babesik gabe geratu ginen, ez baikara oso indartsuak, ez arinak, ez hegadunak.
|
|
|
Ez dut esan nahi Huxley Orwell baino hobea denik.
|
Ez
modu lehorrean behintzat. Soilik Fukuyamaren pare bat ideia hartzen ari naiz, ongi egokitzen zaizkielako nire asmoei.
|
|
|
–Badakit, dio Carmek hausnarrean bezala?, badakit. Ez dugu hilezkortasunik merezi,
|
ez
modu honetan behintzat.
|
|
|
baina
|
ez
modu berean: bata lehenengo binetan
|
|
2016
|
|
|
–Ez, ez da hori; bueno, bai, hori da, horretaz hitz egin dugu, noski, agian
|
ez
modu horretan, zehazki, baina. A, badakit!
|
|
2017
|
|
|
Ez gara jaiotzen aske, alemaniar, emakume, beltz, frantses edo aberats; ugaztun jaiotzen gara. Ugaztun; gero (zorte pixka batekin), norbanako autonomo bilakatuko gara, indibidualki hautatzeko gai ez
|
ezik
modu kolektiboan boteretzeko eta askatzeko kapaz, menderakuntzarako botere teknikak politizatuz. Demokratizazioa ez dute ekartzen moraltasun unibertsalak eta arrazionaltasun indibidualak, ez, demokratizazioa ekartzen dute otzantasun eta obedientzia mekanismoek, bai eta mekanismo horien berorien aurkako borroka politikoak, eta horregatik doaz eskutik boteretzea, kontrola eta hertsapena; izan ere, gorputz bat gorputz diziplinatua da gorputz hori erabili, eraldatu eta bikaindu badaiteke.
|
|
|
–Bai, baina
|
ez
modu ilegalean. Itxuraz, Pedro Iparragirre ere cielinoa zen.
|
|
|
Tankera ona hartu zion Iñakiri. Gustukoa izan zuen, baina
|
ez
modu hartan.
|
|
|
–Ez hain azkar, eta
|
ez
modu horretan. Infekzio fokuak ia perfektuak izan dira:
|
|
2018
|
|
|
Baina Herculineri eta haren maitale Sarari buruzko erreferentzia ere bada, haiek ere literalki banatzen baitira eta bide guztiz desberdinetatik baitoaz. Baina beharbada Herculine Foucaulten paraleloa ere bada nolabait ere,
|
ez
modu literalean, baizik eta batak eta besteak literaltasuna auzitan jartzen duten neurrian, bereziki sexu kategoriei dagokienez.
|
|
|
Bai «gizonen» eta bai «emakumeen» kasuan, halako baieztapenak egiten direnean generoaren kontzeptua identitatearen kontzeptuaren menpe jarri ohi da, eta horrek pentsarazten du pertsona bat genero batekoa dela eta hala dela bere sexuagatik, bere buruaren pertzepzio psikikoagatik eta ni psikiko horren adierazpideengatik, nagusiki desira sexualagatik. Testuinguru aurrefeminista horretan, generoa sexuarekin nahasten da (sinplekeriaz,
|
ez
modu kritikoan), ni gorpuztuaren printzipio bateratzaile gisa funtzionatzen du, eta batasun horri eusten dio «kontrako sexu» baten aurrez aurre. Era berean, suposatzen da beste sexu horrek pareko (baina aurkako) barne koherentzia duela sexuaren, generoaren eta desiraren artean.
|
|
|
Alde zaharrean Karlosek zeukan ganbara estudio txikian gustura bizi ziren biak, baina nekez sartuko ziren haurrarekin, haren sehaskarekin, gurditxoarekin... Eta Kopenhagen etxe handiagoren bat topatzea ez zen erraza izango,
|
ez
modu onean behintzat.
|
|
|
Nik sekula sentitu ez dudan itomen hori.
|
Ez
modu horretan, behintzat.
|
|
2019
|
|
|
–Eta balitekeelako aurrekoaren eta zure beharrak desberdinak izatea. Gogoratzen dut garai batean parrandan lagun batek beti ateratzen zuela gaia eta pisutsua egiten zitzaidala; ez zen momentua,
|
ez
modua?.
|
|
|
baina
|
ez
modu berean.
|
|
2021
|
|
|
Ez, desberdinak dira. Euskal literaturan eta euskal idazleengan joera bat dago antisentimentalismorako, anbiguotasunerako, gauzak ez direla
|
ez
modu batean ez bestean esateko; heldugabetasun maila bat dago gizarte patriarkaletan, eta gurean ere bai; heldugabetasun hori generoan ikusten da askotan. Niretzat heldugabetasuna da pentsatzea miresgarriagoa dela pertsona handi baten itzala erakustea, pertsona miresgarri hori nolakoa den behatzea baino.
|
|
|
Hamabost urterekin, alargun itxura hartu zuen norbaitek bere katutxo persiarra pozoitu eta gero. Sei hilabetez egin zuen negar harengatik,
|
ez
modu nabarmenean, baizik ahotsa beheratuta eta isilka. Aita hil zitzaionean, katutxoaren sei hilabete haien ondoren, doluak etenik gabe jarraitu zuen.
|
|
2022
|
|
|
Orduan txantxa bat bezala hartzen zuen, edo zuten, baina ipuingintzaren inguruko eztabaidaren egun horretatik aurrera Elenak sentitu zuen ez zela gehiago hala izango,
|
ez
modu berean behintzat. Eta ez zizkion gehiago kontatu Koldori ikasle haren ingurukoak.
|
|
|
–Ez –erantzun zion Bakarnek zalantzarik egin gabe– Tira, Eñaut, azkenerako maite zintudan, baina...
|
ez
modu horretan. Horregatik utzi zintudan.
|
|
2023
|
|
|
–Ixo, Mark –moztu dio– Ez da unea,
|
ez
modua horretaz mintzatzeko.
|