|
2005
|
|
|
Zeukan asmoa irakurri diote eta hala ere joaten utzi? Baina atzetik zituenak CNIkoak baziren, espainolak alegia, zergatik utziko zioten alde egiten, eta utzi
|
ez
eze han duen hizkuntza irakatsi. Nor da benetan honen guztiaren atzetik dabilena?
|
|
|
Eta esango luke ideia horrek ez duela indarra hartu barruak eskatzen diolako, besterik gabe. Senak diotson zerbait da, bere bihotzean
|
ez
eze, burmuinetan errotu den ideia.
|
|
2008
|
|
|
Egin dugu gaur ere, baina utzi ditugu ohitura arriskutsuok, ezustekoren bat gertatu baino lehen. Abereren bat harrapatzea geuretzako arriskutsu eta ugazabarentzat deskalabru itzela izan daiteke; abereak
|
ez
eze pertsonak ere badabiltza bidean, oinez eta argirik gabeko bizikletetan. Umeren bat edo beste ere bai, baina lotarako ordua dator:
|
|
|
Beste herri batzuk ere bisitatu ditugu, tuaregak azkenak. Nabarmena da herri beltzekiko aldea, azalean
|
ez
eze, kulturan, etxean, eta idazkeran ere, noski, inguruotan idazten den hizkuntza bakarrenetakoa tamasheka izaki.
|
|
|
Ume batzuk daude inguruan eta frantsesezko mapa berria dago arbelean. Mendebaldar jantzitako gizonak atarian azaldu digunez, eskolan dogoneraz egiten dute lehen urte bietan, berba
|
ez
eze idatzi ere bai, hirugarrenean frantsesez hasten dira, eta gero dator ingelesa.
|
|
|
Enric katalana ezagutu dugu bertan, hona ezkondu zenean zabaldu zuen ziberkafea eta hari esker dabil horren indartsu Vilawebeko Casamanceko gunea. Gazteleraz
|
ez
eze, zenbait kontutan, frantsesez baino informazio gehiago topa daiteke katalanez ere Casamanceri buruz. Eta horrelako kontu askotan ohi denez, pertsona bakar bat dago atzean.
|
|
|
Sasoi hartan Casamancen
|
ez
eze Afrika osoan ere nabarmendu zen kolonialismoaren aurkako borrokalaria Aline Sitoe Diatta izan zen. 1920an jaio zen Kabrousse n; Dakarren neskame egon ostean, herrira itzuli eta Europako gerra gainean zutela, bakean bizitzeko eskubidea aldarrikatu zuen.
|
|
|
Inbidia ematen dit Xixok bizitzako txikikerietan zelan gozatzen duen, ikasteko gogobizi horrek. Txosnara joan eta tea
|
ez
eze, te ontzia ere eskatu die, geuk prestatzeko, erritual osoa betez: sua piztu, ura bota, te belarra sartu, edalontzira tea isuri eta atzera ere ontzira, horrela behar beste, tea ondo nahastu arte.
|
|
|
Tintane herriaren parean iparraldeko harkaitzek oso forma bitxiak eratzen dituzte. Konturatu gara ohitu garela honezkero basamortuko landaredira, palmondoak
|
ez
eze, bestelako zuhaitzak ere ugalduz doaz eta ezin gorde geure poza.
|
|
|
digu bedik herriaren laguntzarako. Kutxa komunera omen doa, bertako zereginetarako
|
ez
eze, beste sei herri bediketarako ere bai. Bostehun lagun bizi dira Iwol en, denak herria sortu zuten lau familiatik eratorriak:
|
|
|
nagusiki musulmana da Mali ere, baina erabat desberdina begitandu zaigu hemengo islama: emakumeen jantziak, aurpegia
|
ez
eze gorputzeko hainbat atal ere agerian, iparrean. Magrebean zein Mendebalde kristauan, bularrarekin dugun obsesiorik gabeko naturaltasuna, seinari edozein lekutan titia emateko, kasu.
|
|
2011
|
|
|
Adierazpen horiek osatzeko, Garellanoko kasernan
|
ez
eze, Burgosen eta Irunen egin du Jose Santosek modua, artxibo giltzatuak arakatzeko; ez behin edo behin eskupeko beltz eta garestiren bat egokia den mahaiaren gainean pausarazi gabe.
|
|
|
Sabai uger horretan, gogorapen eta bizipenak ari da biltzen begi belarri. Zangoa
|
ez
eze, iragana eta oraina begitantzen zaizkio aspaldion motz, eta hotz.
|
|
|
Hogeita hamazazpian, militar espainiarrek Jazinto aldi neurgaitz baterako kendu ziotenetik, eta gauzak zeharo nahasi eta konplikatu zirenean etxean nahiz herrian, umeei
|
ez
eze, hurbilekoei kateatuta eman zituen egunak eta asteak Mariak. Hilabeteak.
|
|
2013
|
|
|
Arerio handienari bezala ihes egingo ziona. Elizabethek hala uste izan zuen behintzat?, orain, ustekabeko enkontru honetan, ezin gogotsuago ageri zen harremanari eusteko, eta, euroi bioi bakarrik zegokien auzi horretan bere oniritzia desegokiro azaldu gabe, edota jokamolde berezirik ezertan ere erakutsi barik, Elizabethen lagunen onespena eskatzen zebilen, eta deliberatuta zegoen bere arrebari haren ezaupidea ematera. Hain gizon harroa hala aldatzeak harridura
|
ez
eze esker ona ere sortzen zuen..., izan ere, maitasunari, maitasun gartsuari egotzi beharrekoa zen; eta, maitasuna zen aldetik, sentimendu horrek ez zion Elizabethi inongo desatseginik eragiten, bultzatu beharreko inpresio bat baizik, joera hori ondo zehaztuta ez bazuen ere. Begirunea, ongura, esker ona zion, zinez axola zitzaion gizonaren ongizatea; eta bakarrik jakin nahi zuen ea noraino gura zuen berak, Elizabethek, ongizate horretan esku izan, eta noraino lagunduko zuen bion zorionerako bera bere ahalmenaz baliatzeak, senak artean ere ahalmen hori bazuela esaten baitzion?
|
|
2016
|
|
|
–Jakina, gurasoak aurkitzeko
|
ez
eze, orain agurea topatzeko.
|
|
2017
|
|
|
Egun gutxitako kontua zela. Gudariak
|
ez
eze, hainbat zibil hil zituztela, eta beste hainbat bortxazko lanetara derrigortu. Lehengaien eskasia gero eta nabarmenagoa zela inguruetan.
|
|
|
Azkenean, kontsolu aborrigarri honetara iritsi nintzen: heriotza hura, beharrezkoa
|
ez
eze, ona ere bazen.
|
|
|
Bizkaian batzuk
|
ez
eze, bitzuk ere esaten da: antiojo bitzuk, betaurreko pare bi?; praka bitzuk, praka pare bi?.
|
|
|
a) Sartaldekoa. Matxitxako eta Otxandioren mendebaleko eskualdeak
|
ez
eze, Busturialdea eta Otxandio bera ere bertan sartu zituen.
|
|
|
Adizkietako dx ahoskeraren eremua zabalagoa da hitzetakoa eta partizipioetakoa baino: Mungialdean, Busturialdeko itsasbazterrean eta Otxandion
|
ez
eze, Lea ibarrean eta Durangaldean ere bada. Itsasbazterrari dagokionez, Bakio eta Lekeitio bitartean dago.
|
|
|
lotsa euki, lotsa eduki?; bildur euki, beldur eduki?; jateko gurea euki, jateko nahia eduki?. Gaur egun, mendebalean
|
ez
eze, erdialdeko euskalkian eta Sakanan ere indartsu dago eduki.
|
|
|
beste urrats bat egin da: erdal maileguetan
|
ez
eze, jatorri euskaldunetakoetan ere au esaten da. Horren lekuko dira aldau, aukerau, banau, eskau, esnau, lotsau, urrau, zorau, zulau gisakoak.
|
|
|
Datibo pluralean
|
ez
eze, adizkien pluralean ere ei/ ai aldaerak daude Orozkon. Hona NOR saileko pluraleko 2 pertsonako batzuk:
|
|
|
Zabalagoa da kazkallu/ kizkellu/ kizkallu/ kizkillu aldaerarena: sartaldean
|
ez
eze, Busturialdean ere bada. Bizkaiko ipar sartaldeko hizkera askotan eta Busturialdeko batzuetan esaten da girrintzi; Mungialdeko herri batzuetan (Gamiz Fika, Fruiz, Arrieta) eta Txorierriko ekialdean (Derio, Lezama, Larrabetzu) geltxo.
|
|
|
Bage aldaera eremu zabalekoa izan da: mendebalean
|
ez
eze, Hego Euskal Herriko beste hizkera askotan ere bada edo izan da. Dena dela, berezia da hortik sortu den barik (< bagerik):
|
|
|
Bizkai gehieneko aldaera; Durangaldeko ekialdean (Abadiño, Atxondo, Elorrio, Zaldibar, Berriz) ez bestean erabiltzen da. Pertsonekin
|
ez
eze, haragiarekin ere baliatzen da: okela zala (anton. okela biguna, samurra).
|
|
2018
|
|
|
Musulman ez sunniten artean, badira kurdu xiitak Irango Kermanshah en. Turkian berriz, 15 milioi alevi daude (xiismoaren oso adar sinkretiko eta heterodoxoa); sektore ezkertiar eta laikoak izan ohi dira, eta kurduak
|
ez
eze, badira turkiar aleviak ere.
|
|
|
Egun eurena ere badena, noski, ospakizun eta familia topaketa askok tradizio musulmanean baitute oinarria, baina ahaztu gabe halaber eskualde osoan eta herri irandarretan eguzkia eta sua gurtu izan dela. Turkiak luzaroan debekatutako Newroz udaberriko jaia, esaterako, kurduek
|
ez
eze, hainbat herri irandar eta turkiarrek ospatzen dute Asia erdialdean, Azerbaijanen zein Iranen esaterako. Kurduentzat Kawa errementariaren mitoa berpizteko balio du:
|
|
|
Hari esker dekozu aukerea gaur egun talotegi hontan jateko eta edateko dagozanak ahoratuteko. Barruko bidaia sintetiko eta faltsu horreei iges eiteko atxurra hartu zauen berak une baten, eta tira, horreri esker jakin izan zauen beste bide bat bilatuten, bere buruarentzako
|
ez
eze, haustura baten bila genbilzan beste batzuentzako be bai. Tira, bizitzan merezi dauan guztia lez, askok alkar aberastuz ein dogun bidea izan da, baia, neurri baten, asko zor dotsagu berari.
|
|
2019
|
|
|
–jo du ukabilarekin mahaia?. Tinbrea
|
ez
eze, arrena ere ipiniko zenidakete zuek kontrolpean edukitzeko! Baina ni ez naiz sasiko ahuntz zaharra!
|
|
2020
|
|
|
2019ko udazkenean, pentsiodun talde batek 400 kilometrotik gorako oinezko martxa bat egin zuen Bilbotik Madrilera pentsio publiko duinak eskatzeko, eta, 2020ko urtarrilaren 30ean, bat egin zuten lan, pentsio eta bizitza duinen aldeko greba orokorrarekin. Bi urteko bidea egin eta gero, 2020ko lehen hilabeteetan Bilbon
|
ez
eze Hego Euskal Herriko ehun bat herritako plazetan ere elkartzen jarraitzen zuten oraindik ere astelehenero astelehenero 13.000 pertsona inguruk. Presentzia publiko jarraitu handienetakoa daukan mugimendu bat bihurtu da.
|
|
|
lehendik zetorren eskema diglosiazale bat (hots, informazioa erdararekin lotzen duena, euskararekin baino askoz gehiago) indartu egingo zen azken hilabeteetan. Horretan ETBk krisiari eman dion erantzunak
|
ez
eze, euskal erakundeetatik eman zaionak ere zerikusia izan du, nabarmena izan baita COVID inguruko informazio instituzionalak izan duen izaera diglosikoa. Komunikazio espazioan nazioa eratzeko informazioaz gain bestelako arloak ere garrantzitsuak izan arren (aisialdia, kirolaren inguruko nortasun eraikuntzak, eta abar), ezin da ahaztu informazioak oraindik ere (eta krisi honetan gehiago) oso garrantzi handia duela nazio baten eraikuntzan.
|
|
2022
|
|
|
Kanpoko estatuetatik
|
ez
eze, kurduerak barrutik ere badituen arazoetako bat batasun falta da. Ataturkek turkiera alfabeto latinora ekarri zuen legez, Iparraldeko kurduek ere gure alfabeto berean idazten dute, eta kurdu gehienek darabilten kurmanji aldaera.
|
|
|
Era berean, gobernuak irekitako zirrikitu estuak zabaltzeko asmoz –ordu gutxi batzuk astean, hamar ikaslek eskatu behar dute gutxienez irakaskuntza, eta ez du balio ikasketen batez besteko kalifikaziorako–, kanpaina batean dihardute kurdueraren aldeko elkarteek 2021etik, gurasoek seme alabak kurduerazko hautazko eskoletan matrikulatu ditzaten. #KurdîHilbijêre traolarekin (Hautatu kurduera), oso arrakastatsua izan da kanpaina; HDPk
|
ez
eze oposizioko alderdi kurduek ere babestu dute.
|
|
|
Siriako ipar mendebaldean dago Afrin, Alepotik oso hurbil, gainerako eremu kurduetatik bereizita eta Mediterraneotik kilometro gutxira. Izan ere, Turkiako muga iparraldetik
|
ez
eze mendebaldetik ere badu Afrinek. Etnikoki oso eskualde homogeneoa zen, erabat kurdua, gehienak musulman sunitak, baina baziren komunitate alevi eta yazidiak ere.
|
|
|
Siriako kurduen artean
|
ez
eze, kanpoko kazetari eta ikertzaileen artean ere gutxi lantzen zen gaia. Besteak beste, oso zaila zelako bertan lan egitea.
|
|
|
PDKI eta Komalaren arteko zatiketaz gain, mugaz bestaldeko (Irakeko) kurduekin ere gatazka izan zen. Saddam Husseinek, Teheranen aurkako politika
|
ez
eze, Irakeko kurduen aurkakoa ere bizkortu zuen, eta bai Masud Barzaniren KDPk –Mustafa Barzaniren semea, hura 1979an hil baitzen–, bai Jalal Talabaniren PUKek Iranen laguntza interesatua jaso zuten; hala, Ghassemlou eta jarraitzaileak kausa handiagoaren mesedetan abandonatuta geratu ziren. Hiriak eta herriak galduta, mendietatik gerrilla gerran jarraitu zuten.
|
|
2023
|
|
|
Iñaki Etxaniz, Julen Lezamiz, Aingeru Astui, Jean Jaques Galy, Bene Markaida, Aitor Miñambres eta Jose Luis de la Granja. Eta eskerrak, bihotzez, nire mezu bonbardaketak estoizismoz pairatu
|
ez
eze, prestu eta leial erantzutearren Iñaki Goioganari.
|