|
2002
|
|
|
Pentsa dezagun hitz
|
ez
estandarrak ezagutu nahi direla. Adibidez, b d g/ p t k motako aldaketak, hitz hasieran eta bokalaren aurrean.
|
|
|
Sarrera lexiko diren morfema
|
ez
estandar hauek dagokien estandarrari lotuta daude datu basean, forma egokira bidali eta zuzendu edo normalizatu ahal izateko (jardun [ADI]: ihardun, adjektibo [ADJ]: adjetibo, etab.).
|
|
|
Forma hauek azpilexikoekin lotzen dira eta, sistema aberasturako esportazioa burutzen denean, forma
|
ez
estandarrak gehitzen zaizkie forma estandarrei.
|
|
|
Lexiko itzultzaileen aukerei etekina atereaz, forma estandarra agertuko da ezkerraldean eta
|
ez
estandarra eskuinaldean. Horrela, analisia egiten denean, erregelak aplikatuko dira morfema estandar eta ez estandarrekin, baina analisia beti estandarra izango da.
|
|
|
Lexiko itzultzaileen aukerei etekina atereaz, forma estandarra agertuko da ezkerraldean eta ez estandarra eskuinaldean. Horrela, analisia egiten denean, erregelak aplikatuko dira morfema estandar eta
|
ez
estandarrekin, baina analisia beti estandarra izango da. Forma ez estandar bat analizatu ondoren sorkuntza egingo bagenu, sistema honekin forma estandar eta ez estandarrak lortuko genituzke; aldiz, sorkuntza sistema estandarraren bidez egiten bada, dagokion forma estandarra bakarrik eskuratuko dugu.
|
|
|
Horrela, analisia egiten denean, erregelak aplikatuko dira morfema estandar eta ez estandarrekin, baina analisia beti estandarra izango da. Forma
|
ez
estandar bat analizatu ondoren sorkuntza egingo bagenu, sistema honekin forma estandar eta ez estandarrak lortuko genituzke; aldiz, sorkuntza sistema estandarraren bidez egiten bada, dagokion forma estandarra bakarrik eskuratuko dugu. Ezaugarri hau erabiltzen da Xuxen zuzentzaile ortografikoan zuzenketak egiteko ere.
|
|
|
Horrela, analisia egiten denean, erregelak aplikatuko dira morfema estandar eta ez estandarrekin, baina analisia beti estandarra izango da. Forma ez estandar bat analizatu ondoren sorkuntza egingo bagenu, sistema honekin forma estandar eta
|
ez
estandarrak lortuko genituzke; aldiz, sorkuntza sistema estandarraren bidez egiten bada, dagokion forma estandarra bakarrik eskuratuko dugu. Ezaugarri hau erabiltzen da Xuxen zuzentzaile ortografikoan zuzenketak egiteko ere.
|
|
|
6.2.2 Erregela
|
ez
estandarrak
|
|
|
Erregela
|
ez
estandar berriak, paraleloan konbinatzen dira haien artean, baina sekuentzian estandarrekin. Erregela ez estandarrak azaleko mailatik lexikokotik baino gertuago egongo dira, normalean aldaketa fonetikoak bakarrik direlako eta, ondorioz, ez dutelako informazio morfologikoaren beharrik.
|
|
|
Erregela ez estandar berriak, paraleloan konbinatzen dira haien artean, baina sekuentzian estandarrekin. Erregela
|
ez
estandarrak azaleko mailatik lexikokotik baino gertuago egongo dira, normalean aldaketa fonetikoak bakarrik direlako eta, ondorioz, ez dutelako informazio morfologikoaren beharrik. Lexiko ez estandarrarekin ez da gainsorkuntza gertatzen, morfema zehatzak erabiltzen dira-eta.
|
|
|
Erregela ez estandarrak azaleko mailatik lexikokotik baino gertuago egongo dira, normalean aldaketa fonetikoak bakarrik direlako eta, ondorioz, ez dutelako informazio morfologikoaren beharrik. Lexiko
|
ez
estandarrarekin ez da gainsorkuntza gertatzen, morfema zehatzak erabiltzen dira-eta.
|
|
|
Erregela morfofonologiko estandarrak, gorago ikusi ditugunak, ia bere horretan balia ditzakegu hemen ere, aldaketa txiki bat bakarrik eginez: morfema muga adierazten duen+ karakterea ia maila lexikora iritsi arte mantendu, hainbat erabilera
|
ez
estandar morfema mugaren inguruan gertatzen baita: maileguetako o/ u bukaera, esaterako.
|
|
|
Erregela
|
ez
estandarrak, estandarretako osagarriak direnez, hautazkoak izango dira beti; beraz, norabide bakarreko hainbat erregela idatziko dira azaleko karaktereak eta morfema muga konbinatuz. Erregela multzo berri hau nahiko gainsortzailea da, idazten diren erregelak hautazkoak eta paraleloak izanik, haien arteko konbinaketa guztiak onartzen baitira.
|
|
|
Zenbait erregela
|
ez
estandar
|
|
|
Analizatzailearen estaldura tasa orokorra% 95 ingurukoa da, oinarri gisa azken urteak biltzen dituzten corpusak kontuan hartuta. Hutsen arrazoi nagusiak testu motaren araberakoak badira ere, euskara
|
ez
estandarraren erabilera, terminologia berezituegia, osaera berriko hitzak, maileguak eta idazkera akatsak dira. Ondoko kapituluan hobekuntza proposamenak egingo ditugu, batez ere aldaeren eta akatsen detekzioa bideratu eta lexikorik gabeko analisiak ahalbidetuko dituztenak.
|
|
|
Aldaera hauek ez ditu itzultzaile estandarrak ezagutzen, baina testu errealetan agertu ohi dira eta irtenbidea eman behar zaie. Beraz, sarrera edo morfema
|
ez
estandarrek estandarrei egiten diete erreferentzia (1.500 inguru bildu dira euskaraz). Are gehiago, erregela bereziak ere sortu dira, nahiz hauek fonetikoak diren gehienetan eta, beraz, azaleko mailatik gertuago aplikatzen diren morfofonologikoak baino.
|
|
|
lexikoarena, erregela estandarrena eta aldaerena. Lexikoan forma estandarrak eta
|
ez
estandarrak daude, baina azken hauek markatuta eta dagozkien estandarrekin lotuta daude, ez estandarrak direla jakin ahal izateko69.
|
|
|
lexikoarena, erregela estandarrena eta aldaerena. Lexikoan forma estandarrak eta ez estandarrak daude, baina azken hauek markatuta eta dagozkien estandarrekin lotuta daude,
|
ez
estandarrak direla jakin ahal izateko69.
|
|
|
ohiko lexiko maila+ morfema
|
ez
estandarrak
|
|
|
|
ez
estandarrak
|
|
|
Bertan, behetik gorako ordenan, lau lengoaia bereizten dira: azalekoa (suhaitxetikan), azalekoa morfema mugekin (zuhaitz+ etikan), lexiko mailako forma
|
ez
estandarrekin (zuhaitz+ tikan [Eep]) eta lexiko maila estandarra (zuhaitz [IZE]+ tik [ABL]).
|
|
|
Itzultzailea gai da suhaitxetikan forma
|
ez
estandar arraroa analizatzeko, baina, ondorioz, oso gainsortzailea da, zuhaitz+ tik morfema sekuentziatik forma asko sor daitezke-eta: zuhaitzetik, zuhaitzetikan, zuaitzetik, suhaitxetikan...
|
|
2008
|
|
|
Bateratze prozesu hauek lehen lehenik lexikoan agertzen omen dira eta ondoren gramatikan. Arlo hauetan aldaera
|
ez
estandar eta estandarraren arteko desberdintasunak oso nabariak dira entzunenerako, arlo fonetikoan eman daitezkeenak baino gehiago.
|
|
2009
|
|
|
Euskarri horiekin, esperientzia lan egiten denean, ordenagailu finkoarenaren antz handiagoa du ordenagailu eramangarriak mahai batean eserita. Fabrikatzaile asko, adibidez, Dell, Sony, HP edo Lenovo lokailu propioak erabiltzen dituzte,
|
ez
estandarra, aukerak mugatzen dituena baina ataka guztien funtzionamendu zuzena. Beste marka batzuk:
|
|
2011
|
|
|
Hiru dimentsio baino gehiagoko espazioen ikerketan sartzen dira bi lanak, topologiaren arloan. Hain zuzen ere, Milnorrek frogatu zuen matematikoki existitzen direla zazpi dimentsioko esfera exotikoak, hau da, zazpi dimentsioko esfera
|
ez
estandarrak. Esferaren jokabide matematikoa aldatu egiten da erabilitako kalkulu motaren arabera.
|
|
2012
|
|
|
Angelu eta energia magnitudeek erakusten dute argien erabilera bikoitza (n nahiz z onartzen dute instrumentalerako), hori bai, aditz bakoitzarekin bata edo bestea, baina ez biak. Energia, bestalde, rekin atzizki soziatiboarekin ere ageri da predikazio batzuetan adiera instrumentalerako, hizkuntza
|
ez
estandarrean ohi denez. Abiadura k ere baditu horrelako kasu gutxi batzuk.
|
|
|
Taulak argi ispilatzen du z eta n direla aztertu ditugun magnitudeek adiera instrumentalean hartzen dituzten postposizio atzizki nagusiak. Magnitude gutxirekin ageri da (ia energia rekin soilik) rekin atzizkia, espero zitekeenez, eguzkiaren energiarekin mugitu modukoak hizkuntza
|
ez
estandarrean baitira ohikoagoak. Bestalde, hizkuntza espezializatutik kanpo z eta n trukagarriak dira testuinguru ugaritan (hau da, aditz ugarirekin), eta hain zuzen, lanean azterturiko magnitudeekin horixe aurkitu dugu:
|
|
2013
|
|
|
Besteak beste horregatik ez da funtzionala ‘normalizazioaren’ paradigma, iritzi gidari, agintari eta euskaltzaleen artean ere indarrean izan duguna eta duguna. Normalizazioaren eredu horrek kondizio
|
ez
estandar hori ez du serio hartzen, egoera estandarraren desirarekin fikzio bat sortzen du, eta normalizaziozko fikzio horren patroiaren arabera eraikitzen du hizkuntzaren paradigma. Normalizazioaren paradigmak ez digu balio, borondate onekoa izan arren, politikoki oso korrektoa izan arren, ez dituelako atzematen gure kondizioaren benetako gako batzuk, eta etorkizunerako estrategia batzuk ez dituelako usaintzen horrela.
|
|
2014
|
|
|
Hemen aurkezten dugun honek, beste corpus batzuek jasotzen ez dutenesparru linguistikoa biltzen du, hiru ezaugarri bereizgarrirekin: 1)
|
ez
estandarra; 2) erregistro informal eta lagunartekoa; 3) ahozkoa.
|
|
2015
|
|
|
Neurketa prozesuak hurrenkera jakin bat bete behar du, zeregina ez dadin bilaka perimetroaren eta azaleraren kalkulu aritmetikoen prozedurazko errepikapen hutsa. Hau da, neurketa egin aitzin, haurrari zenbatespena egiteko eskatuko zaio, eta unitate
|
ez
estandarrak erabili behar dira unitate estandarren aurretik, zereginaren aritmetizazioaren aurretik (Dienes, 1997).
|
|
2017
|
|
|
Lehen faseari dagokionez, testu zaharren normalizazio prozesuan aurki ditzakegun arazoak zeintzuk diren aurreikusteko, azterketa pilotu bat egin dugu Axularren Gero (1643) eta Jose Antonio Mogelen Peru Abarka (1802) lanekin. Literatur obra horiek eskuz anotatzeak lan handia eta denbora asko eskatuko lukeenez, testu zati batzuk etiketatu ditugu lehenik (aipatu lan bakoitzaren% 15),
|
ez
estandarrak diren hitzei dagokien baliokide estandarra esleituz29 Etiketatze lana Brat aplikazioarekin egiten dugu (9 irudia).
|
|
|
Ondoren, eskuz etiketatutako corpus zatia oinarri hartuta, gainontzekoa automatikoki etiketatu da ikasketa automatikoa eta metodo estatistikoak baliatuz. Hala, IXA taldean euskarazko testu
|
ez
estandarrak (zaharrak nahiz dialektalak) normalizatzeko sistema bat osatu da (Etxeberria, 2016; Etxeberria et al., 2015; Etxeberria et al., 2014; eta Uria et al., 2011), normalizazioaren inguruan ikerketak egiteko aukerak zabaldu dizkiguna.
|
|
|
Hala, gure ikerketa lanaren xedeetako bat euskal hizkerak aztertzeko baliabide informatikoak garatzea da, ikerketa alor honetan tresna informatikoek aukera handiak eskaini ahal dizkigutela uste baitugu. Artikulu honetan euskara
|
ez
estandarra aztergai duten bi proiekturen berri eman nahi dugu: 2009an abiarazi genuen BASYQUE aplikazioa eta diseinu fasean dagoen euskarazko corpus historikoaren arakatzaile sintaktikoa.
|
|
2018
|
|
|
Hizkuntzaren estandarizazioak hizkuntza bera garatu eta komunikazioa erraztu ez ezik, gizarte kohesioa bultzatu eta hezkuntzaikasmaterialetan hizkuntza komuna edota estandarra erabiltzea ere ahalbidetzen du (Garvin, 1993; Lane, 2014). Dena dela, aitortu beharra dago hizkuntza estandarizatzeko prozesu horrek badituela albo kalteak ere, hizkuntza
|
ez
estandarraren (euskalkien eta hainbat herri hizkeren) zenbait forma eta hizkera molde galtzea, alegia (Milroy, 2001).
|
|
|
Ikusteko dago, hala ere, RCSk arrakastarik izango duen eta gaur egungo berehalako mezularitza zerbitzu
|
ez
estandarrak garaituko dituen. Izan ere, ez da erraza izango jendeak erabiltzen duen ohiko zerbitzuaren ordez funtzionalitate berririk eskaintzen ez dion beste zerbitzu bat erabiltzea, estandarra eta operadoreen artean bateragarria izate hutsagatik.
|
|
2019
|
|
|
Erabiltzen duen euskara (batua) ren izaera azaltzen du: " Ez dakit xuxen zer nolako euskara dutan, sar hitzan erran baitizuet partez aitamen erranetarik ikasia nuela (biak xiberotarrak) eta bestalde auto formakuntza
|
ez
estandarra (hein batean hainbat euskalkien arteko nahasketa, batuarena sartuz), orduko lagun euskaldun euskalki ezberdinak medio. Batua ez estandarra erabiltzen dudala banerrake, ausartzen baniz".
|
|
|
" Ez dakit xuxen zer nolako euskara dutan, sar hitzan erran baitizuet partez aitamen erranetarik ikasia nuela (biak xiberotarrak) eta bestalde auto formakuntza ez estandarra (hein batean hainbat euskalkien arteko nahasketa, batuarena sartuz), orduko lagun euskaldun euskalki ezberdinak medio. Batua
|
ez
estandarra erabiltzen dudala banerrake, ausartzen baniz". Itzultzaile horrek bere estrategia eta euskara batuaren mota azaltzen ditu:
|
|
2020
|
|
|
Azpimarratzekoa da Vienako Antzoki Herrikoiaren esperientzian dialektoaren erabilera literarioa baliabide literario osotzat onartzea. Haatik, hizkuntza
|
ez
estandarraren mugak begien bistara datoz: " zantzu idiolektala" –hots, estigma– utz, eta ulergarritasuna murritz dezakeelako.
|
|
|
Azkenik, asteleheneko lehen orduan, batzordeak kontsultaldi bat irekitzeko eskatu zion enpresari," txanda
|
ez
estandar bat izango lukeen lan eredu berriak funtsezko aldaketak eragin ditzakeela ulertuta". Egun berean, 14:59an, Emilio Titosek Batzorde osoa gonbidatu zuen bilera batera, hilaren 13rako, ostirala, enpresaren egoerari buruzko informaziorik" berriena eta garrantzitsuena" emateko.
|
|
|
Konnotazio fisiko eta moralez beteriko objektua; konnotazio horiek bertan bizitzeko eta batera bizitzeko dagoen gaitasuna zehazten dute. Hala, gorputz eta portaera gutxiesgarriak, ez arruntak edo
|
ez
estandarrak, pixkanaka hirietako ageriko espaziotik baztertzen doaz.
|
|
2022
|
|
|
elkartu egiten du eta konspiratu. Baina hain justu horrexegatik ez da formalizagarria, ez du onartzen
|
ez
estandarrik ez ebaluatzeko eta komunikatzeko protokolorik.
|