|
2008
|
|
|
Hori da Azkueren kasua, nahiz hizkuntzaren ulerkeran edo bilketan akatsak izan. Beste bidea, Frantzian oso modan,
|
ez
denborarik galtzea azpikulturako hizkuntza baten ikasten eta interpretea erabili. Horrek dakar mentalitateen ez ulertzea, itzultzai learen mirailak itxuraldatzea, hitzen pisua ez ezagutzea.
|
|
|
Rotaetxe, 1998). Ez dago esan beharrik, Tipologia arduratzen dela hizkuntzen egituraz eta
|
ez
denboran zehar gertatu tako antzekotasunez: tipologiaren ikasketa gehienak sinkronikoak dira ta.
|
|
2009
|
|
|
Bizitu naiz eta
|
ez
denbora gutxian, umeekin lan asko egiñez etxian; andria pasiatzen ederki kotxian, pena andirik gabe bere biotzian.
|
|
2021
|
|
|
Baina, azentugabe bilakatua, kausa adierazteko erabiltzen da aipatu formetan. Erabilera hori ez da, ordea, berdina izan
|
ez
denbora guztian ez euskalki guztietan. Ekialdean zeren...
|
|
|
Ahalik arinen ezkontzeko (Etxeita); Ahalik ondoen egiten saiatu banaiz ere (Etxaide); Alaba, ahalik eta ezkutuen egon dadila (Etxaniz) 43 Euskaltzaindiaren Hiztegiak ena forma ematen du adibide guztietan eta forma hori erabiltzea gomendatzen du44 Azken aldiko idazle batzuek hala erabiltzen dute: Igaro
|
ezak
denbora ahalik goxoena (Garate); Ahalik eta ondoena itzultzen saiatu naiz (Atxaga).
|
|
|
oporretan ibili naizen [‘denbora’] n (§ 31.4.3.13) 1 Horrelako perpausetan —ageriko izen ardatzik ez dutenetan— zuzenean eransten zaio inesiboko postposizioa erlatiboaren n morfemari, denbora adierazteko espezializatu eta ‘finko’ bilakatu den nean forma eratuz. Forma ‘finkotzat’ har daiteke hau, besterik
|
ezean
denbora adiera hobesten duelako, hau da, testuinguruak besterik seinalatzen ez duenean adiera hori nagusitzen delako. Hala, sartu denean, egon ginenean, ikusi dutenean eta horrelakoak testuingururik gabe entzuten ditugunean, denborarekin lotzen ditugu; ez ditugu, alegia, sartu den etxean, egon ginen moduan, ikusi duten itxuran gisa edo ulertzen.
|
|
|
Eta ezta hartzeko ere. Europan jaio eta bizitza guztian europarra izan denaz, adibidez, europarra da esan dezakegu, baina perpaus horrek ez du lekurik denborazko perpausetan, ohiko erabileran bederen,
|
ez
denbora erreferentziaren emaile gisa(* Europarra denean ezagutu dugu), ez hartzaile moduan ere(* Lanean hasi zenetik europarra da).
|
|
|
Perpausak modu batera edo bestera ulertzeko testuinguruak duen eragina mota desberdinetakoa izan daiteke. Dirua lortuz gero, autoa erosiko nuke perpausean, esate baterako, aditz nagusiaren moduak argitzen du mendekoak baldintza adierazten duela,
|
ez
denbora; Atzerritarrak ere pertsona direnez gero, pertsonaren eskubide ororen jabe dira perpausean, mendeko predikatuaren aspektu lexikoak argitzen digu perpaus horrek azalpena adierazten duela —pertsona dira predikatuak ezin baitu, egoera iraunkorra adierazten duenez, denborazko perpausik eratu—; Hain ahul ikusi genuenean, medikuarenera eraman genuen perpauseko hain maila hitzak neurri...
|
|
|
Zuk alde egin eta handik bost minutura agertu zen Joseba; Hemendik aurrera nik emango ditut aginduak... Jatorria, lekuari gagozkiola ez
|
ezik
denborari gagozkiola ere uler daitekeen bezala, helmuga ere, berdin.
|
|
|
Bestalde, zenbait mendeko perpausetan aditza jokatugabea izan ohi da, ez du,
|
ez
denbora, ez pertsona komunztadura markarik hartzen: joatea (erabaki, pentsatu), egoteko (esan, eskatu), ibiltzen (ikasi), idatzi ondoren, galduz...
|
|
|
Ukagai bat baino gehiago dugunean, ez adberbioa errepikatzen da askotan bakoitzaren ezkerrean (ez hutsa edo eta juntagailuaz lagundua): Ezin da esplikatu, ez iraupenaren
|
ez
denboraren bitartez (Xarriton); Ez dugu ez egunik ez gaurik (Juaristi); Horregatik, ez genuen kanporatzen utzi behar ez aitarengandik heredatutako aje hura, ezta familiaren estutasunak ere (P. Lizarralde).
|