|
2005
|
|
|
Olerkigintza aspaldidanik daukagu. Zer esanik
|
ez
bertsolaritza. Lauaxetaren aldikoak hasi ziren poesia modernoaren urratsetan.
|
|
2009
|
|
|
Asko izan da beti bertso mugimenduak telebistako programari eskatu diona: bertsolaritza hedatzea, prestigioa ematea, bertsogintza osoa islatzea, bertsogintzarena ez
|
ezik
bertsolaritzaren errealitate osoaren berri ematea, zaleak heztea, lurraldetasun irizpideak zaintzea... Asko, beharbada gehiegi, astean hiu ordu laurdeneko telebista programa bati eskatzeko.
|
|
|
Arratseko eguzkiaren koloreetan, nahiko diferentzia gutxi dauka horiak gorriarekin, bien artean laranja argitsu bat sortaraziz eta, ene ustez, halako diferentzia gutxi merezi zuten bi bertsolari argitsuen bertsuek. Baina, tira, bien artean margo oihala ia bete dut, hutsaren bi herenak osaturik, nahiz eta usu, hori eta gorriarekin ez ongi joan ez euskara eta
|
ez
bertsolaritza ere. Baina tira, berriz ere, aurrera joko dut.
|
|
2010
|
|
|
Modu ez oso heroiko batean egingo dute aurrera baina, joan etorrian, dena bukatzen bada ere, bukatzeko indar nahikorik egiten ez dutela. Garai ezezaguna gure literaturan(
|
ez
bertsolaritzan, «Hil da Canovas, fuera Canovas»; Txirrita aipatzea ez da debalde), gozatua da eleberriaren irakurketa, idazkera, egitura, Soteroren ahotik entzuten ditugun ibilerak; bat egiten dute hemen Lourdesek lehentxeago aipatzen zituen bi bideek, narrazio borobila da, irakurgarria (idazkera, berriz, nabarmentzekoa), eta hala ere uxatzen ditu klixeak, erronka zaio irakurleari.... Gako gehiago eman nahi gabe, beita bota beharra nuen, lagunok.
|
|
2013
|
|
|
Mende honetako bigarren hamarraldirako galderak dira.
|
Ez
bertsolaritzarenak. Hiztun komunitatearenak.
|
|
2014
|
|
|
Eta hirugarren disoziazio gisa proposatzen du Casalsek norbanakoaren eta komunitatearen arteko disoziazioa. Banakakotasuna berezko ezaugarri du bertsogintzak (bertsogintza bertsoa sortzearen ekintza gisa ulertuta,
|
ez
bertsolaritzak ez inprobisazioak berak ez baitute banakakotasuna berezko). Baina, umorea edo eta hunkitzeko gaitasuna berez dira interlokuzio testuingurua behar dutenak.
|
|
|
Ez da funtzionatzen talde aski ttipi batekin baizik eta bereziki balore kultural berak partekatzen dituen jendearen artean baizik. Fondo kultural bateratua ez du
|
ez
bertsolaritzak, ez euskal jendarteak, oraino arras, Euskal Herri maila osoan behintzat. Txapelketa nagusiek beren legea egin dutela ezin uka baina.
|
|
2015
|
|
|
Horiek gizonen rolekin bat datoz; ez, ordea, emakumeenekin. Halaber, Estitxu Arozenak esan bezala, neskak «perfekzionistak dira autodestrukzioraino», eta oholtzan sentitzen duten ziurtasunik
|
ezak
bertsolaritza uztera bultzatzen ditu zenbait. Horri lotuta, emakume bertsolariek beraiek onartzen dute bi emakumeko bertso afari batean deserosoago sentitu izan direla, saio txarra ateraz gero emakumeak direlako izan delako usteagatik edo.
|
|
|
Izugarrizko aldaketa ez nuke esango. Neure tokia zein den badakit eta saiatzen naiz,
|
ez
bertsolaritza arina, baina gaiari zuzen lotuko zaiona egiten. Lau urteetan zerbait aurreratu dugu, toki dezentetan aritu gara kantuan.A.L.:
|
|
2017
|
|
|
Rockaren kasuan ez bezala, bertsoak ez zuen euskararen espazioa irabazi beharrik, horretan behintzat ezin zuen inoren atzetik geratu. Izan ere, bertsoak hain barrurainokoa du euskara,
|
ezen
bertsolaritzaren jarduna bera ez ezik, jardun horretaz aritzeko argot teknikoa ere euskara hutsez baita; argot horrek lurralde bat markatzen du: euskaraz mintzo direnen ariketa ludikoa da bertsoa.
|
|
2018
|
|
|
Rockaren belaunaldiarekin zalantza izan zuten ea bertsolaritzari eusteko gai izango ziren. Eta laster erakutsi zuten eusteko ez
|
ezik
bertsolaritza zabaltzeko, sakontzeko eta indartzeko gaitasuna ere bazutela. Emakume bertsolariek eta publikoko emakumeek, ziur aski, askoz gehiago egiteko potentziala dute.
|
|
|
Epe laburrean baino, nire kezka epe luzera begirakoa da.
|
Ez
bertsolaritzagatik. Baina bertsolaritza txertatzen badut gaur egungo gizarteko prozesu dominanteetan, hor ikusten ditut iluntasun handiagoak.
|
|
|
Eta dibertsitate erabakigarria dago tartean, generoarekin lotuta dagoena. Azken finean, generoak, nolabait, hautsi egiten du existitzen den guztia, baina
|
ez
bertsolaritzan bakarrik, edozein arlotan. Badakigu zein den errezeta, errezeta hori esplizitatzea erraza delako.
|
|
|
Instagram sorkuntzarako erabili izan dut, han hemen gogoak emanda egin ditudan argazkiei koplak jarriz. Eta Facebook orrialdea darabilt bertso kontuetarako, nire plazaz plazako ibiliaz ez
|
ezik
bertsolaritzari loturiko edukiak zabaltzeko, eta, horren baitan, joan zen udazkenean, txapelketaz ere jardun nuen apur bat.
|
|
2019
|
|
|
Gure aita zenak garai hartan Antonio Zabalaren Auspoa bildumako liburukiak hartzen zituen eta haiexek izan ziren irakurri nituen lehen bertsoak, bertsolaritzaz benetan gozatzen irakatsi zidatenak, bertsomina sortzeraino esango nuke. Orrialde haietan aurkitu nuen altxor bikainari esker bertsozaletu nintzen, gure herrian, Larrabetzun, orduan ez zegoen-eta bertsolaririk
|
ez
bertsolaritza tradiziorik.
|
|
|
Hauspoa eman dio. Hainbeste,
|
ezen
bertsolaritzaren ezaugarri bereizgarriena bihurtu baita. Bertsolaritzaren gizarte mugimendua deitu diogu.
|
|
2020
|
|
|
Nik poz itzela hartzen dut emakumeak bertsotan ikustean. Garaipen handi bat izan da hori,
|
ez
bertsolaritzarentzat bakarrik, baita gizartearentzat ere.
|
|
2021
|
|
|
Bestalde, badirudi bertsoak ez
|
ezik
bertsolaritzari buruzko hitzaldiak ere eskaintzen zituela irratian. 1933/XII/22 datarekin eta" Bertsolariak" izenburu149 Guztiak" Euzkel Irratsayoak" izenburuarekin eta Euzkadin:
|
|
|
Eragiletza mugimendu autoeratu baten esku jartzeaz gain, transmisiorako bitarteko gisa bertso eskolak sortzea da azken ziklo honek ekarritako nobedade nagusia. Aurretik Euzko Pizkundean egin zen gisako zerbaiten aipamenen bat, eta frankismoaren azken aldera egin ziren lehen probak, baina ziklo hau da pauso hori, birsorkuntzarako ez
|
ezik
bertsolaritza kultur ekosistema modernora egokitzeko ezinbestekoa suertatu dena, gauzatu duena.
|
|
|
Lan horietan, ikertzaile horien kezkak eta interesak agertu ez ezik, teoria oso bat gorpuztu eta zabaldu zen, besteak beste lehenago ez zelako teorizazio lan hori egin. Ahozkotasuna eta bat batekotasuna Lekuonatarrek aztertua zuten noski, baina
|
ez
bertsolaritzak 80ko eta 90eko hamarkadetan jarritako parametroetan. Esan daiteke lan horiek azken hamarkadetako bertsolaritza eta Elkartearen inguruan sortutako mugimendu guztiaren hausnarketa ofizial bilakatu zirela.
|
|
|
Azkenik, Iñaki Eizmendi Basarri, 1935eko txapelketan txapeldun eta 1936koan antolatzaile, aurkezle nahiz epaimahaiko gisa funtsezko paper bat jokatutakoa, kazetari izan zen bertsolari bezainbeste, gerora hainbat bertsolarik jarraituko zuten bidea irekiaz. Euzkadin, Argian, El Dían, Egunan eta Euzko Deyan idatzi zuen ziklo honetan, baita bertsolaritzaz ere, eta Zubimendi eta Luzearren irratsaioan ere kolaboratzaile finkoa izan zen, bertsoak ez
|
ezik
bertsolaritzari buruzko gogoetak eskainiaz.
|
|
|
Lore Jokoak Abbadiek antolatu zituen hasiera batean, eta gerora euskal erakundeak eta euskal intelligentsia foralistaren figurak gehitu zitzaizkion; gerraurreko Euzko Pizkundean intelligentsia jeltzaleak zuzenduriko Euskaltzaleak eta Euzko Gaztedik, eta frankismo garaiko gailurrekoak eta 1980ko hamarraldiko lehen biak Euskaltzaindiak. Horietan guztietan, norgehiagoken antolaketan ez
|
ezik
bertsolaritza epaitzen, iruzkintzen eta gogoetatzen ere arituko direnak ez dira bertsolariak, Basarri salbu. Parentesi luze horri" Hartzaren besarkada" deitu dio Paiak (2011:
|
|
|
Bertsoa idatziz ez ezik audioan eta bideoan ere jasoko da, horretarako kolaboratzaile sare zabal bat baliatuz, eta Joanito Dorronsorok bildutako bertso doinuak edo Bertsolari aldizkariak argitaratutako argazkiak ere batuko zaizkio bildumari. Bertsoa bera ez
|
ezik
bertsolaritzari buruzko prentsako testuak ere jasoko dira, eta baita gaiari buruz ikerketa alorrean argitaratutako lanak ere. Eta hori guztia modu antolatu batean gorde eta eskainiko da, presentzialki nahiz Internet bidez.
|
|
|
Hots, esperientzia luze samar bat badaroazu, ikasiko duzu aldarteak edo zure egoera emozionala esaten den horrek ez daukala hainbesteko eraginik aktuazioan.
|
Ez
bertsolaritzan, ez beste arte eszenikoetan. Izan daiteke, noski, eragin bat gertatzea, norbanako ezberdinen arabera, baina ez dakizu zer norabidetan.
|
|
2023
|
|
|
Garaian garaikoak. Eta
|
ez
bertsolaritzan bakarrik.
|