|
2008
|
|
|
Apez ezagutuak ere bai haa tik bat ala bestea.
|
Ez
ahal zituen igandez bezperak ere hutsegitekoak Gerezietakoak, eguerdi aitzin meza nausitik landa emanen bazituzten ere ai tzintzerat herriko elizan, aratsaldeko pilota partida hura ezin utzia izanki eta Hazparne alde hortan.
|
|
|
behin segurik bi apezek, Etchebarne eta Labadie, jokatu zutela Bardozeko plazan hango bereko hiru herritar hoberenen kontra. Ezagutu baitugu guhauk pilotari onik herri hortan, Diribarnebarrak, Dirassartarrak eta beste, ikus beraz hortarik beretik
|
ez
ahal zirela txarrak partida hori bururatu zuten bi apezak. Orain ez dira, damurik, han bat aipu Bardozeko pilotariak.
|
|
|
Geroztik urak bide egin dik.
|
Ez
ahal dituk haatik agortuko agian lehengo iturri on aberatsak!
|
|
|
|
Ez
ahal didate beltzuri eginen literatura historiaren ikertzaileek, ni eremu horretako noiz behinkako ikusliarra izanki, hartan behar baino barnago menturatzen banaiz, eta kontu zahar batzuetara itzulirik, euskal literaturaren his toriografia hunkitzen duten zenbait gogoeta plazaratzen baditut. Aspaldi gogoa alhan naukan paradoxa honetaz ariko naiz:
|
|
2012
|
|
|
Holako üzta,
|
ez
ahal da gütiz üztekoa! Gaineala, bere ekoizpen joriaren arartez, Junesek ekarpen orokor bat egin deigü, argigarria, ondoko pastoral idazleer: eüskararen mail gora bat, bereziki hiztegi aberats eta xahüa, erranaldi aratz eta sotilekin:
|
|
2013
|
|
|
Zer zautzue, irakurleak?
|
Ez
ahal dire gureak omonieraren saltzekotan. Ez dut uste!
|
|
2016
|
|
|
Elizako sarrera errefusa zinioke?
|
Ez
ahal diozute ene emazteari eta familiari afruntu hori eginen. Franzina heldu da mezaren ematera hil den senarrarentzat eta harekiko tira-bira aipatzen dizkio erretorari.
|
|
|
Nausi eta nausi badituk...
|
Ez
ahal duk gaizki nausi gaixto bat kasatzea, hobeagoaz ordaintzeko!
|
|
|
DAMA: Badakit hori, jauna, bainan karitateak
|
ez
ahal dauku manatzen gehiago duenak laguntza egitea gutiago duenari?
|
|
|
APEZA:
|
Ez
ahal dik holako astokeririk eginen! Horien atzaparretan erortzea hil hobian sartzea bezalakoa duk.
|
|
|
Horien atzaparretan erortzea hil hobian sartzea bezalakoa duk.
|
Ez
ahal duzu zuk Ida, gure Filipa horretarat bultzatuko!
|
|
|
JENDARMEA:
|
Ez
ahal dakizu zure iloba Filipa dela?
|
|
2020
|
|
|
Horiek hola, nehor
|
ez
ahal da harrituko goresmenik bizienak badiozkagu Eñaut adixkideari bere nobela eder hunkigarriarentzat, bertzerik ere ondoko egunetan emanen daukulako itxaropenarekin.284
|
|
2021
|
|
|
(Desirazkoak ez dezazula irakur dena/
|
ez
ahal duzu irakurriko dena)
|
|
|
Itoko ahal haiz!
|
Ez
ahal gara horregatik haserretuko!
|
|
|
Batez ere Iparraldeko testuetan, batzuetan ‘ziurrenik, dirudienez’ (ziurtasun osoa izan gabe) edo (galde perpausetan) ‘antza denez’ ñabardura ematen dio perpausari: Hogoi eta bortz urthe ahal zituen orduan (Duvoisin); Alabaina,
|
ez
ahal zen bera jarria gizon hori herrian auzapez. Norbeitek izendatua zen araiz (Hiriart Urruti); Ez ahal dituk taxi horiek hain kario.
|
|
|
Hogoi eta bortz urthe ahal zituen orduan (Duvoisin); Alabaina, ez ahal zen bera jarria gizon hori herrian auzapez? Norbeitek izendatua zen araiz (Hiriart Urruti);
|
Ez
ahal dituk taxi horiek hain kario. Nor nahik hartzen ditik (J.
|
|
|
Hurrengo urteetan zorte hobea izango ahal dugu!
|
Ez
ahal dira hain urrun joango! Baina ez ahal zaizkit samurtuko (J.
|
|
|
Ez ahal dira hain urrun joango! Baina
|
ez
ahal zaizkit samurtuko (J. Etxepare); Ez ahal haut, gaixoa, betikotz galduko!
|
|
|
Baina ez ahal zaizkit samurtuko (J. Etxepare);
|
Ez
ahal haut, gaixoa, betikotz galduko! (Xalbador); ahal da luzaroan, etsaiak etsai, behinola ugaria zen familia zahar batetik gelditzen zaigun haur bakar hori!
|
|
|
Denborazko esanahia hartzen du, bestalde, zenbaitetan ezezko perpausetan:
|
Ez
ahal zen etxera heldu, deika zeuzkan poliziak.
|
|
|
Harreman hori nahiko ongi ikusten da (Mitxelena); Bazeneki zein gogoan dudan gaizo haur ona! Jainkoak
|
ez
ahal du nahiko gaizki kausitua izan dadin (Hiriart Urruti).
|
|
|
Ezezkoetan, bat egiten du aditz modalak partizipioarekin: ez du ogia ekarri nahi, ez du lana egin behar, ez du lana egiten ahal/* ez nahi du,* ez behar du edo*
|
ez
ahal du.
|
|
|
23.4.2e Ezezko perpausetan
|
ez
ahal izan eta ezin izan baliokide gertatzen dira: Nortzuk diren ez badidazu esaten ahal, esaidazu gutxienez zer egiten duten (Alonso); Ez nuke esaten ahal zer egiten nuen nik adierazi dizudan aldarte hartan (K.
|
|
|
Literatura tradizioan ahal forman ere aurki daiteke galdera erretorikoetako al hau:
|
Ez
ahal dakizu osoki partida ditugula liburuak euskaldunak (J. Etxepare).
|
|
|
Andresek, sartu ahala,[...] ikusten du zahartu egin zarela (Oñederra).
|
Ez
ahal formarekin eginiko perpausek ere berehalakoa adieraz dezakete: Ez ahal zen etxera heldu, deika zeuzkan poliziak; Hara iritsi ez ahal zen, kontatu zion Wolfiok Obispoari gertakari guztia (G.
|
|
|
Ez ahal formarekin eginiko perpausek ere berehalakoa adieraz dezakete:
|
Ez
ahal zen etxera heldu, deika zeuzkan poliziak; Hara iritsi ez ahal zen, kontatu zion Wolfiok Obispoari gertakari guztia (G. Arrue).
|
|
|
Ez ahal formarekin eginiko perpausek ere berehalakoa adieraz dezakete: Ez ahal zen etxera heldu, deika zeuzkan poliziak; Hara iritsi
|
ez
ahal zen, kontatu zion Wolfiok Obispoari gertakari guztia (G. Arrue).
|
|
|
Perpaus nagusian berehala adberbioa ematen da zenbaitetan, aldiberekotasun estuarena indartzeko: Deia aditu
|
ez
ahal zuen, Berari jarraitzeko berehala altxatu zen (G. Arrue) (§ 23.5.3.6e).
|
|
|
Gizon ederra egin ahal da! (= ziurrenik);
|
Ez
ahal du guti irri egiten (Bidegain).
|
|
|
Horregatik ere, arruntean geroko marka daraman aditzarekin doa adberbio hau:
|
Ez
ahal gaitu, Jainkoarren, gaur gauean zurtz utziko (Aldasoro); Gaixoa ni, babestuko ahal gaitu Jaunak, ez ahal dugu sekula horrelakorik ezagutuko (Navarro).
|
|
|
Horregatik ere, arruntean geroko marka daraman aditzarekin doa adberbio hau: Ez ahal gaitu, Jainkoarren, gaur gauean zurtz utziko (Aldasoro); Gaixoa ni, babestuko ahal gaitu Jaunak,
|
ez
ahal dugu sekula horrelakorik ezagutuko (Navarro).
|