|
2000
|
|
|
Geroago Koldo Mitxelenak umorez esango zuen bezala, bazirudien munduko hizkuntza guztiek beren lexikoa aberasteko dituzten bide biak Unamuno euskarari galarazten tematurik zebilela, ez baitzion utzi nahi inoren hitzak mailegatzen
|
ez
eta haien ordezkoak ere sortzen. Funanbulu bati, desarrazoi lasterketa batean, gero eta baldintza gogorragoak jartzeko jokoa bezalako zerbait:
|
|
|
bideoak, disko konpaktoak, CD ROM, lineako datu baseetan harpidetzea, etab. Horrez gain, lehenagoko hitzarmenetan ez zen aintzat hartzen oinarrizko zenbait gai, segurtasuna kasu, bai ekipamenduena, bildumena, edo langileena beraiena. Hitzik ez zen hiriko seinaleez,
|
ez
eta liburutegiaren publizitate instituzionalaz eta irakurketa sustatu eta liburutegi zerbitzua hedatzeko jarduerek dakartzaten aparteko gastuez ere. Ez zen aipatzen behin behineko langileak kontratatzeko aukera, liburutegia itxi behar ez izateko, etab.
|
|
|
Hau eraldaketa garrantzitsu bat da espazio, denbora, erabilpen ekonomiko eta beste hainbat harremanei dagokienean. Baliteke nagusiena erabiltzailea dokumentuaren aurrean autonomoa dela izatea; ez dago bitartekaririk, ez ordutegi
|
ez
eta muga fisikorik ere.
|
|
2001
|
|
|
Azkenez, Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politika Sailburuordetza rekin izenpetu dugun egiunea aipatu behar dut, era horretan aurreko urteetako segurtasunik
|
eza
eta banan bananeko deialdiekiko menpekotasuna alde batera uzten baikenuen behingoz, eta benetako proiektuak antolatzen hasteko aukera jasotzen. Izan ere, elkartearen barne ikuspegitik hori da, nik uste, joan den urteko gertakaririk garrantzitsuena, elkartea ren hasierako urteak bazter utzita, lehen aldiz gertatzen baita elkarte gisa aurrekontu egoki bat ematen zaigula, kontrol zorrotzekin bada ere, guk kudeatzekoa.
|
|
|
Zelan eman daiteke ontzat PPk eta PSOEk Gasteizko legebiltzarrean jotako erronka? Zeren esan behar da ez zirela gutxi izan,
|
ez
eta gutxitan, bide horretatik ez joateko esan zietenak, modu batez edo bestez, lagunarteko elkarrizketetan zein hedabide publikoetan. Den dena debaldean.
|
|
|
Euskadi Literatura sarien epaimahaia dela eta Koldo Izagirrek ekaitza jo du. Estiloz mingots eta edukiz samin, itua erratu du nabarmen, Gasteizen
|
ez
eta Donostian baitago. Gainera, motoristak ez du gidabaimenik.
|
|
|
a) ezkerraren aldetik haiek bertokotzeko errazpide guztiak eskaintzea —" Euskal Herrian lan egiten duen guztia euskal herritarra da" —, Europa zabalean atzerrikoei bertoko naziotasuna eskuratzeko beste inon onartuko ez litzatekeenes kuzabaltasunarekin (adibidez, Espainia Frantzietan aspaldidanik lanean ari direnei, hizkuntza ofiziala ongi jakinarren ere, ez zaie" espainiar frantsestasuna" besterik gabe ematen, azken urteotan atzerritartasun legeek behin etabe rriro erakusten digutenez), edota b) gure eskuinak praktikatua, arazotik ihes egin, bera garbi planteatu gabe, denborari denbora emanez, nolabaiteko laissez faire, laissez passer hura gogoan, jatorrizko etorkin zaharren bigarreneta hirugarren belaunaldiak berez bertokotuko zirelako esperantza isilaz. Kasu batean zein bestean, ez zaie inoiz barkamen argirik eskatu iragan denboretan haiekin izandako jokabide desegokiagatik,
|
ez
eta behialako arrazismo horren kritikarik egin ere, guk geure bularra jotzeko darabilgun harria etsaiak gure kontra duela jaurtikiahantziz. (Eta inork uste balu arazo hori jada modatik pasea dela, on luke gogoratzea ez zaigula falta trapu zikin horiek aldizka, eta behin eta berriro, aurpegiratzen saiatzen zaigunik, Adolfo Careagaren hitzaurre mamitsuarekin jadanik bigarren edizioan doan Paginas de Sabino Aranalibu ruan, adibidez, behiala Manuel de Eguileor abertzale" sutsu" hark atera zigun De su alma y de su pluma deitoragarri haren isla.
|
|
|
Euskal Herrira erdaldun etorkinak heltzean gure herriak ez zeuzkan ofizial bere hizkuntza eta kultura,
|
ez
eta heldu berriei horiek irakasteko baliabide administratiborik ere. Beraz, integrazioa, ohiko zentzuan bederen, ez zen gertatu.
|
|
|
Hain euskaltzaleak izan badira, ez dakit zertan ibili diren orain arte vasquista horiek noizik behin" bai baina" aspergarri eta hutsalak esateko ez bada. Ez ditugu sekula ikusi euskararen edo euskal kulturaren aldeko ekitaldi, jai edo bileretan,
|
ez
eta gure hizkuntzaren aurka, Nafarroan edo Frantzian adibidez, egiten diren erasoengatik inolako protestarik egiten. Beren kideek Gasteizko Parlamentuan elebitasunari era guztietako oztopoak ipintzen jardun dutenean, bestalde, ez dute sekula santan ahoa ireki desadostasuna adierazteko.
|
|
|
Gorago adierazi dut, itxura batera, arrazoiketa pragmatikoa egiten zuela Xarritonek gerraren amaieraz, ez baitzuen nazien alderako gaitzespenik ageri,
|
ez
eta honen alde jokatzen ari zen Petainen alderako. Handik, euskaldunok ere gogo eta gorputz bizi izan dugun historiatik, bigarren mundu gerra ere bizi izan baitugu iparreko haurrideengogo gorputzetan, atera genezakeen irakaspena jaulki dut.
|
|
|
Lizunkeria ezagutzen ez duen odola, hura da Jainkoarentzat odol garbia(...). Egiaz dautzuet, Jainko maitearentzat hobe da Eskual Herria kaskoindua, bainan on gelditua (holakorik amets othe ditake!)
|
ezenez
eta Eskual Herria eskualdun gelditua, bainan tzartua (1943, maiatza).
|
|
|
Itzulpenak egiten jarraitu da, zer esanik ez, baina ikerlari euskaldunen sorkuntza lanentzat gune gehiago ireki tzea ez da sekula soberan egongo. Ez arlo publikoan,
|
ez
eta pribatuan ere.
|
|
|
Bi motatako justifikazioak erabili dituzteprozesuan zehar. Alde batetik, te rra nullius doktrina kolonialista tradizionala genuen, hau da, XVI. mendean Frantziak" aurkitu" zituenean, lurrak ez zirela inorenak eta, beraz, cree ei ez zitzaiela eskubiderik aitortu behar lur horien gainean,
|
ez
eta Kanadako Konstituzioaren 35 atalean jasotzen zirenak ere(" Remarks of Grand Chief Matthew Coon Come", Interneten). Bigarren argudioa" modernoagoa" zen:
|
|
|
" Mo re is different" artikulu famatuan Anderson-ek dioenez," hipotesi erredukzionistak ez du inola ere hipotesi kons truktibistarik sortzen". Oro oinarrizko lege sinpleetaraerreduzitzeko trebetasunak ez du esan nahi lege horietatik hasita unibertsoa eraiki daitekeenik,
|
ez
eta gutxiagorik ere. Hipotesi konstruktibistak porrot egiten du eskalako eta konplexutasuneko zailtasunei aurre egin behar zaienean.
|
|
|
Horren urruti joan gabe, gurean ere Luistxo Fernandezek gainbeherakada berberori eta ondotik etorriko zen berpizkundea garaiz iragarri zituen. Gainbeherakada honen arr azoietako batzuk sarez kanpokoak dira, behar bezainbateko azpiegiturarik
|
eza
eta gizartearen ohitura aldaketa geldoa kasu, baina baita sareba rrukoak ere, negozio txiker eta hasiberrien barnekudeaketa ren eskasiaz gainera, enp resarik gehienek ez baitute asmatu eduki ezberdin eta bereziak burutzerako orduan, eta pegora guztiek antzerako zerbitzu, sail eta topaguneak eskaintzen amaitu dute.
|
|
|
No rmal/ anormal antitesian laburbildu nahi dute guztia, konnotazio negatibo guztiekin, gutxitu fisiko edo psikologikoa ere aditzera emanez. Sekula ez dute bere testuinguru naturalean kokatzen" normalkuntza" kontzeptua, ez testuinguru linguistikoan,
|
ez
eta soziolinguistikoan ere.
|
|
|
Ez da gaurkoa hizkuntzarekiko jarrera hori, hizkuntza ren funtzio hori. Victor Hugok, 1843 inguruan, Euskal Herrian gaindi ibili zenean, ez zuen arrazakeriarik aurkitu,
|
ez
eta xenofobiarik, baina bai hizkuntzarekiko estima eta jarrera positiboa. Honela utzi zuen idatzita:
|
|
|
PSE EEkoei buruz ari da bera, baina jakina da are eta gehiago esan litzatekeela PPko eta beste batzuei buruz: " Ez ditugu urteotan euskal sozialistak inoiz ikusi aberri eguna ospatzen, korrika, kilomet roak, edo euskararen aldeko herri ibilaldietan,
|
ez
eta Durangoko Ferian, euskaltegietan, euskal kulturaren ekitaldietan edo euskaltzale famatuen omenaldi edo hiletetanere. Villasante renean, adibidez.
|
|
|
Franco hil osteko urteetan, bestetik, Espainiako eskuinak diktaduran eginikoen ordainak kitatu behar izan ditu hainbat alorretan, eta hizkuntza periferikoena da horietako bat. Euskara, gailego eta katalanaren ofizialtasun partzialak eta berpizkundea onartu ditu, ideologikoki guztiz kontra egonik ere, eten politikoa
|
ez
eta trantsizioa gerta zedin. Ezker estatalistak —gurean behintzat, Kataluniako egoera beste bat baita—, oro har, auzi honen inguruan eskuinaren iritzi berekoa denez, hizkuntza eta kultura periferikoaren loraldia onartu du tolerantzia eta aniztasunaren izenean.
|
|
|
Ez naiz ez originala, ez ekarpen handikoa.
|
Ez
eta hausnarketa sakon eta elaboratu bat egin izanaren zantzurik ematen duen horietakoa. Baina aipatu esaldi poetiko eta profetikoak bere barnean biltzen du orain idazten ari denaren galdera horri erantzuna emateko muina.
|
|
|
Ofizialki hizkuntza bakarra dago Frantzian. Ez da euskararik,
|
ez
eta Lege eta indar handiren beharrik ere hain euskaldun gutxiren eskubideak ahazteko.
|
|
2002
|
|
|
Oraindik ere bost erregimen juridikoren menpe dago euskararen normalizazioa. Iparraldean hizkuntz eskubiderik, ez objektiboki
|
ez
eta subjektiboki ere, ez da; objektiboki, legearen arabera, frantses hiztunak baizik ez dira, banaka zein herri gisa, hizkuntz eskubideen jabe. Subjektiboki, mendeetako minorizazio egoerak ekarri du Iparraldeko herritar gehienak euren burua tokiko hizkuntzarekiko eskubideez gabetuta sentitzea.
|
|
|
Nafarroako herritarren hizkuntz eskubideek 1986az geroztik indarrean dagoen legean, hain zuzen ere, dute muga garbia. Gainera, euskarari ofizialtasuna soilik Nafarroako mendialdean aitortzenzaio, eta horrek ofizialtasun" erreala" ez izatea dakar, administrazio zerbitzu nagusiak (Nafarroako Gobernua bera, ospitaleak, epaitegiak, unibertsitatea...) euskarak estatus ofizialik ez duen eremu mistoan baitaude eta hor herritarrek ez dute aitorturik,
|
ez
eta bermaturik ere, zerbitzu publikoak euskaraz jasotzeko eskubidea.
|
|
|
Euskal Herrian diren unibertsitate publikoetan ez da oraindik lortu bateragarritasun hori. Harrigarria bada ere, unibertsitateen antolaketa eta funtzionamenduaren ikuspuntutik, gaurko lege arautegiak ez du begirune handirik unibertsitateen autonomiarekiko; baina, bestalde, ez du inolako kontrol tresnarik unibertsitateek ematen duten zerbitzuaren kalitate eta egokitasunaren gainean,
|
ez
eta baliabideak erabiltzeko eraginkortasunaren gainean ere.
|
|
|
Unibertsitatea ezezaguna da gizarte eragileentzat, bai. Baina gauza bera esan daiteke unibertsitarioei dagokienez; hau da, unibertsitateko irakasleek ez dute enpresa mundua ezagutzen,
|
ez
eta unibertsitateak ez diren beste eratako erakundeak ere. Horren ondorioz, unibertsitateko irakasleek ez dituzte erraz barneratzen edo onartzen enpresa munduaren logika eta balioak.
|
|
|
Izan ere, ikasketa planak egituratzerakoan, geu izan gara plan horien edukiakezarri ditugunak, eta geure interesak bermatzera jo dugu kasu gehienetan. Horrek ez du ondorio onik ekarri, ez unibertsitateentzat
|
ez
eta ikasleen prestakuntza rentzat ere.
|
|
|
Uste dut euskal gizartea ren —eta ez beste edozein gizarteren— zerbitzuan egongo den unibertsitate sistema bat eraikitzen saiatu genukeela, euskal herritarren kultur eta ekonomi beharrei egokiro erantzungo dien eta euskal nortas unaren alde egingo duen sistema bat. Eta ez naiz ari, ez Euskadi osoari egokituko litzaiokeen euskal unibertsitate bakarraz, ez hizkuntza bakarrez —euskaraz— jardungo duenun ibertsitateaz,
|
ez
eta egitasmo politiko jakin eta bakar baten lorpenerako egituratuko den unibertsitateaz ere.
|
|
|
Eta harantzago joateko, neurri handi batean behintzat, ezinbestekoa da ikerketa jardunak irakasleari bere jakintzan ematen dion ezagutza kritikoa. Ikerketarik gabe ez da sortzen metodologi zalantzarik,
|
ez
eta epistemologi zalantzarik ere. Ikerketarik gabe nekez uler daiteke arazoen muina.
|
|
|
Egiturena ez da irakaskuntza jardueraren baldintzatzaile bakarra,
|
ez
eta nagusia ere. Hori baino garrantzitsuagoa baliabideak dira, giza eta bestelako baliabideak.
|
|
|
1. Hala ere, duela 25 urteko aldarria (Euskal Unibertsitatearena) nekez gauzatu zitekeen leloa zen. Izan ere, ez zegoenho rretarako inolako baliabiderik,
|
ez
eta baldintza demolinguistikorik ere. Egun, ordea, bakarrik Euskal Herrianaritzen diren Unibertsitateen artean egon badago nahiko irakasleria, ikasleria, testugintza eta abar Euskal Unibertsitatearen asmoa dena egikaritzeko.
|
|
|
3. Goian aipaturiko LRU Legeak ez zuen aukerarik eman irakasleria behar bezala antolatzeko,
|
ez
eta Euskal Herria bere baitan hartuko lukeen barrutia eratzeko ere. 1998an Eusko Jaurlaritzak erabakitako Unibertsitate Legeak Espaijakn 202 niako markoa onartzen zuen bete betean eta ez zuen euskararen presentzia Unibertsitatean bermatzeko balio izan.
|
|
|
Horretaz estatistikarik ez badut ere, 70 eta 80ko hamarkadetan euskara ikasten saiatu baina bukatzeke utzi zuten koadrila kideak, lagunak eta ezagunak hain ugariak izanik, euskalduntze jardunean gabezia handia dela ez dut zalantza izpirik; ikasle horiek bidean jasotakoa, espero zuten uzta narotik urrun gelditu zitzaien: frustrazioa, ustez hizkuntza ikasteko zuten gaitasun
|
ezagatik
eta euskalduna izateko asmo zapuztuagatik; baita ikasten emandako hamaika ordu eta gastatutako diruen inbertsio ustelagatik ere. Zer dela-eta, hainbat porrot?
|
|
2003
|
|
|
Hitz hori, muga gabe puz tu daitekeen puxika batekin duen antzekotasunetik etorriko balitz bezala. Emaitza azalkeria da, errorik
|
eza
eta euskarripublizitario txikiagoko kulturen galera. Pertsona ren bizitza kulturalari dagokionez, estaldura horren handia ez denez, giza tamainakoa baizik, eta gizarte tradizionaleko gure arbasoek jada zekiten bezala, burua mantarekin estali nahi izatekotan, oinak agerian utziko dituzu.
|
|
|
Barnagoan, teinkarenarrazoi esentzialago bat sumatu du natura eta historiarenartean: Espainia izan
|
ez
eta Espainiako historiaren pean egon, Hugoren kontzeptuetan esateko.
|
|
|
Berdin gerta dakioke norbaiti alderantziz, etxean kultura gehiegi berak ezagutu
|
ez
eta —beharbada oraindik gaztetxoa zelako, besterik gabe, edo bera espazio konkretu batean bakarrik bizi izan delako—, kanpora irten eta ikaragarrizko edertasun ezustekoak deskubritzea; eta, etxekobe rebe re eskasiaren ordez, etxea bera gutxiestea handik hara. Kanpoan, egia esan, etxean ez daukagun ondasunmi resgarri asko topatzen da:
|
|
|
Izan ere, dela HABEren nola baita euskaltegi sareen agerraldiek, bakoitzak bere ñabardurekin, helduen euskalduntze alfabetatze sektoreak bizi duen krisi sakona, oinarrioinarrizkoa esango nuke nik, laga dute agerian. Hala ere, sektoreko batzuek hala nabarmendu arren, sektorearen arazo nagusia ez da diru laguntzen moduluan izandako bilakaera soil soilik,
|
ez
eta profesionalek irakaskuntza pribatuko hitzarmenarekin alderatuta ematen dituzten eskola ordu gehigarriak nola baita lansarian diren aldeak. Arazoa askoz sakonagoa da, egiturazkoa.
|
|
|
Baina giza-multzo hori oso txikia da, tamalez, Euskal Herria osoki hartuz. Giza-multzo handia, ordea, eta gero eta handiago izango dena gainera, euskaraz aritzeko guztizko gaitasunik
|
ez
eta kalean erdaraz jokatzeko joera dutenena da. Honelakoak, oro har, eskolan elebidundu dira, etxean erdara jaso duten bitartean.
|
|
|
Guneak, harreman sareak, berezko taldeak euskaldundu nahi ditugu, hots, kideen arteko euskarazko erabilera sustatu. Hizkuntzaz jabetzeko gramatika buruz hartzea beharrezko ez denez gero,
|
ez
eta bestelako irakaskuntza gidatuaren bidez ikastea ere, erabiltzeko testuinguruak sortu dira. Halakoetan jendeak hizkuntzazko gaitasuna hobetu, handitu eta eguneratu egingo du hizkuntza bera erabiltzen duelako, eta ez nahita eta buruz ikasten duelako.
|
|
|
Gobernuak onartuta neurrien bidez euskara lagundu
|
ez
eta gaztelaniari" erabateko nagusitasuna" ematen zitzaiola salatu zuten hautetsiek. " Dekretua bera euskararen aurkako eraso larritzat jo daiteke".
|
|
|
Jesus Laguna kontseilariak eta Pedro Pegenautek azalpenak eman zituzten Parlamentuko Hezkuntza eta Kultura batzordean, komunikabideentzat diru laguntzen deialdian izandako irregulartasunen inguruan. Argibiderik eman
|
ez
eta nahas mahasa trinkotu baino ez zuten egin bi arduradunek. Diario de Navarra S.A. k aurkeztutako dokumentazioari dagokionez, kontseilariak argudiatu zuen arazoak izan zirela agiriak konpultsatu eta erregist roan entregatzeko, baina paperak garaiz aurkeztu zirela.
|
|
|
Begi bistakoa da neurri horien helburua ez dela euskararen erabilera sustatzea,
|
ez
eta, ondorioz, gizarteanhizkuntza ren normalizazioa lortzea ere. Politika horreneragina aurreko hamasei urteetan egindako urratsei atzera martxa jartzea da.
|
|
|
Bertzalde, onartu behar da gaur euskarak jasaten dituen gaitz guztiak ez direla azkeneko bizpahiru urte hauetakoak bakarrik,
|
ez
eta euskaltzale ez direnen jokaeraren ondorioz sortutakoak.
|
|
2004
|
|
|
Nik, berriro, itaunaren gunea bilatu eta zernolakobahitura zen hura jakin nahian, ea Europak berak ez ote gaituen bahituko adierazi dut, inori ezer esan
|
ez
eta bakarrik banengo legez. Bistan da halakoak sarri sarri gerta daitezkeela, batik bat norberak gauzak noiz eta nola azaldu jakin gabe diharduenean.
|
|
|
Kanten ideien gaurkotasuna aztertzerakoan asmoa ezin da izan haren apologia egitea,
|
ez
eta gaurko ikuspegitik denbora aldea batere kontuan hartzen ez duen azaleko kritika egitea ere. Hillary Putnam litzateke nire ustez jarrera egokia duena:
|
|
|
Horrela, espreski baztertzen du espainiar trantsizio politikoaren garaian proposatutako definizioa, hau da," Euskal Zinema" euskaraz egiten dena dela edota Euskal Herriko askapenaren bidean lagungarria suerta daitekeena. Onartzen du ikerlariak, ostera, ezin dela estetika bereizirik aurkitu gurean, ez oinarrizko irizpide komunetik sortutakoestilorik,
|
ez
eta berezko gairik ere. Berarentzat, Eusko Jaurlaritzak sektore honetan emandako diru laguntzen arabera egindako zinemagintza izango genuke" Euskal Zinema" delakoa.
|
|
|
" Nola ahantziko diagu hire besoen segurantzia/ Hire neurrien oparotasuna/ Gora eta zabal" (HH, 29 or.). Zuhaitz sendoa, enbor zabal eta adar lodi eta luzekoa, indarrareneta babesaren sinbolo bilakatzen da, etxearen eta etxekoen babeslea: "
|
Ez
eta ere zenbat ekaitz, haize bolada/ Harrierauntsi gaixto jasan eta garaitu hintuen/ Gure etxekoetan nihork ez zezaken kunda" (HH, 29 or.).
|
|
|
Ez dago pertsonalista kristauentzat,
|
ez
eta Erdozaintzirentzat ere, inolako bereizkuntzarik egiterik arraza, gizarte maila, erlijio edo jatorri ezberdinen arteko gizakien artean. Laikoekin elkarlanean aritzeko prest ikusten dugu beti, mundu osoko arraza ezberdinetako gizarteen egoeraz eta eskubideez kezkaturik...
|
|
|
Egon da teologia hori aipatu duenik Erdozaintzi renideologiaz mintzatzerakoan eta ez da, egia esateko, frantziskota rrengandik eta bereziki Manexengandik urrun geratzen den pentsamoldea. Manex Erdozaintzi ez zen hirugarren munduko lurralde azpigaratu batean bizi,
|
ez
eta oinarrizko eskubideen beharretan bizi zen komunitate batean. Baina antikolonialismoaren atalean esan dugun bezala, neurri batean Euskal Herriko egoera herri kolonizatu eta zatikatuenarekin parekatzen zuen eta askapenaren teologiaren printzipioak bat datoz Manexek zuen gizakiaren, gizartearen eta askapenaren printzipioekin:
|
|
|
Hain zuzen ere, 1995ean, Espainiako Alderdi Sozialistak, Estatuko agintaritzatik kanpo geratu baino lehen, telebista lokalak araupetuko zituen legea eman zuen —abendua ren 22ko 41/ 1995 Legea—, eta handik gutxira, Nafarroako Gobernu Foralak ere aurrekoaren ildo beretik jarrai tzen zuen lege autonomikoa onartu zuen. Lege haietanezartzen zen telebista lokal eredua gustukoa izan
|
ez
eta Alderdi Popularrak nahiago izan zuen laissez faire motako politika egitea, egiten uztea, alegia. Hartara, telebista lokalen lizentziak emateko prozedura zabaltzea ahalbidetuko zuenFrekuentzien Plan Teknikorik ez zuen egin eta merkatuarenjokoa ren esku hutsetan utzi zuen telebista lokalaren garapena.
|
|
|
Halaber, estatuak autonomia erkidegoei kendu egiten dizkie telebista lokala araupetu eta ordenatzeko eskuduntzak. Arau berriarekin, adibidez, Euskadi eta Nafarroa artean jardungo zukeen ustezko euskarazko kate baten emisioak kontrolatzeko eskuduntza estatuarena izango litzateke eta ez EAEko gobernuarena
|
ez
eta gobernu foralarena ere16.
|
|
2005
|
|
|
Argi dagoenez, 86an sortutako" vascuencearen lege" aren ezaugarri nagusiak Nafarroako Foru Eraentza Berrezarri eta Hobetzeari buruzko legeak ezartzen dituen ezaugarrietan oinarritzen dira. Horregatik, 86ko legeaonartzeko ezinbestekoa da NFEBH legearen idazkuntza aldatzea, batez ere dituen oztopo nagusiak —ofizialtasun
|
eza
eta zonifikazioa— gainditzeko.
|
|
|
Urte asko daramatza agintean eta, halaber, ez dugu ahaztu behar Isabel de Bergarechek 2005eko martxoan egindako inkestak berretsi duela EAJren boto emaileen erdia baino gutxiago dela erabat abertzalea, hots, Euskal Herria ren askatasun osoaren aldekoa. Nazionalista izatea ez baita abertzale izatea,
|
ez
eta alderantziz ere.
|
|
|
Guri, egun batean, estralurtar batek egin zigun bisi ta. Halakorik ez da ikusten
|
ez
eta Sillicon Valley n ere. Ez zen mozorrotutako norbait, ez zen antzezle bat... egiazko es tralurtarra zen, auskalo nondik etorritakoa.
|
|
|
|
Ez
eta gutxiagorik ere! Denok ginen bertakoak, denok ezagunak.
|
|
|
Baina entzuten al duzu justizia eta maitasunari buruzko hitzik?
|
Ez
eta bat ere! Joera dugu bakea euria bezala, goitik behera, etorriko zaigula pentsatzekoa.
|
|
|
Gure kultura greko latinoan bizi direnez ari naiz. Jakina, hor daude musulmanak eta, sinetsi
|
ez
eta Jaungoikoarengan sinesten dutenak.
|
|
|
Gure etxean aita eta amak ezin zuten behar bezala ahoskatu corazon hitza. Nik sekula gurasoei elkarren artean ez nien entzun hitz bat ere erdaraz, baina gure etxean politika aldetik eta ez ziren abertzaleak;
|
ez
eta kontrakoak ere. Ez zuten sentitzen eta hamaika seme alaba eta...
|
|
|
Bizkaitik kanpora ez da inon izurri hori sartu, zorionez.
|
Ez
eta bizkaieraz mintzo den Gipuzkoako eta Arabako herrietan ere.
|
|
|
Gure literatura hasi berria da, nolabait esateko, eta ezin liteke berdindu Europako beste nazioekin,
|
ez
eta hurrik emanik ere. Katalanen aldean ere atzeratuak gabiltza.
|
|
|
Zortzi urtetan euskara ikasi
|
ez
eta beren burua kalean ikusi dutenean hasi dira kezkatzen egoeraz. Lotsagarria da Euskal Herriko hizkuntza ez jakitea, berek direlako eragile zuzenak ikasleoi hizkuntza hori irakasterakoan.
|
|
2006
|
|
|
Esanguratsua da Hiriarena: berrediziorik
|
ez
eta itzulpena erditik gora. Erditik gora dute itzulpena beste batzuek ere, Ttarttalok (%60, 3), Giltzak (%51), eta informazio faltaz (nahiz eta eskatu) ez dakit Anaya batek edo Zubia batek duten maila.
|
|
|
• Bestalde, hizkuntza horietako batzuek —berberea, txineraren dialektoak, Latinoamerikako hizkuntza indigenak— ez dute idazkeraren tresna beren hizkuntzetan,
|
ez
eta libururik, edo eskola material egokirik. Horrela, hizkuntza horiek eskola ordutan irakatsi ahal izatea zaildu egiten da.
|
|
|
Hezkuntza komunitatean ere integrazioarekiko sentsibilizazio
|
eza
eta jarrera baztertzaileak ikus daitezke. Izan ere, hezkuntza komunitatean jendartean agertzen den hainbat portaera baztertzaile ere erreproduzitzen da, etorkinen seme alaben integrazio eta kohesio sozialaren beraren kontra jotzen duena.
|
|
|
Haurtzaroan ama hiltzen zaio Rosari eta aitarekin bakarrik geratuko da. Amaren maitasun
|
ezak
eta aita triste ezin ikusteak aitarengana bultzatuko du Rosa. Haur besoetakoa nobelan ezaguna genuen Elektra konplexua berragertzen zaigu.
|
|
|
• Nahiz eta liburutegiko arduradun funtzioak egiten dituen norbait egon, hark kudeaketa eta dinamizazio egokia egiteko ez zuen ez prestakuntza teknikorik
|
ez
eta pedagogikorik ere.
|
|
|
• Ikastetxeen portzentaje handi batean, laguntza
|
eza
eta kanpoko liburutegiekin lotura falta antzematen ziren (liburutegi publikoak, irakasleentzako zentroak eta baliabideak).
|
|
|
Hitz handiegiak, zalantzarik gabe. Jakinek ez zuen inoiz Euskal Unibertsitatea izatearen ametsik egin,
|
ez
eta horren hasikina ere; amestu zuen, ordea, urrutitxo zegoen Euskal Unibertsitatea bideratu ahal izateko kultur hizkuntza jasoa, bai eta hori jakintza modernoaren alor guztietan erabili eta lantzekoa zela aldarrikatu.
|
|
|
1 Aldizkaririk
|
ez
eta, ez zen isilik geratu Jakin Taldea, eta Egan aldizkariaz baliatzea pentsatu zuten nonbait, taldekoen idazlanak argitaratzeko. 1962ko 4 zenbakian, Joseba Intxaustiren eta Joxe Azurmendiren bi idazlan ageri dira, gaiagatik eta normalean Jakin en argitaratzekoak zirenak seguruenik.
|
|
|
Haien mandataria izan nintzen. " Hau egin
|
ezak
eta beste hau egin ezak", eta horrela.
|
|
|
Hau da, gizarte batean bi hizkuntza ezin dira erabili biek funtzio guztiak betez. Noski, horrek ez du esan nahi gizarte" elebidun" bat eraiki ezin denik,
|
ez
eta bi hizkutzen arteko bizikidetza osasuntsua utopia hutsa denik; baina bai banaketa bat ematen dela hizkuntzen artean, eta banaketa hori, gainera, hiztun talde horien arteko indar korrelazioarekin oso lotua egoten dela. Eta banaketa horretan aldaketak gertatzen direnean ere, aldaketa bultzatu duten indar batzuen ondorioz izaten dela.
|
|
2007
|
|
|
" Illobira bultzaka" idatzi eta geroago ere oraindik" Europa izango da gure gaizkatzaille" bezalakoren bat itzuriko zaio (1960). Begiratu haren kolaborazioak 1956ko Gure Izarra n (kontsultatu ahal izan ditudan bakarrak) eta orientaziorik
|
eza
eta kaos nabarra sumatzen da —autoalfabetatu behar izan genuen denona—: Krutwig Villasanteren inspirazioko ‘oikonomia’ edo ‘aikuaziño’ tankerakoak ez dira guztiz falta; agian Berriatuaren ukitu bat ere igarri daiteke (‘produziño’, ‘proletariatu’, ‘erreboluziño’); baina ‘produziño’ itsusi horren ordezko bila ‘gauza eragitea’ asmatzen da, ‘proletariatu’ ordez ‘langilledi’ eta ‘langilletza’, eta ‘burgesdi", etab.; Frantziako Iraultza ‘zalaparta’ eta ‘matxiñada’ da, boterea ‘agintarigoa’, klaseak ‘giza maillak’; ‘Estatua’ ez da baztertzen, baina ‘jaurerri’ eta ‘laterri’ aldamenean dituela; ‘azkatasuna’ idazten da eta ‘Gogo Guren’; eta aditz sintetikoa maite da oroz gain:
|
|
|
Oso kritikoa politika eta instituzioekin, ez zuen bere gustuko eztabaida politikoa,
|
ez
eta politikan oinarritzen ziren ezberdintasunak; arriskutsua ikusten zuen. Nolabait pre politikoa zela esan dezakegu, ideologizaziorik apenas zuen.
|
|
|
Sobietar blokearen baitako etendurarik handiena, hala ere, Asian ariko zen ernetzen, isilpean denboraldi luze batez, 60ko hamarkadaren hastapenetan bortizki argitaratzeko. Maok eta Txinako Partidu Komunistak, Stalin eta Sobiet Batasunarekiko gorabehera zaharrak bazituzten ere, ez zuten inoiz begi onez ikusi desestalinizazioa,
|
ez
eta Khrustxevek proposatzen zuen Mendebaldearekiko lehia ekonomiko baketsua ere. Eta 1959an Txinan hasitako Aurrerakako Jauzi Handiaren porrot lazgarria xurgatzerakoan sobietarrengan aurkitu zuten laguntasun eskasa, eta beranduxeago Indiarekiko gerran Moskuk hartu zuen jarrera, aski izan ziren komunismoaren baitako etendurarik handiena izango zena agerian ipintzeko.
|
|
|
Basoa ikusi ahal izateko ondo kimatutako zuhaitz edo ipuinak dira bereak. Baina horren kimatuak eta soilduak,
|
ezen
eta irakurleak zuhaitzaren beraren hostoen falta har dezakeela zenbaitetan. Izanik ere, idazleak irakurleari basoa ibili eta zuhaitzak ezagutzea eskatzen dio aldez aurretik, baita hostoak eskaini baino hostoak ezagutzea eskatu ere, hostoak bereizi eta biltzearen betebeharra proposatzen digu irakurleoi aldez aurretik.
|
|
|
Dena den, Prestige ren hondamendia kasu esanguratsu bat izan da, non krisi ekologiko baten muinean ez ezik krisialdi sozial eta politikoan murgildurik, euskal gobernu autonomikoak, bere prestakuntza
|
ezean
eta hondamendiaren tamaina erraldoiaren aurrean, instituzioekiko nahikoa kritiko agertzen diren mugimendu eta talde sozial herritarrak (hots, euren jakintza eta eraginkortasuna krisiari eusteko) bere batzar" zientifiko teknikoetan" onartu baitituzte.
|
|
|
Inolako identifikazio markarik gabe ageri da: ez zenbakirik du; eta ez du jartzen nork, ez non, ez noiz argitaratu zuten,
|
ez
eta preziorik ere. Aurkezpenean dioenez, udazkena zen, eta aldizkariko bertako bestelako datuengatik jakin dezakegu 1956koa dela.
|
|
|
Ez dut aztertuko zerk beteko duen hobekien eskaera hori,
|
ez
eta zer egin litzatekeen literatura idatzia gailen dadin lehia horretan. Beharra, eskaera berezkoa dela azpimarratu nahi dut.
|
|
|
Ez dut esango politikarekiko interesa gutxitu denik: sarritan, eta gure komunitate honetan froga lazgarriak ditugu begi bistan, zuk batere interesik
|
ez
eta bat batean irentsi egiten zaitu politikak, ustekabeko atzaparkada batez. Nolabaiteko interesa eta kezka hor dago beraz (edo arbuioa eta nazka, askoren artean); galdurik dagoena, beraz, ilusioa da, pilpira, gauzak aldatuko diren esperantza, eztabaidaren bitartez inor konbentzitzeko itxaropena, hitzak eta solasak ezertarako balio ote duten ustea bera.
|
|
|
Ez dut nik ukatuko diru-laguntzen premia,
|
ez
eta, horren kontura, sustatze lana kritikatuko ere. Bai, ordea, horiek ahalbidetu duten sasimaisu askoren jokabidea, sarri askotan, sustrai ekonomiko sendorik gabe, fikziozko herri batean bizi garela sinetsarazi nahi diguna.
|
|
|
• Euskararen ofizialtasun
|
ezak
eta hizkuntza politikaren edukiak euskarazko irakaskuntzaren eskaintzaren garapena mugatzen dute, batez ere.
|
|
|
Zer esanik ez, Nafarroarik gabe irtenbiderik
|
ez
eta lurraldetasuna negoziazio prozesuan atea ireki ez duen gakoa izan dela egiaztatu dugu. Nafarroa ala ezer ez; eta azkenean esku hutsik.
|
|
2008
|
|
|
Urtea joan eta urtea etorri, ekoizpena aztertu izan dut, kontsumoaren datu fidagarririk
|
ez
eta. Kontsumoa liburuen erosketa da, irakurketa.
|
|
|
Harreman pertsonalak, dirua, enpresak, dena globalizatu zaigu, beraz. Txoko bihurtutako mundu honetako kate mailak elkarrekin lotzeko badauzkagu azpiegitura birtualak, baina horiei nahiko iritzi
|
ez
eta azpiegitura ukigarriagoak eraiki beharra dagoela erabaki zuten bere garaian botere zentro handietan, eta orain aginduok bazter auzo txikienera ere hedatu guran dabiltza tokian tokiko agintariak.
|
|
|
Jeremy Rifkinen ideiak iraultzaileak dira, berak iraultzaile itxurarik izan
|
ez
eta iraultzaile arketipikotzat ezin jo arren; izan ere, iraultzailetzat jo al daiteke Europa mendebaldeko estatuburu askoren aholkulari pertsonala. Ideiok ez gaituzte epel uzten.
|
|
|
Oso zaila gertatzen zaigu onartzea litekeena dela bizia Lurrean bakarrik sortu izana. Gutxiengo dira bizia Lurrean bakarrik garatu dela aldarrikatzen dutenak eta sarritan, ikuspegi zientifiko batetik
|
ez
eta ikuspegi erlijioso batetik egiten da aldarria. Unibertsoan bizia ohizko fenomenoa delakoan nago.
|
|
|
[...] Mundua ez da era hortan aldatzen, gizonen hartu emanak ez dira hobekitzen, zama aroa ez da hola laburtzen... baina gizon batzuek gau batez, ohea dute, aterbean haize hotzik
|
ez
eta bereri zijoakien elurra, karrikan ari da...
|
|
|
Mediterranio aldeko garapen urbanistikoak horren lekuko dira. Ur oparotasunik
|
ez
eta eskasia dagoen toki batean golf zelaiak eta urbanizazio itzelak planteatzen dira, soropil berde berdea lorategietan eta guzti. Orain hilabete batzuk telebistan iragartzen zen Castelloko kostaldeko urbanizazio itzel hura, eski pista artifizialak eta guzti, kultura horren adibide paradigmatikoa da.
|
|
|
Aspalditik unibertsitatean ikasleon eskubideen alde borrokan dihardugunontzat, prozesu honek duen alde on bakarra unibertsitateek dituzten ezintasun estrukturalak agerian uzten dituela da. Ez die ez Euskal Herriari
|
ez
eta euskal herritarren beharrei ere erantzuten, interes ekonomiko eta komertzialei baizik. Ez du euskalduntzeko borondaterik, euskaldunon hizkuntza eskubideak inoiz ez baitira egon unibertsitateko helburuen artean lehen lerroan.
|
|
|
Bolognako prozesuarekin, euskara hirugarren mailako hizkuntza bilakatzen ari da. Orain arte gaztelera zein frantsesarekin nahikoa
|
ez
eta orain ingelesa ari zaio gailentzen euskarari Euskal Herriko unibertsitateetan. Ikustekoa besterik ez da, eskaintzen diren masterretan zein graduondokoetan hizkuntza bakoitzari eskaintzen zaion espazioa.
|
|
|
Politikariek, automobil fabrikatzaileek eta energia konpainiek, petrolioaren amaieraren horizontea ikusi dutenean eta berotegi efektua mamu
|
ez
eta errealitate dela ohartu direnean, gasolinaren eta beste petrolio erregaien ordezkoen bila hasi dira. Nekazaritza produktuetatik deribatutako erregai likidoak izan dira hautu nagusia.
|
|
|
Behatokiak kezka handiz argitaratu du 2007ko urteko txostena, bi elementu azpimarratuz: progresibotasun
|
eza
eta milaka urraketa izatea; eta gainera, beste behin agerian jartzen du administrazio guztiek urratzen dituztela hizkuntza eskubideak.
|
|
|
Ikimilikiliklik deiadar zolia zuen Akarregik, askok, ezin ulertuta bada ere, entzuten zutena harriduraz eta espantuz. Musika berria zen huraxe, inori beldurrik
|
ez
eta inoren mendean ez zegoena.
|
|
2009
|
|
|
|
Ez
eta Joanmari Torrealdai Thomas Bernhard ere, jakina.
|
|
|
Kamiseta urdinak eskuetan, beteranoak eta gazteak zeuden argazkian, arduradun izendatu berriak, fikzio lanetako aktoreak, aurkezleak, informazio orokorreko eta kiroleko kazetariak... deituak izan eta agertzeko erabakia hartu zutenak guztiak. Baina ez zeuden denak; arrazoi desberdinak argudiatuz, ez agertzeko erabakia hartu zutenak ez zeuden bertan, eta azken hauek PSE PPren diskurtso sinboliko, ideologiko eta informatiboa Euskal Irrati Telebistako edukietara eramango duen zuzendaritzari ez zioten aterperik eman...
|
ez
eta gaitzetsi, isilik egon baizik.
|
|
2010
|
|
|
Osasun berdintasunarekiko konpromiso globala ez da gauza berria; 1978an, Alma Atako Nazio Batuen konferentziak" osasuna denontzat 2000 urtean" onartu zuen helburutzat26 Hala ere, helburu horretarantz aurrerapausoak eman badira ere, milioika pertsona hil edo elbarritzen da urtero erraz tratatu edo prebenitu daitezkeen kausengatik27 Urtero, bost urte baino gutxiago duten 10 milioi haur baino gehiago hiltzen dira, ia guztiak herri pobreetan edo herri ertainetako zonalde pobreenetan28, herri industrializatuetan heriotza kausa ezohikoak direnengatik. ...elikadura ekoizteko edo lortzeko baliabide urriak izateak sortzen duena— heriotza horien erdiaren azpiko kausa da29, eta ur edangarria lortzeko zailtasunak milioi eta erdi heriotza gehitzen ditu30 Geroz eta ikerketa gehiagok lesioen eta kutsakor ez diren eritasunen banaketa ezberdindua deskribatzen dute, intzidentzia eta zaurkortasun horiek askotan zuzenean pobreziarekin, segurtasun ekonomiko
|
ezarekin
eta marjinazioarekin loturik daudela frogatuz31, 32,33.
|
|
|
Bestalde, eskola liburuek duten hutsunerik nabarmenetarikoa, beharbada, honakoa dugu: ariketek ez dute progresibotasunik, ez testuliburuan zehar,
|
ez
eta ikasmaila batetik bestera ere. Horrek dituen eragozpenak ugari dira:
|
|
|
Kasu honetan zientzialaria ez dago bakarrik, zientzia sistema agente gehiagok eratzen dute(" subjektu teknozientifikoa"), era berean zientziagintza laborategian ez ezik eremu gehiagotan ere baldintzatzen da, eta azken unean herritarren irudiko ezagutza, kuriositatea eta egiaren aurkikuntza ere zehaztu egiten dira, hala eraginda helburuek zedarrituriko ikerketa lerro eta aplikazio teknologikoek. Irudi bi horiek aldi berean erabiltzen dituzte, gertakari zeharo desberdinak irudikatzeko errepresentazioak dira, eta beraz ez da egia herritarrek zientziarekiko mesfidantza dutela,
|
ez
eta ere herritarren iritziak kontraesankorrak direla.
|
|
|
Honaino helduta, egiaztapen soziologiko bat egiteko tenorean geundeke: konfiantza
|
eza
eta konfiantza independenteak dira, hau da, konfiantza ezari aurre egiteko instituzioen prozedurazko ekimenek balio dezakete (informazioa, gardentasuna), baina konfiantza lortzeak oso bestelako aurrebaldintzak ditu, hala nola, zientziaren alderdi sozialei eta instituzionalei buruzko eztabaida substantibo bat gauzatzea jendarteko interes desberdinen artean.
|
|
|
Ez da paradoxa bat zientzia babestea eta zientzia politikak kritikatzea,
|
ez
eta ere zientzia politikak kritikatzea eta aldaketa instituzionalak proposatzea. Instituzioen ekintza planak gauzatu eta eraginkorrak suertatzea lehen urrats bat izan daiteke, baina ez da nahikoa izango.
|
|
|
Hor leudeke instituzioen gabezia bi: ez da ezagutza zientifikoa aldekotasuna eta konfiantza dakartzana,
|
ez
eta ere prozedurak irekitzea herritarren sinesgarritasuna berreskuratzeko modua. Horiek berebiziko urratsa izan daitezke, ez ordea baldintza nahikoa.
|