|
2007
|
|
|
baziren erregetiarrak, bonapartixtaik baieta errepublikano girixtinoak. Erregetiarrek ez zuten errege gai bera sustengatzen,
|
ez
eta bonapartixtek inperadore gai bera. Errepublikano girixtinoek kontra zituzten gorriak, hauiek erlisionerik ez baitzuten nahi; bai eta bertze xuriak, hauiek ez baitzuten uste izan zitakela errepublika onik, Herria> 25 urte, Herria, > 1969.
|
|
|
Izan ere, ohiko lankide bakarra izan zuen Euskerak: Resurrección Mª de Azkue, Euskeran 41 artikulu argitaratu zituena; ostera, RIEVen 3 baino
|
ez
eta gainontzeko aldizkarietan ezer ere ez. Sebero Altubek eta Juan Bautista Eguskitzak Euskeran asko idatzi ez bazuten ere, lankidetza handiagoa izan zuten Euskaltzaindiaren agerkarian Eusko Ikaskuntzarenean baino, azken honetan hiruzpalau artikulu baino idatzi ez baitzituzten.
|
|
2008
|
|
|
Erabilera hauetan guztietan, ordea, laguntzailearen itxura iragangaitzaz gain, topatzen diren fenomeno linguistikoak ez dira ez hain agerikoak
|
ez
eta hain errazak azaltzen ere.
|
|
|
Bestalde, garapenean dagoen saio baten berri emango dugula azpimarratu nahi dugu. Alegia, guk hemen aditzak lantzeko prozedura bat proposatzen dugu, horretara eraman gaituzten arrazoiak agerian jarriz, baina ez dugu emaitzarik
|
ez
eta ondoriorik aurkeztuko, horixe baita uneotan egiten ari garena. Honenbestez, hemen, aditzak lan.tzeko hautatutako metodologia bera eta horretarako baliatu ditugun tresna auto matikoak nahiz beharrezkoa izan zaigun eskuzko lanaren nondik norakoak azaltzeak du garrantzia.
|
|
|
Bestalde zuberera euskalkiekin ez diren beste euskalkien hiztegiak ez ditu aipa tzen eta «Eztira koplak jartzen» Orion bildu kantuan ez ditu zuzentzen ez hiru baina zortzi «erdarakada»: kosta, > e, > egatu, > buelta, > ra, >
|
ez
eta Aginagan bildu kantuan: bapo, > jornal, > broma, > mantendu, > parte, > sobratu, > sobra, > reglako, > faltatzen, > probatu, > justu.
|
|
|
c) Testu berezituetatik at nekez aurki daitezkeen euskarazko tandem elkarte batzuek ez dute itzulingurua onartzen (38), eta berez aposizioak izan gabe mendekotasunezko elkarteak direla dirudi: lehenengo osagai bikoitzak ez du bigarren osagaiaren barruko zerbait adierazten, ez beregainki
|
ez
eta elkartearen barruan ere; hirugarren osagaiaren elisioa ere ezinezkoa bide da kasu guztietan. Izatez, aurrean definituriko (29) ko mendekotasunezko elkarteek bezala jokatzen dute tandem elkarte hauek:
|
|
|
L. Mitxelena, Ormaetxebarria, Pérez de Urbel eta beste batzuek, berriz, lur haietako euskaltasunari goi ertaroko ain tzinatasuna egozten diote, soilik, hau da, mairuen erasoa arbuiatu geroztikoa, bitarte ko lurrak eremu geratzean iparraldeko kristauek birpopulatu zituztenekoa; hain zuzen, euskararen presentzia ertaroan emaniko errepoblazio faktoreei lotuko litzaie ke, populatzaileak, hain zuzen, Arabako lurretatik jaitsiriko euskaldunak izaki, gehienbatean. IX eta X mendeetan goiko lurretatik, eta, hurbilago, euskaraz hitz egi ten zuten Arabatik jaitsiriko euskaldunen adierazpena litzateke egungo toponimia,
|
ezen
eta, isladatzen den euskararen tipologia mendebalekoa> da, gehien bat, aitz/ atx, > soro/ solo, > berri/ barri, > hiri/ uri/ > uli>/ ulli> (poblado), urritz/ urretx> (Urrez> toponimoa), dui> atzikia, beltz/ baltz> aldakiak azaltzen dira, nahiz ez beti. Ezin da ahantzi Errioxako herri eta populazioen izendegietan nabarmen direla uri> (poblado) osagaiez amaiturikoak, Otxanduri, > Ollauri, > Nafarruri, > Gipuzuri, > Galbarruli, > Semenuri, > Herramelluri> modukoak Toponimo hoiek, noski, errepoblazio baten adierazle dira uri> delakoak, poblado?
|
|
|
Teoria berriek dioskute, gorago adierazi bezala, DAut> eredutzat hartu izana ez dela kasualitatea,
|
ez
eta bertatik bertara alde batera utz daitekeen xehetasuna: gaztelaniazko hiztegirik onena, osoena?
|
|
|
Gaurko ahozko ipuin kontalaritzaren eremu hori da guk aztertu gura duguna. Ez ipuingintza oro har,
|
ez
eta euskal ipuingintzaren eremu osoa ere.
|
|
|
Gure ustez, ipuin konta saioak beti egon izan dira. Lehen ere ez zen edonor ipuinak kontatzen zituena; ez ziren edonoiz kontatzen
|
ez
eta edonon ere. Euskal ikerlariek artazuriketa, txerri hilketa eta eguberri bezperetan egiten ziren konta saioak, edota hirule eta jostunen jardunak aipatu izan dituzte.
|
|
|
Filologoen ikuspegitik, ordea, egia da aldaera dialektaletan azken buruko eti moa topatzeko edo hitzen bilakaera historikoa argitzeko arrasto oso interesgarriak aurki daitezkeela, baina horrek ez du zerikusirik ohiko hiztunek elkar aditzeko behar duten erraztasunarekin,
|
ez
eta hizkuntza biziaren normalizazioarekin ere. Halere, badirudi euskalkizale eta dialektologo batzuek, deformazio profesionala azken mutu rrera eramanda, oraindik bitxikeriak esaten dituzten hiztunak, eta dirudienez zen bat eta letragabeagoak hobeto?
|
|
|
Irizpide horiek askietsi
|
ez
eta arrazoiak bilatzeko saioa egin dute hainbat ikertzailek. Maiztasunak osagai horren esanahia aldatzean izan behar du euskarria [Bally (1932,244), Rohrer (1967,16), Lifetree Majumdar (1974,65)?].
|
|
|
Ez da erraza esanahi horien arteko desberdintasunak bereiztea,
|
ez
eta elkarren arteko loturak ere, eta zailagoa ezezik ezkinezkoa ere bereizketa horiek kito froga tzea. Pentsa daiteke, halere,, beldurraren?
|
|
|
Unitate Sistema Internazionalak oinarrizko zazpi unitate ditu (metroa, kilogramoa, segundoa, amperea, kelvina, mola eta kandela), eta horiexek dira gainerako unitate guztien jatorria. Hiztegi Batuan, hus tuketa sistematikorik egin
|
ez
eta, bost jaso dira eta bi kanpoan utzi. Baina arazoa ez dago hor.
|
|
|
1. Hizkuntzaren jabe bakarra sentitzen ez naizenez, eta, zinez, medikuntzaren kasuan laguntzaile gonbidatua soilki, argi daukat ekimena eta hitza ez direla nireak,
|
ez
eta ni bezalakoentzat gordeak ere. Itzultzaileak, normalizazioko teknika riak, Unibertsitateko irakasleak, euskaltzainak, filologoak, euskaltzaleak, politikoak...?
|
|
|
Lehen arrazoina hauxe naski: ez dela batere berdina pilota
|
ez
eta pilotariarena. Hasteko ta bat, holakoa baita pilota bera, joko sano eta garbia bat baldin bada, eta errespetuz betea ez batere tirabiraka, ez elgarbotaka, eta ez bo rroka edo muturrekoka, are gutiago.
|
|
|
Ez da arizan Harriet gure ustez Mondragones famatuaren kontra,
|
ez
eta Amede Arce, Leon Dongaitz izar paregabeen kontra, ez ere Leon Erramouspe apezaren kontra, damurik! Salbu izaitekotan beren artean lau apez eta beste mailean, Belokeko komentuan, orduan hango fraile gazte zen Arño Irola apezgaia eta Harriet beneditanoa arizan baitziren apez biltzarre batean Erramouspe Etchegorryren kontra.
|
|
|
Haatik suertea izan zutelarik pilotaren aldatzeko, bi apezen beso biziek hartu zuten gaina ondarrerat. Ez dugu segur ahanztekoa,
|
ez
eta Xuberoko jendeak ere, Barkoxeko erretor bizi, koloretsua, bere sotana beltzean zafrazafra zabilan apez suharra, pilotan suhar izana zen bezal bezalakoa, azkeneraino bere herriaren zerbitzari paregabea.
|
|
|
35 Hartan hedatu zen zinez Hasperue apezaren fama, kaseta batzuek hura deitu ere zutelarik. Urteko pilotaria?. Bainan ez zuen berak urgulurik hartzen hortaz, ziolarik jendea pilotarat heldu zela, edo neguan errugbirat, beste jos tetarik ez izanez,
|
ez
eta dantzarik ere, gerla egun haietan.
|
|
|
Bixtan da, beste partidarik egin duela Beheran apezak bainan han ere, beste batzuen gisa, ez zuen apezteak hanbat lagundu pilotako,
|
ez
eta, mentu raz jokoaren alderdiak ere. Joan behar izan zuen Miarritzeko lizeorat omo nier, geroxago erretor, Mugerrerat, Donibane Garazirat eta beste?
|
|
|
1952an sortua Erramun Caracotche bezala, biak ditugu plazetan xuriz bezti jokatzen ikusi ditugunak beste pilotariekin, eta ez sotanan. Gauzak aldaturik, ez dute biek ere sotana jauntzia erabili, ez plazetan
|
ez
eta jende artean. Hunekin ere izan dugu bera mintzarazteko parada guk galdetxo batzu eginez bakarrik.
|
|
|
Orduan esku huska zen bakarrik, pilota joko guzien ama eta erroa. Hartan ez zuen jada nehori zorrik urruñar hunek ordukotz,
|
ez
eta beste edo zein kiroletan ere halaber. Haatik, Urruñatik Donibane Lohizune ez urrun, ohartua zen ere goizik gure Pierre xixterari:
|
|
|
Orduan etzara obligatu pagatzera, pagatzeko ahala dukezun arteiño.
|
Ez
eta etzara obligatu pagatzera, baldin hartzeko dunak berak kitatzen bazaitu edo barkhatzen baderatzu. Are gehiago, hartzeko dunak, ez ezin bertzez edo bortxaz, baiña bere nahiz eta borondatez, igurikitzen deratzunean, eta emaiten ephe, orduan luza dezakezu pagamendua ephe hartaraiño, baiña ez gehia go.
|
|
|
Garzelean dagoenak egiten duen ordenuak eta testamentak eztuela deus balio dio legeak (Ff. de eo qui metus causa legat in ca rcere).
|
Ez
eta bera z eztu deus ba lioko erita suna ren eta heriotzea ren ga rzelea n eta herstura n da goena k egiten duen promesak eta penitentziak ere. Zeren hek guztiek dirudite direla, bortxaz eginak, eta ez amorioz, eta ez borondatez.26
|
|
|
Ez pentsa, ordea, tradizio klasiko eta humanistiko hori izugarri aldentzen zenik mendebaleko beste nazioetan garai berean nagusi ziren ereduetatik. Gutxienez ez Lehen Mundu Gerra arte,
|
ez
eta geroxeagora arte ere. Arno J. Mayer ek bere La persistencia del Antiguo Régimen liburuan hauxe dio:
|
|
|
Hirugarren adibidean ere gauza bera gertatzen da, erakutsi> aditzaren kanpo argumentua, nik, perpauseko aditzaren subjektu moduan islatzen da; eta bigarren barne argumentua,, nori? erakusten zaion eskerra, ez da inon islatzen, ez izen elkartuaren lehen mailako proiekzioan,
|
ez
eta perpausa bere osotasunean harturik ere. Gerta daiteke testuinguru zabalagoak hartuz gero, aurreko perpausen batean aurkitzea, nori?
|
|
|
oliorik>
|
ez
eta intsentsürik isurten. (68.o.).
|
|
|
Gerthaldien> indartarzünaz> (67.o.) Jendeak dü jaun handier so egiten ta hetarik hartzen gaitzak ezi
|
ez
eta honak. Izar> thürbütsüek die ülhüna den, ageriak dian bezala lürra argitzen.
|
|
|
Aitüretzaz> (73.o.) (gizon egonezinaren izpiritua) Mugida bethierekoan delarik, dabila itxasoaren pare, gorabeheretan delarik
|
ez
eta bazterrik.
|
|
|
Lehoiari, Zuberoan, euskaraz olerki luzea egin zaio duela hamar urte. Horrez kanpo, ez du ez euskal mitologian,
|
ez
eta sinbolikan, ez eta ere literaturan lehoiak biderik egin. Lehoia beste nonbaiteko sinboloa da Esoporen edo beste baten alegia itzulien bitartez ezagutzen duguna.
|
|
|
Lehoiari, Zuberoan, euskaraz olerki luzea egin zaio duela hamar urte. Horrez kanpo, ez du ez euskal mitologian, ez eta sinbolikan,
|
ez
eta ere literaturan lehoiak biderik egin. Lehoia beste nonbaiteko sinboloa da Esoporen edo beste baten alegia itzulien bitartez ezagutzen duguna.
|
|
|
Gorago ikusi dugu nola abereak baino gehiago darabiltzala ehizak eta horien artean ezagutzen zituen handienak. Ikerketa labur honekin ezin dezakegu erran Egiategiren tropoek euskal sinesteez zerbait adierazten dutela, ezen hartza ehiza mitikoa bi bider du aipatzen, putreaz, saiaz ez du deusik erraten
|
ez
eta gau ainaraz. Akerra ez badu bere irudietan sartzen baliteke usainagatik edo berdin deabruaren biziduna delako.
|
|
|
XIX. mendean, sailkapen genetikoaz gainera, beste sailkapen mota bat ageri da. Batez ere Wilhem von Humboldt-i eta gerotxoago Schlegel-i zor diegu; ez da historikoa, sinkronikoa baino,
|
ez
eta genetikoa ere: hemen protohizkuntzarik ez da kontuan hartzen.
|
|
|
Esaldia bi lerrotan edo gehiagotan barna hala luzatzen denean, hitzen ordena egunoroko hizketan bezala, prosazkoan bezala, jariotzen da batere bortxarik gabe, hitz bakoitza dagokion lekutik atera gabe, hitz katearen maila bakoitzak bere lekua gorderik. Hainbesteraino da hori egia, non baldin errit moa oso markatua ez badu,
|
ez
eta puntua oso aberatsa, hura entzuten duenak pentsa bailezake hitz lauzko testua entzuten ari dela9.
|
|
|
3 Adibidez, 1968an egin zen Linguae> Vasconum> Primitiae ren argitalpenaren sarrerako hitzetan ez dio deusik ere Echepareren erdi arokotasunaz,
|
ez
eta J. Ruizekilako konparan tzaz ere.
|
|
|
Dudarik gabe, frantses kulturaren eredua erakarri du euskal alorrera eta, hartzen dituen erreferentziak (Frantses historia egileena, H. Taine na besteak beste) ez ziren oraindik sartuak
|
ez
eta ere biziki ezagunak Hegoaldean. Erreferentziekin batean, funtsezko problematika batzu ekarri ditu mahaira.
|
|
|
Orai artio hanitzek uste izan dute eskualdunak ez duela maite libertatea
|
ez
eta ere yakitatean aitzina egitea; bainan horra froga, ageri da orai zonbat trunpatzen ziren Eskualdunaren ignorantzaren gainean, zeren ez baitzuten conprenitzen haren lengua ya eta bizitzeko manerak eta ez baitzakiten harekin solas egiten.
|
|
|
–Errepublikak bakea nahi du? . Errepublika eta laborariak?,. Errepublika eta zergak?,. Errepublikaren ongi eginak?, etab. Frantziako politikakoak ugariak dira, bai barne eta kanpo politikakoak (armada eta soldadugoaz, Tonkin eta Dahomeyko kolonizazio az); nazioarteko gaietakoak ere ez guti,
|
ez
eta Frantziako ekonomiakoak eskas (Frantziaren zorra, buxeta edo diru kontua, errenta, merkataritza etab.), edo gizarte eta ekonomia arazoei buruzkoak (laborantza eta azienda hazkuntzaren krisia, emigrazioa, soldadogoa). Adibidez, emigrazioaz, bereziki Ameriketako euskaldunen berri eta gutunak, badira hamabost bat, frantsesez baino askoz gutiago, eta hiru bertso sail, Hiribarrenen Eskaldunac etic (1853) bilduak.
|
|
|
Hau ez zen inoiz haurtzaroan ikasitako euskaraz arduratu. Itzulpena aztertuz gero ikusten da, beraz, aski kaxkarra dela darabilen euskara, eta gainera ez neurri
|
ez
eta errimarik gabe dagoela itzulita. Badirudi Duvoisin eta honen lehengusu zen Duhaldek irri aski egin zutela asmakizunen kontura, zein engainaerrezak ziren hainbeste ospe eta fama zuten idazle jakintsuak ikusiz.
|
|
|
16 Euskal ipuinetako Tartalo eta artzainaren istorio klasikoak,
|
ez
eta Alarabiarenak ere, ez digu ordea, hitz joko honen zantzorik ematen. Ongi jasoa dago, ordea, William Rollok
|
|
|
«nuestro criterio acerca del signo apropiado coincide por entero con el de J. dar K.»), hala ere, auzia EuskalEsnaleari zegokiola argudiatuz hara zuzentzeko eskatzen zioten adeitsuki Jemeini201 Beraz ez ziren agintari jeltzaleak izan,
|
ez
eta beren egunkari ofiziala ere, EuskalEsnaleko akordioa zuzenean kuestionatu eta hartaz debatea ireki nahi izan zutenak. Baina zeharka, akordioarekiko «neutral» mantentzean («ez da gure arazoa, ez da gure akordioa» esaten ari ziren inplizituki) eta sabindar gazte baten iritzia berenarekin bat zetorrela adieraztean, akordio hari pisua kentzen zioten.
|
|
|
Euskaldunen artean, nazioartean euskararen inguruan azaltzen ziren eztabaidei pasiboki (harpidetza bidez) segitzeko aski ahalmenik eta interesik ere ez zegoen. (Aldizkariaren lehen alea euskaldunen aldeko laudorioek ireki bazuten, aldizkariaren itxierako zenbakian, euskaldunen artean izandako laguntza
|
eza
eta interes falta salatuz amaitu zen).
|
|
|
Camiñaren 1909.07.22ko gutuna Azkueri. Eskutitzean, tamalez, ez da zehazten izkribuaren edukia,
|
ez
eta nongo hilerriaz ari den ere).
|
|
|
Zerrenda hau ez dagokio Azkuek urte honetan Katedran irakasten zuen programari inolaz ere,
|
ez
eta aurreko eta ondorengo irakasten zuenari. Aitzitik, ohar bedi zehaztuen agertzen diren atalak lehen biak direla, hau da, soinuei dagozkienak.
|
|
|
Mª Azkue eran partidarios de trasladarla a Marquina». Larrazabal eta Azillona bai, Azkueren eta Markinaren alde agertu ziren, eta Uria eta Landetxo Bilbo eta Unamunoren alde, baina gainerako diputatu gehienek Bilbo eta Azkue konbinatu zituzten (bestela Azkuek ez zituzkeen hamaika boz jasoko Markinaren alde soilik lau diputatu egon zirenean,
|
ez
eta Unamunok soilik hiru Bilboren alde hamar agertu zirenean). Aldiz Granja Pascualek zuzen dio «No parece que en esta ocasión tuvieran papel alguno las ideologías políticas» aitzitik «estos acontecimientos, [estuvieron] más relacionados con amistades personales y favoritismos locales.» (1994b:
|
|
|
Euskaltzaindiaren arauak berek ez betetzea aski
|
ez
eta Azkuek euskaraz ez zekiela aditzera ematen zuten gainera, euskaltzainburuaren gutuna ulertzen ez zutenaren plantak egin eta berriro idatziz. Nekez egin ziezaioketen mespretxu handiagorik eta autoritate ukazio erabatekoagorik Akademiari eta Azkueri.
|
|
|
Alta, Gipuzkoako Diputazioak ere ez zuen Belaustegigoitiaren plana edo antzekorik sortu: argitaratzen ziren liburuei laguntzak eskaintzen zizkien, baina ez zen iristen sustapen politika aktiboagorik martxan jartzera,
|
ez
eta haren ardura Euskaltzaindiari ematera ere.
|
|
|
Broussain beraren ordezkoarekin ez zen zorte hoberik izan. Lehenik Jean Etxepare hautatzeko saioa egin zen, idazle benetan aparta, baina honek huts eginik, Georges Lacombek eskuratu zuen aulkia358 Lacombe, hizkuntzalari gisa pertsona prestatua zen, baina ez bat ere langilea,
|
ez
eta aski zentrala ere Iparraldeko euskal idazleen artean (izatez Parisen bizi ohi zen, hilero Euskal Herrira bidaiak eginez). Akademia barruan Lhande zuberotarra ere bazegoen, prestigioa izan bazuena baina batez ere Hegoaldean, gutxiago Iparraldean.
|
|
|
Batetik, ikusi denez, Luis Eleizalde, bere prestigio guztia gora behera, ez zen gai izan. Kirikiñoren? kanpainari aurre egiteko,
|
ez
eta Euskaltzaindiarentzat EJB osoaren onespena lortzeko ere (baina bai zati on batena). Bestetik, maila indibidualean, osasun arazoek ez zioten Eleizalderi nahi beste lan egitea ahalbidetu, eta izatez 1923an, agonia luze baten ostean, bizia galdu zuen.
|
|
|
Zenbait ikastolatan, irakaslearen ekimenez, euskarri idatzietan ere egokitze batzuk egiten dira hiztegi eta morfosintaxiari dagokienez. Betiere, erabiltzen diren euskalki adierazpen horiek lapurtar baxenafarrerazkoak dira eta ez dira ez sistematikoki erabiliak,
|
ez
eta eredu bati jarraikiak.
|
|
2009
|
|
|
Sabindarrak ez ziren pozik gelditu Akademiari Oñatin eman zitzaion sorrerarekin: ez osaerarekin, ez geroko hautatzaileekin,
|
ez
eta Akademiaren helburuetan euskara bateratzea agertzearekin. Ongi azaldu zuen hori Oñatiko Biltzarreko erabakiei egin zien emendakinean Luis Arbeloak.
|
|
|
Biak ala biak garrantzitsuak. Eta biak Euskaltzaindiak berak bere baitan garatu beharrekoak, ez baitago ez unibertsitaterik
|
ez
eta erakunde ofizial euskaltzalerik ere. Azkuek eta ingurukoek horren kontzientzia garbia bide dute.
|
|
2010
|
|
|
Obra eta liburukien ezaugarri batzuk aurkezturik, hemendik aurrera, Agirre Asteasukoaren testuetan murgilduko gara. Ohar, halaz ere, gure ikuspuntutik, sermoien erantzukizuna ezin zaiola esatari bakar eta bakartuari leporatu, itxura antropomorfikoa duen horri,
|
ez
eta izaki diskurtsiboari ere (gutxiago oraindik esatari hori multiplikatzeko asmoz pentsatu den obra batean). Autorializazioaren> arazoa da:
|
|
|
Ez dago norabiderik, osagai frastikoaren egia aurresuposatu egiten baita. Ez da hitzen egokitzerik egiten,
|
ez
eta gauzen egoerarik aldatzen ere. Ez da transformaziorik.
|
|
|
Ezagutzen det, diozu, Daviden eran nere becatua[...]: baña ona ni damuz beteric, eta prest aurrera becaturic ez eguiteco ecergatic,
|
ez
eta vicitzagatic, edo eriotzagatic ere. Ongi nere Cristaua; baña zure asmo ori eraguillea ote da?
|
|
|
batentzat (NIrentzat) estatutua; bestearentzat (ZUrentzat) erregelamendua eta araudia. Sermoian elkarrekikotasunik
|
eza
eta norabide bakarreko komunikazioa nagusitzen dira.
|
|
|
Berbaldi ekarria modu inplizituan> ere ager daiteke, azaleko markarik edo arrastorik gabe. Hau da, ez da markatzen ekarria dela,
|
ez
eta hala izendatzen ere; hots, aditz iragarlerik gabe agertzen da. Hala ere, esatariak aditzera eman dezake intonazio bidez, edota solaskideentzako jakina eta ezaguna den esaldi baten bitartez, memoria komuna lagun.
|
|
|
Sermoien enuntziatzaileak justifikazioak eta edukien argitzea eskaintzen du horien bidez. Gisa horretako formularik ez, ahatik, C barrutiko aipuetan.
|
Ez
eta B-koetan ere:
|
|
|
Ondoko adibideetan ez da esatezko aditzik agertzen,
|
ez
eta iturriaren gaineko erreferentziarik ere; hala ere, aipua dela salatzen dute beste elementu batzuek: kurtsibak, deikari edo apelatibo baten presentziak, osagai deiktikoen presentziak, prosodiak agian?
|
|
|
BE ugaritasuna ez da zorizko fenomenoa. Ez da, ezta ere, estilo edo hautatze indibidual baten ondorio,
|
ez
eta erretorika batena ere. Ugaritasuna ez da esatariaren banitate edo harrokeriagatik egiten, eta ez da inondik halakotzat hartu behar.
|
|
|
Zenbaitetan B barrutiari puntu positibo batzuk esleitzen zaizkio. Baina ez dira asko,
|
ez
eta sakonak ere, ahazkorra baita kristaua:
|
|
|
[IV 200] Gañera Jaunaren gracian arquitzen danean ere, ez da gay (sic), edo gauza onelaco irabaciac eguiteco,
|
ez
eta Jesus bat bear bezala esateco ere: Nemo> (a).
|
|
|
Aipu erretorikoa gnome> figurarekin lotzen da, eta lekukotasuna esleitzen zaio. Figura honek berbaldiaren formarekin lotu gabe, sententzia funtzioa du; horrela, orokortasuna ez legoke ez forman
|
ez
eta proposizioaren edukian ere, baizik eta sententzia hura sostengatzen duen elkartean; bestela esanda, haren ardura enuntziatiboa duen elkartean (Compagnon 127 or.).
|
|
|
XX. mendean, Bally, Bajtin eta Voloshinov autoreekin, topatuko dugu beste eztabaidagai bat BEren inguruan. Hala, BEren arazoa ez da neurtuko gramatika auzi bezala,
|
ez
eta gramatikaren historiako auzi arazo bezala ere.
|
|
|
Ez da analisi tresna, integrazio baliabide baizik. Sermoiak, nolanahi ere, ez dira iruzkin hutsak,
|
ez
eta errepikapen hutsak ere; aipua sermoietako osagai garrantzitsuena da, baina ez bakarra.
|
|
|
Mundu ikuskera eta errealitatea balorazio positiboetara eta negatiboetara polarizaturik errenditzen du, ebaluazio axiologikoak eta balore subjektiboak direla medio. Enuntziatzailearentzat ez dago erdibiderik,
|
ez
eta gizakia ebaluatzeko beste modurik, A barrutiak agintzen duenaz kanpora. Antitesiak elikatzen du, sakon elikatu ere, sermoiaren motorea.
|
|
|
1975era arteko sorreran eta lehen hazkundean, lau elementuok ziren eragozpen larrienak: martxan zeuden eskoletan euskara edo euskaraz irakasteko baimen ofizialik eza, ikastola zabaltzeko baimenik eza, ikasleak atenditzeko eraikuntzarik
|
eza
eta andereñoen soldatak eta gainerako gastuak ordaintzeko diru-laguntza publikorik eza76 Eskola etxerik ez izatea, eta halakorik zabaltzeko baimenik lortu ezina, oztopo larria zen noski. Dudarik ez zen egiten, ordea, marko politiko berriarekin herri ikastetxeak bederen hor izango zirela, herri aginteen esku.
|
|
|
Gauza bera esana du, funtsean, Konstituzio Epaitegiak97 Hori dela-eta ez da estatuaren aginte zentraletik berariazko legerik sortu, hizkuntza normalkuntzaren alor hori aurrez aurre osatu, eguneratu edo aldatu duenik. Horrek ez du esan nahi, Madrilgo Gorteek lege orokorrik (minimoen legerik edo) eman ezin dezaketenik gaztelaniari dagozkionetan,
|
ez
eta Gorteetako hainbat legek zeharkako eraginik izan ez duenik EAEko eskola munduaren hizkuntza politikan98 Bistan da eragin ohargarria izan duela zenbait legek, eta zenbait artikuluk erabatekoa. Printzipio nagusia bestea izan da, ordea, mende laurden honetan:
|
|
|
121 Hori ez da egia oso osoa: Lanbide Heziketan, hainbat eta hainbat kasutan, ez dago euskara(
|
ez
eta gaztelania) asignaturarik. Hortik aparte osorik betetzen da, legeak aurreikusitako salbuespen kasuetan izan ezik, goiko arau hori.
|
|
|
Ordu horietariko asko entzuten edo irakurtzen pasatzen dituzte ordea.Eskola ordu gehienak ez dituzte euskaraz hizketan edo idazlanean pasatzen, entzuteneta irakurtzen baizik. Horren ondorioz, gaitasun ekoizleak (mintzamena eta idazmena) baino ondotxoz landuago dituzte gaitasun hartzaileak (entzumena eta irakurmena). Horrek ez du esan nahi, gela barruko jardunak eman dezakeen guztia pasibo hartzailea denik ikaslearentzat,
|
ez
eta ikaslearen eskolako input output guztia gelabarrura mugatzen denik. Gela barruan ere posible da ikasleen hizkuntza jardueraekoizle (go) a indartzea, batetik.
|
|
|
162 Ohartxoren bat edo beste egingo dugu datuak ematen hasi aurretik, ondoko taula koadroak errazago ulertu ahal izateko. Honako ohar hauek, besteak beste, kontuan hartzea komeni da: a) Hasiera batean, ikastetxe gehienetan euskarak ez zuen inolako presentziarik(
|
ez
eta asignatura gisa ere). Hasierako egoera hari, nolabait deskribatzeko, X «eredua» esan izan zaio aspalditxodanik, eta halaxe esango zaio hemen ere.
|
|
|
seme alabentzat euskarazko/ gaztelaniazko eskolaketa nahi duten gurasoek badute gaur egun, oro har, hartarako aukera. Ez ezinbestean beren gogoko eskola konkretuan,
|
ez
eta beren auzoan edo (zenbaitetan) herrian, ratioen edo irakasle euskaldunen eskasia kontuengatik. Baina eskubidea badute, oro har, ikasle gehienek.
|
|
|
Horietan eta, beste maila batean, munduko LWC handietan192 Beste hizkuntzen kontra ez daukate ezer, guraso horiek. Espainiako gurasoei dagokienez ez dira bereziki frankofoniaren zale,
|
ez
eta anglofilo edo germanofilo itsu. Baina hiru hizkuntza horietako bat eskatzen dute seme alabentzat hamarretik bederatzik edo gehiagok.
|
|
|
badugu belaunaldi berri bat, etxeko edo eskualdeko hizkera moldeaz gainera orotariko eta orotarako aldaera jaso neutroa ikasi duena eta, hainbatean, erabiltzen dakiena. Ez dira ikasle guztiak(
|
ez
eta hurrik eman ere, gorago esan dugunez) egoera horretan daudenak. Milaka dira, ordea.
|
|
|
Egia da garoeta kresal usaina galdu beharra zeukala euskaraz, hainbatean. Egia da, orobat, bai azalpen prosaren estilo lanketan eta terminologia teknikoaren finkapenean aurrera egin dela oro har226 Garo usainik eta kresal zaporerik gabeko euskarak ez du ordea hiztun trebearen mihia nekatzen,
|
ez
eta hiztun gai berriarena zorrozten. Bata eta bestea, biak behar ditugu eta biei lagundu behar lieke eskolak bidea egiten.
|
|
|
252 Erabateko adostasunik ez izate horrek erreferente bat zuen, argia eta gogorra: gaztelaniarensupraordinazio juridikoa ontzat eman
|
ez
eta Euskal herri euskaldun (ahal balitz euskara hutsezko) batenparadigmari eusten zioten hiritar eta iritzi sortzaileena.
|
|
|
Hitzez eta idatziz ondo, erraz eta zuzen moldatzen diren neska mutilak eta gazteak ez dira nabarmen ugaritu EAEn, mende laurden honetan. Ugaritu
|
ez
eta, agian, gutxitu egin dira, ahozko jardunari dagokionean: hitz etorri bizian eta doinuera jatorrean, joskera aberats eta ulerterrazean, hitz eraketa emankorrean eta itzulika jorien sormenean,.. aurrera ordez atzera egin da hainbat kasutan.
|
|
|
kultura horren zati, adierazpide eta sinbolo ikur izan ohi da, besteak beste, berarekin estuenik asoziaturiko hizkuntza. Ez da asoziazio biuniboko hertsia, bien artekoa,
|
ez
eta urteen joanean aldaezina. Bai, ordea, hein batean benetakoa eta eragingarria.
|
|
|
a) euskal dimentsioa landu arin dago, oro har, ikasmaterialetan282; eskolak bere funtzio soziokulturala osorik beteko badu leku nabariagoa zor zaio curriculumaren euskal dimentsioari; b) dimentsio hori esparru zabalagoko dimentsioekin batera lantzeak mesede egingo dio EAEko ikasle jendeari, ez kalte. Adibidez, Azkoitiko zalduntxoen fenomenoa eta Bergarako Erret Mintegia ez dago zertan Azkoiti Bergaretara mugatu,
|
ez
eta euskal fenomeno isolatutzat hartu. Espainian eta Europan garrantzi handia izandako korronte kultural, ekonomiko eta edukatibo baten eskutik azaltzeak baliotsuago egiten du euskal ilustrazio hura, ez ahulago.
|
|
|
Arrazoi izango dute biek, hainbatean. Ez dut uste, halere, gauza gehiegi ezkutatzen ibili naizenik,
|
ez
eta edergailu hutsalez estali dudanik azalpena. Kontuak horrela ateratzen zaizkit niri, moztadeak eta defizit nagusiak aipatzerakoan.
|
|
|
Emanen ditugun ehunekoetan erantzun baikorrak kontuan hartu ditugu. Aukera
|
ezak
eta erantzunik ezak ez ditugu konpilatu. Ehunekoak finkatu ditugu erantzuteko aukera zuten ikasleen arabera, hots banatu fitxen arabera:
|
|
|
Haurrei euskara irakasteko motibazioak kulturalak dira eta praktikoak baina ez dira profesionalak,
|
ez
eta ere politikoak. Gurasoen herena baino gehiagok (%37) nahi dute haurrek euskara ikas dezaten Euskal Herrian bizi direlako, eta neurri berean herrian sortuak direnetan eta etorkinetan.
|
|
|
Ohizko motibazio ezkorrak ez dira maiz agertu, ez euskararen zailtasuna (%2)
|
ez
eta ere irakaskuntzaren politizazioa (%4).
|
|
|
Erran nahi luke ikasle etorkinek mintzakide euskaldunak bilatzen dituztela. Adiskideak hautatzen dira, aldiz familia ez da hautatzen,
|
ez
eta ere lankideak kasu askotan. Edo, beste arrazoia, lagun edo lankide euskaldunengatik euskara ikasten hasten dira.
|
|
|
Euskal Eskola sortzeko borondate politiko
|
eza
eta eskola publiko berria egiteko traba politikoak ikastolen kezka izanik ere, erabat ulergaitza zitzaien ikastolei Ikastola proiektua desegiteko Eusko Jaurlaritzak zuen estrategia. Zenbait unetan, kezka amorru bihurtu zen, eta oso gertaera larriak eragiteko kinkan egon zen.
|
|
|
–Maiatzaren 4ko akordioaren helburuetako bat ikastolen hazkundeari muga jartzea zen, eta bada gaur egun ere. Ikastola gehiago
|
ez
eta daudenak hazi gabe leloa, alegia. PSE, EE eta EAJ alderdietako solaskideek behin eta berriro mahairatu zigutenez, sare publikoko ikastetxe eta ikasle kopuruak nagusi izan behar zuten hezkuntza sisteman, eta Europan normala den hori ikastolek hankaz gora jartzen genuen.
|
|
|
Gero, ordea, gaia ikastola batzordeetara eramatean eta eztabaidatzean era guztietako argudioei aurre egin behar izan zieten: zilegitasun ofiziala, doakotasuna, lanpostu ziurra, lan baldintza onak, kudeaketa beharrik
|
ez
eta, beraz, administrazio amatxoren eskuetan dena uztea?
|
|
2012
|
|
|
|
Ez
eta, eztitut bethiere, escritura saindua eta doctoren erranac ere, hitzez hitz euscarara bihurtcen. Ceren euscara eta bertce hitz cuntçac different baitira.
|
|
|
Poetari, politikaren alorrean, gizarteko partaide denez, zapalketen aurkako eta askatasunaren aldeko konpromisoa dagokio. Euskal poetak, euskal tornulariak edo euskal futbolistak bezala, Euskal Herriaren askatasunaren alde ekiteko eginbidea izango du, eta gizarte egitura zanpatzaileen aurka, baina ez poeta delako
|
ez
eta Parnasoko alturetatik (Sarrionandia 2006a: 172).
|
|
|
bezala, Euskal Herriaren askatasunaren alde ekiteko eginbidea izango du, eta gizarte egitura zanpatzaileen aurka, baina ez poeta delako
|
ez
eta Parnasoko alturetatik (Sarrionandia 2006a: 172).
|
|
|
eruditoek zalantzan jartzen dute beren egiazkotasuna, amodio idealizatu bati dagozkiola suposatzen dute, eta idealizazio honen zentzuak ikertzen,
|
ezen
eta Gudröd Haaleg Konstantinoplara iristean Irene enperatrizak 83 urte konplituak bait zituen (Sarrionandia 1991a: 66).
|
|
|
Enuntziatu parentetikoen komunikazio eginkizuna aztertzen ari garen une honetan, ezin ditzakegu alde batera utzi intentzio ironikoa duten enuntziatu parentetikoak,
|
ez
eta berauen funtzio komunikatiboa ere. Hau da, enuntziatu parentetikoa esatariaren ikuspegiaren eta jarreraren zuzeneko isla izanik, zergatik eta zein efektu sortzeko asmotan jotzen duen esatariak zeharkako jokamolde honetara, esan beharrekoa zuzen zuzenean esan gabe.
|
|
|
Esate baterako, gogoratu besterik ez dugu Garoaren argitaraldi berrian egin diren aldaketak zein zorrotz kritikatzeko aukera eskaintzen dion esatariari ironiak. Dagoen dagoenean, idazlearen nahia errespetatuz, argitara beharrean aldaketak eginaz argitaratzea ez zaio batere egokia
|
ez
eta gizalegezkoa ere iruditzen. Horretarako, kritika zorrotza bezain erasotzailea egiteko, ironiaz baliatu eta babestu dela ikusi dugu, eta enuntziatu parentetikoak esatariaren intentzio ironiko horren isla zuzen direla:
|
|
|
Aristolelesen Erretorikak helburua norentzakoa konbentzitzea du; ez doa egiaren atzetik,
|
ez
eta egiaztapenaren atzetik ere. Bere helburua baliabide batzuen laguntzaz (argudioak, probak) norentzakoaren atxikimendua erdiestea da.
|
|
|
Interpretazioaren gakoa, izan ere, ez da soilik argudiatzeari dagozkion markak topatzea,
|
ez
eta, ziurrenik, testu jakin horri dagozkion egitura nahiz ezaugarriak identifikatzea ere. Maiz aski, interpretazioaren gakoa iradokitzeko gaitasunean dago; hots, iradoki eta inferentzien errota martxan jartzeko gaitasunean.
|
|
|
Ikuspegi honen arabera, beraz, testuingurua ez da enuntziazio ekintza inguratzen duen marko fisiko eta kultural finko bat,
|
ez
eta aldez aurretik zedarrituta dagoena ere; solaskideen araberakoa da. Hau da, horien uste eta sinesmenen nahiz horiek egiten duten barne irudikapenen araberakoa.
|
|
|
Mitxelena, bada, ez da ez garbizale
|
ez
eta mordoilokeriaren aldeko ere. Ikusi besterik ez daude ondorengo pasarteak, bere jarrera ezagutuz garai hartako eztabaidaren zertzelada batzuk bederen agertzeko:
|
|
|
Uste dugu Mitxelenak lortu duela norentzakoarentzat ez ezik etorkizuneko hartzaileentzat ere bere mezua eta mezua helarazteko modua eragingarria izatea. Baina orain aztergai duguna ez da etorkizuneko hartzaile hori,
|
ez
eta (bidenabar ez bada) zeharkako norentzakoa ere. Berariaz zuzentzen zaion norentzako hori izango dugu kontuan.
|
|
|
Berbaldi ekarria [aipuak] ez da zorizko fenomenoa. Ez da, ezta ere, estilo edo hautatze indibidual baten ondorio,
|
ez
eta erretorika batena ere. Ugaritasuna ez da esatariaren banitate edo harreokeriagatik egiten, eta ez da inondik halakotzat hartu behar(?) aipu ugaritasuna interakzio tresna bat da, begien aitzinean (eta belarrien aitzinean) dagoena.
|
|
|
Zaitegi zalantzan edo, kezkati, aurkitzen dut liburu honetan ohi ez bezala, honek edo hark dioena dela eta. Bere hitzez esateko. Bururik
|
ez
eta txapela nai, ari omen naiz urliaren164 iritzian, eta bururik eztuenak txapel beharrik ez omen? (LIB II:
|