|
2006
|
|
|
Le français dans tous les sens liburuan, Walter-ek erakusten du, gosari, bazkari eta afari hitzak asko aldatzen direla frantziako eskualde batetik bestera. Ulergarria denez, aldeak oparoagoak dira ahozkoan
|
ez
eta idatzian;
|
|
|
" hizkuntza planifikazioa hizkuntza arazoak konpontzeko saiakera eta indar konziente bat da. Hizkuntza praktika eta usadioak bultzatzeko ala
|
ez
eta eragiteko hartutako erabakiak dira. Hizkuntza baten itxura eta bere erabileta baita diskurtsoa ere, deliberatuko aldatzeko indarren gehiketa da.
|
|
2007
|
|
|
Euskaraz aritzen ote dira? Bada ikasten eta erabiltzen duenik, bere laneko hizkuntza duena, lagunekin eta etxekoekin euskaraz mintzatzen dena, bada, euskaltegitik landa hitz egin
|
ez
eta urte batzuen buruan berriz etortzen dena gogoratzera, ingurune arras erdaldunean bizi delako, euskaldun gutxi dagoelako edota euskaldunak izanik ere identifikatzerik ez dugulako; norberaren izaera dela eta, lotsatia delako, prozesua erdizka uzten duenik ere bada,...
|
|
|
Gure ikerketatik ondoriozta daitekeenez, hizkuntzaren zailtasuna, denbora, dirua, hizkuntza erabiltzeko aukerarik
|
eza
eta hizkuntza ezagutzeko beharrik eza, kontra dauzkagun elementu garrantzitsuak dira. Horren ondorioa da herritar asko ez direla motibaturik edo euskara ikastera bultzaturik sentitzen eta, kontuak kontu, euskaraz aritzeko gaitasuna dugunok% 33 baino ez gara.
|
|
|
Gure ikerketatik ondoriozta daitekeenez, hizkuntzaren zailtasuna, denbora, dirua, hizkuntza erabiltzeko aukerarik
|
eza
eta hizkuntza ezagutzeko beharrik eza, kontra dauzkagun elementu garrantzitsuak dira. Horren ondorioa da herritar asko ez direla motibaturik edo euskara ikastera bultzaturik sentitzen eta, kontuak kontu, euskaraz aritzeko gaitasuna dugunok% 33 baino ez. egitea dute helburu.
|
|
|
...anpotik datorren biztanleriaren gorakadak, bere handitasuna gutxitu, 3 berreskuratze horren urritasuna, besteak beste, sistema elebidunaren nagusitasunari lotua dago, beti ere murgiltze sistemarekin alderatuta, 4 eraldaketa sozioekonomikoek (mugikortasun profesionalak eta etxebizitzen garestitzeak) eta demografikoek (belaunaldi berrien txikitasunak) eragin zuzena daukate, 5 euskararen ofizialtasun
|
ezak
eta hizkuntza politikaren edukiak, batez ere euskarazko irakaskuntzaren eskaintzaren garapena mugatzen dute.❚
|
|
|
Gozoa Euskal Herriko datu orokorrek, motel bada ere, gorazko joera adierazten dutelako; baita orain arte beherazko joera adierazten zuen Arabak ere joera aldatu eta gorazko bidea abiatu duela ematen duelako ere. Halaber, Nafarroa egonkor mantendu da oraingoan ere, Gobernuaren aldetik izan dituen laguntza
|
eza
eta traben gainetik.
|
|
|
Gozoa Euskal Herriko datu orokorrek, motel bada ere, gorazko joera adierazten dutelako; baita orain arte beherazko joera adierazten zuen Arabak ere joera aldatu eta gorazko bidea abiatu duela ematen duelako ere. Halaber, Nafarroa egonkor mantendu da oraingoan ere, Gobernuaren aldetik izan dituen laguntza
|
eza
eta traben gainetik.
|
|
|
Gaur egun, Bizkaiko eta Nafarroako foru zuzenbideetan" baserria" eta" etxea" dira ardatzak, Espainiako Zuzenbidean" norbanakoa" delarik. Jakina, euskal lurra eta Espainiakoa ez dira era berekoak; ez dira berdinak azaleraz, ez dira era berekoak orografiaz, ez dira berdinak
|
ez
eta
|
|
2008
|
|
|
Bizindarraren pertzepzioari buruzko desadostasunak, berriz, honako kasu hauetan gertatzen dira: kontrastean dauden hizkuntza taldeek ez dutenean iritzi bera ez taldeen arteko desberdintasun mailaz,
|
ez
eta desberdintasun horren norabideaz ere. Azkenik, gainerako taldeen bizindarra puzten duten pertzepzio itxuraldatzeak honako kasu hauetan gertatzen dira:
|
|
|
Horrela, gaztelerazko kanalak lortu ditu proiekzio sozial eta audientzia handienak, euskarazkoaren kaltetan. c) Kanal bien arteko sinergia eza egon den bezala, tokiko euskarazko telebistekin ere antzera gertatu da. Telebista hauekiko inolako harreman seriorik
|
ez
eta lankidetzarik ez da jorratu, nahiz printzipioz guztiek helburu bera izan (tokiko euskarazko telebistak ez baitira etekin bila doazen kanalak, euskararen aldeko mugimendu sozialen adierazpenak baizik). d) Sozialki oso garrantzi handikoak diren funtzioak (partehartze politikoa eta integrazio soziala, biak informazioaren bitartez) gazteleraz burutzen dira, euskararen aurkako egoera diglosikoa bi... euskara, tradizioaren eta umeen hizkuntza gisa agertzen da; gaztelera berriz, gaurkotasunezko politikagintza eta kanpoko fikzioarena. e) Gero eta konplexuagoa den errealitate soziolinguistiko bati (ia euskaldunen hazkundea, euskararen unibertsoan integratu gabeko euskaldunen kopuru hazkorra, etxe mistoen fenomenoa eta abar), ETBko kanal biek eskema xinple batekin erantzun diote:
|
|
|
(EUSTAT 2001). Erakunde honen terminologiaren arabera, euskaldunak euskaraz ondo ulertu eta mintzatzen direnak dira; ia euskaldunak euskaraz ulertu bai baina mintzatzeko zailtasunak dituztenak dira; eta erdaldunak euskaraz ulertu
|
ez
eta mintzatu ere egiten ez direnak.
|
|
|
Interneten egoteak ba dauzka abantailak, nabarmenak gainera: irakurleak gehiago dira, paperezkoak bezalaxe dohainik izaten jarraitzen dute, baina ekoizlearentzat merkeagoak, ez baitira inprimatu behar,
|
ez
eta banatu behar. Are gehiago:
|
|
|
Berdin gertatzen da euskararen beraren erabilerarekin, ezagutzaren mailatik behera baitago euskarazko jarduna gure kaleetan eta eskola patioetan. Zuhaitz bereko porrotak dira euskararen erabilpenik
|
eza
eta hedabideen kontsumorik eza. Axolagabekeria eta ardurarik eza, besterik ez da bi horien oinarrian.
|
|
|
, EAEn Eusko Jaurlaritzaren 4 hizkuntza eskakizuna dago indarrean, Hizkuntzen Europako Erreferentzi Marko Bateratuaren C mailaren parekoa. Nafarroako Gobernuak, ordea, ez du arauturik 3 jakite maila —EGA tituluaren baliokidea— baino goragoko hizkuntz eskakizunik,
|
ez
eta euskaraz lan egin behar duten teknikari gaituentzat ere.
|
|
|
Jakina denez, EAEn Eusko Jaurlaritzaren 4 hizkuntza eskakizuna dago indarrean, Hizkuntzen Europako Erreferentzi Marko Bateratuaren C mailaren parekoa. Nafarroako Gobernuak, ordea, ez du arauturik 3 jakite maila —EGA tituluaren baliokidea— baino goragoko hizkuntz eskakizunik,
|
ez
eta euskaraz lan egin behar duten teknikari gaituentzat ere.
|
|
2009
|
|
|
Horrek zera esan nahi du: Konstituzioak ez duela gaztelania erabiltzera behartzen
|
ez
eta bi hizkuntza ofizial dituzten Autonomia Erkidegoetan inposatzen ere, baizik eta hautatutako hizkuntza ofizialaren erabilera bermatzen duela.
|
|
|
Beraz, Konstituzioaren arabera ez dago arazorik berezko hizkuntza orokorrean baloratzeko,
|
ez
eta galdatzeko ere —gaitasunezko ukanbehar gisa— lana modu egokian burutzeko eta herritarren hizkuntz eskubideak bermatzeko egiten bada. Horrela, Euskal Autonomi Erkidegoan, 1989an Funtzio Publikoaren Legea onartu zenean Administrazioko hizkuntz plangintzaren oinarriak ezarri ziren —adostasunean—, jeltzale eta sozialisten arteko gobernu koalizioaren gidaritzapean.
|
|
|
Hizkuntzanormalizaziori buruzko laburpen hau amaitzeko aipatu beharra dago pribatuki betetzen diren funtzio publikoetan, ez sarreran
|
ez
eta horniketan ere, ez dela euskara kontuan hartzen —besteak beste, lan horiek betetzen dituztenak notarioak, jabetza eta merkataritza erregistratzaileak, merkataritzako korredoreak, portuetako praktikoak eta jabetza industrialeko agenteak dira— Kasu honetan ere, guztiz zentzuzkoa eta arrazoizkoa dirudi gehiengo euskalduna duten zonaldeetan euren harremana euskaraz bideratu nahi dutenen...
|
|
|
Hizkuntza normalizaziori buruzko laburpen hau amaitzeko aipatu beharra dago pribatuki betetzen diren funtzio publikoetan, ez sarreran
|
ez
eta horniketan ere, ez dela euskara kontuan hartzen —besteak beste, lan horiek betetzen dituztenak notarioak, jabetza eta merkataritza erregistratzaileak, merkataritzako korredoreak, portuetako praktikoak eta jabetza industrialeko agenteak dira— Kasu honetan ere, guztiz zentzuzkoa eta arrazoizkoa dirudi gehiengo euskalduna duten zonaldeetan euren harremana euskaraz bideratu nahi dutenen... Honetara, gogora ekarri behar dugu, 2/ 2006 Lege Organikoak, Kataluniako Estatutu berria onartzen duenak, honakoa xedatzen duela:
|
|
|
Dakigun bezala, lege egitasmoaren osotasunerako hiru zuzenketa horiek ez ziren aurrera atera eta Legea erabateko gehiengoz onartu zen. Aitzitik, ez UPNk
|
ez
eta euskal jeltzaleek ere, ez zuten aldeko botorik eman (eta HBko parlamentu taldeak ez zuen lege egitasmoaren eztabaidan parte hartu ez eta onarpen prozesuan ere).
|
|
|
Dakigun bezala, lege egitasmoaren osotasunerako hiru zuzenketa horiek ez ziren aurrera atera eta Legea erabateko gehiengoz onartu zen. Aitzitik, ez UPNk ez eta euskal jeltzaleek ere, ez zuten aldeko botorik eman (eta HBko parlamentu taldeak ez zuen lege egitasmoaren eztabaidan parte hartu
|
ez
eta onarpen prozesuan ere).
|
|
|
Gaur egun hizkuntza ekosistema berri bat dugu eta hizkuntza bat globala izatea edo ez izatea ez dago hiztun kopuruaren baitan
|
ez
eta gobernuen eragin politikoaren baitan ere, baizik eta hiztunek globalizazioaren parte izateko duten borondatean: ingelesa hizkuntza komun gisaeta garai globalean tresna erabilgarri izan nahi duten hizkuntzak daude.
|
|
|
Eta hizkuntza bat globala izatea edo ez izatea ez dago hiztun kopuruaren baitan
|
ez
eta gobernuen eragin politikoaren baitan ere, baizik eta hiztunek globalizazioaren parte izateko duten borondatean.
|
|
|
M. Zalbide argi azaldu duenez bere txosten metodologikoan23: " Hizkuntza baten erabilera ez da kasualitatez indartzen,
|
ez
eta ahultzen. Zerbaitegatik gertatzen da hori.
|
|
|
Modernidadearen mitoak. Ez gara berdinak, ez etnia berekoak,
|
ez
eta gizabanakoak ere. Balore burgesak ez daude pertsonak babesteko, herritarrak hiritar ekoizle eta kontsumitzaile egiteko baizik.
|
|
|
Ez dagokit niri zure historia luzea aditzera ematea; nahiko ezagutu
|
ez
eta, nahita ere, nuke. Nolanahi ere, zurekin izandako harreman eta elkarrekin egokitu gareneko aipuak egitea oso gogoko izango dut.
|
|
|
Nik ezagutzen dudan neurrian, Europako Batasunean adibidez, ez da gure antzeko egoeran dagoen herri eta hizkuntzarik gu baino gehiago egiten duenik, ez absolutuki
|
ez
eta erlatiboki ere, ez ofizialki, ez instituzionalki (kasu batzuetan behintzat, gure lurralde ezberdinen egoera ezberdinak ikustean nabari agertzen da hau). Baina aldea, batez ere, maila sozialean dago, kontuan hartzen badugu zenbat erakunde, talde, ekintza, mobilizazio, ikerketa, argitalpen, eta abar ditugun martxan gurean.
|
|
|
" Hizkuntza berpiztearen mugimendua, eta baita politikazko eta militar mugimendu nazionalista ere, hizkuntza ingelesaren mugimenduak izan dira Irlandan. Irlandar etniaren hilzoria, etnografia sinpatiaz ikusi dutenen mugimenduak, baina irlanderaren beharrezkotasuna bizitzako inongo alorretara,
|
ez
eta organizazio nazionalistetara ere, eraman ez dutenen mugimenduak izan dira" 3.
|
|
|
Jainkoaren hitzik
|
ez
eta arrazoimenaren argirik ezean, bihotzera jotzen du berriro, maitasunera: " Zoritxarrez, ez du Jainkoak hitz egiten; baina behartiak hitz egiten didate haren ordez, edo Hark hauen ahoaz.
|
|
|
— 3.Euskaratu: mota honetako bikoteetan, harremanaren hasieran nolabaiteko nahia badago euskararekin, baina aldiz, ez dago ez bi bikotekideen euskarazko gaitasunik
|
ez
eta" aurrez egindako hausnarketarik" ere. Bikote hauek ez zuten irudikatzen harremanaren hasieran beren bizitza edo harremana gerora begira euskaraz izango zenik, nahiz eta euskara ikasteko interesa izan edo euskara gustukoa izan.
|
|
|
Hortik aurrera ez zen bestelako mugarik jarri: ez adin aldetik,
|
ez
eta bikotekideen lehen hizkuntza aldetik edota gaur egun euskaraz duten gaitasunaren aldetik ere: soilik hizkuntza aldaketa egin izana.
|
|
2010
|
|
|
Hocevaren ustetan aurreko hipotesia zilegizkoa da, kontsumitzaileek nahiago duelako produktu diferentziatuak aldatu, hauen konbinazio desberdinen artean aukeratzea baino3 Ez gaude ados hipotesi honekin, gutxienez euskara gaztelera kasuan errealitateak argi eta garbi errefusatu egiten duelako, eta euskal kontsumitzaileak jatorriarekiko konbexuak diren indiferentzi kurbak edukiko dituela iruditzen zaigu, nahiz eta ardatzak ebaki ditzaketela onartu. Hau da, kontsumitzailearen teoria erabiliz, euskarazko eta gaztelerazko liburuak ez dira erabat ordezgarriak,
|
ez
eta erabat osagarriak ere.
|
|
|
Hauek guztiak nahikoa
|
ez
eta ikuspuntu, erreferentzi edo irizpide berrietatik azterketa eraberrituta dator enpresa mundutik, lan mundutik. Erakundeen esparruak hizkuntza kudeaketa mailan ezaugarri partikularrak ditu, enpresaren mundukoarekin bat egin behar dutenak.
|
|
|
7) Hizkuntza bakoitza isolatua balego bezala hartzea, eta, horrela, kode linguistikoen arteko aldaketak edo txandakatzeak (‘code switching’) ez onartzea, ez ahozko erabileran,
|
ez
eta ikusizko erabileran ere;
|
|
|
Euskaraz hitz eginez, euskara bultzatzen genuela oso garbi geneukan, ikastolan jasotako hezkuntzagatik baina etxean jasotako hezkuntzagatik ere bai(...) Zangotzan zailagoa da euskaraz aritzeko giroa aurkitzea eta egun asko nabaritzen dut, nik beste esperientzia oso ezberdinak bizi ditudalako nire klasekoekin edo Iruñeako lagunekin alderatuta. iruñerria eta hortik beherako hiriak oso erdaldunak dira (atarrabian %15 inguru euskaldun; barañainen, berriozarren, burlatan, iruñean, lizarran eta zizur nagusian %10; tafallan eta zangozan %5). hiri horietako gure gazte gehienei euskara eskolan/ ikastolan ikasi izanak ondorio batzuk ekarri dizkie. haietariko anitzendako euskararen esperientzia uharte moduko bat izan da: ...istikoaren eragin erdalduntzaile ikaragarria jasotzen dute. zail zaie euskara erabiltzea. gazte euskaldun horietako anitz nolabaiteko euskaldun ezinduak dira, erdal inguruak berak ezinduak, inguruak ez baitie bide eman euskara normaltasunez erabiltzeko eta horretara ohitzeko. ingurune erdaldunetan erdara beharra eta ohitura da, gizarte araua orotan. euskaraz egiteko aldiz, aukerarik ez, ohiturarik
|
ez
eta ondorioz, anitzetan, erraztasunik ere ez. euskararen erabilera kuantitatiboki ez nahikoa eta kualitatiboki arlo bakarrekoa (akademikoa, eta ez arlo askotarikoa) izatearen ondorioz, euskara erabiltzea kosta egiten zaie gazteei. euskara ez da haien adierazpide osoa izaten eta ez ohi dute bat batean egiten. adinkideekiko harreman informaletan (anai arrebekin edo lagunekin) erdaraz egiteko ohitur... euskararekin harremana izaten segitzeko eta euskara ez galtzeko modua baita.
|
|
|
(2) helduen euskalduntzeari dagokionez, nafarroako gobernuak ez du esparru estrategikotzat jo: ez du helduak euskalduntzeko plan berezirik egin, ez izan litezkeen eskaera guztiei erantzuteko bitartekorik jarri,
|
ez
eta motibazio kanpainarik antolatu ere. azken 20 urteotan ikasle kopurua eta ikasteko erritmoa apaldu dira eta, neurri handi batean, helduen euskalduntzea euskal hiztun berriak sortzeko indarra galduz joan da (aleman 2010). euskara kualitatiboki oso gizarte esparru jakinetan da hizkuntza ohikoa eta bertze esparru anitzetan ia ez du tokirik. adibidez, hezkuntza da euskara ohiko samarra den esparru... Maila akademikoetan gora egin ahala euskararen eskaintza txikiagoa izaten da. alde horretatik, esparru horretan unibertsitatea da euskarak estrategikoki ziurtatua lukeen arloa. unibertsitatea irakaskuntzaren ibilbidearen azken maila da, euskara hezkuntzan sartze prozesuari zentzu eta dimentsio pragmatiko osoa ematen dion goi urratsa. gurean nafarroako unibertsitate publikoak du horretan zeregin handia. nup 1987an sortu zen eta harrezkero euskararen estatusaren eztabaida publikoan protagonismo berezia izan du. nafarroako euskaldunoi prestakuntza aukera berberak ematea eta, oro har, elebitasun soziala begi onez ikusten ez dutenek nupen euskaraz ikasi ahal izateari mugak jarri nahi izan dizkiote, nahiz eta nupeko ikasleen artean gero eta euskaldun gehiago izan. azken urteotan egoerak hobera egin du hala euskarazko eskaintza akademikoan nola irakasle euskaldunen kopuruan. gerora begira, euskararako estrategikoak izanda ere horietatik at geratzeko arriskua duten esparruak merezi du aipatzea:
|
|
|
hedabideetatik, kultura produktuetatik, eremu erdaldunduarekin dituzten harremanetatik...). baina familia euskaldunbeteak urri agertuko zaizkigu herri oso euskaldunetatik at. euskararen galera berreskurapen historikoaren seinale dugu, hain zuzen ere, familiak hizkuntza aldetik gizarte gune ez homogeneoak izatea. halako adibideak herri oso euskaldunetan ere baditugu, amaiurko kasuan bezala. gazte amaiurtarrak elizondoren eragin erdalduntzailea aipatu du, familiaren osaketaz gain adinkideekiko harremanetan ere. izan ere, Mendialdean euskararen errealitatea askotarikoa da. historikoki, arrazoi desberdinengatik, eremu euskalduneko zenbait herri erdaldundu ziren (altsasu, lekunberri, bera, doneztebe, elizondo, irurita eta oronoz, batik bat) eta eremu euskaldunaren gune erdalduntzailetzat jokatu dute. 1970 aldean, gure gazteen gurasoen nerabezaroan, herri erdaldundu horietan haur eta gaztetxoek ez ohi zuten euskaraz bat ere egiten,
|
ez
eta jakin ere hainbat kasutan (Sánchez Carrión 1972). anitz familiatan euskararen transmisioa eten zen eta, horren ondorioz, herri horretakoak direnen guraso dezentek ez daki euskara. Familia anitzetan euskararen transmisioaren eten jarraipen istorioak ditugu:
|
|
|
gehienak eskolaren bidez, kontuan hartuta zenbait kasutan eskolatze hori oso goiz (2 urtez) hasi zela. gure gazte anitz (eta beren anai arreba eta lehengusu lehengusinak) beren familiako euskaldun bakarrak dira. Familia euskaldunberrituak genituzke horiek, kide euskaldunak azkeneko belaunaldian baizik ez dituztenak. kasu horietan gazteek ez ohi dute inoiz egin euskaraz etxean,
|
ez
eta anai arreba euskaldunekin ere. halako egoerak, inguruneak ez badu laguntzen, muga handiko hiztunak izaten ditu emaitza, ikusiko dugun bezala. gutxi batzuendako, ordea, euskara (ere) familia hizkuntza izan da. gutxitan familia euskaldunbeteak ditugu, baina izan badira eta Mendialdeko herriren batean izaten dute jatorria. Sarritan familia euskaldun ez osoak daude, guraso (edota familia alde) bakarra euskalduna dutenak. aita edo ama euskaldun berria izatea gazteek positiboki baloratu ohi dute. guraso euskaldun bakarreko familiei dagokienez, duela hiruzpalau hamarkadetan gertatzen ez zena gaur egun ohikoa da. hau da, nabarmena da azken urteotan euskara ere seme alabei transmititzearen aldera izan den aldaketa (eusko Jaurlaritza 2008). bertze batzuetan, gazteek aipatzen dutena da guraso erdaldun (ar) en nahia eta interesa beren seme alabak euskaldunak izan daitezen. hala bada, gazteen euskalduntzearen sorburuan gurasoen nahikaria egon ohi da beti:
|
|
|
Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle elkartua helbide elektronikoa: ...ztiak ohiko azalpen demolinguistiko eta soziofuntzionalaren arabera emateari ekin nion. lehendabizi hizkuntza gaitasunaren, erabileraren eta jarreren gaineko datuek erakusten duten joera diakronikoa eta gero gizartearen hizkuntza erabilera esparruetan euskarak betetzen duen tokiaren argazki sinkronikoa. bide horretatik apailatu nuen, luze samar gainera, eskatutako idazkia. baina egindakoak asebete
|
ez
eta betiko azalbide (makro eta kuantitatibo) horretatik nola aldendu hasi nintzen gogoan erabiltzen. hala bada, dokumentazio iturrietan soilik oinarritu beharrean, duela 20 urte sortutako gazteen euskararekiko bizipenak ere aztertzea otu zitzaidan. hau da, euskararen egoeraren bilakaera azaldu eta egungo egoeraz hausnartzeko hiztunek hizkuntzarekin eratu dituzten harremanek irudikatzen duten desk... Jatorriari dagokionez, 51 nafarrak dira, eremu guztietakoak2 beraz, metodologikoki artikulu honen lehen mailako informazioa ez dago lagin adierazgarri batean oinarrituta, ez eta kasu azterketa sakon batean ere. aldiz, kontuan hartu dut gazte horiek talde naturala osatzen dutela, ez direla ikertzaileak espresuki bilatutako berriemaileak, nafarroa osokoak direla eta euskararekin eratu duten harremana ez dela nolanahikoa, Foru komunitatean osoki euskaraz ikas daitezkeen unibertsitateko bi titulazioetako ikasleak baitira. horregatik iruditu zait interesgarria gazte horien euskararekiko bizipenak eta adierazitako erabilera ohiturak, jarrerak eta hautuak deskribapen mikrosoziolinguistikorako baliatzea. bide horretatik maila makro eta mikroko datuak uztartu eta haien osagarritasuna bilatu dut. izan ere, hizkuntza baten egoera norbanakoen hizkuntzahautu eredu koherenteek epe luzera izan duten emaitza soziala bada (Fishman 2000, Fasold 1984), euskara zertan den azaltzeko euskaldunek mintzaira horrekin eratu dituzten harremanetan arakatzea bide metodologiko emankorra izan daiteke.
|
|
|
paula.kasares@unavarra.es bat soziolinguistika aldizkariaren 20 urteurrena dela eta argitaratu den ale berezi honetarako nafarroan euskarak 1990etik egun artio izan duen bilakaera azalduko zuen artikulua eskatu zidaten. euskararen egoerari itxura hartzeko datuak hasi nintzen biltzen (zentsu erroldak, inkestak eta azterlan soziolinguistikoak) eta, lehen kolpean, horiek guztiak ohiko azalpen demolinguistiko eta soziofuntzionalaren arabera emateari ekin nion. lehendabizi hizkuntza gaitasunaren, erabileraren eta jarreren gaineko datuek erakusten duten joera diakronikoa eta gero gizartearen hizkuntza erabilera esparruetan euskarak betetzen duen tokiaren argazki sinkronikoa. bide horretatik apailatu nuen, luze samar gainera, eskatutako idazkia. baina egindakoak asebete ez eta betiko azalbide (makro eta kuantitatibo) horretatik nola aldendu hasi nintzen gogoan erabiltzen. hala bada, dokumentazio iturrietan soilik oinarritu beharrean, duela 20 urte sortutako gazteen euskararekiko bizipenak ere aztertzea otu zitzaidan. hau da, euskararen egoeraren bilakaera azaldu eta egungo egoeraz hausnartzeko hiztunek hizkuntzarekin eratu dituzten harremanek irudikatzen duten deskribapen mikrosoziolinguistikora jo dut. nafarroako unibertsitate publikoko 52 ikaslek, gehienek 20 urtekoek, aitortutako hizkuntza bizipenak izan ditut soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain lan honen 2 atalean azalduko dudanaren oinarri1 gazteek ikasturtean irakasle diplomaturako haur hezkuntza eta lehen hezkuntza espezialitateetako 3 maila ikasten dute euskaraz. Jatorriari dagokionez, 51 nafarrak dira, eremu guztietakoak2 beraz, metodologikoki artikulu honen lehen mailako informazioa ez dago lagin adierazgarri batean oinarrituta,
|
ez
eta kasu azterketa sakon batean ere. aldiz, kontuan hartu dut gazte horiek talde naturala osatzen dutela, ez direla ikertzaileak espresuki bilatutako berriemaileak, nafarroa osokoak direla eta euskararekin eratu duten harremana ez dela nolanahikoa, Foru komunitatean osoki euskaraz ikas daitezkeen unibertsitateko bi titulazioetako ikasleak baitira. horregatik iruditu zait interesgarria gazte horie...
|
|
|
Kontseiluko idazkari nagusia Helbide elektronikoa: ...ela, 20 urteurrena dela-eta, azken hogei urteotan europan hizkuntzetan izandako mugimenduen argazkia egiteko eskaera helarazita, oso ariketa zaila zela uste nuen; izan ere, hogei urte hizkuntzen bizitzan ezer ez bada ere, egia da azken hogei urteotan estatuak Europa berria eraikitzen ari diren honetan, hizkuntzak ere tartean egon direla. ez da erraza europan zenbat hizkuntza bizi diren adieraztea,
|
ez
eta europan zein hizkuntza mintzo diren ere. adibide bat jartzearren, iturri batzuen arabera, europako batasunean 125 hizkuntzatik gora erabiltzen dira, horietako asko azken hamarkadetan izandako migrazio mugimenduen ondorioz sartuak. berezko hizkuntza komunitateei dagokienez, 60 inguru direla esan ohi da. horrekin batera, azken hogei urteotan estatu berriak sortu dira europan, eta horrek hizkunt... Finean, inposizio hizkuntza izateari utzi diotenean ohartu dira hizkuntza handiak ezartzen duten inposizioez. aurreKo mugimenduaK gutxiengoen hizkuntzen direlakoen bilakaera historikoa egingo badugu, zenbait egilek XVii. mendera1 eramaten gaituzte, hain zuzen ere, westfaliako biltzarreko itunera, non gutxiengo erlijiosoen babesa aitortu baitzen. aro Modernoak hizkuntzen bilakaeran garrantzia hartuko zuten elementuak ekarri zituen:
|
|
|
...za eskubideen babesak gutxiengoen oinarrizko eskubideak, bai eta hizkuntzagutxiengoen hizkuntzetako hiztunena ere, bere hartuko zituela". hala ere, tratatu eta itun horietan guztietan jasotako eskubideen multzoa ez da batere eraginkorra izan. ikuspegi politiko ideologikotik hartuta, gutxiengoekin lotutako guztia bigarren mailan geratu zen nazioarteko eztabaidan. ez nazio batuen itunean (1945)
|
ez
eta giza eskubideen deklarazio unibertsalean (1948) ere, ez da ezer jasotzen gutxiengoen eskubideez edota hizkuntza eskubideez. hizkuntzarengatiko bereizkeria eza besterik ez da jasotzen; hau da, hizkuntzari ez zaio izaera subjektiborik esleitzen. hortaz, hizkuntza eskubideak izaera juridikoa hartuko du beste eskubide substantibo bat urratzen denean.
|
|
|
Ez nazio Batuen itunean (1945)
|
ez
eta giza Eskubideen deklarazio unibertsalean (1948) ere, ez da ezer jasotzen gutxiengoen eskubideez edota hizkuntzaeskubideez.
|
|
2011
|
|
|
Errebeldia garaia amaitzen denean, berriz, nerabeek beren berezko hizkuntza onartzen dute eta asko bueltatu egiten dira. Beste batzuk, ordea,
|
ez
eta horretan dago, hain zuzen ere, ezberdintasuna. Txepetxen ibilbide naturalaren bidez euskara (gure kasuan hizkuntza gutxitua) jasotakoak, hau da, familian hizkuntzarekiko afektuzko harremana bizi izan dutenak, berezko hizkuntzara itzultzeko aukera gehien dutenak dira.
|
|
|
Gauzak horrela, komunzki, ekimen sozialetik abiatu da benetako normalizazioa, euskaldunen bateratzetik hasita. Helburua ez da gatazka bila ibiltzea, ez zuzendaritza, ez langile erdaldun
|
ez
eta beste eragile batzuekin talkan, baina ezta besterik gabe ekiditea ere. Normalizazioa, euskaldunek autokudeatu beharrekoa da, eta horrela, euskara planek ere, arrakastatsuak izango badira, hein handi batean, euskaldunek kudeatuak izatea eskatzen dute.
|
|
|
" ea gabonak alderako". Lekutan gelditu dira 2008ko gabonak. ez da ahaztu izanaren kulpa,
|
ez
eta nagikeria edo hitza betetzeko interesik eza. Nahi izatea ez da, beti, aski izaten. geroagoko utzi behar izan nuen azalpena emate hori:
|
|
|
relatively stable situation eta enduring arrangement badakigu zer den. kontu erlatiboa, betierekotasun garantiarik gabea. diglosiazko egoera hori iraunkorra da... irauten duen arte. ez da betidanikoa eta ez betiko. zer du horrek, ordea, xelebretik? ez dago munduan hizkuntzaegoera bakar bat,
|
ez
eta hizkuntza (gaur) osasuntsuenen artean ere, beti horrela izan denik eta beti horrela izateko garantiarik duenik161 horrelako gauzak teorikoki imajina litezke agian, baina praktikan ez da halako kasu bakar bat ezagutzen hankabikoon mundu honetan. diglosia aldatu egin liteke (neurri hedaduraz eta izaera kualitatiboz): indartu egin liteke, mantendu, ahuldu edo desagertu.
|
|
|
4.1 Egoera diglosikoan al gaude? erantzun errazena (erosoena, bizia konplikatzeko gogorik
|
ezak
eta nagitasun intelektualak eskatzen diguna) badakigu zein den: segun.
|
|
|
bidean jasotako eskarmentua aberasgarri izan da guztiontzat. Baina egia da, dudarik gabe, eskarmentu aberasgarriaz gainera atzerapen iturri izan dela formulazio hori hainbat aldetatik. hala izan dela eta, orain ere, hipoteka horren zamapean dihardugula euskaldunok sarri, gure konstruktu teorikoak oinarri sendoz zurkaizteko orduan. diglosia ez da ezegonkorra,
|
ez
eta konfliktibo hutsa. hori baino gertakari konplexuagoa da diglosia," txuri eta beltz" arteko nahas egoera interstizial ugari duena. konplexutasun horri ezikusia egitearekin ezer gutxi irabaziko dugu. denbora ari da, azkenik, gauza bakoitza bere lekuan jartzen. katalan herriei dagokienez hiru bide ikusten ditut egungo egunean, funtsean, nagusi: (a) gatazkaz edo diglosiaz tutik ez esan, (sortu dugun nahasteborrasteaz) ez baitago termino horretaz baliatuz hitz erdirik egiterik, ika mika antzuetan sartu gabe134; (b) diglosiaren (apenas konfliktuaren) kontzeptua berreskuratu, baina ez aipatu:
|
|
|
idatzizko jarduna h bidez egiten da, erabat edo oso nagusiki; ahozko jarduera formal jasoa ere bai, oro har. gainerako jarduna, eguneroko mintzajardun eta berba egikera arrunta, informala eta intimoa, L aldaeraz egiten da beti edo nagusiki. hots, Lren eta h ren konpartimentazio funtzionala dago hiztun elkarte horretan (konkretukiago, hiztun elkarte horrek konpartimentazio arau hori indarrean daukan esparru territorialean eta, horren barnean, bertako hiztunen arteko agerbide, jardun gune, harreman sare eta situazioetan. hots: ...u jakinean kontestuak agintzen du, normalean, noiz h erabili eta noiz L. Mintzajardunaren situazio markatzaileek, norknorekin noiz non zertaz diharduen azaltzen duten elementuek, esplikatzen eta, parte on batez, determinatzen dute kasu bateko eta besteko jardunaren berezitasuna. f) Konpartimentazio soziofuntzional (eta, dagokion neurrian, territorial) hori egonkorra da. hots, ez da urtetik urtera(
|
ez
eta hamarkadatik hamarkadara edo belaunaldi batetik hurrengora) nabarmenki aldatzen. hizkuntza egoera guztiak (guzti guztiak) aldatu egiten direnez gutxi edo (normalean) asko, berehala agertzen da galdera: zenbat denbora iraun behar du hizkuntza egoera batek" bere horretan", egoera hori" egonkorra" dela esateko? 56 Neurri bat hartu patroi, zein bestea, ez da begien bistatik galtzea komeni diglosia, Ferguson-en irizpidez, egoera egonkorra dela. konkretuki," a relatively stable language situation".
|
|
|
bi motibo hauek emango ditut iritzi horren indargarri: c1) perspektiba deskriptiboa da diglosiaren abiaburu nagusia, eta beraz perspektiba horren eskakizunak ongi ala gaizki betetzen dituen analizatu behar da. zaldia ez da belea baino okerragoa(
|
ez
eta hobea ere), hegan egiten ez dakielako. zaldien kalitatea ezin neur liteke, hegan hobeto edo okerrago egiten dutelako. Aurrerago helduko diogu berriro kontu horri.
|
|
|
Aurrerago helduko diogu berriro kontu horri. Balio duenerako balio du diglosiak, ez hasieratik bere jomuga izan ez diren xedeak betetzeko. c2) ez da egia, gainera, Ferguson-en formulazioa(
|
ez
eta, aurrerago ikusiko denez, Fishman-ena ere) deskriptibo hutsa denik. Christina Bratt paulston ek eta g. richard Tucker ek argi diotenez (2003:
|
|
|
sanctity/ secularity izan da horietariko bat (hala da orain ere arabiera klasikoaren eta etxeko herri hizkera arabeen artean); estratifikazio sozial ezarria (Asiako kasta girokoa adibidez) versus lortutako status soziala izan liteke bestea; bertako/ kanpotar kategorien arteko eten lerroa hurrengoa; tradizio/ modernitate bikotearen ondoriozkoa azkena. dikotomia horiek guztiak konpartimentazio oinarri izan litezke: gizartemoldaera gotor eta iraunkor samarrak gerta litezkeenak eta, gotortasun/ iraunkortasun horri eskerrak, hizkuntza edo aldaera biren arteko banaketa soziala ekarri edota mantendu dezaketenak. b) Diglosia giroa aski egonkorra da. hots, ez da urtetik urtera(
|
ez
eta hamarkadatik hamarkadara edo belaunaldi batetik hurrengora) nabarmenki aldatzen. Fishman-en arabera, hiru belaunalditik gora (lau belaunaldi edo gehiago) irauten duen moldaera soziolinguistikoa da diglosikoa.
|
|
|
hasi" monolingüismo absoluto" an eta bukatu" bilingü� smo identico" an. Bi muturren artean beste sei elebitasun sozial modu ezberdin (Txepetx 1987: 315 or.), Fishmanek, nik dakidala, bereizten ez dituenak. graduazio horri erreparatuta, ondoriozta genezake a) kasuko andaluziarra" monolinguismo relativo" an bizi zela; b) kasuko flandiarrak" bilingüismo interior" era ohitu gura
|
ez
eta" bilinguismo exterior" era pasa nahi dute; eta c) ko zegamarrak, ordea," bilingüismo intimo" an. hala, bada, Fishmanen continuum horretan zer aurki dezakegun ikusteko, zein eratako objektibotasunei ez dien behar beste erreparatzen argitzeko, laguntza handikoa izan zitzaidan bere garaian Txepetxek elebitasun sozialaz egin zuen continuuma.
|
|
|
Lerroalde horri loturik hasi du zalbidek bere hausnarketa baina ez dut uste diglosiaren gaineko egungo gogoeta ez metafora horretatik
|
ez
eta dilema horretatik ere abiatzea aproposa denik. Alde batetik, diglosiaren purgatorio soziolinguistiko metaforak, gaurko balio eta erreferenteetatik urrunxko egoteaz gain, argi baino ilunkara uzten du kontua.
|
|
|
Nire ustez, arazo horretan paratu du zalbidek galde ikurra eta horrexen gainean luzatuko naiz nire iruzkin honetan. hizkuntzak bere lekua (bere berea) behar duela, ados, baina ez dut uste leku hori irudikatu eta eratzeko diglosia kontzeptua ezinbertzekoa zaigunik. euskarak deus baino lehen belaunez belauneko jarraipena behar du ziurtaturik, horrekin ere ados. Baina, nire irudikotz, hiztun talde bateko belaunaldi bakoitzak kide berriak (ahal den gehienak) bere hizkuntzan sozializatzeko dituen bide aukerak ez dira familia bidezko hizkuntza transmisioaren esparrura mugatzen,
|
ez
eta Fishmanen (1991) home family neighborhood community multzora ere, erabilera esparru horiek hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipena zurkaizten badute ere. eskola, zerbitzuak, hedabideak, kultura industriak... horietatik kanpo dagoen hizkuntzak zer aukera du hiztunen adierazpide ohikoa izateari segitzeko, diglosiaren oinarrian dagoen konpartimentazio hierarkikoa eta
|
|
|
Bere kritika oharreko hainbat baieztapen, diglosia kontzeptua gizarte giro jakinean sortua eta horrela kontuan hartzekoa dela dioena bereziki, zuzena da. Argigarria da orobat, eta niretzat berria, Lionelek, gizarte psikologian oinarriturik eta Moscovici hartuz bidaide, gizarte giroaren ulerkera biez dioena. ez nator bat Boyer-en eta beste zenbaiten estatizismo kritikarekin (Lionel ere apenas, ondoko oin oharrean ikus litekeenez),
|
ez
eta suitzar diglosiaren inguruko alienazio kontuarekin25 Bistan da bat gatozela funtsezko puntu gehienetan. Bere hitzetan esanik" aurreneko lau puntuak argiak badira azken puntua, gatazkarena, hain argia ez da".
|
|
|
formulazio prognostikoetan ari gara hor eta, horrelakoetan, arrazoia nork duen enpirikoki ezin froga liteke a priori. Bistan da, halere, prognostiko orok ez duela egiantz maila bera,
|
ez
eta eskuarteko egingarritasun maila bera. erantzun beterik ezin emango bada ere saia gaitezen, beraz, kontua zertxobait argitzen. Badago motiborik, ene ustez, argudio hori bere horretan ez onartzeko. horrela, a) zailtasunaren eta ezin (besteko) tasunaren arteko muga ez dago odriozolaren planteamenduan argi. ezin (besteko) tasunaren aldezle denez erakutsi egin luke, gainerakook gure baieztapenekin egin behar izaten dugun moduan, ezin (besteko) tasun horren oinarri objektiboa (konstruktu teorikoaren funtsa eta ebidentzia enpirikoen testigantza praktikoa) non dagoen.
|
|
|
bizia, ez heriotza. Besamotzak bizirik daude eta ez dago frogatua besobikook baino lehenago hiltzen direnik.
|
ez
eta duintasunik gabeak direnik. enfoke arazoa dago hor, nire ustez: " guztia edo ezer ez" slogana aski ezaguna dugu gure artean; bere zenbait ondorio ere bai.
|
|
|
Agian hezkuntza sisteman integratuta egon litzateke hori, ez soziolinguistika asignatura modura, ez, gehiago beste zentzu batean. pertsona bakoitzak gauza batzuk pentsatu behar ditu, informazio bat eduki behar du, informazio hori tratatu behar du, gauza batzuk egitea erabaki behar du. esate baterako, euskaltegira doazen euskara ikasleekin izan ohi dugun kezka izan ohi da ez dizkiegula hainbat gai ezagutzera eman. Berak ere ez ditu inoiz planteatu, eta momentuz bere jarrera euskara ikastea da, diren arrazoiak direla, baina ez daki zehazki zer den euskara, nolako erabilera duen,
|
ez
eta herri batean hizkuntza elkarbizitza dela ere.
|
|
|
Funtsezkoa da hori. Norberaren hizkuntzari buruz pentsatzeak ez du esan nahi komunikazio unibertsalari uko egiten diogunik,
|
ez
eta alderantziz ere. paradigma horrek XXI. mendeko gizakiaren modernotasunera garamatza. pentsa dezakegu horrek zalantzan jartzen duela gizakiok dikotomien bidez pentsatzeko dugun joera; hau da, gauza baten alde bagaude beste gauza baten aurka egon behar dugula pentsatzeko dugun joera. gauza bat" edo" beste bat izan behar dugula pentsatu beharrean, gauza bat" eta" beste hainba...
|
|
|
Norberaren hizkuntzari buruz pentsatzeak ez du esan nahi komunikazio unibertsalari uko egiten diogunik,
|
ez
eta alderantziz ere. da. Arrazoibide horrek eragina izan dezake erakundeetan:
|
|
|
Amaitzeko, hizkuntza ekologia teorizatzen eta praktikara eramaten dugunean, sormenerako eta irudimenerako espazio bat bilatu behar dugu. ezer ez da behin betikoa,
|
ez
eta betiko itxia ere. Bide ireki bat da; komunitateek eta komunitateetan jarduten duten taldeek sortu eta asmatu beharreko bide bat. haiei dagokie beren ekosistemarentzat irtenbide egokiak aurkitzea; izan ere, nire ustez, itxaropena izan behar dugu; batez ere, ikuspuntu global eta lokal horren arabera pentsatzen badugu. ez gara munduaren parte txiki bat soilik; aitzitik, txikiak izan arren, unibertsaltasunaren duintasuna dugu. l oHarra
|
|
|
Hau da, norbanakoak euskaldunduz ez da ziurtatzen norbanako horiek osatzen duten egitura euskaldunduko denik —erabat lagungarri izango bada ere—, eta horren adibide garbia iaz amaitu den administrazioaren euskalduntze plana dugu. Lurralde erdaldunduetan, Elkarte bateko kideen gehiengoa euskalduna izateak ez du esan nahi elkarte horrek euskaraz funtzionatuko duenik,
|
ez
eta kideen arteko harremanak euskaraz izango direnik.
|
|
|
" Lurralde erdaldunduetan, Elkarte bateko kideen gehiengoa euskalduna izateak ez du esan nahi elkarte horrek euskaraz funtzionatuko duenik,
|
ez
eta kideen arteko harremanak euskaraz izango direnik"
|
|
|
Immigrazioaren ondorioz, gure gizarteek hizkuntza eta kultur ekarpen berriak dituzte. hizkuntza eta kultur aberastasuna datorrenarentzat bezala da bertakoarentzat, baina horrela ikustea ez da beti erraza,
|
ez
eta ohikoa ere. hainbat herrialdetan egin dira, eta egiten dira zentzu horretako ekimenak, eta horiek dira eredu izan behar dutenak: jaialdiak, erakusketak, zinema eta bestelako kultur produkzio elebi/ eleanitzak, azpitituluak bertsio orijinaletan, liburu azoka eleanitzak,...
|
|
2012
|
|
|
352). ...nia, kultura identitate, moral eta nortasun kontzeptuek eragiten diote hizkuntza sozializazioari. komunitateak (berr) eratzen eta (ber) definitzen dira eta hizkuntza sozializazioa ikertzen dutenek aztertzen dutena da norbanakoek nola berresten eta negoziatzen dituzten beren identitateak, batzuetan aldakorrak direnak, ingurune heterogeneo horietan (ibid.). hizkuntza sozializazioa ez da monolitikoa,
|
ez
eta molde unibertsalekoa ere, eta erabilera ez homogeneoa izaten du bere barnean. Gainera, hizkuntza erabilera ereduak denboran alda daitezke zenbait faktoreren
|
|
|
Baina hizkuntzaren gaineko ideiak —hau da, hizkuntza bera zer den eta kultura identitatearekin eta norbanakoaren identitatearekin zer harreman duen— komunitateen artean ez ezik komunitate bakar baten barnean ere alda daitezke (Garrett & Baquedano López 2002: ...bada, hizkuntza sozializazioak subjektuen historiari begiratzen dio, sozializazio elkarreraginen azpian dauden ideologiak eta botere harremanak atzeman nahian. hizkuntza jokabidearen eta kultura ideologien arteko harremana aztertzeko, ikerketa arlo honek teknika etnografikoa izaten du oinarri eta behaketa eta elkarrekintzak batik bat etxe familia inguruan egiten badira ere, ez dira etxe barrenera,
|
ez
eta etxekoen arteko eguneroko elkarreraginetara ere mugatzen. Ikerlanak iraupen luzeko azterketak izaten dira eta kultura arteko konparazioa izaten dute xede. hizkuntza sozializazioaren paradigmak mintzairen belaunez belauneko jarraipena aztertzeko sakontasun handia ahalbidetzen badu ere, ez du europako hizkuntza gutxituen ikerketarako oihartzun handirik izan (Morris & k. Jones 2008:
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik hiztunak hizkuntzaren ezagutzaren continuum batean daude eta gaitasun eta jardun oso desberdinekoak izaten dira. ez hizkuntza gaitasuna
|
ez
eta erabilera ere ez da balio absolutuko irizpidea, maiz mailakatzen zaila gertatzen den gertaera baizik. horregatik, zenbait kasutan hiztun motak bereiztea ez da erraza izan.
|
|
|
Familia euskaldun ez osoak arruntenak dira herrian. Izan ere, azken belaunaldietan euskararen hiztun galera (eta berreskurapen) prozesu historikoa izan duten herrietako familietan hizkuntza transmisioaren etendurak atzematen dira, hau da, umetan euskaraz aski sozializatu
|
ez
eta ondorioz, hizkuntza ikastera iritsi ez ziren hiztunak daude. Familia tipologia hori belaunez belauneko eten jarraipena gertatu den herri euskaldunetan dira usuak. hizkuntzaren gizarte galera berreskurapen kinketan familiak gizarte gune ez homogeneoak izaten dira, bertikalki — belaunik belaun— euskararen jarraipenaren haustura josturak izan baitituzte edota horizontalki —belaunaldi berekoen artean— euskara dakitenak eta ez dakitenak egoten baitira (bikoteetan, adibidez).
|
|
|
Beren seme alabekin zein hizkuntzatan eginen duten hautatzen dutelarik erabaki hori ezin azal daiteke transmisioaren ideia mekaniko batetik. egun ez zaigu baliagarria erizek (1997) emandako azalpena, habitus kontzeptu soziologikoari lotua,
|
ez
eta Sánchez Carrionek (1981) proposatu zuen eredu dikotomiko eta —Galek (1978) jorratutako moldera— sexoglosikoa ere. Nire irudikoz, erabaki horretan subjektuek hizkuntzarekin eratu dituzten harremanek eta bereganatutako identitateak jokatzen dute.
|
|
|
Iruritako landa ikerketak garbi agertzen du hizkuntzaren jarraipena baldintza soziohistorikoei lotuta badago ere, jokabide eredu finkorik ez dakarrela. ez da prozesu mekanikoa
|
ez
eta oharkabea ere, subjektuen hautuek baldintzatua baizik. Iruritan egun hamabi urte bitarteko haurrak dituzten gurasoen artean hiztun batzuk izan dira euskara lehen hizkuntza izan ez baina beren seme alabak mintzaira horretan haztea deliberatu dutenak. haiek euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute eta hortik etorri zaie, umeak izan dituztelarik seme alabak euskaraz hazteko erabakia. euskararen galera bizi izan dute beren familietan, herrietan eta mintzairari eutsi nahi izan diote.
|
|
|
) ‘zer, ez dakigu solasean edo zer? ’ klaro, gu eskolara joaten ginen erdaraz" (Nikolas, 3 FG). haurren hizkuntza sozializazioaren aitzinean zenbait gurasok jarrera hau izan zuten: ez zuten eztabaidatu erdara hutsezko eskolatzea,
|
ez
eta seme alabek erdara ongi ikasi beharra ere, baina haurren eskolaz kanpoko harremanetan eta bereziki, etxe barnekoetan, euskarari eusteko eta erdararako mintzaldaketa ez gertatzeko eraginkor jokatu zuten.
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares ego belaunaldiaren haurtzaroa etxean, eskolan eta plazan oraingo haurren aita amak hamarkadetan hazi ziren erabat erdalduna zen Iruritako herrigunean: "... ez zela euskaraz solasten,
|
ez
eta etxean, ez eta kanpoan, ez eta eskoletan, ez eta inon" (Itsaso, 5 FG). ego belaunaldiko iruritarrek herriko eskoletan ikasi zuten, herrigunekoek errebote plazakoan eta baserrietakoek auzokoan, guztiek erdaraz. Bakar batzuek baizik ez zuten euskara ikasgai izan oinarrizko hezkuntza orokorreko azken mailetan.
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares ego belaunaldiaren haurtzaroa etxean, eskolan eta plazan oraingo haurren aita amak hamarkadetan hazi ziren erabat erdalduna zen Iruritako herrigunean: "... ez zela euskaraz solasten, ez eta etxean,
|
ez
eta kanpoan, ez eta eskoletan, ez eta inon" (Itsaso, 5 FG). ego belaunaldiko iruritarrek herriko eskoletan ikasi zuten, herrigunekoek errebote plazakoan eta baserrietakoek auzokoan, guztiek erdaraz. Bakar batzuek baizik ez zuten euskara ikasgai izan oinarrizko hezkuntza orokorreko azken mailetan.
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares ego belaunaldiaren haurtzaroa etxean, eskolan eta plazan oraingo haurren aita amak hamarkadetan hazi ziren erabat erdalduna zen Iruritako herrigunean: "... ez zela euskaraz solasten, ez eta etxean, ez eta kanpoan,
|
ez
eta eskoletan, ez eta inon" (Itsaso, 5 FG). ego belaunaldiko iruritarrek herriko eskoletan ikasi zuten, herrigunekoek errebote plazakoan eta baserrietakoek auzokoan, guztiek erdaraz. Bakar batzuek baizik ez zuten euskara ikasgai izan oinarrizko hezkuntza orokorreko azken mailetan.
|
|
|
Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares ego belaunaldiaren haurtzaroa etxean, eskolan eta plazan oraingo haurren aita amak hamarkadetan hazi ziren erabat erdalduna zen Iruritako herrigunean: "... ez zela euskaraz solasten, ez eta etxean, ez eta kanpoan, ez eta eskoletan,
|
ez
eta inon" (Itsaso, 5 FG). ego belaunaldiko iruritarrek herriko eskoletan ikasi zuten, herrigunekoek errebote plazakoan eta baserrietakoek auzokoan, guztiek erdaraz. Bakar batzuek baizik ez zuten euskara ikasgai izan oinarrizko hezkuntza orokorreko azken mailetan.
|
|
|
" Gero guk, hemengook ere ez dakit laguntzen dogun askorik, osea nik uste dot eskola munduan eta mugitzen dan jendie nahiko... nik ikusten dudanagatik ba, gurasoen artien eta sortzen da harreman, azkenean umeak erdien badauz,... baina beste maila batzuetan, gaztien artien eta holan nik ez dot uste... ez gara harremanduten, ez dogu ezer egiten lagunduteko
|
ez
eta harremanduteko.... Nahiko albo batera geratuten gara...". 7
|
|
|
2 Kontuan izan behar da hizkuntza gaitasunaren datuak, lurraldeka, ez direla iturri berekoak,
|
ez
eta urte berekoak ere. Hauek dira eremu edo lurralde bakoitzeko iturriak eta urteak:
|
|
|
Jendarte elebidunak/ eleaniztasunak elkarbizitzari onura besterik ez diola ekartzen zabaldu behar da, han eta hemen, euskara ezagutzeak pertsonok libreago egiten gaituela aldarrikatu behar dugu, ezen euskara dakienak bakarrik aukeratu ahal izango baitu hizkuntza batean ala bestean jardun. Bi hizkuntza
|
ez
eta, hiru jakitea askoz hobea dela irizten diot, hori bai, argi edukita horietako bat euskara izan behar dela.
|
|
2013
|
|
|
Aurrera begira jarrita, ordea, framing aldarrikatzaileak, gizartearen parte batentzat baliagarri izaten jarraitzen badu ere –ez dezagun hori gutxietsi, muga nabarmenak ditu euskara indarberritzearen aldeko jarrera eta jokabidea gizarte osora zabaltzeko eta gero eta herritar gehiagorena izaten laguntzeko. Izan ere, ez du eragiten erakarmenefekturik abertzale ez diren eta euskaratik urrun daudenentzat –kasu askotan alderantzikoa, baizik,
|
ez
eta abertzale askorentzat ere.
|
|
|
2 Eginkizun estrategian, praktikekin zer egin horretan, ordea, gutxi esanez gain, esaten dena eztabaidagarri jarriko nuke, berriz ere, zuzenean gurean bai/
|
ez
eta nola aplikatu baino lehen gure artean eztabaidatu eta adosteko. Hala ere, nolako praktikak bultzatu genituzkeen, diskurtso berriak erabiliz gain, gizarteko gehiengo zabalak euskararen aldekotasuna lortzeko eta euskararen erabilera arrunta eta normala lortzeko:
|
|
|
" aniztasunaren ukazioak kolore iluneko etorkizuna margotzen baitu: Hala da hori guztia, bai, errazagoa, sinpleagoa eta atseginagoa, alegia; baina pobreagoa eta gatazkatsua ere bada, ikuspegi etikotik guztiz arbuiagarria gainera, ez baita bidezkoa
|
ez
eta eraginkorra ere bizikidetza harmoniatsu bat hezurmamitzeko" (68 or.); 2) bestalde, esaten da ere" esandako edukiez osatuta, inork ez dezala pentsa Framing Berriak indar nahikorik izango duenik euskararen presentzia gizarte osora zabaltzeko eta suspertzeko, besterik gabe. Eragin mugatua izan dezake soilik oinarri filosofiko eta kontzeptualen gainean eraikitzen bada.
|
|
|
Hernández, Mart� nez eta Berrio Otxoak aisialdi taldeak eta gaztelekuak bereizturik sailkatu bazituzten ere, guk multzo berean aztertu ditugu, Arrasaten euskara elkarteen mugimenduaren baitan baitaude kokaturik batzuk zein besteak. Izan ere, ikastetxeen ekimenetatik haratago eta euskalgintzaren esparrutik kanpora, Arrasaten ez dago urte osoan zehar gazteentzako berariaz antolatutako aisialdi jarduerarik,
|
ez
eta talderik ere.
|
|
2014
|
|
|
Luze ibili gaitezke asko nekatu gabe. Urbiako zelaietan bezala, euskaldunak ez dugu eragozpenik
|
ez
eta tentsiorik sentitzen euskaraz ‘normaltasunez’ aritzeko. Tabernan, erosketetan, udaltzain batekin,... euskaraz hitz egitea normala, arrunta, ohikoa baita.
|
|
|
Batzuek euskararen aldeko hautua egina daukate, beste batzuek oraindik
|
ez
eta beste batzuek ez dute agian sekula egingo hautu hori.
|
|
|
Batzuek euskararen aldeko hautua egina daukate, beste batzuek oraindik
|
ez
eta beste batzuek ez dute agian sekula egingo hautu hori. Beraz argi dago, orain artean ikusitakoaz, polita izate hutsagatik bakarrik ez dela gehiago erabiliko euskara.
|
|
|
Dena den, portaera hori ez da esparru eta egoera guztietan ematen,
|
ez
eta ausaz ere, uneko erreferentzia taldearen hizkuntza ohiturak, gaitasunak, hizkuntzarekiko duten balio multzoaren eta norbanakoaren jarreraren baitakoa izaten da.
|
|
|
Azterketaren arabera, ez dago esaterik euskaraz hitz egitea (hizkuntza mantentzea) ulertuko ez duen baten aurrean negatiboki baloratuko denik,
|
ez
eta irudi txarra ematea denik, nahiz eta uste hori egon baden. Are gehiago, jasotako emaitzen arabera, egindako ikerketak erakusten du behatzaileek positiboki baloratu dituztela, oro har, portaera pasibo edo lotsatia eta asertiboa; positiboago gerturatze asertiboa.
|
|
|
Ordizia eta Zaldibiako gazteen kode aldaketa aztertu zutenean ateratako ondorioetako bat ekarriko dut hona, gure ikerketarako ere baliagarria baita. Honela zioen" Euskal Herrian agertu
|
ez
eta Goierrin gertatu den kode alternantzia motarik ez dugu atzeman. Badirudi, Goierrin berritzaileak baino gainerakoen atzetik doazen hiztun gazteak bizi direla" (Etxabe, 2010: 41).
|
|
|
Elkar hizketen formatua eta osatzen duten kideak direla eta, gizatalde bati elkartasuna adierazteko kodez aldatzen dutela ez da agertu, noski.
|
Ez
eta euskaraz esateko gai ez izan eta gazteleraz esan beharra ere.
|
|
2016
|
|
|
pertsonala politikoa da. Genero desberdinkeriaren ondorioak eta are abiaburuak eremu intimoenean daudela, eta, beraz, ez dela emakume jakin baten kontua,
|
ez
eta emakumeen kontua, ez bada gizarte osoaren kontua.
|
|
|
Emergentea. ...planteatu da, hau da, prozesu metodologiko bat non diseinua ez den erabat lotzen ikerketa hasi haurretik,".. sino que emerge al tiempo que se recogen los datos, se lleva a cabo el análisis preliminar y pasa a describirse de modo más completo el contexto" (Ferrero, 2003, 352 or.). Gure kasuan, proiektuaren hasieran ez zegoen aurreikusita nolakoa izango zen azken emaitza edota produktua,
|
ez
eta joko bat izango
|
|
|
Nou sra changier d’maisaon.7 Hizkuntza menderatzen ez duten jarraitzaileak konbentzitu daitezke, esanez, horrelako ekimenak hizkuntza biziberritzea bultzatzearen aldeko adibide direla. Baina, esaldia hain kaxkarra dela ikusita, eta itzulpena egiteko garaian hartu den ardura hain txikia izateak, kontzientzia
|
eza
eta guerneseyeraren estrukturarekiko errespetu falta erakusten du. Adibide horien kexuen eraginez, hizkuntza batzordeak itzulpen zerbitzu fidagarri bat eratu du.
|
|
|
Manxerako irakasle batzuek Skye uharteko (Eskozia) Sabhal Mòr Ostaig eskolara joan ziren, han egiten baitira Eskoziako gaelikoa irakasteko prestakuntzak.10 Ez daude antzeko prestakuntza eskolarik normandiera edo antzeko hizkuntzetarako, baina aukera bat da Kanadan Akadiako frantsesa edo Louisianan cajun frantsesa ikasteko murgiltze programetara joatea, bi horiek Kanaleko uharteetako normandieraren antzekoak baitira. Dena den, kontuz ibili behar da Kanaleko uharteetan frantsesarenganako konbergentzia ekiditeko, izan ere, dagoeneko arazo larria da irakasleen prestakuntza
|
ezagatik
eta" zuzentasunaren" ideologia diglosikoa zabalduta dagoelako.
|
|
|
Euskarak gizartean oraindik bizi duen egoera desorekatuaz jabetu
|
ez
eta lozorroan geratzeak, hizkuntzaberdintasuna berez –edo ia soilik eskolaren bidezetorriko dela sinesteak –uste okerra zalantzarik gabe, egungo egoera kronifikatzea edo atzera egitea ekar lezake. etorri ingelesa. Behar dugu ingelesa (edo frantsesa, edo txinera, edo...
|
|
|
Oso diferentea da hizkuntza politikari begiratzeko modua, subjektutzat herritarra eta hiztuna hartuta begiratu edo" euskara eta bere normalizazioa" hartuta begiratu. Horregatik ez dago herri aginteen borondate politikoaren esku soilik,
|
ez
eta araudiaren edo inbertsioaren baitan soilik. Behinola Joshua Fishmanek esan bezala," gure hizkuntzak eduki dezakeen berme bakarra gu geu gara".
|
|
|
Aurreratu duguna handia izan arren, aurreratzen jarraituko dugula ez dago ziurtatua. Euskarak gizartean oraindik bizi duen egoera desorekatuaz jabetu
|
ez
eta lozorroan geratzeak, hizkuntza berdintasuna berez —edo ia soilik eskolaren bidez— etorriko dela sinesteak —uste okerra zalantzarik gabe—, egungo egoera kronifikatzea edo atzera egitea ekar lezake.
|
|
|
Hizkuntzaren erabileraz ari garela, Euskal Herria unitate homogeneo gisa hartzerik
|
ez
eta, lurralde eremuen aukeraketak ematen du hizpidea. EAE, Nafarroa eta Ipar Euskal Herria hartzen dira askotan eremutzat, eta horri buruz hala dio txostengileak:
|