|
2001
|
|
|
hondartzan udako irakurgai soil dira nireipuinak. Egiaz, arras neke zaio
|
euskaraz
izkiriatzen duen emazteari idazle gisa bereburuaren definitzea: Bixenta Antonia Mogelek bere osabaren zein anaiaren magalean itzultzen zituen latinetik zuzenean Esoporen fabulak; anaiaren ildotik ari zenAlozeko gazteluan izkiriatzen Malena Jauregiberriko; Amaia Lasak olerkigintzakolehen urratsak anaiarekin batera eraman zituen; eta Arantxa Urretabizkaia hastapenean Lur literatur taldearen aterbeaz baliatzen zen.
|
|
2007
|
|
|
Ez duzue ezer konprenituko, ezjakin alaenak! Mende ahituetako
|
euskaraz
izkiriatuak dira. Laguntzekoak gintuzuen aberastasun literarioa gureganatzen, ez zuenganatzen, alajinkoa!
|
|
|
Miren Altamira mintzo zitzaidan. Papereko idazkia Iparraldeko
|
euskaraz
izkiriatua zela azpimarratu zidan, berak ez zuela fitsik ulertzen, badakizu Iparraldeko euskara guretzat hizkuntza arrotz bat da, gaineratzen zuela. Ohar horien ohitura neukan.
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, intelektual modernoen sorrera konbentzionalki Dreyfus aferak seinalatzen badu, nabarmendu beharrekoa da Azkuek auzi horri buruzko artikulu bi idatzi zituela garaian.
|
Euskaraz
izkiriatu zituen gainera, bere Euskalzale aldizkarian. Anekdota soila izan daitekeen ekintza honen garrantziaz ohartzeko Espainiako intelektual modernoen sorreraz honakoak aipatu izan dira:
|
|
2010
|
|
|
Dokumentu idatziak agertzen hasi zirenetik
|
Euskara
izkiriatua azaldu arte mendeak iragan ziren eta, gaur egun arte iraun ez balu, nekez pentsa zitekeen lehenagoko mendeetan inor mintzatu zenik.
|
|
|
" Miretsiko duzue agian nik (Euskal Herriko ez naizelarik)
|
Euskaraz
eskiribatzeko ausartziaren hartzea[...] zeren Jainkoak niri hizkuntza hunen ikasteko anze apur bat eman derautanazgero, iduritzen zait hoben nukeiela, eta ezagutza gutitako, eta esker gabe izanen nintzela, baldin Euskal herrian ikasia Euskal herriko probetxutan enplegatu ezbanu...".
|
|
|
Materrek, erlijio erakaspenaz gain, beste helburu argia zuen liburua egiterakoan: " Eta gero ikus dadin halaber nola behar den
|
Euskara
eskiribatu eta irakurtu".
|
|
2011
|
|
|
Oroimena eta desira da Martin Lezetak
|
euskaraz
izkiriatu zuen liburu bakarra. 1929 urtean argitaratu zen lehenengoz, editorialaren aipamenik gabe, baina ez zen ale asko zabaldu, dirudienez.
|
|
|
Horri aurre egiteko formula argi zuen Txillardegik, hizkuntzari baino, edukiari erreparatzea: «Askoren ustez,
|
euskeraz
izkiriatzerakoan, izkuntza landutzeko idatzi bear omen da. Alderantziz diot nik:
|
|
2013
|
|
|
Liburuko euskarari bagagozkio, Eiheralarre ibarreko euskara darabil Etchamendyk. Bernard Etxepare lehen euskal liburuaren egilea Eiheralarrekoa zen etaGaraziko
|
euskaraz
izkribatu zuen. Ezterenzubikoa ere Garaziko euskara dugu.Etchamendyren euskara, Manezandi idazle handiarena bezalaxe, Garazikoa dugu.Garaziko euskara bere erro naturaletan aztertu nahi duenak altxor handia duliburu honetan.
|
|
2014
|
|
|
Nork bere fantasiak eta mentsak ezartzen ditu paperetan, esna ametsetan balira bezala. Guti dira, horregatik, gerlaren makurrak behar gisaz azaltzera ausartzen direnak, zer eta, ofizierrek letrak ireki, irakurri eta etxerat igorri gabe utziko dituzten beldurrez;
|
euskaraz
izkiriaturik ere, ofizierren eta axuanten artean badira euskaldunak anitz. Hezur edo gezur, txokolate, zigarreta, izkiriatzeko paper, trikota eta galtzerdi pare eske ari dira guziak; egia erratea baino beharragoak baitituzte tenore honetan.
|
|
2015
|
|
|
Bainan herriak exemplu tzarra ikusten du... eta aphezen exemplu tzarra dela kausa, erdaraz ere mintzatzeko iaidura hartzen dute. (...) Aldra hunen euskalzaleentzat
|
euskararen
izkiriatu formaren batasuna ezta problematik, zeren heien kultur bidea erdara baita.
|
|
2016
|
|
|
Nolanahi ere den, ezer guti gehiago dateke euskaraz ondu zuena, are gutiago
|
euskararen alde
izkiriatua, eta Onaindiari jarraikiz:
|
|
|
Gazte gazterik, eta etxean guztiendako tokia ez zelako edo, gauza nabarmena dena ordea, Gabiriako pasiotarren komentura joan zen Frantzisko 1919an, eta Arabako Angostako, Coruñako Mellideko zein Bilboko komentuetatik igaro eta gero, Tafallako etxera arribatu zen idazteun eta zuzenbide kanonikoko irakasle; Astitz Arregi Tafallan bertan zendu zen 1986an. Idazle moduan gaztelaniaz zein
|
euskaraz
izkiriatu eta argitaratu zuen; gaztelaniaz Redencion eta La Cruz aldizkarietan atera zituen kolaborazioez gainera Los grandes interrogantes izenburuko liburua atera zuen Zallan 1952an. Euskaraz, eta Principe de Viana-ko" Ikasi mikasi" sailaz aparte, bere aitaren bertsoak eta ipuinak biltzen dituen liburua apailatu zuen, Goldarazko bertsolariaren kontu eta bertsoak, Principe de Viana erakundeak berak 1960an argitara eman zuena.
|
|
|
Guztiarekin ere, gutxi da Fagoagak
|
euskaraz
izkiriaturik utzi ziguna, eta aunitzez gehiago dira gaztelaniaz taxutu zituen lanak, esate baterako" Semblanzas sacerdotales" izenburuaren azpian Juan Lorenzo Irigoien Dutari, Pedro Maria Ilundain Oiaregi, Zipriano Olaso Aranguren eta Joakin Elkano Erro apez nafarren gainean hagitz trebe ondu zituen lau biografiak, genero horretan benetako maisua zela erakusten diguna. Euskaraz osatu zituenen artean, berriz, olerkiak dituzkegu aipagarrien, Euskararen Adiskideek 1933.ean Iruñean antolatu sariketa literarioan 200 pezetako lehenbiziko sariaren irabazlea izan genuela.
|
|
|
Aitzina doaz
|
euskaraz
izkiriatu duten emakumeen berri emateko ondu ditugunak. Haatik oraino baliteke andrazko euskal idazlerik ez dagoela lerrakeen inor kamutsik.
|
|
|
Jose Maria Lakoizketa, Narbarteko erretoreak Diccionario de los nombres de las plantas en correspondencia con los vulgares castellanos y franceses y cientficos latinos izenburuko liburua argitara eman zuen 1888 urtean Iruñeko Imprenta Provincial izeneko moldiztegian. Horixe ez da
|
euskaraz
izkiriatu lana, baina bertan ematen diren berriak benetan jori malatsak dira. Horrelako bilduma luzexka bat landareen euskal ordain guziekin benetan lan mardul erraldoia suerta.
|
|
|
Joannategik
|
euskaraz
izkiriaturik utzi zizkigunez denez bezainbatean, desagun hagiografia izan zela landu zuen ia gai bakarra. Altzain zegoela, 1876.ean, Ehun bat sainduen bicitcea atera zuen Baionako Lasserrerenean, 439 orrialdeko lan gotorra.
|
|
|
Gipuzkeradunei dagokienez, ostera, ez dugu horrelakorik, oraino, Ordiziako filologo batek bere tesia bukatuko duen arte bederen. Arabako
|
euskara
izkiria tresna izan dutenen gainekoa murritza, eta hortik, agian, nahikoa zaiguke berrikitan Knorrek eta abarrek ondu liburua. Nekezago, eta luzarorako baina, Nafarroako euskara mintzabide izan dutenen gaineko taxuzko lanik; ez naiz ari bildumaz ez eta antologiaz ere, Nafarroako euskal literaturaren historia sakon eta zehatza ekarriko digun lanaz baizik.
|
|
|
Sohutako erretorea izatera iritsia, baita Zuberoko ofizialea eta bikari orokorra ere.
|
Euskaraz
izkiriaturiko lan bat utzi zigun: Catechima laburra eta Jasu Christ goure ginco jaunaren eçagutcia salvatu içateco Çuberoa herrico uscaldunen eguina, Pauen ageri zena, Jerome Dupouxen baitan, 1696 urtean.
|
|
|
Lehenengoen artean Julian Felipe aipatu zuen beste izen handi mandi batzuekin batera. Hortaz, ez gaitu harritu behar 1912ko urriaz geroz
|
euskaraz
izkiriaturiko zutabe txikerra argitaratzen hasi izanak. Beraz, saila izenik gabe lehendabizi, eta" Eguneroko berriak" izenburupean geroago, hainbat kolaborazio hasi ziren agertzen Feliperen egunkarian.
|
|
|
Bertso horren bitartez hasmenta ematen zion 1847.ean Zaldibiako Txuria zenak Gipuzkoari buruz ondu zuen liburuari. Naski berea ez zela gai hura jorratu lehendabizikoa ez eta azkena ere, halaz guziz, Iztuetarena bai
|
euskaraz
izkiriatu lehenengoa izan zela, eta horrenbestek saminkiegi apika agerian utzi izan dituzten akats larri guztien gainetik, ukatu gabeko altxorra hor dugu ororen irakurgarri. Kanpandegikoaren urratsei estu eta fermuki jarraikiz historiaren ildo labainkorretik, hortxe ditugu andre baten lan xume baina goxoak ere, Ignazia Pradere Arrutirenak alegia.
|
|
|
Apaizgaitegian, ordea, euskaraz gozatzen eta loriatzen lagundu zuten, euskal letretarako egile berria irabaziz. Oxobi idazlea Nain zegoela hasi zen
|
euskaraz
izkiriatzen, olerkiak, Eskualduna aldizkarian argitara ematen zituenak. Hiriburun zegoela, aldiz, Hiriart Urrutiren izkiria laguna izan zen, aldizkariaren zuzentze lanetan laguntzaile hauta ere bai.
|
|
|
Harira etorrita, ezaguna dateke Garagorriko Manuel Larramendiren eskutik 1745 urtean ageri Diccionario trilingue del castellano, bascuencey latin hiztegi hirukoitzaren sarreran datorren
|
euskaraz
izkiriaturiko zenbait lanen erreseina. Ordurako andoaindarrak aunitz egile ez aipatu ere, ekartzen zituen hamarren artean oso eskuragarriak ez ziren eta ez diren zenbait lanen berri bazuen eman, esate baterako Nicolas Landuchio hiztegigile italiarrak XVI. mendeko erdialdean eta Gasteizko hiriaren inguruan eginiko Dictionarium linguae cantabricae, edo 1596 urteko Rtfranes y sentencias izenburuko batik bat bizkaierazko lan ederra.
|
|
|
Harrigarri samar gerta dakioke bati baino gehiagori
|
euskaraz
izkiriaturiko XVII. mendeko zenbait lanen egileak Euskal Herritik kanpokoak izatea, baina egon bazeuden, eta haien berri zertzeladaren bat ematera gatoz oraingoan. Estebe Materrek frantxikotarrak 1617.ean Bordeleko Petri de la Court delakoaren moldeetan inprimarazi zuen Doctrina christiana bat, 1623.ean," bigarren impresionean debocinozco othoitz eta oracino batçuez berreturic hirur partetan eguina", ber hiriko Iacques Millanges" erregueren imprimatzailerenean" berriz ere ilki zena, lehendabizikotik bigarrenera orrialde kopurua bikoiztu zela.
|
|
|
Sarrera ikusi dut, eta biziki polita da. Ohar hau eskribitzen dizut galde egiteko zertako ez den animatzen testu osoa
|
euskaraz
izkiriatzen. Uste dut baduen gaitasun sobera lan hori xuxen egiteko".
|
|
|
Euskal bertsioan zalantzak izan ditudanean ingelesak ez du sobera laguntzen zertaz ari den. Beraz,
|
euskaraz
izkiriatu liburu hau jatorrizkotzat har daiteke inolako beldurrik gabe.1
|
|
2018
|
|
|
Zure hitzek, Lucien, aditzera ematen dute tranpaz josia den bidea bilaka daitekeela euskal hiztun alfabetizatuendako ere
|
euskaraz
izkiriatzea. Eta ez da hori soilik gramatika kontu.
|
|
|
Orduan buruan ezarri nuen behar nuela ikasi eta emeki emeki hartan trebatu niz, ez ordean frantsesean bezembat. Hasteko liburu eskuarak irakurtu nituen, atcheman ahalak oro, eta gero eskualzale arrotzek
|
eskuararen gainetik
izkiriatu dituzten liburuak eskuratu nituen, salbu anglesez eta alemanez eginak direnak, ez baititut ezagutzen zorigaitzez bi mintzaire horiek». Broussain Parisen hasi zen erdi ahaztutako euskara lantzen, eta horretarako Fedearen propagacioneco urtecaria aldizkaria irakurtzen du zenbakirik zenbaki, edota Eskualduna.
|
|
|
Mendiburu Compañia karrikako Jesuiten ikastetxean irakasle izaniko garaian, Joakin Lizarraga aritu zen han bertan ikasle, eta Elkanokoak
|
euskaraz
izkiriatutako milaka paperen artean, gauza jakingarri hau utzi zigun idatzia mozkortu hitzaren gainean: " Orain erraten da hordiagatik mozkorturik.
|
|
2019
|
|
|
" Euskaraz iratzirik hiztegi bat argitaratzeko du. Hiztegi huntan’ artikulu eta azalben guztiak
|
euskaraz
izkiriaturik dagoz eta zein ere kultur hizkuntzatan egiten den araura’ euskarari buruz euskaraz traktatzen da". 647 Batzarrean L. Villasanteren sarrera ekitaldiko erantzuna F. Krutwigek ematea ere erabaki zen.
|
|
2020
|
|
|
(H) ilbeltza, euskaraz amestu, euskaraz burutu, euskaraz kontatu, euskaraz partekatu,
|
euskaraz
izkiriatu, euskaraz leitu eta euskaraz eskura dauden krimen (ia) guztien berri ematen duen literaturaren (ahozkoa, idatzitakoa, irudikatutakoa) eta zinemaren bilera, bilkura, elkarretaratze, asanblada (baztandarren eta ez baztandar zirenen batzarra), mendi itzulia, gaueko dantza, bazkalosteko berbeta. Baztanen.
|
|
2021
|
|
|
Aurretik aditz partizipioa nahiz aditz sintagma ere ager daiteke, baina, halakoetan mugakizunak z postposizio atzizkia hartzen du: ez jakin faltaz, adinetara heldu faltaz,
|
eskuaraz
izkiriatu faltaz, arta hori izan faltaz... Ebanjelioan zer dion aditzen eztuenak, latinik ez jakin faltas, otoitz egin brazo Iesu Kristori (Beriain); Hau heldu da, Eskualdunek[...] eskuaraz iskiribatu faltaz (Etxeberri Sarakoa).
|
|
|
ez jakin faltaz, adinetara heldu faltaz, eskuaraz izkiriatu faltaz, arta hori izan faltaz... Ebanjelioan zer dion aditzen eztuenak, latinik ez jakin faltas, otoitz egin brazo Iesu Kristori (Beriain); Hau heldu da, Eskualdunek[...]
|
eskuaraz
iskiribatu faltaz (Etxeberri Sarakoa). Oso egitura emankorra da.
|
|
|
Gainera, duela hainbat urte, fikzioa eta errealitatea bata bestearen ondoan nahasirik, Maialen Hegi Lukuk euskaratu zion" Hainbat zorte edo usapalen hegaldi nahigabetua" liburuan, jadanik bere ohiduraz kanpoko bizitzaren hainbat ezaugarri plazaratu zizkigun. Aldi honetan, Mikelek osoki
|
euskaraz
izkiriatzera ausartu den" Euskaldun berri baten gorabeherak" kontakizunean, artista eta herritar gisa ukan duen ibilbide aparta berriz aipatzen digu, fikziorik gabe, xehetasun ugari eta anekdota sotilez horniturik. Horrez gain, orrialdez orrialde argituz doazen bere bizitzaren hautuak forjatu dituzten baloreekbesteak beste, maitasunarenetalaguntasunarenpremia, sorkuntzaren oldarra, eguneroko lanaren eragina, ezin hautsizko erroen bilaketa munduari irekia geldituz, naturarekiko ezinbesteko harremana, edertasunarekilako tirria, denbora luzean sinesteko derrigortasuna... testigantza arruntaren mamua urruntzen du, kontaketari itxura unibertsal bat emanez.
|
|
2022
|
|
|
Beraz, esker onez, eginbidez eta plazer hutsez, berriz euskaraz idaztekotan nago: "
|
eskuaraz
izkiriatzeko", Heletan erraiten den bezala!
|
|
|
Incomprehension".
|
Euskaraz
izkiriatu nahi nuke eta hitzak frantsesez ateratzen zaizkit. Oraintxe nire ondora etorri da Peixoto.
|
|
2023
|
|
|
Jarraian, egileak liburuaren hasieran euskaldunei zuzendutako abisuaren lehen lerroak irakurri nizkien, gaztelaniara itzuli gabe: " Miretsiko duzue agian nik, Euskal Herriko ez naizelarik,
|
euskaraz
eskiribatzeko ausartziaren hartzea...".
|