|
2011
|
|
|
Hasteko, hitzek emozio sare asko zabaltzen eta hedatzen dituzte: euskarazkoak direla sumatzen badugu
|
euskarak
eta euskal markak hedatzen dituzten sareak, hain zuzen. Emozio horiek konnotazioak dira, ez denotazioak.
|
|
|
Horren arabera, ez dute benetako baliorik, eguneroko bizitzaren beharretara erantzuteko baliorik. Ez dira izan bizi formak, ez dira horiei dagozkien praktika naturalak, aitzitik,
|
euskara
eta euskal identitatea diskurtso ideologiko baten emaitzak dira, bizitik erauzita, ezohiko ekintzetan gauzatzen dira, halabeharrez. Calefacciones Beroeder, Bero Eder Berogailuak bizi forma naturala da Euskal Herriko testuinguru gehienetan, berriz, ekintza ideologikoa.
|
|
|
|
Euskarak
eta euskal identitateak eginkizun sinboliko argia dute. Aspalditik baliatu da euskara enpresen edota marken alderdi adierazkorra bizitu guran; oso arruntak dira ele bitan emandakoak:
|
|
2012
|
|
|
Edozelan ere, euskal literaturaren irakaskuntza sistematikoa 1960ko hamarkada inguruan hasi zen (hamarkada horretatik aurrera
|
euskara
eta euskal kulturaren irakaskuntza bermatuko zuten ikastolak hasi ziren sortzen Bizkaian eta Gipuzkoan). Gainerako herrialdeetan egin zen bezala, Euskal Herrian ere haur eta gazteengan nazio nortasuna sortzea helburu hartuta, literaturaren alorrean idazle batzuk kanonizatu ziren; horiek izango ziren ondare literario nazionala osatuko zutenak, alegia, belaunaldiz belaunaldi memoria historikoan gordeko zirenak (aipagarriak dira, besteren artean, literatura idatziaren hastapenetan, XVI. mendean, Etxepare eta Leizarraga; XVII. mendean Axular eta, neurri apalagoan, Etxeberri Ziburukoa, Oihenart eta Tartas; prosagintzaren lehen urratsetan Juan Antonio Moguel, Resurrección Mª de Azkue eta, batez ere, Txomin Agirre; eta, azkenik, gerraurreko poesian Lizardi, Lauaxeta eta Orixe).
|
|
|
1 Martin Ugalde Kultur Parkea esperientzia berritzailea da, bai lurralde garapenaren ikuspegitik begiratuta baita kultur industrien alorretik aztertuta ere. Berritzailea da, lehenik eta behin bere berritasunagatik, esperientzia bakarra edo originala izateagatik, Parkea sortu arte ez baitzen inoiz
|
euskara
eta euskal kulturaren berreskurapenari lotutako jarduera produktiboen kontzentrazio espaziala errazteko esperientziarik planteatu, eta are gutxiago, egituratu. Ekimenaren bultzatzaileek ere ez zuten gure mugetatik at beste kultura gutxituen inguruan antzeko proiektuen existentziaren berririk izan.
|
|
|
Martin Ugalde Kultur Parkea. Andoainen (Gipuzkoa) kokatuta, Donostiatik 15 km-ra?
|
euskararekin
eta euskal kulturarekin lotutako erakunde, elkarte eta enpresen kokapenerako espazio komun bat da, alokairu erregimenean; eta horretaz gain hainbat zerbitzu eta azpiegitura komun ditu. Parkearen helburua da bertan kokatuta dauden eragileen arteko hurbiltasunezko erlazioa sortzea, sinergiak bultzatzeko eta lankidetzazko proiektuen garapena bultzatzeko.
|
|
|
15 1996an sortutako fundazioa, bere helburua izanik
|
euskararen
eta euskal kulturaren sormena, sustatzea eta garapena modu eraginkorrean bultzatzea. Bere baitan euskal kultur sektorearen hainbat enpresa daude, bereziki argitaratze jardunean eta liburuen eta beste kultur produktuen merkataritza eta banaketan zentratutakoak.
|
|
2013
|
|
|
2 Ikastolak
|
euskara
eta euskal kulturaren zabalkunderako.
|
|
|
–Gizartea (guztira, 5 adierazle): 3 adierazle «eragile» (herriari begira antolatutako ekintzak; talde desberdinei utzitako gelak eta instalazioak; praktikak egiten dituzten ikasleak) eta «emaitzekin» lotutako beste 2 adierazle (ikastolak
|
euskara
eta euskal kulturaren zabalkunderako egiten duen lanarekiko asebetetze maila; herri eragileen asebetetze maila).
|
|
|
5/ 1982ko Legearen atarikoan jasota daude EITB herri erakundearen sorburuko helburu nagusiak: komunitaterako informazio tresna nagusia atontzea eta
|
euskara
eta euskal kultura suspertu eta zabaltzeko baliabide izatea:
|
|
|
Egun ezagutzen dugun Euskal Herriak abiapuntua du, neurri handi batean, 1930eko hamarkadan hasiera izan zuen aldatze eta modernizazio prozesuan: industriaren gero eta garrantzi handiagoa; zerbitzu publikoen (hezkuntza, osasuna) potentzialtasunaren iragarpena;
|
euskara
eta euskal kulturarekiko atxikimendu eta aldekotasun soziala; eskubide indibidualen aldarria?
|
|
2014
|
|
|
Gertakizun hori, hala ere, kultur politikan abiatzeko puntu egokia izan zitzaion.
|
Euskara
eta euskal kulturaren arloan zeuzkan ideiekin nola Frantzian hala Espainian xede horiekin borrokan ari zirenen bitartekari sutsu bihurtzeko bidean jarri baitzuen bere burua. Eta bere hileta egunean Baigorrin ikusitako ordezkaritza politikoak kontuan izanik lortu ere erabat lortu zuela ondorioztatu behar dugu.
|
|
|
5
|
Euskararen
eta euskal kulturaren pentsamenduaren giltzarri bila
|
|
|
Etre basque obraz ari gara. Bertan ageri den hitzaurrean
|
euskara
eta euskal kulturaren aldeko pentsamendu hausnarketaz azken hitza utzi digu. Euskaldunak emango diren heinean eta euretaz gogoeta egin, zer da euskaldun izatea?
|
|
|
|
Euskararen
eta euskal kulturaren alde egin zenuen lan joriak sorturiko zuhaitz hezea dager zure heriotzaren itzalean ere. Bizi luzeko zuhaitz mota da.
|
|
|
Urte luzez
|
euskarari
eta euskal kulturari emana bizi izan den jakintsua itzali zaigu berriki. Uztaro aldizkariak Batzorde Zientifikoa sortzea erabaki zuenetik, 2010eko lehen zenbakiarekin (72.a) gauzatzen hasi zen, kide leiala izan genuen J.Haritschelhar. Batzorde Zientifikoan sartzeko proposamena egitera haren etxera joan ginenean, gure bisitaren arrazoiak agertzean, partaidetzarako baietza bero eta gogotsu eman zigun berehala.
|
|
|
Uztaro aldizkariak Batzorde Zientifikoa sortzea erabaki zuenetik, 2010eko lehen zenbakiarekin (72.a) gauzatzen hasi zen, kide leiala izan genuen J.Haritschelhar. Batzorde Zientifikoan sartzeko proposamena egitera haren etxera joan ginenean, gure bisitaren arrazoiak agertzean, partaidetzarako baietza bero eta gogotsu eman zigun berehala.
|
Euskara
eta euskal kultura zientzietara eramateko asmoak eta ahaleginak bere egiten baitzituen. Bizitzan zehar euskara eta euskal kultura zerbitzatzeko jardueran bilakatu zituen ardura nagusiak gogoraraziko ditugu bokazioz bizi izan zuen eskaintzaren lekuko.
|
|
|
Euskara eta euskal kultura zientzietara eramateko asmoak eta ahaleginak bere egiten baitzituen. Bizitzan zehar
|
euskara
eta euskal kultura zerbitzatzeko jardueran bilakatu zituen ardura nagusiak gogoraraziko ditugu bokazioz bizi izan zuen eskaintzaren lekuko.
|
|
|
URA zentroa azkenik 1999az gero indarrean dagoen IKER UMR ren aitzindari eta bultzatzaile izan zen. Jean Haritxelhar kide iraunkor zuelarik, 1999an, CNRSren, Michel de Montaigne Bordeaux 3 Unibertsitatearen eta Pabe eta Aturriko Herrietako Unibertsitearean gerizapean,
|
euskara
eta euskal testuak ikertzea helburu duen goi mailako ikerketa zentroa den IKER UMR sortu baitzen. 2006az geroztik ere, Euskal Ikasketetako Lizentzia, Masterra eta Doktoretza Bordeaux 3k eta UPPAk aldi berean antolatzen dituzte.
|
|
|
Diru-laguntza horien emaileen artean Frantziako Kultura Ministerioa, Akitania eskudaldeko kultura zerbitzua, eta 146 udalerri biltzen dituen Euskal Kulturaren Aldeko Herriarteko Sindikatua daude.
|
Euskara
eta euskal kultura suspertzeko sostengatzen dituzten eginkizunen artekoak dira: 1) alor guzietako goi mailako ikerketak eta kultura trukaketak; 2) euskara darabilten literatura, antzerkia, bertsolaritza, ikus entzunezkoak, dantza, musika, arte plastikoak, ondarea, euskal kirolak?
|
|
|
201). Bertakoen artean, eta abertzaleen artean indar biziagoz, sentimendu hori espainiar jatorriko iritsi berrien aurkako jarrerarekin lotu zen, eta
|
euskara
eta euskal kulturaren galera immigrazioaren hazkundearekin lotzen zuen usteak indarra hartu zuen (Jáuregui, 1981: 70).
|
|
|
1890eko hamarkadaren hasieran alderdi ezberdinetan antolatzen hasteak eta Kontzertu Ekonomikoaren negoziaketaren hurbiltasunak eraginda(), egunkari errepublikanoak
|
euskarari
eta euskal kulturari buruzko gogoetak kaleratzen hasi ziren aurrenekoz. Mikel Aizpuruk adibidez, Azpeitiko Udalean euskara politikari buruz hitz egitean, XIX. mendearen bukaeran aldaketa antzeman zela dio, eta jartzen duen lehendabiziko adibidea 1903koa da (Aizpuru, 2011).
|
|
|
Hasierako polemikaren ostean, hurrengo hilabeteetan zehar, nolabait egunkari errepublikanoek euren orrialdeetan
|
euskarari
eta euskal kulturari arreta handiagoa eskaini ziotela antzeman daiteke, tarteka Iparragirre, Gernikako Arbola eta antzeko gaien inguruko kronikak aurkeztuz.
|
|
|
Handik urte batzuetara, 1923an, antzeko eztabaida bat piztu zen Donostiako Udalean. Dirudienez, korronte politiko guztiek
|
euskararekiko
eta euskal kulturarekiko babesa handitu egin zuten, batez ere Gobernuaren delegatuek euskaraz ez zekitenez mitin eta ekintza publikoak euskaraz ospatzea debekatu zutelako. Baina Gobernuaren erabakiak euskal nazionalistak mugiarazi zituen bakarrik, eta euskararen aldeko erabakiak hartzera bultzatu zituztela dirudi.
|
|
|
Azkenik, hirugarren sektore batek euskal errepublikanismoak zituen oinarri federalen ondorioz,
|
euskara
eta euskal kultura eta tradizioarekiko gertutasun handiagoa erakutsi zuen. Partidu Federaleko kide gehienak sartu lirateke multzo horretan, nahiz eta, ikusi denez, salbuespenak egon.
|
|
|
Sektore haien iritzian, euskararen berreskurapen prozesua motelegia zen eta geldotasun hura, besteak beste, alderdi abertzaleen eraginkortasun ezari, eta konpromiso eta kontzientzia faltari leporatzen zioten; instituzioetan zeuden alderdi abertzaleei, nagusiki.
|
Euskarak
eta euskal kulturak, biziko baziren, berehalako esku hartzea behar zutela uste zuten; beste helburu batzuek baldintzatu gabeko eta konplexurik gabeko esku hartzea behar zuen izan gainera, lehentasun osoa euskararen berreskuratzeari emango ziona. Ez zuten beste modurik ikusten XX. mendearen bigarren erdian, kultura minorizatuen desagertzeko arriskua gauza jakina zen garaian, euskararen etorkizuna bermatzeko.
|
|
|
Buruzagi abertzaleak gerra galdu ondoko etsipenak jota zeuden, eta nolabait ere, galduta sentitzen ziren gizartean gertatzen ari ziren aldaketa haien guztien aurrean, zehazki nola jokatu ez zekitela. Horrela,
|
euskara
eta euskal nazioa hil edo biziko egoeran sentitzen zutelako kezkatuta, eta buruzagi abertzaleen jarrera pasiboarekin etsita, 50eko hamarkadako gazte abertzale batzuk egoera hura irauli egin behar zutela hausnartzen hasi ziren. Gazte belaunaldi hark premia larriko bi helburu finkatu zituela esan genezake (Tejerina, 1992:
|
|
|
sarritan «kulturalista» deitu izan zaiona.
|
Euskara
eta euskal kultura lehenesten ditu joera horrek helburu politikoagoen aurrean. Joera horren barruan, diskurtso landua du, esaterako, Jon Sarasua soziologoak eta bertsolariak.
|
|
2015
|
|
|
«Barkatuko naute abertzaleek ohar bat egiten badiet:
|
Euskara
eta Euskal Herria zinetan maite badute, ez ditzatela horiek beren ideologiarekin uztar. Eta hori, maite duten horren onagatik.
|
|
2017
|
|
|
Baionako IKER UMR taldeko16 eta UPV/EHUko IXA taldeko17 ikertzaileak, elkarlanean, euskal hizkeren inguruan ikerketa berriak egiten ari gara, hizkuntzalaritza eta informatika uztartuz. IKER UMR5478 taldea
|
euskara
eta euskal testuak aztergai dituen ikerketa zentroa da, Frantziako CNRS, Bordele Montaigne eta UPPA ikerketa erakundeetako ikertzaileak biltzen dituena. Dialektologiaren eta euskal hizkeren azterketan eskarmentu handia duen taldea da, bereziki Ipar Euskal Herriko hizkerei eta testuei dagokienez.
|
|
|
euskara eta beste) 7 ikerketa taldearen xede nagusia aldakortasun sintaktikoa aztertzea da, hizkuntza arteko eta hizkuntzaren barneko aldaerek erakusten dutena. Hizkuntza asko dituzte aztergai, baina batez ere
|
euskararen
eta euskal hizkeren arteko aldakortasun sintaktikoan dute interesa.
|
|
2020
|
|
|
435 inkesta eta 83 sakoneko elkarrizketa egin ditugu, eta horietatik lortu ditugun erantzunetatik ikusi ahal izan dugu Estatu Batuetan bizi diren euskal diasporako kide gehienak Bizkaikoak eta bigarren belaunaldikoak direla. Oraindik ere, nahiz eta bigarren edota hirugarren belaunaldikoak izan, euskal identitatea mantentzen dute, eta horretarako euskal janaria, euskal dantzak,
|
euskara
eta euskal jaialdiak dira, euren ustez, osagai garrantzitsuenak edota gehien praktikatzen dituztenak.
|
|
2021
|
|
|
■
|
Euskara
eta euskal kultura gehiago ■ Lotsa kendu
|
|
|
Beraien izaera, ohitura eta abarretan bertso eskolak eragina izan duela uste dutenen artean, eragin horren edukiari dagokionez hainbat dira atera diren ideia nagusiak (maiztasunaren arabera ordenatuta):
|
euskara
eta euskal kultura gehiago erabiltzea, ohiturak aldatzea, mundu ikuskera aldatzea, beste ikuspuntu batzuk ezagutzea, harremanak egiteko modua aldatzea...
|
|
|
Gainera, gazteek berek aipatu dute bertso eskoletako partaidetzak
|
euskararekin
eta euskal kulturarekin bat egitea ahalbidetzen diela DLH gisa, ingurunearekin modu esanguratsuan erlazionatuta eta lehen mailako hezkuntza elementu gisa txertatuta. Zentzu horretan, nahiz eta oso zona ezberdinetako parte hartzaileak egon, ikerketa honetako emaitzek adierazi dute bertso eskolek zona horietan guztietan euskararen transmisioaren balioa landuz euskal kultura era atsegin eta eguneko batean lantzeko espazioa ematen dutela.
|
|
|
Hizkuntzarekiko jarrera, atxikimendua, motibazioa eta estatusaz ere baditugu hainbat ikaste emaitza, baina horien lanketan indar handiagoa jarri behar da aurrera begira. Une honetan fakultatea murgildurik dagoen hezkuntzaberrikuntza testuinguruan, euskal sisteman arituko den hezitzaile profilean" testuinguru euskaldunean sustraitua eta komunitatearekin konprometitua" egongo den pertsona definitu dugu (Imaz eta Ipiña, 2020), hau da,
|
euskara
eta euskal kultura gutxituak dauden testuinguruan bere irakasle roletik modu aktiboan jokatuko duena, euskara eta euskal kultura motibaziotik sustatzen saiatuko den hezitzailea. Profil horren garapenerako bitartekoak eta esku hartze ezberdinak diseinatu ditugu, egun egiten dugunetik haratago.
|
|
|
Hizkuntzarekiko jarrera, atxikimendua, motibazioa eta estatusaz ere baditugu hainbat ikaste emaitza, baina horien lanketan indar handiagoa jarri behar da aurrera begira. Une honetan fakultatea murgildurik dagoen hezkuntzaberrikuntza testuinguruan, euskal sisteman arituko den hezitzaile profilean" testuinguru euskaldunean sustraitua eta komunitatearekin konprometitua" egongo den pertsona definitu dugu (Imaz eta Ipiña, 2020), hau da, euskara eta euskal kultura gutxituak dauden testuinguruan bere irakasle roletik modu aktiboan jokatuko duena,
|
euskara
eta euskal kultura motibaziotik sustatzen saiatuko den hezitzailea. Profil horren garapenerako bitartekoak eta esku hartze ezberdinak diseinatu ditugu, egun egiten dugunetik haratago.
|
|
|
Uste dugu ereduan ikasi eta unibertsitatera datozen ikasleen hiztun profilek zer pentsatua eta aldi berean informazio oso interesgarria ematen dutela belaunaldi berrien profilak sakon ezagutu eta ulertzeko. eredutik etorritako hainbat ikasleren euskararen ezagutza maila eta erabilera ez dira espero ditzakegunak, eta dakarten
|
euskara
eta euskal kulturaren inguruko ezagutza oso azalekoak dira. Aldi berean, hiztun profilak sakon ezagutzeak lagunduko digu hiztun profil bakoitzari modu eraginkorragoan erantzuteko estrategiak diseinatzen.
|
|
|
norbere hizkuntzarekiko eta beste hizkuntzekiko ditugun jarrerei eta atxikimenduari, hiztunekiko dugun begiruneari, hizkuntzaren estatusari eta hizkuntzekiko motibazioari. Are gehiago, gure ikasleek
|
euskara
eta euskal kultura sustatzeko eragile aktibo izateko kontzientzia eta erantzukizuna hartzea nahi dugu (Imaz eta Ipiña, 2020).
|
|
|
Arabako
|
euskararen
eta euskal kulturaren egoera nahiko kaskarra zen frankismoaren aurretik1, baina errepresio frankistak hizkuntzaren atzerapena azkartu zuen. Agustf Colominesek azpimarratzen duen bezala:
|
|
|
Alde batetik, kantagintza berriaren, eta bere proposamenaren —hots, euskal kulturaren berpizkundearen— agerpenerako eta hedapenerako eremuak ziren. Horrela, kantaldiotan euskal herritartasunaren kontzientzia zabaltzen zen,
|
euskara
eta euskal kultura etnikoa deitu dugunarekiko oharmena piztuz, eta gizarte modernorako berbalioztatuz (Amezaga, 1994: 203).
|
|
2022
|
|
|
28 Azken hauek politika publikoetan eragin nabarmena lortu zuten, hauek bultzatutako" Nazio Eraikuntza" ren estrategian identifikatutako lehentasunezko arloetan konpromiso zehatzak erdietsiz:
|
euskara
eta euskal kulturari lotuta administrazioaren eremu ezberdinetako euskalduntze planak, enplegua sustatzeari begirakoak (Hobetuz, etorkizuneko Euskal Enplegu Zerbitzua...) edota lurralde artikulazioari zegozkionak. Funtsean, batzuentzat, antolaketa euskarri batzuk" protestaldira gehitzen" diren bitartean, besteentzat, eskaera batzuk agenda politikora inkorporatzen dira.
|