|
2000
|
|
|
Ez da lortu ipar euskal herrian
|
euskarak
eta euskal kulturak bizi duten esklusio eta ordezkapen prozesuari mugarririk jartzea. 2030ean euskaraz komunikatzerik ez dela izango iragarri zaigu, hizkuntza hila izanen dela.
|
|
|
Bizkaia beti egon da hor, entzungai, Euskal Herri osoari adi adi. Beste euskal lurraldeekin bat egiteko beti prest,
|
euskarari
eta euskal nortasunari dagokienez. Bat egite horrek, edozelan ere, ez dakar inori men egitea, inoren morroi ez baita Bizkaia.
|
|
|
JIMENO, Roldan
|
Euskara
eta euskal kultura Nafarroako Unibertsitatean. 100 zk. (1997), 55 Historia laburra. 6 zk. (1978), 32 (Itz.: Gotzon Nazabal).
|
|
|
Martxoko hauteskundeak. 11 zk. (1979), 5 HBren erantzuna. 28 zk. (1983), 82 Euskararen Irakaskuntza. 10 zk. (1979), 27 Euskal kultura 1992. 73 zk. (1992), 46 Hastapen bat. Irisarri ‘94 inguruan. 84 zk. (1994), 21 Euskal kultura 1994. 85 zk. (1994), 42 Euskal kultura 1996. 97 zk. (1996), 29 XXI. mendearen bezperan,
|
euskara
eta euskal kulturaz bi gogoeta.
|
|
|
GARMENDIA, Elixabete Euskal kultura 1998. 109 zk. (1998), 21 XXI. mendearen bezperan,
|
euskara
eta euskal kulturaz bi gogoeta. 107 zk. (1998), 79 Kultura ta ideologia. 34 zk. (1969), 19
|
|
|
JIMENO, Roldan
|
Euskara
eta euskal kultura Nafarroako Unibertsitatean. 100 zk. (1997), 55
|
|
2001
|
|
|
Nafarroan
|
euskararen
eta euskal usain duen oro renkontra Diputazioaren Jauregitik jazotzen ari den eraso etengabeari erreparatuta, inpunitateak, ondoriorik ezak, harritzen nau. Europa mendebaldeko gizartean oso nekez uler daiteke lurralde baten kultur osagaien kontra eginiko eraso ageriko eta ankerrak horren sustatzaileentzat ondoriorik ez izatea; Erreinu zaharrean, ordea, horixe gertatzen ari da.
|
|
|
Eraso
|
euskara
eta euskal kulturaren aurka: lohitu, zer edo zer geratuko da eta
|
|
|
1.
|
Euskararen
eta euskal kulturaren aurkako erasoen atzean uniformismo kultural eta politikoa dago. Espainiaren kontzeptutik, edo zabalago esanda, metropoliaren kontzeptutik hizkuntz eta kultur dibertsitatea arriskua dira.
|
|
|
Erasoak orain gertatzea bi arrazoi nagusien ondorio da:
|
euskara
eta euskal kultura indartzen aritzea, batetik, etaja rrera uniformistak eta antieuskaldunak lozorrotik ateratzeko egokiera politikoa (indar abertzaleen apustu soberanista, indarkeria gotortzea...) egoki bihurtu izana, bestetik.
|
|
|
Euskalgintzak bere diskurtso autonomo propio bat sortu eta plazaratu behar du. Gizarteakorain arte
|
euskarari
eta euskal kulturari erakutsi zion aldekotasun eta atxikimendua baliarazi behar ditu ideologia eta ikuspegi politiko desberdinetako pertsonek nahi eta erabiltzen dutela aldarrikatuz. Aniztasun eta kalitate mezuak etengabe indartu behar dira eta gizarte eragileen inplikazio eta konpromiso ahalik eta zabalena lortu behar dira.
|
|
|
Demokraziarekin batera, gizarte osoan
|
euskara
eta euskal kulturari (eta, azken finean, euskal nazionalismoari) kalte ordain motaren bat zor zitzaielaren mezua zabaldurik zegoen oso. Nazionalistak ez zirenak prest agertu ziren euskalgintzaren arloan beraien pentsakeraz haratago joateko, baina Espainiako Konstituzioaren eta Estatutuarentestuinguruaren barruan.
|
|
|
Urte luzetan euskara mendekotasun egoeran ikusi dutenean, ez zuten benetan hartzen eta agian bigunenak aldekotasun faltsuzko adierazpenak egitera ere iristen ziren. Baina berek espainolari aitortzen dioten" normaltasun" hori bera guk
|
euskarari
eta euskal kulturari egotzi nahi izatea, eta batez ere, egoera horrek berek aspaldiko urteetan lortutako estatusa EAEn arriskuan jartzea ezin dute inondik ere jasan. Horretarako, aldian aldian egin izan duten bezala, diskurtso bat apailatzen saiatuko dira:
|
|
|
arrazakeria, xenofobia, ETAren helburu berak, inposaketa, diskriminazioa, eskubideak pertsona renak direla eta ez kolektibitateenak... eta abar aipatuz.
|
Euskara
eta euskal kulturak bere lekua izatea" mehatxu" gisa izendatzea da modurik egokiena, kontraeraso bat antolatzeko. Justu euskaldunok erabil ditzakegun argumentuak erabiliz murriztu da euskararen estatusa Nafarroan.
|
|
2002
|
|
|
Hirurak adin beretsukoak ziren, hiru rek bizi zuten gudu karlisten amaiera, eta hirurak aurkeztu ziren katedrarako lehiaketara. Baina katedra bakarrak irabazi zuen, eta hirurek ez zuten bat egin
|
euskararen
eta Euskal Herriaren auzian. Hirurek bide arras ezberdinak jorratu zituzten, nahiz eta oinarrian gabezia berberak kezkatu, hirurak euskarari falta zitzaionaz kontziente ziren.
|
|
|
Hirurak adin beretsukoak ziren, hiru rek bizi zuten gudu karlisten amaiera, eta hirurak aurkeztu ziren katedrarako lehiaketara. Baina katedra bakarrak irabazi zuen, eta hirurek ez zuten bat egin
|
euskararen
eta Euskal Herriaren auzian. Hirurek bide arras ezberdinak jorratu zituzten, nahiz eta oinarrian gabezia berberak kezkatu, hirurak euskarari falta zitzaionaz kontziente ziren.
|
|
|
Hots, Nafarroako agintariek uste dute lehen hezkuntzan euskararen ereduen hazkundeak etorkizunean eragingo duen hiztunen potentzialak nabarrismo eta espainolismoari aurre egingo diola, eta horregatik indartzen dute euskararen kontrakoja rrera bortitza lehen hezkuntzaren matrikulazio garaietan. Etorkizunean, ordea, euskal hiztunen kopuruak orduan egongo den gobernua ren eta unibertsitateen hizkuntz eta kultur estrategiak aldatzera behartuko ditu, beti ere,
|
euskara
eta euskal kulturaren onerako.
|
|
|
Zalantzarik gabe, Euskal Herriaren eta bere kultur nortasunaren erroetan oinarritutako hezkuntza egitasmoa sustatzen duena, euskal gizartea ren beharrei erantzungo diena, berdintasunean oinarritua, publikoa, autonomoa, osoa, demokratikoa, berritzailea, irekia, ikasleriaren garapen integrala bermatuko duena,
|
euskararen
eta euskal kulturaren hedapena ahalbidetuko duena, ikerkuntzari leku zabala eskainiko diona, langileria propioa izango duena, eraikin konbentzionalean kokatua eta ikas/ irakaskuntza prozesua ikas/ irakasgela birtualen bidez aurrera eramateko aukera emango duena, Euskal Herriko mugen gainetik mundu osoko beste herrialde eta kulturekin harreman zuzena izango duena, ekarpen propioak eginez eta beste...
|
|
2003
|
|
|
Euskal herritar helduek ez dute euskararen beharrik eta euskaltegien lana soberan dago.
|
Euskarari
eta euskal kulturari gauza berbera gertatzen zaie: bizitzeko dira, baina bizitzak bere bizimodu normala egin dezake halakorik gabe.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak adituak izendatu zituen Euskararen Aholku Batzorderako, berez"
|
euskararen
eta euskal kulturaren esparruan ospe onartua duten pertsonen artean". Ospe horren arrastorik ez noski.
|
|
|
Hala ere, eta guk bizi dugun garaiotara itzuliz, azken hamarkada honetan Nafarroan agintea daukatenen eskutik euskarak jasaten duen eraso eta bazterkeria instituzionalaren aurrekari historikorik aurkitzea ez da lan erraza. Nafarroako lurraldean, gizartean eta eguneroko bizitzan
|
euskararen
eta euskal kulturaren kutsua duen agerpen oro desegituratu eta zokoratzeko asmoz, hainbat eta hainbat neurri politiko hartu dira azken urte hauetan.
|
|
|
Ahalik eta gehien erakartzea opa diet, ez diru kontuengatik bakarrik. Etortzen diren asko eta asko konturatuko direlako Gobernuak bere foiletoetan kontatzen duena ez dela egia oso, eta horren guztiaren atzean, han eta hemen,
|
euskara
eta Euskal Herriaagertzen direla. FITURen bertan, Nafarroakostan dean, promozio burua euskalduna den bezala.
|
|
2004
|
|
|
Gaingi roki aipatuko ditut iparraldean
|
euskararen alde
eta euskal kulturaren inguruan eramanak izan diren ekintza batzuk, nola elkarteen eskutik, hala Euskal kultur erakundeak bultzaturik.
|
|
|
Urhentzeko, pastoraletan nahiko berria den egitate bat azpimarratu nahi dut: antolatzaileek proposatu dute pastoral honen diru etekinak
|
euskararen
eta euskal kulturaren alde diharduten elkarteei banatzea. Biba xiberotarrak!
|
|
|
Erdozaintzi gaztea lanari lotu zitzaion, Lafittek aholkatu bezala, eta
|
euskararekin
eta euskal kulturarekin zerikusia zuen ororen inguruan hausnartzeari eta aztertzeari ekingo zion aurrerantzean, beharbada bera ere noizbait ‘elite’ hartako kide izatera irits zitekeela amestuz.
|
|
|
Baina zeren aurka borrokatzen zuen? Bada, Eliza tradizional eta zaharkituaren aurka,
|
euskara
eta euskal kulturaren itzaltzearen aurka, estatu zapaltzaileen aurka, kapitalismoaren eta burgesiaren aurka, mundu berriaren norberekeriaren aurka...
|
|
|
Salaketa gogorrak egin zituen beren hizkuntza eta kultura berpiztu, indartu eta hedatzeko benetako indarra egiten ez zutenen aurka. Azken batean euskal elite baten falta zegoela pentsatzen zuen;
|
euskara
eta Euskal Herriaren jatorrizko ikuspentsamoldea zaintzeaz eta irakasteaz arduratuko liratekeen intelektual eta jende ikasiez osatutako elite berri baten beharra aldarrikatzen zuen.
|
|
2005
|
|
|
BatekMila programaren barnean, euskal kultur erakundeak euskal kulturaren internet ataria (www.eke.org) sortu du, guretzat baitezpadakoa baita
|
euskara
eta euskal kultura sar daitezen komunikaziorako euskarri berri horietan, munduan gaindi hedatuak izateko gisan.
|
|
|
Gero, bakoitzak ekintza zehatz batzuk obratu ditu, nire ustez, bi xede batera eramanez: alde batetik, gure
|
euskararen
eta euskal kulturaren indartzea, erakaskuntzaren bidez, eguneroko bizian eta bereziki sormena garatuz, eta abar; eta, bestetik, kultura aniztasuna kontuan hartzea, aldi berean berdinak eta bestelakoak elkartzeko gisan. Hau da BatekMila programaren xede nagusietarikoa.°
|
|
|
Ongi etorriak denak.
|
Euskaraz
eta euskal edukiekin, derragun! Euskaraz eta euskal curriculumarekin, euskal ibilbide batekin.
|
|
|
Euskaraz eta euskal edukiekin, derragun!
|
Euskaraz
eta euskal curriculumarekin, euskal ibilbide batekin.
|
|
|
Alde batetik euskaldunak eta bestetik erdaldunak.
|
Euskara
eta Euskal Herriaren independentzia bigarren mailako kontuak zirela.
|
|
|
Mila bider esan izan dut: abertzale izatea
|
euskararen alde
eta Euskal Herria ren independentziaren alde egotea da. Eta euskara independentziaren aurretik, elkarri estu estu lotuak badaude ere.
|
|
|
" Nahiago ditut Zavalaren antzekoak, izenez abertzale baina
|
euskaraz
eta euskal kulturaz axolatzen ez direnak baino"
|
|
|
Zavala egiazko euskaltzalea da, ordea. Nahiago ditut Zavalaren antzekoak, izenez abertzale baina
|
euskaraz
eta euskal kulturaz axolatzen ez direnakbaino. Horrelako asko ezagutu dut neure inguruan.
|
|
|
Guk, jesuitok, nork bere aldetik jotzen genuen. Talde horretakoek gero ere lan ederra egin dute
|
euskararen
eta euskal kulturaren alde.
|
|
|
Nafa rroan eta Iparraldean euskarari eusten badiote, gu rekin ibiliko dira.
|
Euskarak
eta euskal kulturak elkartubehar gaitu. Nik kulturari sinesmen handia ematen diot.
|
|
|
Nik gauza bat garbi eta argi ikusi dut Euskal Herrian.
|
Euskararen alde
eta Euskal Herria ren independentziarenalde ari direnek ez dutela depresiorik izaten. Ehunka kasutan ikusi dut hori.
|
|
|
Esoporen 50 alegia itzuli eta egokitu zituen
|
euskarara
eta euskal mundura. Gipuzkeraz idatzi zuen, bizkaierazko ukitu batekin.
|
|
|
Beitia, Bilintx), eta honen ondorioz
|
euskararen
eta euskal kultura ren aldeko ardura handitu zen. Ardura hau Lore jokoen antolakuntzan eta parte hartzean, Arturo Kanpion eta Aita Barandiaranen lanean, aldizkarien ugaltzean, Kirikiño, Txomin Agirre eta Sabino Aranaren ekarpenetan eta Euskaltzaindiaren sorreran islatu zen.
|
|
|
Erbesteak indar handia hartzen du, bertako idazleek aldizkarien bidez lanean jarraitzen dutelako
|
euskara
eta Euskal Herriaren alde. Honekin batera euskal kulturari buruzko eztabaidak pizten dira eta Orixe olerkaria agertzen da.
|
|
2006
|
|
|
Espainiako eta Frantziako curriculum ofizialek ez dituzte jasoko Euskal Herriko berariazko kultur ezaugarriak, hau da, gizabanakoen eta bereziki giza taldeen beharrak erantzuteko bertan sortu edo sustraitu diren kultur adierazpenak. Horien artean aipa ditzakegu, adibidez,
|
Euskara
eta Euskal Literatura; Matematikako zenbakikuntza sistemaren eta neurri sistemaren ezaugarri espezifikoak; Euskal Herrian garatutako Teknologiaren bilakaeraren ezaugarriak; Euskal Musika eta Dantza;
|
|
|
Sortzaileez gainera Jakin en zuzendaritzan 50 bat lagun ibili izan da 50 urteotan, elkarrekiko lotura bakarrarekin:
|
euskara
eta euskal kulturaren aldeko proiektu hauxe. Urterik gehienak ekipo gisa eman ditugu, lan-talde irekian.
|
|
2007
|
|
|
Bien bitartean, euskal Erbeste kulturala berean ari da, Mexiko, Caracas edo Buenos Airestik. Iparraldea ere ez dago geldirik, eta iristen dira, tantaka bada ere,
|
euskararen
eta euskal kulturaren azalpen berriak, aldizkariak bezala liburuak ere. Ale gutxi sartzen dira barrura, baina datozen gutxi horiek eskuz esku doaz, bereziki Ikastegi eliztarretara heltzen direnean.
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kultura baserrietan gorde eta babestu nahi dugu(" baserria da gure olerkitxoen ametsa edo gure nobelaen irudi joria"), baina" baserria ez da euskal geroaren zuzendari izango" (Ib., 2). Aitzitik, gure irtenbide bakarra baserria laga eta salbazioa Europako kulturan bilatzean dago (euskarazko Unibertsitatean!).
|
|
|
• Artxiker (http://artxiker.ccsd.cnrs.fr).
|
Euskarari
eta euskal testuei buruzko ikerketen liburutegi digitala da. IKER erakundeak Baionan dauka egoitza.
|
|
|
Eta halaxe sentitzen dut euskaldunon egunen gurpilaren bira: enbarazu eta estropezu artean
|
euskara
eta euskal curriculumaren aldeko bidea egiten ari da, ez nahi erara, baina bai ahal erara: Euskal curriculuma izeneko dekretua iritsi da gure mahaietara.
|
|
|
Ikusgarriaren kalitateaz gain, plazer egiten du ikustea 540 biztanle diren herri ttipi batean, gai direla urte batez 50 aktorez goiti, ttipi eta handi, elkarretaratzea egitasmo komun batean parte hartzeko. Eiki, zuberotarrek horrelakoen ohidura badute pastoralekin bereziki, baina ere bestelako ikusgarrietan, belaunaldien arteko harremanak bizi bizirik atxiki nahi dituzte,
|
euskararen
eta euskal kulturaren ohakoan.
|
|
2008
|
|
|
Eta zergatik ez dugu sakontzen daukagun unibertsitatea erregulatzen duen arau markoak ematen digun aukeran? Eta zergatik ez gara, orain artean behintzat," Euskal" kontzeptua garatzeko indarrean dagoen Unibertsitate Lege horrek eskaintzen dituen bideak garatzeko gai izan (hau da, unibertsitateen arteko elkarlana bultzatzea, edonon kokatuta egon arren, izaera hori elkarlanean lantzea
|
euskaraz
eta euskal gaiez arituz ikerketan, berrikuntzan, irakaskuntzan eta abar). Beraz, horretarako mugak ez dira Bolognaren planteamenduarekin etorriko, jada geuregan ditugulakoan nago.
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kulturaren garapenerako baliabideak nabarmen hazi dira azken hogeita hamar urteotan. Euskal gizartean sustraitutako eta sendotutako egiturek euskalgintzaren esparru guztia betetzen dute gaur egun, dela euskararen eta euskarazko irakaskuntzarena, dela euskal kulturaren arlo ezberdinena, dela hedabideena.
|
|
|
Euskalgintzako funtzionario hotz eta motz horietatik batzuk —asko? —
|
euskararen
eta euskal kulturaren aldeko borroka gogorren garai haietatik landako belaunaldikoak direla nahi nuke sinetsi. Izango dira bai militantziaz tutik ere ere dakiten horietatik eta beharbada ez dira gutxi.
|
|
|
Orain dela gutxi, lagun birekin eleketan nengoela, gogoan iragan genuen ez ote litekeen, hurrengo egunen batean," Euskalgintzaren eztabaidaldiak" deitzen ahal liratekeen topaketa antzekoak antolatzen ahal. Mahai baten edo gehiagoren inguruan bildutakoen artean —eta ez euskalgintzako profesionalak soilik, noski—
|
euskararen
eta euskal kulturaren arloetako egituretan bizi den egoera aztertzeko eta hobekuntzarako bideak xedatzeko helburua har lezakete eztabaidaldi horiek. Galdera honakoa da:
|
|
|
Bateko eta besteko jakingarriak erabiltzen zituen hark, hango eta hemengo harremanak, herri xehearekin nahiz goi mailako jakintsuekin. Xede zituen
|
euskara
eta euskal kultura; tokia, mundu osoa; gizalegea eta tankera, ardatz erabakigarriak.
|
|
2009
|
|
|
• Eduki (EKE Euskal Kultur Erakundea) (www.eke.org/ eke/ gure_ ekintzak/ kultura_ teknologiak/ eduki_ programa). Uztaritzen kokatua den Euskal Kultur Erakundeak
|
euskararen
eta euskal kulturaren garapena laguntzen du Ipar Euskal Herrian, bai diruz, bai teknikoki, pertsonek eta elkarteek eraman egitasmoen bidez. Euskal kulturari eta euskarari buruzko hainbat ekitaldiren berri aurki dezakezue, Ipar Euskal Herriko 15 euskal kultur elkarteren egitasmo guztien berri daukazue.
|
|
|
|
Euskararen
eta Euskal Herriaren kasuan, adibidez, mota honetako ikerketa anitz egin daiteke, euskarazko diskurtso soziopolitikoak aztertuz adibidez, edo besterik gabe euskararen presentziaren maiztasuna aztertuz eta bere garai historikoan kokatuz. Alegia, oso interesgarria izan daiteke lotzea euskararen presentziaren bilakaera bere garai historikoan.
|
|
|
Ez zuen denbora askorik behar izan, Deriora itzuli orduko,
|
euskararekin
eta euskal kulturarekin zerikusia zuten lanetan hasteko, gaur egun arte bere lanaren ardatz izan dituen jardunei lotzeko. Udako Euskal Ikastaroan antolatzea izan zen aurrena, Karmelo Etxenagusia eta Mikel Zarate irakasle zirela:
|
|
|
Faktore asko eta interesgarriak daude kultur adierazpen moderno bezain aspaldiko den bertsogintzan. Lehiaketa eta plaza, kantua eta sorkuntza, belaunaldi bat eta besteak,
|
euskara
eta Euskal Herria. Euskaratik eta euskaraz, herria sortzen jarraitzeko aldarria bota zuen hernaniarrak txapela jantzi osteko bertso gogoangarrian.
|
|
|
Minaren zenbatekoa erlatiboa da noski: badira edozein aldaketari egundoko garrantzia eman eta eskandalizatzen direnak, baina egia da orain arte jarraipena izan dela nagusi
|
euskarari
eta euskal kulturari zegozkion ia kontu guztietan. Gehiago egin litzatekeela uste dutenentzat beti izango da gutxitxo, noski, baina asumituta dago:
|
|
|
Kezka berberarekin jarraitzen du egun ere, artean gerrak, iraultzak, demokrazia, errepublika, monarkia, frankismoa... ezagutu dituela. Horietan guztietan erakutsi du bere burua Akademiak, eta jakin izan du bereari eusten, alegia,
|
euskararen
eta euskal kulturaren arrangurari erantzuna ematen.
|
|
|
Gurean, ordea, konpromisoa eta engaiamendua ezin argiago daude: baliabideak egoki kudeatzea, euskararen arloan akademiari dagozkionetan ikerketa lana bultzatu eta lan hori artez gizarteratzea, eta, last but not least, harremanetarako zina, euskalgintzan ari direnekin batera aurrera joateko,
|
euskararen
eta euskal kulturaren aitzinamenduan.
|
|
2010
|
|
|
1960tik aurrera
|
euskara
eta euskal kulturaren irakaskuntza bermatuko zuten ikastolak hasi ziren sortzen Bizkaian eta Gipuzkoan; ondorioz, esan daiteke euskal literaturaren irakaskuntza sistematikoa 1960ko hamarkada inguruan hasi zela.
|
|
|
Halabeharrezko zatia bost ikasgaiz osatzen da:
|
euskara
eta euskal literatura, gaztelania eta gaztelaniazko literatura, filosofiaren historia edo historia, atzerriko hizkuntza eta batxilergoaren 2 urtean aukeratutako adarreko ikasgai bat.
|
|
2011
|
|
|
. gal (galegoek),. bzh (bretoiek),. cym (galesek). 2009ko urtarrilaren 29an Bilboko Euskaltzaindiaren egoitzan PuntuEus1 elkarteak. eus domeinua sortzearen aldeko lehenengo urratsak egin zituen,
|
euskarak
eta euskal kulturak Interneten eremu propioa eduki zezan. Ikur hori euskara eta euskal kultura sustatzeko tresna izango da, Interneten daukan presentzia nabarmentzeko eta dagokion protagonismoa hartzeko.
|
|
|
2009ko urtarrilaren 29an Bilboko Euskaltzaindiaren egoitzan PuntuEus1 elkarteak. eus domeinua sortzearen aldeko lehenengo urratsak egin zituen, euskarak eta euskal kulturak Interneten eremu propioa eduki zezan. Ikur hori
|
euskara
eta euskal kultura sustatzeko tresna izango da, Interneten daukan presentzia nabarmentzeko eta dagokion protagonismoa hartzeko.
|
|
|
Lan horretan aritu zen 1986an erretiroa hartu zuen arte. Ardura horietan zelarik euskalgintzan eragiteko ahalmena ez ezik borondatea ere bazuenez,
|
euskararen
eta euskal kulturaren eremuan ia egiturarik ez zegoen garaian hainbat ekimenetan eragile erabakigarria izan zen: Ikas, Euskal Udako Unibertsitatea, Pizkundea, Baionako Unibertsitateko euskal ikasketak, Euskal Kultur Erakundea...
|
|
|
|
Euskarari
eta euskal kulturari buruzko kudeaketa eta, bereziki, liburu batzuen egitea. Behar ziren subentzioak ere ukan nituen Kontseilu Orokorretik, Pauetik.
|
|
|
Eta munduko egingo gaitu, inoiz baino gehiago,. eus dominioak ere. 2012ko udaberrian eskaera ofiziala egin ICANN erakundean —nazioartean dominioak kudeatzen dituen elkartea— eta udagoienean jakingo dugu
|
euskarak
eta euskal kulturak Interneteko ezaugarri den dominioa eskuratu dugun. Urteetako lana dago hemen.
|
|
2012
|
|
|
Hortaz, EiTB eratzeko araudiak irratiaren helburuak zehaztu zituen2 Egileek xedeok hiru kategoriatan sailkatu ohi dituzte. Lehenengo eta behin, EiTBren jardunak"
|
euskararen
eta euskal kulturaren sustapena eta zabalkundea" ditu helburu. Bigarrenik, EiTBk" euskal herritarrek informazioa jasotzeko eta parte hartze politikorako" daukaten eskubidea bermatzeko eskatu zuen 1982ko Legeak.
|
|
|
Azken berrogeita hamar urtean bezalaxe, bestalde. Horrelaxe esplikatzen da neurri handi batean,
|
euskara
eta euskal kultura XXI. menderaino iritsi izana. Urte askoan konpromisoa eta militantzia deitu zaion horri eskerrak, tarteko direla boleto eta errifak, egutegi eta pegatinak, tonbolak, jaialdiak, txosnak, elastiko, xukadera, poltsa, kapela eta motxilak.
|
|
2013
|
|
|
EITB sorrarazi zuen legeak bi eginkizun nagusi aitortzen zizkien euskal irrati eta telebista publikoei: herritarren informazio eta parte hartze politikoa bata, eta
|
euskara
eta euskal kulturaren sustapena, bestea. Horrela, lege horren babesean sortutako komunikabideak herritar euskaldunak argipide eta politikan lehen lehen mailako bide direnez eratzen dira, eta bai hezkuntzarekiko eta euskal kulturaren suztapen eta zabalkundearekiko gure erapidetzaren oinarrizko lankidetasun tresna direnez ere, euskeraren suztapena eta zabalkundea bereziki kontutan izanik (5/ 1982 Legearen aitzinsolasa).
|
|
|
Euskararen berreskurapenaren eta erakundetze politikoaren testuinguruan sortua, bi helburu nagusiri aurre egin die ETBk bere historian zehar:
|
euskara
eta euskal kulturaren sustapena, eta integrazio politikoa. Horretarako eredu jakin bat aukeratu zen hura gobernatzeko —gobernuari eta gehiengo parlamentarioari estuki lotua—, eta eredu duala helburu nagusiak erdiesteko (hots, telebista kanal bat euskaraz, helburu batekin, eta beste bat gazteleraz, beste batekin17).
|
|
|
Defentsa Saila esaten zenion zure garaian Kultura Sailari,
|
euskararen
eta euskal kulturaren defentsa helburu zuelako. Urte asko joan dira geroztik:
|
|
|
Urte asko joan dira geroztik: nola ikusten duzu
|
euskararen
eta euskal kulturaren osasuna eta bizi itxaropena, mundu globalizatu honetan?
|
|
|
Nire gusturako, Edu Apodakak finkatu zuen hobekien, jadanik ia udazkenean, organista ohiak merezi duen arrapostuetako bat: behar gorrienean gurera etorri zen horrenbeste jende zintzoren leinukoek, euskal jatorriko eta abizen nahikodun askorekin batera,
|
euskara
eta euskal kultura, behar beltzean zeudenean, etxetik kanpo, edo etxean topatutako azken arrastoekin, hartu, onartu, maitatu eta jaso egin ditugula azken mende erdian, gutxitan posible den aldaketa iraultzailea taxutuz.
|
|
|
Beste ehunka jendek bezala, nik ere bihotzez goretsi nahi dut
|
euskararen
eta euskal kulturaren alde egin duen lan joria. Hainbat eta hainbat ekintzen artean, Euskal Kultur Erakundearen sortzaileetarik izan da 1990ean, eta sortu ondoan, hurbiletik segitu eta sostengatu ditu gure lan ildoak.
|
|
|
Ekimenaren helburu estrategikoa etorkizuneko euskal gizarte anitza eraikitzea da. Amestutako sozietate horretan,
|
euskarak
eta euskal kulturak paper garrantzitsua jokatuko lukete. Izan ere, EH11kolorek nahi du horiek izatea denon arteko zubia, lurralde honetan bizi garen guztiak eta, zergatik ez, kanpoan bizi diren euskaldunak lotuko dituena.
|
|
|
Beste gisa batera esanik, egungo pastoralzale ugari frantximanten (erdaldunen) edo erdi frantximanten mundutik datoz, eta horiek zabaltzen duten ikusmoldea —eurena izan dezaten zilegi bada ere— errealitateetatik aski urrundua dela erran daiteke.
|
Euskararen
eta euskal kulturaren munduetan murgildua ez dagoen kopuru handi horren eraginez, pastorala pixkanaka pixkanaka eraldatzen ari ez ote denez galdera datorkit gogora. Hala, adibide bat bakarrik hartzearren, badirudi gaur egun pastoral" ederrik" edo ustez hala denik ez daitekeela izan dantza baleta landutako bat egon ezean edo jantzi distiratsurik agertu gabe!...
|
|
|
|
Euskararen
eta euskal literaturaren —poesiaren— erreferentzi gune garrantzizkotzat zeukan Arestik Arantzazu. " Poeta bikaintzat" dauka Salbatore Mitxelena, eta esker oneko zaio, bere antzerkiren bat defenditu zuelako (Aresti:
|
|
2014
|
|
|
Dena den, euskal musikaren mugimendu hura aipatzen dugun bakoitzean, gure adiskide Paulo Iztuetak askotan eskatu izan didana aitortuko nuke aurrera egin baino lehen. Alegia, garai hartako() euskal kantugintza berriaren mugimendua Bilbon edo Bizkaian hasi zela beste inon baiGarai hartan, Bilbon eta Zeberio aldean
|
euskararen
eta euskal musikaren aldeko no lehenago.
|
|
|
Arrazoi du berastegitarrak. Garaitsu hartan, Bilbon eta Zeberio aldean
|
euskararen
eta euskal musikaren aldeko kontzientzia suspertu nahi zuten taldeen ahalegina nabaria zen kontzientzia suspertu nahi zuten taldeen ahalegina nabaria baitzen. Peñatarrak, X. Gereño, Bengoa Zubizarreta, Kintana, Aresti eta beste, kantaldiak, txistularien kontzertuak, otxoteentzako sariketak, idatz lehiaketak eta abar antolatzen hasita baitziren buru bihotz.
|
|
|
Latzak baina ilusioz jositakoak. Halakoxeak izan ziren frankismoaren azken urteak
|
euskararentzat
eta euskal kulturarentzat. Diktaduraren lehenengo bi hamarkadetan erregimenaren zentsura batzordea gupida gabe aritu zen euskararen lurrina zekarren oro errotik mozten.
|
|
|
Euskalgintza eta euskal kulturgintzako beste sailetako ekimen sozialetan, proiektu eta mugimendutan partaide eta bidelagun izatea gogoko izan du Jakinek, taldeak nahiz taldeko bakoitzak,
|
euskararen
eta euskal kulturaren gure garaiko egoeran taldeen arteko elkartasuna eta sailen arteko elkarlana behar beharrezkoak direla sinetsita. Oroitzapen onez gogoratzen dugu garai bateko eta besteko taldearen edo taldeko bakoitzaren partaidetza:
|
|
|
Gaietan ez diogu mugarik jarri aldizkariari, baina begien bistakoa da gure lehentasuna non gauzatu den,
|
euskaran
eta euskal kulturan.
|
|
|
Horregatik, geure buruen nortasun baieztapenaren ariketatzat ez ezik, Euskal Herriaren duintasuneta askapen zerbitzutzat ulertu izan dugu geure lana.
|
Euskararen
eta euskal kulturaren aldeko langileak, militanteak eta profesionalak izan garela aitor genezakeela uste dugu.
|
|
|
Horren ondoan bestelakorik ere badugu, ordea: erakunde publiko hainbaten (estatal, autonomiko nahiz lokalen) sentiberatasunik eza, are kontrako politika oldarkor eta iraunkorra,
|
euskararekiko
eta euskal kulturarekiko.
|
|
|
kaputxinoak, frantziskotarrak, sakramentinoak, pasiotarrak, trinitarioak, beneditarrak. Bestetik,
|
euskararen
eta euskal kulturaren babesgune handi bat izan zen garai berean.
|
|
2015
|
|
|
Dantzak, jaiak, konferentziak, mendi irteerak... Horiek ere bai, dena
|
euskaraz
eta euskal giroan.
|
|
|
Euskara identitate, baina identitate politiko.
|
Euskararen
eta euskal hiztunon eskubide sozial eta demokratikoen eta, horrenbestez, herritar guztien eskubide eta betebehardiskurtsoa indar hartzen ari da. Hori ere politikoa da, erabat, eta zergatik ez, baita identitarioa ere.
|
|
2016
|
|
|
hori baino zabalagoa da bere berbetan euskalgintza(" ekimen sorta" gisa edo" giza artean deliberatuki egindako saio multzo" gisa dakargu berak). Azken aldian, gainera, erakunde publiko batzuek (Eusko Jaurlaritzak zein Gipuzkoako Foru Aldundiak, esaterako)
|
euskararen
eta euskal kulturaren alde egiten duten lana euskalgintzatzat hartu dute (Patxi Baztarrikak euskalgintza instituzionala eta euskalgintza soziala bereizten ditu Babeli gorazarre liburuan).
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kultura
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kultura
|
|
2017
|
|
|
Ingurumari horretan belaunaldi gazteek,
|
euskararen
eta euskal nazioaren galerarekin larrituta, ez zuten begi onez ikusten
|
|
|
Nazio auzia eta sozialismoa uztartu zituen ETAk. Arrazan ardaztutako diskurtsoa baztertu, eta hasieratik eman zion lehentasuna
|
euskara
eta euskal kultura suspertzeari ri. Horrek euskararen balio abertzale zaharren jarrera, eta, ondorioz, abertzaletasun eredu berria proposatu zuten.
|
|
|
Mugimendu antikolonialistak eredu, nazio auzia eta sozialismoa uztartu zituen ETAk eta, ezarian ezarian, Aranaren diskurtsotik urrundu zen. Arrazan ardaztutako diskurtsoa baztertu, eta hasieratik beretik eman zion lehentasuna
|
euskara
eta euskal kultura suspertzeasinbolikoa sendotu zuen herriko hainbat sektoretan. Euskal nazioaren eta borroka abertzalearen muina adierazteaz gain, euskarak euskal identitatearen galera sentimendua sinbolizatzen zuen, baita errepresioari kontra egiteko bulkada politikoa ere.
|
|
|
hartara, bada, euskara galdu zuten herritarrak edo inoiz ikasteko aukerarik izan ez zutenak ikastera mobilizatu zituen.
|
Euskarak
eta euskal kulturak inoiz ez bezalako berpizkunde kulturala hezurmamitu zuten 60ko hamarkadan (Tejerina 1999).
|
|
|
Hamarkada luzeetan eutsiko dio euskaldunen inguruko txisteen jarioak, eta bereziki indarberrituko da Francoren diktaduran. Erregimenak gogotsu helduko dio euskaldunaren inguruko irudi umoretsuari,
|
euskara
eta euskal hiztuna bereziki kolpatuz. Hautua ez zen ustekabekoa.
|
|
|
8 ‘56ko belaunaldia’ izenpean, gerra osteko
|
euskara
eta euskal kulturaren biziberritzea abiatu zuten pertsonez eta ekimenez ari gara. Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi lehen lehenik, 1956koak baititu euskara batuaren aldeko idatzi eta ekintzen abiaburua.
|
|
|
Hiritartasuna eman edo kendu egin lezake, alegia, eskubide sozialak egikaritzeko bidea ireki edo ukatu.
|
Euskara
eta euskal hiztuna hor non kokatzen den aztertu behar da. Eta ohartuko zara kasu askotan menpeko egoerara eramaten zaituen hizkuntza bat dela.
|
|
2018
|
|
|
Kultur balioetan eraiki behar dugu gure herria, eta, horretarako, kulturak zentraltasuna behar du.
|
Euskara
eta euskal kultura erdigunean jarriko dituen kultur politika baten beharra agerikoa da, eta ezin gara zain egon hori noiz etorriko den. Denona da eginkizuna eta ardura, ez maila berekoa, baina bai denona.
|
|
|
Jessica Chalampuente Eibarren bizi den emakume gaztea da eta dagoeneko bide luzea egina du bizitzan. Nerabea zela Ekuadorretik iritsi zen
|
euskara
eta Euskal Herria existitzen zirenik sekula entzun gabe. Joan den urteko uztailean UEUren Udako Ikastaroetako Jakin Jardunaldian kitxueraz hitz egin zuen, eta, bere hitzak ‘ulertzen’ ez genituen arren, sekulako gaitasun komunikatiboa erakutsi zuen.
|