|
2010
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kultura zapalduta dauden ala ez eztabaidatzen denean, ez da hau auto identifikazio nazionalaren interferentziarik gabe egiten. Bere burua euskal nazioarekin lotzen duenak gabezia eta erasoa baizik ez du sentituko Frantzian edo Espainian.
|
|
|
Nazio euskaldunaren asmoa gogoan duenarentzat, ostera, begi bistakoa da Espainiak eta Frantziak
|
euskarari
eta euskal kulturari ematen dioten espazioa baztertzailea dela gaur egun, historian zehar diskriminazio egoera mantendu ondoren.978
|
|
2011
|
|
|
Anabitarte irakaslearen ahaleginak gorabehera, eta ikasleek oso eta modu ezberdinez maite badute ere, ez du lortu gezurrezko
|
euskara
eta Euskal Herria ikasleek sinets ditzaten:
|
|
2012
|
|
|
Hori notizia ona da, printzipioz. Arazoa da, ordea, Literaturaren Historia horretan
|
euskara
eta euskal literatura ahanztea, erabat ezabatzea erabaki dutela lan hori egin duten arduradunek (adituek?). Ez dago euskararik bertan, ez dago euskal idazle nafarren arrastorik batere... ez, barkatu, ba omen dator idazle baten seinalea eta.
|
|
|
Komeni dira benetan horrelako eta antzeko liburuak zabaltzea eta ezagutzera ematea. Ez dakiguna zera da, ordea,
|
euskararen
eta euskal kulturaren aurka ari diren adituek(?) gogorik izango ote duten halako liburuak irakurtzen hasteko. Lehengoan Espainiako telebistan Rafael Contek (guztiz fosildua eta momifikatua dagoen kritikoa, Victor Morenoren ustez, baina halaz ere oraindik botere eta eragin handia daukan gizona) esan zuen:
|
|
|
Iritziak iritzi, bertan geundenon artean apika ezkorrena hizlaria bera izango zen eta horregatik entzuleetako zenbait nahiko lur jota joan zen egun hartan etxera. Hizlariak oso gora begiratzen du,
|
euskara
eta euskal kultura gaiak direla eta, eta jendea, entzuleetako batek esan zidan bezala, zapuztu egiten du. Duela gutxi egin zioten elkarrizketa batean Odriozolak gauza latzak esaten zituen, eguneroko bizitzatik hartutako konstatazio egiazkoak eta iritziak nahastuz.
|
|
2013
|
|
|
Eta ‘euskal’ esatean,
|
euskarari
eta euskal hizkuntza komunitateari dagokionaz ari gara. Hiztun komunitatea hartuko dugu erreferentziatzat, eta ez lurraldea edo beste edozein elementu.
|
|
2014
|
|
|
" euskaldunek ez dute sekulan deus ahanzten, preskripziorik ez da". Errekartismoa, labegerismoa, nahi den bezala deiturik ere, gerla ondoko mugimendu politiko sozial horrek zerbait egin ote du
|
euskara
eta euskal kulturaren alde. Ikastolak sortu adibidez?
|
|
|
Eta kinka horretan paper triste horrek zertan bermatzen du pertsona batek euskara dakienez edo ez? EGA sekulako polemiken erdian da hego zein iparraldean, gai zabala da eta benetan
|
euskara
eta euskal sozietateari lotua. Sortuz geroztik istorioak badira, badakigu EGA dutenek ez dutela euskaraz hitz egin nahi ardura lana horrekin lortuz geroz eta errefusatzen zaie paper hori euskaraz bar bar bar ari direnei.
|
|
2015
|
|
|
adierazle hutsarena egiten asmatu egin du, zabalik da, eta neurri horretan beste traiektoria, beste praktika sekuentzia eta ildo askorekin lotzen da, eta elkar ernaldu eta sustatu egiten dute. Korrika n
|
euskararen
eta Euskal Herriaren alde egiten duzu korrika, baina beste eskari eta beste bizipen askoren alde ere bai. Sentierak ugari biltzen ditu Korrika k. Alde horretatik, adierazle hutsa ez dago hutsik, adiera asko onartzen ditu eta.
|
|
|
Aitor dezadan, eta bidenabar gezur txikia esan, jorratu nahi ditudan gaiak, euskal gaitegi oparokoak, ez zaizkidala berez interesatzen, ez diedala ikusten berezko balio transzendentalik.
|
Euskarak
eta euskal identitateak, biek ala biek, oso balio eta esangura desberdinak izan dituzte jende asko eta askorentzat, nork duda. Nire kasuan oso balio utilitarista aitor diet beti (baina ez soilik hori, aspaldi bihurtu nintzen honetan nahikoa fededun eta sektarioa).
|
|
|
Utz dezagun momentuz
|
euskara
eta euskal Zeraren etengabeko genesia eta itzul gaitezen nazio identitatearen auziaren muinera. Nazioa, estatuek behar zuten legitimazio immanentea eta politikoa botere hutsetik kanpo eta norberarengan ezartzeko asmatu zen.
|
|
|
Hau da, berez ziren euskaldun.
|
Euskaraz
eta euskal Zeraz ondo elikatutako jendarteetan jaiotzen ziren eta nabarmendu barik euskalduntasunaren jarioan isuri. Egia esan, basa euskaldunek ez zuten asmoz eta jakitez jendea euskalduntzen, ez zuten jendea berariaz kultibatzen, euren" etnokultura" (alegia, euren jende lanketa) guztiz naturala zen.
|
|
|
|
Euskara
eta euskal Zera objektibatuz euskalduna izateko modu eta aukera berriak sortu ziren; inguruko gauza eta egoeretan, min egiten omen zion horretan bertan ere, topatu du jarraipen hari bat asmatzeko bide. Esaterako, objektibazio zientifikoak diskurtso moderno eta sendo bat eman zion euskaldun eta euskal herritar askori diferentzia identitate jokoan; Erromantizismoaren alienazio eta autoadierazpenaren hipotesiak oinarri ezin hobeak izan dira motibazio politikorako; folk bilduman mututu ziren kantak berpizturik enjoy euskara leloa sartu zitzaion buruan makina bat jenderi; euskal Zereko herria aberria zela sinetsirik hainbatek eutsi ahal izan zion deserriari, barneeta kanpo deserri arrotzari; Olentzero eta Mari Domingiren jaia asmatuz eta ospatuz euskal kutsu bat eman diogu kontsumo zartadari, aitzakia aurkitu dugu behinola eguberri egun argi berria zela kontatzeko...
|
|
|
2014/05/20]. Baina, hala ere,
|
euskararen
eta euskal Zeraren anomalia ez da mugatzen hizkuntza erabilerara, anomaliak euskararen" normalizazioari" eta Euskal Herriaren egituraketari loturik agertzen dira maiz, edo zabalago esan, euskal sentimenduari. Eta, diodan legez, anomalia egituraren aurka definitzen den egitura gaiaren tasuna da:
|
|
|
jarraiduraren irudia asko erabili arren, hartan uste serio eta osoa izan arren, euskararen jarraidura ontologikoa berezkoa barik, asmatu, praktikatu eta erregistratu behar dugun atzera begirada baino ez da. Alegia,
|
euskara
eta euskal Zera irudikatzeko zein performatzeko modu bat, zentzurik izan dezaten bezala, izaterik ere izan dezaten. Euskal anomalia ez da kausa, emaitza da:
|
|
|
Hots, unibertsal/ partikular banaketa alde batera utzi, eta beraz politika/ etnos banaketa deseginez, beste abiapuntu bat proposatzen du: jada EAE n ikus daitekeela
|
euskarak
eta euskal nortasunak ez dutela gerorik egitura eta instituzio ofizialen barnean. Hots, euskal etnosak ez duela inoiz euskal politika estatu zalean etorkizunik izango eta beraz, azken batean, politika unibertsalistari hobesten badiogu, etnosetik bananduta edo sahiestuta, euskal hizkuntzaren eta kulturaren amaia are gehiago azkartuko dugula.
|
|
|
Nolabait esateko, nazioa egiten jarraitu behar dugu, baina estatu bat posible eta ezinbestekoa dela ikusarazi. Ezinbestekoa baita,
|
euskarak
eta euskal kulturak ezinbestekoa baitu, aintzakotzat hartuko duen lur bat. Euskarak, definitu nahi den bezala, hizkuntza nagusi edo hegemoniko izango den lur zati bat behar du, euskara erdigunean jarriko duen lur zati antolatu bat.
|
|
2016
|
|
|
Gerra ostean Iruñera etorri zen estreinakoz Agerreren sendiak deituta, Gurbindoren partez Vinculoko plazan zegoen institutuan ingelesezko eskolak eman zitzan. Geroago, 1943.ean hain zuzen, Madrilera itzuli zen hartzara, hango unibertsitateko matematika irakasle; 1946.ean Madrildik Lleidara ingeles irakasle, 1952.ean berriz ere Madrilera, eta 1955.ean, azkenik, Iruñera etorri zitzaigun betiko, Principe de Vianako institutuan ingeles eskolak emateko artaz, bai eta 1957.az geroz, Nafarroako Unibertsitate pribatuan, fisika irakasle hasieran, eta
|
euskara
eta euskal kultura irakasteko urte bitartean, Joxemiel Barandiaranen ondotik. Jubilatu ostean, Iruñean geratu zen, eta bertan hil zitzaigun 1996 eko apirilaren 25ean.
|
|
|
Jose Maria San Sebastian Zubillaga Donostian sortu zen 1933.ean, alabaina aitaren aldetiko sendiaren erroak nafarrak izaki, berau ere arras lotua sentitu izan da beti Nafarroarekin, eta hala erakutsi izan du behin baino gehiagotan, bere idazlanak sinatzeko ere aspaldian aukeratu zuen ezizenak argikiro erakusten digunez Iturengo auzo baten izena baita Latxaga. Nonbait, XVIII. mendean iritsi ziren Berastegira bere askazi urrunak Basaburuko Labaiendik; alta, horren urrutira joan beharrik izan gabe, Nafarroarekiko maitasuna, baita
|
euskara
eta euskal sena ere, Berako Ugainbordan arnastu zituen Latxagak bertan amatxia zeukan Maria Zugarramurdirengandik.
|
|
|
Ez zen hori, ordea, euskaraz eginiko lehenbiziko opera; Arana Martijaren esanetan, ohorea Altzaga Zapirain bikoteari zegokion Txanton Piperri lanarengatik, Donostian 1899.ean lehenengo aldiz antzeztu zena. Alabaina, euskal operari hasmenta eman zioten lehenengo lanen artean bazegoen Decreptena; Arana Martijaren aburuz, benetako euskal opera abertzaletasun berriak bultzaturik sortu zen, euskal gaiei buruz egina,
|
euskaraz
eta euskal ondare musikalaren gainean eratutako partiturekin, eta horrelakoxea zatekeen Decrepten Maitena.
|
|
|
Albert Leon jaiotzez ez zen euskalduna; Bordelen 1883.ean sendi judutar baten altzoan sorturik, begietako gaitz batek jota, sei urte zituenerako zeharo itsuturik geratu zitzaigun; haatik, amak lehenbiziz eta emazteak geroxeago lagunduta, ikasketetan aitzina egin zuen, eta letretan lizentziatu ostean, Vendee aldeko La Roche sur Yon hiriko ikastetxean filosofia irakasle arizan zen 1909 az geroz, non doktorego tesi bi apailatu baitzituen, bata Les elements cartesiens de la doctrine spinosiste sur les rapports de la pensee et de son oljet izenburupean, eta bestea, bereziki gure interesekoa den Helene de Constantinople pastoralaren edizio kritikoa, Parisen 1909.ean argitara eman zuen 500 orrialdetik gorako liburuki mardula, Zuberoako herri antzerkiaren ikerketarako, Herelleren lanekin batera, ezin utzizkoa dena. Azken horrek Baionako lizeoan zuen ardura largatu zuenean, Leoni berari eskaini zioten katedra, eta ordutik genuen Adurreko hirian, langile nekaezin; hango Cercle dEtudes Euskariennes izeneko lagunartean partaide ahaidea zuen Hiriart Urrutiren eskutik sarturik, orduko beste euskaltzaleekin batera arizan zen Urkixo, Lacombe, Broussain, Gavel, Landerretxe...,
|
euskarari buruz
eta Euskal Herriari buruz ainitz kolaborazio ondu zituela, Gure Herria zein RIEV aldizkarian bereziki agertu zirenak. Albert Leon, Bordelen zendu zen 1953.ean, alaba baten etxean.
|
|
|
1884 urtean Afrikako iparraldera aldatu zuen bizitokia, eta seme bat Tunisian abokatu izan zuen. Arteka marteka, lanak uzten zizkion txolarte bakanetan, gogotik izkiriatzeari ekin zion, eta aipatuaz gainera, 1879 urteko apirilaren 11tik aitzina Le Courrier de Bayonne egunerokoan agertu zituen
|
euskara
eta euskal gaiei buruzko artikulu andana bilduma gisa atera zuen 1880 urtean Paueko Menetiere baitan Legofe de Gascogne, Pays Basque, Pyrenees, Pau, Bayonne, avec une carte du departement des Basses Pyrenees izenburuaren azpian. Hiru urte beranduxeago, eta euskal lurretatik Ameriketarako joaldiak asaldaturik, Recit Basque, Mendigor Içareder liburukia argitaratu zuen Baionako Lasserrerenean.
|
|
2018
|
|
|
Angel Urrutia Iturbe, nafar poeta, Eusko Ikaskuntzako kide, erdaraz aritu zen
|
euskararen
eta Euskal Herriaren alde. Euskaldun zaharra zen, Lekunberrikoa (1933), euskara sehaskatik mamitu zuena.
|
|
|
Izan ere, mugimendu garrantzitsu bat egon baitzen XIX. mendearen bukaeran
|
euskararen
eta euskal kulturaren loratzeari dagokionez. Larreak eta Diez de Ultzurrunek izen interesgarri batzuk aipatzen dizkigute, batzuk ezagunak, baina beste batzuk ez hainbeste.
|
|
|
" Euskal etnia" erabiltzen dutenean," estaturik gabeko" gizarteak historiarik gabeko gizarteak direla eta estatua indarrean dutenak historia dutenak direla ulertu behar da. Horretxegatik, euskaldunei" etnizista" izatea leporatzen dietenak izan ohi dira frantsesak eta espainolak, interesatzen zaielako
|
euskararen
eta Euskal Herriaren irakurketa murriztailea egitea, hori delako bidea euskaldunen aldarrikapenei zilegitasuna kentzeko.
|
|
|
Horra zergatik lurraldetasuna eta identitate nazionala lotzea ezinbestekoak diren Euskal Herriarentzat, hori delako bidea
|
euskarari
eta euskal nortasunari zinezko izaera nazionala aitortzeko. Lurraldeak behar du euskara, nazioari zentzua emateko, eta hizkuntzak behar du lurraldetasun ikuspegia, nazio hizkuntza gisa tratatua izateko.
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kultura apaingarri gisa behar dituzte Frantziak eta turismo arloko enpresek. Neurri neurrian beti ere.
|
|
|
Horregatik ere, identitatearen gaia guztiz lotuta dago herriaren etorkizunarekin. Balizko Euskal Herri independente batean,
|
euskarak
eta euskal identitateak zentraltasunik eta garrantzirik ez balute, espainolak orain arte bezain indartsu segitu behar badu edo euskarak orain arte bezain ahul, Euskal Herriaren batasuna bera ezartzen da zalantzan. Identitatea eta lurraldetasuna hertsiki loturik daude.
|
|
|
Hori bereziki Eustat estatistika erakundeari esker. Horra
|
euskaraz
eta euskal komunikabide batzuetan irakurriak: " euskal gizartearen gehiengoak ikastetxe publikoa eta eredua aukeratuko lituzke beren seme alabak matrikulatzerakoan"...
|
|
|
Euskal identitatea bat da, eta pertsona bakoitzeko ñabardurak dauzka. Haatik, kolektiboaz ari bagara, euskaldunen kolektiboa
|
euskarak
eta Euskal Herriak markatzen dute.
|
|
|
Ahulezia horien gainetik, militantzia handia dago, demografia apala duten herriak izanik ere. Biztanleko zenbat lagun ari dira indar handia egiten herrian lana sortzeko,
|
euskara
eta euskal kultura biziarazteko. Zenbat militantzia ordu?
|
|
|
Asimetriaren politikak eragiten du elkarrengana ez hurbiltzea (are gehiago, elkarrengandik urruntzea). Bakoitza bere aldarrikapenei eta bere proiektu politiko" egokituari" begira egoteko ordez, bizi eremu natural horretan antolaketa ekonomiko, kultural eta politiko sendo bat izanen balitz, beste indar bat izanen lukete
|
euskarak
eta Euskal Herriak Lapurdira —eta Gipuzkoara— letozkeen frantsesak euskalduntzeko.
|
|
|
368. Baxok, E. (2003): "
|
Euskara
eta euskal eurohiria: Ipar Euskal Herriko ikusmolde bat", Bat:
|
|
|
Baxok, E. (2003): "
|
Euskara
eta euskal eurohiria: Ipar Euskal Herriko ikusmolde bat", Bat:
|
|
2019
|
|
|
Nazio askapenaren arloan, naziotasunaren oinarrian
|
euskara
eta euskal etnia jartzen segitzen du ETA Vek. Era honetan definitu zuen nazionalismo iraultzailea:
|
|
|
|
Euskara
eta euskal literatura imajinazioaren eta manierismoaren zain egon ziren luzaroan, orain errealismoaren eta inkorrekzioaren zain daude beharbada.
|
|
|
Nafar estatua Erromako legeen arabera eta hizkuntza erromantzean izan zen eraikia; ez zen eraikia izan
|
euskaraz
eta euskal usadioaren arabera — artean noski euskaldunak jendartezaleak eta norbanakozaleak ziren, ez estatuzaleak.
|
|
2020
|
|
|
Bula moduko bat eskuratzeagatik?
|
Euskararen
eta euskal kulturaren aldeko bere eguneroko jarrera eta ekintzen atal bat delako. Kanguru, ez da erraza jakitea...
|
|
|
Ez da erraza jakitea, baina, ai ai ai.!, lanturu egiten dut ostera. Izan ere, susmagarria egiten zait
|
euskararen
eta euskal kulturaren apasionatu horiek ezer konkreturik ez erreibindikatzea. Ez eskatzea, adibidez, festa girotik momentu batez aterata, trafiko oharren errebisio bat, zeren harri koskorra baino euskara gogorragoan idatzita baitaude.
|
|
|
Erantzuna, izenburuan erdi adierazi dudana: banaketarako erabili behar da prima materia delakoa, banaketan inbertitu behar da zergen dirua; banaketa on bat behar du, batez ere,
|
euskarak
eta euskal kulturak. Egia bada ekoizpena ona dela, gauza on, eder eta interesgarriak garatzen direla gure hizkuntzan; egia bada, kanguru gora kanguru behera, jende asko dagoela haren premian, banaketa antolatu behar da ondo, hara eta hona eraman behar dira produkzioaren emaitzak.
|
|
2021
|
|
|
|
Euskara
eta euskal kultura historikoki zapalduak izan diren neurrian, euskalduna Identitate espainiar eta frantsesarekiko anomaloa den neurrian, bidegabekeria horrekin justuak izateko, diskriminazio positiboa lukete euskarak eta euskal kulturak, Iztuetak dioen moduan; edo, zehazkiago, Moreno Cabreraren hitzetan," si no se menoscaba nada la lengua dominante, es imposible revitalizar a las minoritaria... Soilik horrela lor genezake egoera orekatuago bat.
|
|
|
Euskara eta euskal kultura historikoki zapalduak izan diren neurrian, euskalduna Identitate espainiar eta frantsesarekiko anomaloa den neurrian, bidegabekeria horrekin justuak izateko, diskriminazio positiboa lukete
|
euskarak
eta euskal kulturak, Iztuetak dioen moduan; edo, zehazkiago, Moreno Cabreraren hitzetan," si no se menoscaba nada la lengua dominante, es imposible revitalizar a las minoritarias". Soilik horrela lor genezake egoera orekatuago bat.
|
|
|
Azken horrek eramaten gaitu zuzenean folklorekeriara, euskal kulturaren ikuskizun porno batera. Euskal Herria ardatz duen curriculuma diodanean, berriz, ikuspegi postporno batetik diot, euskaldunon artean eta euskaldunontzat egindakoa,
|
euskaraz
eta euskal kultura bizitzeko modukoa: euskalduntzeko.
|
|
|
Horrenbestez,
|
euskarak
eta euskal kulturak beren lekua izan dezaten, badirudi aukera bakarra Paulo Iztuetak aipatzen duena izatea, hots, euskal hezkuntza sistema nazional bat —euskalduna izan arren, laikoa, inklusiboa eta demokratikoa dena, noski, zeinetarako ezinbestekoa litzatekeen euskal estatu baten babes instituzionala: " Bistakoa da borondatea bakarrik ez dela aski bere asmoa aurrera eramateko alboan estatu boterearen lege babesa ez bada[...].
|
|
|
Fito Rogriguezek eta Txapartegik dioten moduan," ikastolak herri antolakuntzaren emaitza inpresionante bat dira, estatu bat eduki zain ez dagoen herri baten emaitza". Ezin uka diezaiokegu Ikastolen mugimenduari herria antolatzeko eta auzolanean aritzeko gaitasun erraldoia (eta aipatu emaitza inpresionanteak!), ahaztu barik nazio ikuspegia, are gehiago estatuaren babesik izan ez duenean; ezin uka
|
euskarari
eta euskal izaerari zein pedagogiari hasieratik eskainitakoa. Horrela azaltzen du Iztuetak ikastolen egituraketa:
|
|
|
Sare publikoan eredua gero eta indartsuagoa den arren, egun euskaraz ikasteko ikastolara joan beharrik ez badago ere, eremu erdaldunetako ikastolen eta ereduko publikoen arteko aldeak handia jarraitzen du izaten. Izan ere, ikastolatik eskualde bereko institutu publikora jauzia egitean, bateko zein besteko ikasleak herri berberekoak izanik ere, izugarrizko aldea ikusi nuen
|
euskararen
eta euskal kulturarenikuspegitik. Institutuko ikasleek gazteleraz hitz egiten zidaten ikasgelan nik behin eta berriro euskaraz erantzun arren kanpoan zer esanik ez—, irakasle batzuek lanorduetan elkarrekin gazteleraz mintzatzen ziren inoiz, ikasleen aurrean ere, irakasle batzuen euskara maila benetan lotsatzeko modukoa zen eta, txarrena dena, irakasleren batek baino gehiagok gazteleraz erantzuten zien ikasleei ikasgela barruan.
|
|
2022
|
|
|
|
Euskara
eta euskal literatura imajinazioaren eta manierismoaren zain egon ziren luzaz, orain errealismoaren eta inkorrekzioaren zain daude nolabait. Rubem Fonseca brasildar idazleari segika, Sarrionandiaren berbak hauek inguratu ditugu:
|
|
|
Eta hala, ez da harritzekoa, Aretxabaletan bertan ziren kultur elkarteetan buru belarri lanean aritzea: Tril emakume taldearekin San Migelak eta herriko festak berrantolatzen, euskal dantzak errekuperatzen, Loramendi elkartean,
|
euskara
eta euskal kultura eta gazte mailan motibazioa lantzen, Urbaltz elkartean politika eztabaidetan parte hartzen, eta beti ikasleekin, herritarrekin eta irakasleekin, lagun giroan, eta baita Idazle Eskolan eta EIEn ere.
|