|
2013
|
|
|
|
Euskararen
eta hizkuntzen munduarekin topo egiteko abagunea izan zen niretzat epe hura. Umandiren Gramatica Vascarekinastean hiru ordu euskara ikastea, aditza eta atzizkien ikaskuntza sistematikoa Larrarte eta Sarasola irakasleei esker, euskarazko idazkuntza eta haren zuzenketa, Euzko Gogoaeta. Kuliska Sorta?, Geroeta Unamuno eta Abendats, bai frantsesa, latina, grekoa, ingelesa eta alemana ikastearen urteak ere.
|
|
|
Parez pare, eta garai bertsuan, EITB eskola sortu zen Iñaki Beobideren gidaritzapean eta bertan euskarazko itzulpenaren eta esatari eta aktoreen euskarazko prestakuntzaren ardura ere izan nuen; horrek aukera aparta eman zidan batzen ari zen
|
euskararen
eta ahozkotasunaren arteko loturez ohartzeko, eta eremu horretan zeuden egitekoez jabetzeko. Halaber, Hezkuntzako EIMAn lankide izateak ere modu berezian ireki zizkidan begiak euskararen kalitateari zegokionez eta ildo hartan eman beharreko urratsen kontzientzia hartzeko ere.
|
|
|
Liburuak argitaratzeko, eta Euskaltzaindiaren biltzarrak eta bertso txapelketak antolatzeko laguntza eman zuen. Eta gastronomiaz idatzi zuen
|
euskaraz
eta zenbait literatur kritika ere egin zituen; karlista tradizionalista euskaltzalea izan genuen. Era berean, azpijokoan aritu zen Nemesio Etxaniz edo On Manuel Lekuona bezalako jeltzaleen aurka, haien merituak ezkutatzen eta haien jarduera publiko euskaltzalea oztopatzen.
|
|
|
antolatzeko laguntza eman zuen. Eganeraberritzeko ere bai 1954an, eta gastronomiaz idatzi zuen
|
euskaraz
eta zenbait literatur kritika ere egin zituen euskaraz; beraz, karlista tradizionalista euskaltzale gutxietariko bat izan genuen dudarik gabe. Dominaren aurkia da hori, eta alde goresgarri hori aitortu zaio:
|
|
|
Erro hauetakoren batek euskal literaturan duen lekukotasunik zaharrenera ere joko da, agerian jartzeko Araibar zaldunak zenbateraino duen euskarri tradizioa. Gisa honetan jokatuz, betiere, modu zehatzagoan neurtu ahal izango da zer zegoen jadanik esana
|
euskaraz
eta jasotako ondare horri zer erantsi zion Erkiagaren Araibar zaldunak.
|
|
|
|
Euskaraz
eta euskarari buruzko bibliografian, inguruko hizkuntzetan bezalatsu, termino bat baino gehiago erabili izan dira kategoria bera izendatzeko:
|
|
|
Esan dut ni hemengo ikaslea nintzela, Euskal Filologia eta euskaraz ikasten nuen. Gaurko begiekin ezin da imajinatu ere egin Eusebiorentzat hori zer zen, unibertsitatean
|
euskaraz
eta euskal gaiak ikastea. Gerra Zibila eta diktadura gogor lehor lakarra igaro eta gero, euskaltzalea izan eta euskaraz egiteko eta ikasteko hainbeste traba, ezintasun eta eragozpen igaro eta gero.
|
|
|
Saiakeran ere, Real Sociedad Bascongada de Amigos del Pais eko lehen Ensayoan,
|
euskara
eta gazteleraren artean sortzen diren dinamika diglosikoak aztertzea giltzarri da Ilustrazioa ulertzeko. Alabaina, testu hau, gazteleraz dagoelako gehienbat, ez da inoiz euskal literaturan barneratzen.
|
|
|
Pilatzen dituzten bertso solteak arnas beretik ernetakoak ez direla erakusteko, hiruzpalau adibide baino ez. Felipe Arrese Beitiaren()?
|
Euskara
eta foru kantuak, deituak eta egile beraren alegiak edo Grazien Adema. Zaldubi, k() eskuizkribu berean idatzi zituen. Bildotxa eta otsoa?
|
|
|
Santi Onaindiak XVIII. mendeaz geroztik zetorren euskal literaturaren pobretasunaren eta euskal hizkuntzaren poesiarako ezgaitasunaren argudioez gain, guda aurretik, Miguel Unamunok gehituriko iritzi ezkorrak zituen akuilatzaile. Jose Manterolarena bezala, apologisten tradizio larramenditarrari lotzen zaio Onaindia, ezinbestez, eraso sinbolikoak hor zirauelako, hots, bai
|
euskara
eta bai euskal literatura kuestionatuta zeudelako eta gaur egun ere kuestionatuta jarraitzen dutelako, neurri handi batean.Horrela betetzen da Ikasketa Kulturalen ildoan jakina den irizpide nagusi bat, hots, boterean dagoenak beti egiten diola azpijana kategoria subalternoan daukan komunitatearen errepresentazioari (Van Dijk, 1999), hain zuzen ere boterean dagoenaren diskurtsoak badituelako balia... Alabaina, Ikasketa Subalternoak gai izan dira erresistentzia egiten duten diskurtsoek garaturiko dinamika askatzaileak agertzeko ere, zeren, Gayatri Spivak ek. Can the subaltern Speak??
|
|
|
Euskalgintzan gertatu aldaketa bat hartzen du mugarritzat:
|
euskara
eta euskal kultura, objektu zientifiko, estetiko eta literario, bilakatzen den garaiak egiten du muga, haren ustez.
|
|
2014
|
|
|
Oihartzabal, EILASeko Pedro Matxo, LABeko Roberto Tornero, CCOOko Javier Nogales eta EHIGEko Ana Izagirrek eredu hau proposatu dute: ikastetxeak berak bere hizkuntz plana egitea, ikasle guztiek 16 urte dituztenean
|
euskara
eta gaztelania menperatzeko; eta baita ingelesa ere. Hau da, ikastetxe bakoitzak erabakiko du ikasgai bakoitza zein hizkuntzatan eman, bere ingurunearen arabera.
|
|
|
Artikulu honek
|
euskara
eta hiriaren arteko harremana aztertzen du. Harreman horri ikuspegi diakronikotik erreparatu zaio lehenbizi, industrializazioarekin batera euskal hirietan ernaturiko euskararen aldeko diskurtso eta jardunei arreta jarrita.
|
|
|
Hitz gakoak:
|
euskara
eta hiria, indar gidariak, Bilbo, Getxo, Gasteiz.
|
|
|
Kultura aldaketa hori gorabehera bakoa ez dela izango iragarriagatik, etorkizuna hortik urratu beharra dagoela deritzo, bide horretan Gasteizen inauguratu berri den Oihaneder Euskararen Etxea probaleku egokia izan daitekeela gaineratuta. Izan ere, Oihanederren espazioa eta denbora partekatzen dituzte Udaleko Euskara Zerbitzuko lau teknikariek eta gizarte ekimenez abiaturiko Lazarraga Kultur Elkarteko lagunek (Gasteizen
|
euskarari
eta euskal hiztunei euren proiektu, produktu eta dinamikak erakusteko/ garatzeko leku duina eskaini gura dien kafe antzokiaren egitasmoa sustatzen diharduen elkartea da berau).
|
|
|
Izan ere, badira hiru hizkuntza franko erabiltzen direnak Euskal Herriaren lurraldeko zazpi probintzietan: Pirinioen iparraldean
|
euskara
eta frantsesa baliatzen dira, eta mendi horien hegoaldean, berriz, euskara eta gaztelania.
|
|
|
Izan ere, badira hiru hizkuntza franko erabiltzen direnak Euskal Herriaren lurraldeko zazpi probintzietan: Pirinioen iparraldean euskara eta frantsesa baliatzen dira, eta mendi horien hegoaldean, berriz,
|
euskara
eta gaztelania.
|
|
|
Orain arteko azken saioan, 2012an, 505 puntukoa izan zuen Frantziak batez bestekoa (Espainiak 488; EAEk 498; NFK k 509). Hala ere, ez da egiten horrelako neurketarik euskarazko gaitasunari dagokionez, eta beraz ez dugu aurkitu maila horretan datu berezirik ikasteko zer emaitza dituen Iparraldeko sistemak
|
euskararen
eta elebitasunaren ikuspuntutik.
|
|
|
Hezkuntza sistemari dagokionez, berriz, lege horrek ezartzen du herritar guziek badutela eskubidea hezkuntza jasotzeko bai
|
euskaraz
eta bai gaztelaniaz ere, irakasmaila desberdinetan. Baina?
|
|
|
Baina? hurrengo kapituluetan desberdintasunak ezartzen dira eremuaren arabera.Eremu euskaldunean ezartzen da ikasleak hezkuntza jasoko duela hautatzen den hizkuntzan, eta beharrezkoa izanen dela
|
euskara
eta gaztelania biak irakastea, halako moldez non ikaslearen oinarrizko eskolatzearen amaieran ikasleak frogatu behar duen nahikoa den gaitasun maila bi hizkuntzetan (gaztelaniaz,, capacitación, hitza erabiltzen da).
|
|
|
Nafar jendarteak
|
euskararen
eta euskarazko irakaskuntzari egin dion harrera ikus daiteke azken urteotako matrikulazio datuetan (ikus Nafarroako Gobernua, 2014a; Consejo Escolar de Navarra, 2013). Azken hamarrurtekoan ereduen matrikulazioan izan den bilakaera ikus daiteke 5 taulan, non datu absolutuak eta ehunekoak agertzen diren, bi multzotan bilduta, ikasleen elebitasuna lortzeko erakutsi duten gaitasunaren arabera:
|
|
|
2011/ 12%28, 3%62, 8%8, 9%23, 5%62, 9%13, 6Urtea: 2012/ 13%26, 9%60, 5%12, 6%27, 6%60, 4%127 taula: ikasleen ehunekoak mailaka hizkuntza komunikaziorako gaitasunean
|
euskaran
eta gaztelanian (urteak). Iturria:
|
|
|
Hiru urtetako ebaluazioen emaitzak erakusten dira 7 taulan, irakurmenari dagokionez. Nabaritzekoa da, oro har, aski antzeko emaitzak ageri direla bi hizkuntzetan, bai
|
euskararen
eta bai erdararen kasuan: irakurmenaren dimentsioa bere adinerako ongi garatua dute ikasleen %70 baino gehixeagok, eta %30etik beheiti dira gaitasun hori aski hazia ez dutenak.
|
|
|
2010/ 11%36%42, 7%21, 2%11, 9%58, 6%29, 5Urtea: 2012/ 13%37, 1%41, 7%21, 2%14, 9%55, 7%29, 410 taula: ikasleen ehunekoak lorturiko errendimenduaren arabera komunikazio gaitasunean
|
euskaran
eta gaztelanian (urteak). Iturria:
|
|
|
10 taulako datu horiek bistan ditugula, iruzkin batzuk egin daitezke,
|
euskarazko
eta gaztelaniazko emaitzak erkatzeko: 1) hiru konpetentzia maila bereizirik (hasierakoa, erdi maila eta aurreratua), aurkezturiko hiru ebaluazio horietan, ikasleen heren bat gutienez gelditu da beti hasierako mailan euskaraz; gaztelaniaz, hasierako maila horretan, %15 baino gutiago egon da beti; edo beste alde batetik begiratuta:
|
|
|
Gaitasuna
|
euskaraz
eta gaztelaniaz.Batez besteko erreferentzia maila 2009: 250 puntu
|
|
|
11 taula:
|
euskaran
eta gaztelanian ikasleek lorturiko batez besteko puntuazioaren bilakaera (tartea; iturria: ISEI IVEI, 2014a)
|
|
|
Orain artekoan
|
euskara
eta gaztelania hartu ditugu hemen aztergai, baina ezaguna da gaur egun hezkuntza sistemak duen joera eleaniztasunerantz. Eleaniztasunerakobidean, hain zuzen ere, esperimentazio saio bat hasi zen 2010 urtean, Hezkuntza Marko Hirueledunaizenekoa (HMH) eta haren ebaluazioa agertu da 2014 urtean.
|
|
|
ISEI IVEI erakundearen txostenean (ISEI IVEI, 2014b), HMHren ebaluazioaz honelako baieztapenak ikus daitezke, besteak beste:
|
euskaraz
eta gaztelaniaz errendimendua antzekoa izan dela HMH taldeetan eta kontrol taldeetan; ingelesezko errendimendua askoz ere handiagoa izan dela HMH taldeetan; beste konpetentzietan antzeko errendimendua ageri dela bi talde motetan; «esperimentazio prozesuak erakutsi du Matematikarako konpetentzian, Zientzia kulturarako konpetentzian eta Irakurmenean, gaztelaniaz eta euskaraz ez dagoela gutxiagotze... 69 or.).
|
|
|
Dena bat harturik, erran daiteke XX. mendearen azken laurdenean eraikiriko eredu sistemak erantzuten ziola egoera bati non eskolaratzeko tenorean funtsean bi hizkuntza ageri ziren(
|
euskara
eta gaztelania edo frantsesa), eta nahitaezko eskolatzearen azken helburu gisa jartzen zen bi hizkuntza ofizialak menperatzea. Atzerriko hizkuntza bat geletan ikastea ere aurreikusten zen, baina ez zen serioski planteatzen ikasleek zer maila lortu behar zuten, eta ez zen, halaber, jendartearen eskari nabarmenik ildo horretan.
|
|
|
alde batetik, ikasgeletan jatorri hizkuntza anitz direla, eta bestetik, eskolatze prozesuaren amaieran lortu beharreko helburu gisa, komunikazio gaitasuna hiru (edo lau) hizkuntzatan: ofizialak diren bietan(
|
euskara
eta gaztelania, edo frantsesa?), eta mundu mailan nazioarteko komunikaziorako balioko duen beste hizkuntza batean (edo bitan). Erran liteke ereduen sistemak balio izan duela sistema elebakar batetik (gaztelaniaz edo frantsesez ari zena funtsean) sistema elebidun batera igarotzeko (euskara espainola edo euskara frantsesa, bi hizkuntzak baliatuz ohiko eskola jardunean).
|
|
|
Euskararen Erakunde Publikoa Office Public de la Langue Basque (EEP OPLB), 2005,
|
Euskararen
eta euskarazko irakaskuntza eskaintzaren azterketa kuantitatiboa. 2004/ 2005 ikasturtea.
|
|
|
Konparazioak egiteko erreferentzia erran nahitsu bat: 2006ko inkesta soziolinguistikoaren arabera, 16 urtetik gorako nafar populazioa bere burua identifikatzen duena elebidun gisa
|
euskaraz
eta gaztelaniaz, maila desberdinetan, populazio guziaren %11ren eta %18, 8ren artean da (Eustat, 2010). Gaur egun, eskoletan euskaraz ikasten ari den ikasleen ehunekoa handiagoa da jendartean elebidun den jendea baino.
|
|
|
|
Euskaran
eta gaztelanian, irakurmena ebaluatu zen; ingeleseko konpetentzia neurtzeko, Cambridge English Language Assessment izeneko erakundeak espezifikoki prestatu zuen froga (ISEI IVEI, 2014b).
|
|
|
Hiria beraz, erbestea da, exo lurraldea
|
euskara
eta euskaltasunarentzat. Gure elkar indarrakirauliko ditu hiri joerak:
|
|
|
Aitor eta Pedro Zuberogoitiak, lehenbizi
|
euskara
eta hiriaren arteko harremana aztertu dute ikuspegi diakroniko batetik. Hasi industrializazioarekin eta gaur egun hiri jakin batzuetan ematen diren hainbat ekimen eta esperientziak deskribatu dituzte.
|
|
2015
|
|
|
Segurtasunez ahoskatzen eta hitz egiten ez duen laguna ez da bere buruaz ziur sentitzen eta entzuten duen hura xuxen deskodetzen ez duen hiztuna ere ez da ongi sentitzen. Usu entzuten dugu Amikuzeko
|
euskara
eta Zuberoakoa hurbil daudela, bata bestearen ondoko ibarrak izanik elkarrekin berriztatu dituztela ezaugarri batzuk, beren arteko hizkuntza komunikazio maila gora dela, baina Zuberoako mugaren ondoko Amikuzeko gizon gamuetar bat ez zaigu guri honela mintzatu (2005):
|
|
|
Halaz guztiz ere, iduri luke gure arteko zenbait jende euskaltzalek pentsatzen duela Gipuzkoa edo Bizkaikoa ez den euskal azentuera oro erdarak kutsaturik dagoela; gauzak, ordea, ez dira hain xinpleak. Berri itxura eduki lezakeen hainbat doinu eta azentuera entzun daiteke dialektologiako grabazioetan, eman dezagun Nafarroa Garaian edo ekialderago ere, baina Bizkai Gipuzkoetakoak bezain
|
euskarazkoak
eta egokiak dira horiek ere. Erdal kutsuko azentuera eta doinu trokaiko berri horren aurka jo nahirik, euskal azentuera egokia Beterrikoarekin identifikatzeko joera izaten da usu, baina uler litekeenez Euskal Herriko zeinahi bazterretan egiten da ahoskera eta azentuera egokia.
|
|
|
Arte Dramatikoen ikasketei amaiera emateko, antzezlan bat taularatu ohi dugu,
|
euskaraz
eta gaztelaniaz.
|
|
|
Laburbilduz, metodologiaren sistematizazio lan ikaragarri honek utzi digun emaitza hauxe da: metodologia propioa, egingarria, eta zalantzarik gabe,
|
euskararen
eta beste hizkuntzen historia sozialaren ibaietan murgildu nahi dutenek oso kontuan hartu beharrekoa.
|
|
|
EITB sorrarazi zuen Legeak (Euskal Irrati Telebista (EITB) Herri Erakundea sortzeko 5/ 1982 Legea) bi eginkizun nagusi aitortzen zizkien irrati eta telebista publikoei: herritarren informazio eta partehartze politikoa bata, eta
|
euskara
eta euskal kulturaren sustapena, bestea. Horrela, lege horren babesean sortutako komunikabideak, herritar euskaldunak argipide eta politikan lehen lehen mailako bide direnez eratzen dira, eta bai hezkuntzarekiko eta euskal kulturaren suztapen eta zabalkundearekiko gure erapidetzaren oinarrizko lankidetasun tresna direnez ere, euskeraren suztapena eta zabalkundea bereziki kontutan izanik?
|
|
|
Amezaga eta Aranaren arabera (2008) EITB, bere sorrera legeak hala xedatuta, helburu birekin jaio zen:
|
euskara
eta euskal kultura sustatzea batetik, eta euskal gizartea informatzea eta kohesionatzea, bestetik. Alabaina, ETB2ren sorrerak, 1986an, aldaketa ekarri zuen:
|
|
|
Bi kontu horiek gogoan izanik eta lehenago aipatutako aldaketa soziolinguistikoak aintzat hartuta, burura datorkiguna da ea ez ote den garaia ikuspegi dikotomiko hori gainditzeko, kate bakarrean batuta euskal gizartea informatzeko eta kohesionatzeko funtzioa eta baita
|
euskara
eta euskal kultura sustatzekoa ere. Kate jeneralista bakarraz ari gara, gaztelaniari ere leku egin baina, azpitituluak, audio bikoitza eta ikus baliabideak oro baliatuta, euskararen hegemonia bermatuko lukeen kate bakarraz, gainerako hirurak euskarazko tematikoei utzita (adibidez, umeentzako bata, kirol eta albisteentzako bestea eta lehenago botatako telesailentzako hirugarrena).
|
|
|
Hobe segurki,
|
eskuararen
eta Eskual Herriaren onetan...
|
|
2016
|
|
|
Hainbat urtetan egindako saiakera eta lan eskergaren ondorioz, PuntuEUS Fundazioak 2014ko amaieran lortu zuen. EUS domeinuak publikoari eskaintzea,
|
euskara
eta euskal kulturak sarean izango zuten osasuna indartzeko asmoz. Euskalgintzako eta gizarteko hainbat eragileren sostengua jaso zuen hasieratik, eta adibidez, Euskaltzaindia Fundazio horren Patronatuko kidea da.
|
|
|
Portzentaje hauek 2015eko txostenean agertu ziren berdinak dira, eta horrek, hein batean, adierazten du Nafarroa eta Iparraldera iristeko dauden zailtasunak. Irudi lezake arrazoi politikoak egon daitezkeela tartean,. EUS
|
euskara
eta Euskal Herriarekin lotu daitekeenez profil jakin batekoak soilik erregistratuko direlako lau lurralde horietan.
|
|
|
Hauez gain, gure gizarteko gainerako segmentuak ere ikusten ditugu. EUS domeinuan modu zabalean ordezkatuta: erakunde publikoak, hezkuntza eragileak,
|
euskara
eta kulturaren alorreko eragileak, norbanakoak, komunikabideak, kirol erakundeak, eta beste batzuk ere (sindikatu, alderdi politiko etab.).
|
|
|
Hau honela, ez da harritzekoa denbora luzez ezarrita zeuden domeinu kopurua beherantz joatea, eta berria(. EUS), aldiz, gora. Dena den, nobedade izatearekin bakarrik ez da nahikoa eta. EUS en marka hori(
|
euskara
eta Euskal Herria) indartzen jarraitu beharra dago gizarte mailan arrakasta izaten jarraitu dezan.
|
|
|
. EUS
|
euskara
eta herrigintza indartzeko egitasmo garrantzitsua eta berritzailea dela ikusita, domeinu kopuruaren eta domeinu horien ezaugarrien bilakaera jarraitzea komenigarria izango da. Gainera, eta sarreran esan den bezala, horrelako ekimenen arrakasta lortzeko ebaluazioa funtsezko tresna denez, PuntuEUS Behatokiak eskaintzen dituen datuak oso erabilgarriak dira.
|
|
|
Izan ere, Behatokiak igortzen dituen datuen araberakoa izango da hurrengo urteetan PuntuEUS ek diseinatu duen estrategia, gure domeinu kopurua handitze aldera. Halaber,
|
euskararen
eta euskal kulturaren egoera azaltzen duten informazio anitz eskaintzen dute Behatokiko ondorioek, esaterako, domeinuen dentsitatea azaltzen zuten grafikoetan ikusi bezalakoa.
|
|
|
Datu hauek tentuz hartu behar ditugu, izan ere, oraindik hiru urte bete ez dituen ekimen berri bat da honako hau. Halaber,. EUS en dauden webguneen %90ek dute edukia
|
euskaraz
eta Interneten euskaraz dauden 18.317 webguneetatik 6.302daude, soilik? . EUS en (%38 inguru).
|
|
|
Dena dela, ezin da soilik merkatu ikuspegi batekin jokatu, eta PuntuEUS Fundazioaren ondorengo urteetako jarduna bere jatorrizko funtsak gidatu behar du: «euskara eta euskal kultura sustatu eta
|
Euskara
eta Euskal Kulturaren Komunitatea kohesionatzea» (PuntuEUS Fundazioa, d.g.).
|
|
|
Horiekin batera, EuskaltzaindiarenHiztegia,. Munduko leku izen nagusiak
|
euskaraz
eta Euskal Herriaren inguruko exonimia?,. Emakumezkoen ponte izenak, eta. Gizonezkoen ponte izenak?
|
|
|
Beste alde batetik, hirugarren zutabe honetan ere, Exonimiaageri denean, horrek esan nahi du forma hori Euskaltzaindiaren. Munduko leku izen nagusiak
|
euskaraz
eta Euskal Herriaren inguruko exonimia, n finkatuta dagoela. Baldin eta izen berezi bat leku bitan araututa badago, arau gomendio bien egin da.
|
|
|
3.f) Euskaltzaindiaren 70 arauari(. Mundu zabaleko uharte nagusiak?), 147 arauari(. Antzinateko hirien euskarazko izenak?) edo Exonimiari(. Munduko leku izen nagusiak
|
euskaraz
eta Euskal Herriaren inguruko exonimia?) erants dakiekeen sarrera:
|
|
|
3.g) Euskaltzaindiaren 82 arauari(. Grezia eta Erromako pertsonaia mitologikoak?) edota Exonimiari(. Munduko leku izen nagusiak
|
euskaraz
eta Euskal Herriaren inguruko exonimia?) erants dakiekeen sarrera:
|
|
|
3.h) Euskaltzaindiaren 82 arauari(. Grezia eta Erromako pertsonaia mitologikoak?) edota Exonimiari(. Munduko leku izen nagusiak
|
euskaraz
eta Euskal Herriaren inguruko exonimia?) erants dakizkiekeen 21 sarrerak:
|
|
|
Euskaltzaindiaren. Munduko leku izen nagusiak
|
euskaraz
eta Euskal Herriaren inguruko exonimia, n Kalkis ageri da. Betiere, Euskaltzaindiak, lambda eta kapparen ostean bokal bat ageri denean, k letra tz transliteratzen du; adibidez, Altzeo, Altzinoo?
|
|
|
– Ahaleginak egin behar dira
|
euskara
eta gaztelania maila berean egon daitezen, ez bata bestearen gainetik (Eusko Jaurlaritza 2015c, 9):
|
|
|
– Euskal Herrian
|
euskaraz
eta erdaraz egitea, baina euskaraz orain baino gehiago, nahi duten herritarren% 55 hori, gehi
|
|
|
–
|
Euskaraz
eta erdaraz egitea, orain bezala, nahi duten herritarren% 23a.
|
|
|
Erdararen aldeko de factoko egoeraren ordain, Euskal Herriko biztanle guztiok euskara (ere) ikasi arte, alde guztietan garatu dira
|
euskararen
eta euskaldunon komunitatearen aldeko neurriak.
|
|
|
% 48,3k euskaraz? % 16k
|
euskaraz
eta espainolez? % 35,6k erdaraz?
|
|
|
Guraso bakarra denean euskalduna eta hiztun berria:? % 49k transmititzen dute
|
euskara
eta erdara
|
|
|
Maizenik gainera ondo esker onez, mintzapraktika horretarako eskaintzen diogun aukera estimatuagatik, edota beren euskara ezagutza pasiboa erabili lezaketelako. Eta esker onez ere gure euskaraz zuzentzeko jestuarekin eskaintzen diegun errekonozimenduagatik, beraiek
|
euskara
eta euskaldunongana hurbiltzeko egin/ jasan behar izan dituzten neke guztiei.
|
|
|
Zergatik ez dugu euskaldunon komunitateak baliatzen Bilbon ere populazioaren% 63,42k gutxienez edo 50 urtez azpiko herritarren% 86,74k eskaintzen digun aukera beraiekin euskaraz egiteko, herritar hauek urteak eta urteak eman behar izan dituztenean
|
euskara
eta euskaraz ikasten gugana hurbildu ahal izateko gure hizkuntzan. Halako mespretxurik?
|
|
|
– Elebidunak (ondo hitz egiten dute
|
euskaraz
eta erdaraz) 665.800 lagun (Arrieta 2008, 142 IV. Inkesta Soziolinguistikoa oinarri) [714.000 (Eusko Jaurlaritza, 2013. V. Inkesta Soziolinguistikoa?
|
|
|
– E txean
|
euskara
eta espainola darabilte 163.378 herritarrek(% 7,50ek).
|
|
|
– Etxean euskara bakarrik edo
|
euskara
eta espainoladarabilte 462.000 herritarrek(% 21,20ek).
|
|
|
Eta areago, Hegoaldean askori zaila zaiguna, euskañolik gabe jardutea. Ahal dugunok behintzat, ezin dugu jardun esaldi bat
|
euskaraz
eta bost espainolez/ frantsesez. Behingoz hasi dugu gure txisteak, txantxak, ironia eta boutadeak ere euskaraz egiten, espainolaren(/ frantsesaren) glotofagia aseezinari momentuero bide ematen, gure errazkeria, utzikeria medio.
|
|
|
|
Euskara
eta ingelesa askoz gehiago dira, euskara eta espainola edota euskara eta frantsesa baino.
|
|
|
Euskara eta ingelesa askoz gehiago dira,
|
euskara
eta espainola edota euskara eta frantsesa baino.
|
|
|
Euskara eta ingelesa askoz gehiago dira, euskara eta espainola edota
|
euskara
eta frantsesa baino.
|
|
|
Azken urte parean gainera badirudi arazo larria bizkortu zaigula ezker abertzaleko euskaltzaleen arterako, eta beraz beste euskaltzale guztioi ere?, ezker abertzalearen barruan gero eta hobeto antolatua agertzen den neurrian estratega politiko teoriko saila ozen berbetan bere programatik ezaugarri identitarioak ahalik eta gehien baztertzeko eskatuz, bereziki,
|
euskarari
eta euskaltzaletasunari lotuak, hau da, euskaldunon komunitateari?, euskal ezaugarri identitario horiek botoak uxatu liezazkioketelako proiektu ezkertiarrari, ez horren proiektu euskaltzalea nonbait batzuentzat?. Ez dakit Gara egunkaria eta Naiz plataforma bihurtu diren halako mugimenduen bozgorailu (ik. esaterako V. Morenoren 2016ko artikulu bibliografian jasoak).
|
|
|
Ikerketaren helburu orokorra Euskal Herriko, eta bertako herrialdeetako, hizkuntza erabileren datuak eskuratzea da, kalean
|
euskararen
eta beste hizkuntzen presentzia zenbatekoa den kuantifikatuz (Altuna eta Basurto, 2013). Kalea bera ere espazio neutrala dela (adin, sexu, klase?
|
|
2017
|
|
|
Intxausti, J., 2014,
|
Euskara
eta hizkuntzak, gizartean I. Aitorpenak. Ekinbideak.
|
|
|
|
Euskaran
eta euskal literaturan litzentziaduna
|
|
|
Herri ikuspuntutik planteatzen ditu. Naturaltasunez aipatzen du garapen ekonomikoa, azpiegituren beharra, eta
|
euskara
eta kulturaren sendotzea. Ez da programa politiko bat, baina arlo hauetan guztietan gogoeta eraikitzailea dauka.
|
|
|
Diasistemaren ikuspegiari eutsita, Gorozikako
|
euskarak
eta, oro har, bizkaierazko hizkerek hiru determinatzaile atxiki dauzkate, eta gainera, sintagma berean azal daitezke izenen aurreko erakusle beregainekin batera. Hirugarren mailako erakusleak eta mugatzaileak azalpen berezia behar dute.
|
|
|
Hirugarren mailako erakusleak eta mugatzaileak azalpen berezia behar dute. Izan ere, 1) maila bereko konbinazioak azaltzen dira bizkaieraz hau gizoneu, hori gizonori, h (a) gizona a balio deitiko anaforikoei eutsita, eta 2) hirugarren mailakoa() orokorra da
|
euskaraz
eta hiru mailako erakusle sistematik at ere azaltzen da, gutxienez balio deiktikoa galduta.
|
|
|
12).
|
Euskarak
eta georgierak erakusten dituzten parametroei ikuspegi bakar bat emanda, honakoak esan genitzake:
|
|
2018
|
|
|
, 2013,"
|
Euskara
eta vascuence hitzen adiera metriko poetikoaz: katebegi ostenduak, aroen mitoa eta periodizazio irizpideak euskal literaturaren historian", Euskera 58 (2013) 577
|
|
|
XVII. mende amaieran Bertso bizkaitarrak deritzenei emandako erantzunean (Lakarra, 1984), Gipuzkoaren izenean gaztelaniaz sorturiko Respuesta a la cancion bascongada que ha salido del Señorio deituak euskarazko poema cancion vascongada soiltzat jotzen du, bere buruarentzat sexta rima sofistikatua aukeratu eta" en verso español" sortu duela aldarrikatzen duen bitartean, hasieratik bertatik argitzen denez.
|
Euskarazko
eta gaztelaniazko poesien arteko distintzioa (Bourdieuk esango zukeenez) azpimarratzeko borondatea ezin da nabarmenago adierazi.
|
|
|
Izan ere, Mikoletaren proposamena mende luzez ahaztua eta ia oihartzunik gabea izan da Ingalaterrako artxibo eta liburutegietan. Gainera vascuence hitzak kategoria poetiko gisa izan duen garapen gabeziak ez du lagundu
|
euskarari
eta euskal poesiari buruzko iritzia aldatzen. Azkenik, vascuence hitzaren adiera metriko poetikoak, romance berbaren imitazio eta ordain gisa asmatuak, ezabaezina du romance horren aztarna, Derridaren eran esatearren.
|
|
|
Salamanca horretan bizi du, hain zuzen ere, Larramendik kontzientzia bikoitzaren esperientzia gordina. Alde batetik, formazio inperialak
|
euskarari
eta euskaldunei buruz hedatzen duen" egia" gezurtatu eta bere lehen hizkuntza sutsuki defendatuko du. Baina bestetik, burdinaren topikoaren osagai den burdin aroa aipatzean, formazio diskurtsibo inperial hispaniarrak eraikitako aroen mitoa onartu du euskara poeman, eta horrekin batera mito horri atxikitako zama ideologiko guztia.
|
|
|
" Liburua bera ere espedientean zegoen.
|
Euskaraz
eta erdaraz idatzia. Irudi eta guzti apain moldatua.
|
|
|
225), Andima Ibiñagabeitiak() Mirande Euzkadiko Irratia klandestinoan elkarrizketatu ostean sortu zen zalaparta, paristarrak bilduman olerki erotiko zenbait bilduko zituela iragarri zuenean. Garai bertsukoa da Pako Sudupek deskribatzen duen
|
euskara
eta liburu lizunei buruzko eztabaida, hori baitzen Elizaren instituzioak indar handienez debekatzen zuena: " lizunkeria".
|
|
|
Multzo horretaz gain, bigarren multzo bat egongo litzateke, euskararen soziologiari buruzko argitalpenena, eta hor egongo lirateke, esate baterako, El libro negro del
|
euskera
eta berriki, 2018an, argitaratu duen Asedio al euskera liburua. Baina azken multzoa, euskal literatura eta zentsurari buruzko multzo hori, da gure kasuan aipagai nagusia.
|
|
2019
|
|
|
3 grafia eta lekukotasun akitaniarren eta Erdi Arokoen analisitik datozenak. Honela berreraiki sistema K.a. azken mendeetarako onartu zen,
|
euskara
eta latinaren kontaktua baino lehen eta horren hasierako garairako. bortitzak__ t k ts tz N L R ahulak b d g s z n l r (gehi/ h/) 11
|
|
|
(2012). " Mailegaketa eta berreraiketa euskararen historiaurrearen ikerketan", in I. Igartua (arg.),
|
Euskara
eta inguruko hizkuntzak historian zehar. Gasteiz:
|
|
|
* arrani(> arrai, arrain), 6 (maila apalagoan) erkaketak mugatzea:
|
euskara
eta kartvelikoaren erroen arteko ezberdintasunak (AE CVC -Aitzin kartvelikoa (C) (C) (C) (C) (V) (C) (C)) ikusiaz, erlazio eza frogatzeko biderik ez den arren, baiezkoa frogatzeko saioak zeharo ahulak izanik, kontrako diagnostiko sendoa dugu hau.
|
|
|
zenbat eta ilunagoa izan azaldu behar den hitza edo hitz multzoa, orduan eta ugariagoak substratuzko eta edozein hizkuntza ezezagunen bidez emandako argibideak.
|
Euskararen
eta hizkuntza indoeuroparren arteko ezberdintasuna honetan datza: grezieraren kasuan jatorri ez indoeuroparreko, hau da, printzipioz jatorri ezezaguneko, hitz multzoa mugatua da; euskararen kasuan alderantziz da:
|
|
|
Ondoko lerroetan testuko euskararen ezaugarriak deskribatuko ditugu. Gainera, Berako
|
euskara
eta ingurukoa islatzen bide dituzten bertze testu zaharrekin alderatuko dugu, eta gaur egun erabiltzen denarekin ere bai.56
|
|
|
5 Hau, batez ere, historiari begira da egia; egungo joera, gehienbat ahozko
|
euskaran
eta orobat erromantzeak eragina, iragangaiztearen erabilera biderkatzeranzkoa da (Euskaltzaindia, 1991: 63).
|
|
|
EGa, gainera, ukipen egoeran dauden edozein bi hizkuntzaren artean gauza daiteke, hauek ahaideak izan edo ez, tipologikoki antzekoak izan edo erabat desberdinak. Egia erran, usu aipatzen den EGaren adibidea, hain zuzen,
|
euskararen
eta erromantzearen (frantsesaren, gaztelaniaren, okzitanieraren) artekoa da: euskarazko aspektu burutugabearen marka (tzen, ten) jatorriz atzizki nominalizatzailearen (tze, te) eta inesibo markaren (n) bateratzea da.
|
|
|
3.1 Hizkuntza gaitasun erlatiboa I:
|
euskara
eta gaztelania
|
|
|
3.2 Erabilera I:
|
euskara
eta gaztelania
|
|
|
Hipotesi hauek balioztatu eta gero, ondorioen atalean, Ondarroako nerabeen hizkuntza errealitatearen ezaugarriak laburbiltzeaz gain erabilera datuei begiratuko diegu: batetik,
|
euskararen
eta gaztelaniaren arteko banaketa aztertuko dugu, eta, bestetik, euskara batuaren eta tokiko euskararen artekoa. Erabilera molde horiek deskribatzeko diglosia kontzeptua egokia ote den analizatuko dugu.
|
|
|
Zein hizkuntzatan egiten duzu berba lagunekin zaudenean? Beti gaztelaniaz/ Gaztelaniaz, euskaraz baino gehiago/
|
Euskaraz
eta gaztelaniaz, berdin/ Euskaraz, gaztelaniaz baino gehiago/ Beti euskaraz.
|
|
|
|
Euskaraz
eta gaztelaniaz, berdin
|