|
2005
|
|
|
1883an Martin Hazpandarrak hala izenpetzen du aurkezten du
|
Eskuara
eta Eskual Herria maita deritzan kantu bat. Biltzen ditu Euskal Herriko zazpi probintziak, nahiz deitoratzen duen Arabaren galtzea, galdu baitu hizkuntza.
|
|
|
otoitza. Haurrei biharko euskaldunei mintzo zaie, otoizten ditu atxik dezaten, arbasoek bezala,
|
euskara
eta fedea. Hedatzen ari den inpiotasunaren uhainaren kontra, framazonen eta haien deabrukerien aurka, ordu arte tente potente egona baldin bada Euskal Herria, zer bilakatuko da bihar?
|
|
|
Behin baino gehiagotan entzun dudan ideia da Lehen eta Bigarren Hezkuntzan erabiltzen den euskara urrun samar dagoela unibertsitatean erabiltzen den
|
euskaratik
eta horren aurka lan egin genukeela. Urruntze hori sakonkiago aztertu litzateke, ordea:
|
|
|
Bigarren artikuluak jakinarazten digu lehen ur: rats bat egin dutela mendiz honaindian
|
euskararen
eta herri ohiduren zaintzeari aspaldion bermatzen diren hiru batasunek: Euskalzaleen Biltzarrak, Gure Herriak eta Eskualdunak, Darlan amiralari gutun bat bidali diote adierazteko garbiki zer nahi duten Frantziako euskaldunek:
|
|
|
Ondoko astean berean, urtarrilaren 16ko zenbakian, Piarres Lafittek luma hartzen du lege berriaren ondorioak zehazteko, gai beretsuen inguruan zenbait aste lehenago,
|
euskaraz
eta frantsesez, uztailaren 25ean, urriaren 1Oean eta abenduaren 19an Herriaren ezagutzaz, Eskualdeko irakaskuntzaz, eta Euskarazko katiximaz erabiliak zituen solasei jarraikiz.
|
|
|
Mohanan 1989: 615), edota latinetiko ondarearekin
|
euskaraz
eta erromantzez (cf. Mitxelena
|
|
2019
|
|
|
Olabide euskaltzainak izendatu zituen Euzkadiko Gogo lantze Batzordeko kide; legelaria Goi Irakaskintzaren(" Enseñanza Superior") sailean eta elizgizona Euskera eta Euskel Elertiaren(" Lengua y Literatura Vasca") sailean. Hain zuzen,
|
euskara
eta euskal literaturaz arduratzeko izendatutako bost kideak ezpal jeltzale garbiko letra gizonak ziren: Tomás Aguirre" Baŕensoro" eta José Altuna" Amilgain" BPDko euskara irakasleak, Bernardo M.ª Garro" Otxolua" eta Esteban Urquiaga" Lauaxeta" idazleak, eta aipatutako Raimundo Olabide euskaltzaina.
|
|
|
Nazioarteko artikuluek ikusgarritasuna ematen zioten
|
euskarari
eta euskaltzainburuordeak, esker onez, AEBko aldizkarian argitaratutako artikuluaren iruzkin luzea egin zuen BRSVAPen, harreman genetikoak guztiz baieztatu gabe, R. Lafonen gaitasuna goratuta.
|
|
|
Berriz ere, ez dago batzarraren akta ofizialik, baina idazkariaren zirriborroa gordetzen da. Hain zuzen, N. Oleagak adierazi zuenez, Euskaltzaindiaren Bilboko laguntzaile batzuen eskaria jaso zuten.923 José Urrutia Bilbao (SI) Deustuko Unibertsitateko ikasketa prefektuaren aurkezpen gutun batekin zetorren eskaria.924 Gazte talde batek Akademiari egoitzako gelaren bat erabili ahal izatea eskatzen zion,
|
euskararen
eta euskal kantutegiaren inguruko bilerak egiteko.925 Eskaera bera A. Irigoyen, L. Torrontegui eta J. Peñak sinatzen zuten eta hiru puntu zituen:
|
|
|
Aspaldi artu zuen Gipuzkoa’ko aldundiak seminario ori irikitzeko erabakia,
|
euskera
eta euskal philologia azter eta lantzeko. Orain berriki, seminario ortako zuzendaria izentatu dute, Donostiako apaiz gazte bat, Urrutia izenez.
|
|
|
Oso gaztea izan arren, poliglota eta erlijioen historian aditua zen. Alejandro Esteban Lator (SI) islamistaren bidez ikasi zuen
|
euskara
eta honek Bilbotik bidalitako gutunean aurkeztu zion J. Urquijori 1947ko apirilean. Halaber, A. Bausanik egindako F. Castroren liburuaren kritika ere bidali zion BRSVAPen argitaratzeko asmoarekin (Bausani 1947). 331 Italiako irakasleak, orobat," Note sul purismo basco" idazlana bidali zion, Donostiako aldizkarian argitaratuko ez zutena, seguru asko abertzaleak mindu zitzakeen tonu polemikoagatik.
|
|
|
J. M. Seminariok sarrera hitzaldia lehenengo
|
euskaraz
eta ondoren gaztelaniaz eman zuen, hizkuntza bakoitzari salomonikoki ordu erdi bana eskainita. Izenik aipatu gabe, sabindar neologismo garbizaleen aurka egin zuen:
|
|
|
Sarrera ekitaldiko balentriak Akademia kaltetu baino areago, gainditu egin zuela uste zuen: " Behaŕekoa zan euskararen alde zerbait egitea eta neuk uste dut’ zure abegiaren egunean zuk eta biok
|
euskararen
eta euskal kulturaren alde asko, anhitz egin dugula. Euskararen salbatzekotz lan egin dugu eta orain euskalzain ephelen belduŕagatik’ aitzinatu garela uste dut". 861
|
|
|
EI SEVek deituta, lau akademiko sortzaileak bildu ziren 1919ko irailaren 21ean GPDko jauregian. Laurokin batera,
|
euskara
eta euskal kultura lantzen zituzten aldizkarietako ordezkariak bildu ziren, gainerako zortzi akademiko hauek hautatzeko: D. Aguirre, P. Broussain, B. Adema, R.
|
|
|
Ezin etorria jakinarazi zuen L. Dassancek eta hainbat urgazle berrik esker ona adierazi zuten, gutunez, izendapenagatik.588 Batzarrean, orobat, A. H. Kelso de Montigny antropologoak AEBetatik bidalitako gutunaren berri eman zuten.
|
Euskara
eta protoindoeuroperaren arteko gramatika eta hiztegi konparatiboak gaztelaniaz eta ingelesez argitaratzeko laguntza eskatu zion Akademiari. Haren teoriaren arabera," benetako" hizkuntza guztiak Europako arraza zuriek sortu zituzten eta Kristo aurreko 5000 urtetik aurrera hedatu ziren mundu guztira.
|
|
|
R. M. Azkue eta N. Oleagak sinatutako arteko akten kopia mekanografiatu ofizialak gordetzen dira, gehienak elebidunak,
|
euskaraz
eta gaztelaniaz. Euskarazko bertsioak, Euskeraren aipatutako 1956 eta 1982ko zenbakietan argitaratuta daude, ortografia apur bat moldatuta(" ŕ"=" rr", etab.) eta aipatuko ditudan zenbait akatsekin.
|
|
|
257 litzateke
|
euskarazko
eta gaztelaniazko akta historiko guztien edizio berria egitea, onartu gabeko akten eta zirriborroen informazioa ere behar bezala emanda.
|
|
|
L. Mariès (SI) Paris-eko Institutu Katolikoko irakasleak bultzatu zuen linguistika konparatibora nahiz etimologiara.446 Tunisiako protektoratu frantsesean egon zenetik,
|
euskarak
eta Mediterraneoko hizkuntza zaharrek harreman genetikoak zituztela uste zuen, N. Lahovaryren Les peuples européens (1946) liburuaren bidetik. Azken finean, ikuspegi katoliko batetik, hizkuntzen monogenesian sinesten zuen.
|
|
|
Euskal jatorririk ez zuenez, 1920ko estatutuen arabera ezin zitekeen euskaltzain izan.452 Lizeoko filosofia irakasle izan zen, baina A. Meillet eta F. Saussureren lanak irakurri zituenetik, linguistikara jo zuen. 1920ko hamarkadan Parisko hizkuntzalariek
|
euskararen
eta Kaukasoko hizkuntzen arteko lotura ikertzera bideratu zuten, N. I. Marr en teoria jafetikoa aztertzeko. Euskara ongi ikasita, RIEVen inguruko euskalariekin harremanetan hasi eta urgazle izendatu zuten 1935ean (Haritschelhar 1975; Lafon 1999:
|
|
|
55). Oso ongi idazten zuen
|
euskaraz
eta aspaldiko harremana zuen R. M. Azkue eta J. Urquijorekin.
|
|
|
Lafon, J. B. Daranatz, J. A. de Donostia edota J. M. Barandiaran. ...Erlangen era aldatu, eta bertako unibertsitatean linguistika konparatiboko katedraduna izan zen.552 Mundu Gerraren ondoren baldintza material eskasetan bizi zen eta J. Garatek Argentinara erakarri nahi izan zuen alferrik, G. Bähr lokalizatzen saiatu ziren aldi berean.553 1949ko martxoan J. Urquijorekiko korrespondentzia berreskuratu eta hortik etorri zen urgazle izendapena.554 K. Boudak uste zuen
|
euskara
eta Kaukasoko hizkuntzen arteko lotura genetikoa frogatu egin zuela. Ildo horretako artikuluak argitaratu zituen Eusko Jakintzan.
|
|
|
UPV/EHUko
|
Euskararen
eta Etengabeko
|
|
|
Dena den, irakurleak jakin dezan, errain dut Euskaltzaindian erreboluzionerik ez dela gertatuko" langue littéraire" orreri buruz; euskalari geyenek uste bai dute ez dela orai tenorea, Gipuzko
|
eskuara
eta lapurtarra zimikoka as daizten. Ez orai ez nehoiz ere.
|
|
|
M. Ciriquiain, F. Arocena eta F. Juaristik. GPDko presidentearen ekimenez,
|
euskara
eta literatura ikastaroak bateratu egin ziren, osa991 KMK: SFVJUren behin behineko aholku batzordearen akta,.
|
|
|
Ikastaroak eta ikasturte hasierako ekitaldi solemnea prentsan iragarriko zituzten.
|
Euskara
eta literatura irakasletzarako SFVJUren aholku batzordeko kiderik ez hautatzea erabaki zuten. Hizkuntza irakasteko hautagai gisa Juana Forcada, Nemesio Echániz apaiza eta Milagros Bidegain aipatu zituzten; baina J. M. Caballero eta A. Arrueren esku utzi zuten GPDko bibliotekan emango ziren eskoletarako irakasleak izendatzea.994
|
|
|
, 2014a; 2014b,
|
Euskara
eta hizkuntzak, gizartean, v. I; v. III. Bilbo: Euskaltzaindia.
|
|
2021
|
|
|
|
Euskara
eta euskal tradizioak gordetzeko ahalegin horrekin hainbat ekarpen garrantzitsu egin zituela aitortzen zaio Abbadieri: euskal literaturaren sustapenerako lehen plataforma modernoa eratu zuen (Gabilondo, 2016:
|
|
|
61) 141 Egunkariak bere posizioari esker euskal kulturari eman zion bultzada garrantzitsua nabarmentzen du Otaegik: " El Día ko orrien bidez ordurarte inoiz izan gabeko oihartzuna izan zuten aktibitate euskaltzaleek[...] Sarritan, egunkariko portada edo azalean kokatzen zituen berri euskaltzaleak, apurka apurka duintasuna, prestigioa eta errekonozimendua eratxeki zielarik
|
euskararen
eta euskal kulturaren alde eginiko ekintzei" (1998: 6).
|
|
|
Lehen Modernitateko
|
euskararen
eta euskal komunitatearen inguruko apologien historiari egiten dion errepasoan Xaho seinalatzen du Madariagak tradizio horren azken gailur eta itxiera gisa: "[...] el autor que elabora una teorización más completa es precisamente el que cierra el ciclo de pensamiento moderno y abre las puertas a sistemas de pensamiento contemporáneos:
|
|
|
Eskaintza ez da egonkortuko 1880ko hamarkadara arte: 1878an Arturo Campionen Revista
|
Euskara
eta Fermin Herranen Revista de las Provincias Euskaras, biak urte hartan sortuak, hasi ziren bertso sortak argitaratzen; bien artean zazpi. 1879an, 35 izango dira bien artean, eta 1880an, Euskal Erria aldizkaria ahaleginean batu zitzaielarik, hiruren artean 77.
|
|
|
Foruen galerak ekarritako erreakzio kulturalistan, ikusi den gisan, euskal erakundeek ere izango dute beren partea. Pixkanaka
|
euskararen
eta euskal kulturaren instituzionalizaziorako urratsak egiten hasiko dira, eta Gipuzkoako Foru Aldundiak Lore Jokoen antolaketan lagundu zuen bezala, Bizkaikoaren lehen urratsetako bat 1888an Bilboko Institutuan euskarari buruzko katedra bat sortzea izango zen. Katedra hori betetzeko lehiaketa deitu zen, eta Resurrección Maria Azkue gazte batek lortu zuen lanpostua, Unamunoren eta Sabino Aranaren aurretik geldituta.
|
|
|
Ez zen, noski, Azkue
|
euskararen
eta euskal kulturaren instituzionalizazioaren bidea egiten ari zen bakarra. 1907an Julio Urkixok Revista Internacional de
|
|
|
Katedrarako lehia irabazi izanak erakusten duen bezala, badirudi hizkuntzalari gisa bigarrenak gaitasun gehiago zuela: "[...] Aranak bazekien
|
euskaran
eta euskal kulturan zenbaiterainoko pisua zeukan Azkuek. Bitxia da nola Sabinok ez zuen Azkuerengan konfidantza politikorik, baina kulturalki begirune haundia zion; eta, aldiz, Azkuek Arana politikoki errespetatzen bazuen, kulturalki eta batez ere hizkuntz gauzetan ez zuen inoiz ere kontuan izan" (Díaz Noci, 1995b, 68).
|
|
|
Oiartzuarrak Gasteizko Seminarioan egin zituen apaiz ikasketak eta gazterik, 1916an, Euskarako katedra lortu zuen bertan; besteak beste,
|
Euskara
eta Euskal Literatura ikasgaiak eman zituen hogei urtez. Eusko Ikaskuntzaren sorreran parte hartu zuen, eta garaiko hainbat aldizkaritan kolaboratu:
|
|
|
1840koan Xahok Arielen egindako ekarpenarekin eta hurrengo hamarkadan Abbadieren Lore Jokoei Le Messager de Bayonne edo Le Courrier de Bayonne gisako egunkariek egin zioten jarraipenarekin, bertsolaritzaren oihartzuna, historia honen lehen hamarkadetan, frantsesez idazten da. Horrela, bildu diren lehen 100 testu zaharrenetatik 72 frantsesez dira, 25 gaztelaniaz, bi baino ez
|
euskaraz
eta bat alemanez.
|
|
|
Julien Vinson() paristarra zen sortzez, baina 1866an Baionako basozain nagusi postua atera ondoren
|
euskararen
eta euskal kulturaren ikerketan murgildu zen buru belarri. Harexena da bertso saio baten lehen kronika, 1870ean Revue de Linguistique et de Philologie comparée aldizkarian" Concours de Poésie Basque a Sare en 1869" izenburuarekin argitaratu zuena.
|
|
|
Euskal Erria gisako kultur aldizkari bat zen," Revista Ilustrada Éuskaro Americana de Historia, Literatura y Artes" goiburua zeramana eta aldian aldiko euskal kazetari, idazle eta irudigile onentsuenen kolaborazioa izan zuena. Hilean hirutan agertzen zen,
|
euskarari
eta frantsesari ere tarte bat eginaz, eta lehen ziklo horretan Euskal Erriaren ondotik bertsolaritzari testu gehien eskaini zion medioa izan zen. Otañoren Alkar argitaratu zuen, eta bertsolariak erredakziora eginiko bisitaren baten berri ere eman zuen110.
|
|
|
Euskara baserria eta fede kristauarekin lotzen ditu irudikapen horrek, eta haren formulazio finduena Juan Antonio Mogelen Peru Abarka eleberrian aurkitzen dela esan ohi da.
|
Euskara
eta baserria fedearen babesleku gisa bistaratzen ditu Mogelek, eta, XIX. mende hasieran idatzia baitago, mugaz beste aldean jazo berria zen Frantziako Iraultzarekiko erreakzio antimoderno gisa ulertu izan da. Gabilondok, aldiz, beste irakurketa osatuago bat proposatzen du, aurremodernitatean oinarrituriko nortasun modernoari bidea irekitzen diola iradokiz:
|
|
|
Arturo Campionek, esaterako, esentzialismoaren beste muturrean legokeen historizismoan oinarritzen zuen bere analisia, esaterako. Edo Resurrección María Azkuek, zeinak gutxienezko jarraitutasun bat izan zuten euskara hutsezko lehen bi aldizkariak Bilbon sortu baitzituen,
|
euskararen
eta baserriaren arteko identifikazioa ez zuen begi onez ikusten:
|
|
|
‘Mendiyan omen da osasuna[...]. Euskera mendiyan bizi da, menditarra data’34 Baina aldizkaria bera ere hirian egiten da, eta hiritarrek egiten dute[...] Euskal kulturaren ekoizpena (komunikabideak, zinema, komikiak, irratia, liburugintza) hirietan egiten da (eta hiriarentzat neurri haundi batean)[...] hasitako bidea itzulezina da, zeren
|
euskara
eta euskal kultura abiatu da modernitatearen bidetik, Lauaxetaren Bide berriak hartuz; edo Lizardirenak, euskara ‘noranaikoa’ nahi zuena. (Díaz Noci, 1993:
|
|
|
Euskal apologista belaunaldi berri batekin egingo du topo Humboldtek, figura nagusi Pablo Pedro Astarloa eta Juan Antonio Mogel dituena, nagusiki apaizez osatua, eta haiek zerabilten euskoiberismoa, euskara Iberiar penintsulako jatorrizko hizkuntza dela defendatzen duen teoria, Europara zabalduko du. Bere sustraien bila abiatua zen Europa erromantikoari
|
euskara
eta euskaldunak bertako hizkuntza eta herririk zaharrenak izan daitezkeela azalduko diote:
|
|
|
1936.ean bere politika propiari jarraituz —erlijioaren aldekoa itsu itsuan, dakigunez— Frankoren armadaren alde agertu ziren. Ospetsua da" Mola jeneralaren soldat eskualdunek zaintzen dute Gernikako arbola" dioen pasartea[...] Euskarazko aldizkaririk iraunkorrenak,
|
euskara
eta euskal kulturarentzat hain garrantzitsua izandakoa, oso bukaera txarra eta itsusia izan zuen: Frantziako Erresistentziakoek 1944.ean[...] Eskualduna itxi eta berriro kaleratzea debekatu zuten [Nazien alde lerrokatu zelako] (Díaz Noci, 1995b:
|
|
|
Pedro de la Sota (1949) zuzendariak erbesteratutako familia abertzale baten altzoan Parisen egin zituen zine ikasketak, eta bere lehen filmak frantsesez filmatu zituen. " Nortasuna" horrekin egin zuen lan lehen aldiz
|
euskaraz
eta Euskal Herrian, Aralai ekoiztetxearen sostenguaz.
|
|
|
296 Euskal Herrian sortu diren gizarte mugimenduen mapa osatzera bideraturiko lanek ere toki garrantzitsu bat gorde ohi diote Bigarren Pizkunde hartan hasita euskal kulturgintzaren inguruan eratutakoari: " Xede, helburu eta norabideen espektro zabal hori dela eta
|
euskararen
eta euskal kulturaren aldeko gizarte mugimendua da, dudarik gabe, aztertuko ditugunen artean anitzena, zabalena eta askotarikoena" (Ajangiz eta Barcena, 2001: 22). abertzalearen artean abertzaletasunaren barruan hegemonia lortzeko borrokak framearen inguruko gatazkari dimentsio politiko bat ere eman zion:
|
|
|
Aurreko zikloan, 1960ko hamarraldian hasita, Bigarren Pizkundean indarberritutako euskal kulturgintza ikastolen sarearen eraikuntzan murgildu zen, eta horren abaroan euskal argitaletxe berriak sortu ziren. 1970eko hamarkadan euskal kulturaren instituzionalizazio horrek beste pauso garrantzitsu batzuk eman zituen; esaterako, Udako Euskal Unibertsitatearen sorrera 1973an,
|
euskara
eta zientzia uztartzera zetorren Elhuyarren sorrera 1974an, edo helduen alfabetatzearen ardura hartu zuen AEKrena 1975ean. Erregimen aldaketarekin, ordea, eraikuntza prozesu horrek jauzi kualitatibo bat eman zuen, EAEn behintzat, legezkotu berri ziren alderdi politiko abertzaleek gobernura iritsi eta bertatik euskal kultura sustatzeari ekin baitzioten.
|
|
|
Nafarroan, aldiz, bestelakoa izan zen bidea, nazionalismo espainiar eskuindarrak jarraitu baitzuen gobernuan: " Nafarroako Foru Erkidegoan autonomiaren kudeatzaile politikoek bultzatutako instituzionalizazioak ez du inolako alderdi zalantzagarririk eduki[...] argi eta garbi,
|
euskararen
eta euskal kulturaren sustapenaren aurkakoak izan dira" (Larrinaga, 2007b: 178).
|
|
|
66), hiriburuetako Herri Irratien artean Iruñekoa izan zen gotzaindegiarekin loturarik estuena zuena eta euskarari tarterik gutxien eskaini ziona (Patxi Zabaletak 1967tik 1975era eskaini zuen euskara ikasteko programa baino ez). Bilbokoak ere oso lotura estua izan zuen, eta euskarari programa bakarra eskaini zion (Irrintzi,), 1973an FMn lanean hastean kanal hori
|
euskararentzat
eta OMa gaztelaniarentzat gordetzea erabaki zen arte. Donostiakoa, aldiz, hasiera batean euskara nahikoa modu sinbolikoan erabiltzen bazuen ere, batez ere 1971tik aurrera, Loiolako
|
|
|
Berebat, frankismoak euskal kultura" berez" desagertzear zen fenomeno aurremoderno gisa saltzen zuenez, baserritar ezjakinen folklorekeria atzerakoi modura, diskurtso horri aurre egin nahian enpeinu berezia jarriko da pizkunde horren izaera modernoa azpimarratzean: "[...]
|
euskara
eta euskal kultura gizarte modernoak jarritako baldintzetara egokitzeko gai zirela erakustean, euskalgintzaren eragileek azpikoz gora jarri nahi izan zituzten behinolako interpretazio nagusiaren arrazoibideak. Halatan, euskalgintzaren jarduera kulturalaren zeharkako ondorioa guztiz politikoa izan zen" (Larrinaga, 2007b:
|
|
|
— (2014).
|
Euskara
eta hizkuntzak, gizartean. I. Aitorpenak.
|
|
|
364 Iñigo Fernandez Ostolazak horrela baloratzen zuen sari hura"
|
Euskara
eta publizitatea" blogean" Euskara nola saldu" izenburua zeraman testuan: " Esango nuke, iaz lortu dutena laburbiltzeko, Euskal Herriko Bertso Finala birposizionatzen asmatu dutela.
|
|
|
Txapeldun berriak bere lehenengo deklarazio instituzionala egin du:
|
euskaratik
eta euskaraz. Ordezkatze osoa gertatu da gaur, eta garai berria dator.
|
|
|
Eta aipamen bat ez, aldizkari osoa emango ziola agindu zigun! Hor dauden gauza batzuk oraindik
|
euskaraz
eta gaztelaniaz argitaratu gabe daude. Eta gero esaten dute:
|
|
|
Erregimeneko gizona zen Arrue baina sui generis samarra, karlista foruzalea zelako.
|
Euskara
eta bertsolaritza maite zituen eta oso hiztun ona zen... Información y Turismotik gai guztien zerrenda behar zutela etorri zitzaigun, ordea, hurrena.
|
|
|
Bada, literatur itzulpenei dagokienez: "(...) urteko irakurgaietan itzulpen lanek duten lekua urria da; irakasgaia[
|
Euskara
eta Literatura] bideratuta dago literatura nazionala transmititu eta irakurtzera, eta, ondorioz, euskaraz sortutako liburuetara mugatzen dira irakurketarik gehienak" (Alonso, 2010: 137).
|
|
|
Testuei dagokienez, ez du aurreko historietan bezainbesteko arreta jartzen autoreen idaztankeran; testuen gaiak, irudiak, motiboak, irakaspenak... ditu mintzagai nagusi. Ildo horretan, eta
|
euskarara
eta euskaratik egindako itzulpenez egiten diren aipamenetatik erauzitakoei erreparatuta, itzulpenak ez dira berariazko aztergai haren historiografian: zeharkako aipamenak egiten dira itzulpenei buruz, beste gai batzuei buruz ari dela txertatzen dira, testuinguruaz zein autore batez esaten dituenak osatzeko.
|
|
|
linean). Ez dira, ordea,
|
euskara
eta gaztelania eleberrian agertzen zaizkigun hizkuntza bakarrak, frantsesez, ingelesez zein alemanez tartekatzen dira esamoldeak, testu zatiak, olerkiak, kantak... 32 Hizkuntza aniztasuna egonagatik, baina, hizkuntzari buruzko gogoetak euskarari buruzkoak dira oro har: herri etimologiak (263 or.), esamolde jakinei buruzko gogoetak(" Hi eta biok":
|
|
|
Naroa Zubillagak 2013an defendatu zuen Alemanetik euskaratutako haureta gazte literatura: zuzeneko nahiz zeharkako itzulpenen azterketa corpus baten bidez. Lan honetan langai dugun denbora tartetik aurreragokoak dira Koldo Bigurik 2016an irakurritako
|
Euskararen
eta gaztelaniaren arteko itzulpenaren estilistika konparatu baterako materialak: perpaus erlatibo esplikatiboak euskaratik gaztelaniara eginiko literatura itzulpenetan (gaiak:
|
|
|
Produktu espezifikoak pilatzeko joera horretan, esate baterako, EIZIE elkartearen" Nor da Nor" itzulpenen eta itzultzaileen katalogoa aipa daiteke (http:// nordanor.eus/). Gaur gaurkoz,
|
euskaratik
eta euskarara egindako hainbat literatur generotako itzulpenak daude kontsultagai. Itzultzaileei dagokienez, datu baseko itzultzaileei buruzko datuak ez eze, elkarteko kideen datuak ere jasotzen dira bertan.
|
|
|
Arlo horretan egindako lanaren beste adibide bat da Etxepare Euskal Institutuaren webgunean txertatutako basqueliterature.com ataria, lehenago EIZIEk kudeatzen zuena. Halaber, 2015ean, Etxepare Euskal Institutuak eta Laboral Kutxak
|
euskararen
eta euskal kulturaren sustapenean eta elkarlanean aritzeko Etxepare Laboral Kutxa Itzulpen Saria sortu zuten, jatorriz euskaraz idatzi eta beste hizkuntza batean argitaratutako obra baten itzulpena saritzeko. Itzulpenaren kalitatea eta argitaletxearen sustapen plangintza aintzat hartu, eta bi biak (itzultzailea eta argitaletxea) saritzeko xedea du lehiaketak.65 Ikusten denez, euskal eremuan egindako literaturaren itzulpenak ezagutzera emateko ahalegina saritu nahi da.
|
|
|
–
|
Euskara
eta Euskal Literatura.
|
|
|
14 Besteak beste, harenak dira Diccionario General y Técnico (Ediciones Vascas, 1977) gaztelania
|
euskara
eta euskara gaztelania hiztegia eta Gipuzkoako hainbat herritako toponimia biltzeko lanak. 1982an, Latina eta erromanikoaren eragina euskaran (Sendoa) argitaratu zuen; 1985ean, Euskal lirika tradizionala (Haranburu); 1983an, Lizardiren lirika bideak (Haranburu); 1984an, Miranderen poesigintza (Haranburu).
|
|
|
Hauexek ziren elkartearen hasierako helburuak: a) euskal itzultzaileei babes juridikoa eskaintzea eta lan baldintzak hobetzea; b)
|
euskarara
eta euskaratik egindako itzulpenen kalitatearen alde egitea; c) askotariko literatur lanak euskarara itzultzea sustatzea; d) itzultzaileen prestakuntza hobetzea. Halaber, elkarteak bere egin zituen UNESCOren Biltzar Nagusiak itzultzaileen babes juridikorako 1976an egindako gomendioak.
|
|
|
ezagun da oraindik ere ez dagoela ia literatur itzulpenetik soilik bizibidea ateratzeko modurik duen itzultzaile profesionalik, literaturatik soilik bizi diren profesionalak ere gutxi diren modu bertsuan. Izan ere, autonomizatzen ari den eremua bada ere, euskal literatura itzuliarena autonomia erlatiboko barne eremua da, ekoizpen urrikoa, egitura, eragile eta balioak partekatzen dituena, nahitaez, hizkuntza txiki bateko literaturaren eta itzulpengintzaren eremuekin;
|
euskara
eta euskal kultura da eremua ardazten duen kapital sinbolikoa; kapital ekonomikoa baino balio handiagokoa egoera askotan, Bourdieuk (1991) adierazi bezala, eta horrek ezaugarritzen du, halaber, eremua bera.
|
|
|
3). ...fikotako merkatueta kultura politikek eta ideia eta balioek eragiten diote barne eremuari, hain zuzen ere Euskal Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako kultur eta hizkuntza politikek, lurraldeotan baita euskara hizkuntza koofiziala; baina, kontuan hartzekoak dira, halaber, euskarak ukitzen dituen gainerako espazioetako eragile, erakunde eta sareak, hala nola Ipar Euskal Herrikoak eta Diasporakoak edo
|
euskarari
eta euskal kulturari buruzko interesa agertzen duten beste eremu batzuetakoak, kasurako, euskaratik egindako itzulpenak jasotzen dituzten gizarte egituretakoak. Orobat, euskal literatura itzuliaren eremuak nazioarteko literatur espazioan ere badu bere tokia, besteak beste, euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenaren bidez eta nazioarteko azoketan eta jardunaldietan hartutako posizioen bidez. Hargatik deritzogu" barne eremu transnazional" euskal literatura itzuliaren eremuari, muga nazionalak edo geografikoak ez direlako eremu baten mugak; izan ere, (barne) eremuek ez dute muga zehatzik, eta unean uneko indarren proiekzioaren araberakoa izaten da (barne) eremuaren irismena.
|
|
|
Ideia horri berari euts dakioke itzulpenek literatur historietan izandako agerpenari begiratuta: euskal itzulpenaren historiografietako errepresentazioa ere
|
euskararen
eta euskal literaturaren egoerari zor zaio. Aztergai dugun aroa baino lehenago, Orixek, kasurako, itzulpena hizkuntzaren gaitasunaren frogagarritzat jotzen zuen, bai eta euskara jasoagoa eta euskara zientifikoa lortzeko tresnatzat ere; testu bat jatorrizkoa edo itzulia zen ez zen garrantzizkoa Orixeren ustez, hizkuntza bera zen helburua.
|
|
|
Bestalde, nahi lukeen baino gehiago baldintzatzen duen arazo subjektibo horretaz gain, itzulpenak arazo larri bat dauka, alegia, jatorrizko testuan darabilkien
|
euskara
eta gaztelera situazioen arabera tartekatzearen jolasa, dena hizkuntza batera ekarriz galdu egiten dela ezinbestean. Lost in translation.
|
|
|
Colberten ustez, gainera, itzulpena da bidea eleberrian Euskal Herriko harreman intrakulturalak esploratzeko; halaber,
|
euskara
eta gaztelania eleberrian errepresentatuz" Saizarbitoria explora el complejo bagaje cultural que conlleva cada idioma y la influencia de un idioma u otro en la percepción de la realidad vasca" (2016: 349).
|