|
2017
|
|
|
Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu
|
euskarazko
eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
" ETAren menpe" aritzea lehen;" ETAren eta Ospa eta Alde Hemendik mugimenduen mehatxua indarrean egonik, polizia agenteen eta beren familiaren segurtasun fisikoa arriskuan jartzea" txio baten bidez, orain. Egun Iberdrolaren izenean mintzo den Angel Acebes ministroak"
|
euskararen
eta herritarren eskubideen defentsan" zioen artean;" Broma hutsa da esatea Espainian arazo bat daukagula adierazpen askatasuna edo manifestatzeko eskubideekin lotuta", dio Kongresuan orain Mariano Rajoyk. Madrilgo jende inportantearen jarioa ondo konprenitu gabe jarraitzen dugu euskal kazetariok, antza.
|
|
|
Ez dut liburutto hau letratu handientzat egiten, eta ez, soil, deus ez dakitenentzat ere. Ez eta, ez ditut betiere Eskritura Santua eta doktoreen esanak ere hitzez hitz euskarara bihurtzen, zeren
|
euskara
eta beste hizkuntzak diferente baitira. Ordea, ez da, ez, handik segitzen gaiztoago dela euskara.
|
|
|
Baina
|
euskara
eta euskara mintzatzeko eta idazteko moldeak eta diferentziak utzirik zeren haiek azala eta lorea bezala baitira, har ezazu liburutto honen fruitua, barreneko mamia; hau dasta ezazu, hau eskuzta ezazu, irakurtzen duzula ez lehiaz, ez gaingiroki eta ez arbuiatzeko kontuan ere, baina intentzio on batekin, zeurea, zeuk egina bazenu bezala.
|
|
2018
|
|
|
Euskara zikina nahi dut, pornografia. Egunkari faxistak nahi ditut
|
euskaraz
eta errieta gordina, supermerkatuaren ilaran haserretzen diren andreen artean. Euskaraz artikulu iraingarria irakurri, euskaraz liburu txarra, euskaraz kultura merkea, euskaraz telesail txotxoloa, euskaraz Miss EzDakitZer lehiaketa negargarria.
|
|
|
Eta zertan datza? Ba, aste bateko bost egunetan hainbat derioztarrek eurek egindako bidaiaren bat kontatzen dute,
|
euskaraz
eta jendaurrean, argazkiz eta mapaz hornituta.
|
|
|
Zerain Goierri aldeko herri txikia da, 300 bat biztanle dituena.
|
Euskaratik
eta euskalduntasunetik abiatuta, herri proiektua jarri dute martxan azken urteotan herri txiker horretan.
|
|
|
Hego Euskal Herriko lau hiriburuetatik hirutan, Gasteizen, Bilbon eta Iruñean,
|
euskara
eta gaztelania ez diren beste hizkuntzak euskara baino gehiago erabiltzen dira.
|
|
|
Elebidun hauek
|
euskararen
eta gaztelaniaren arteko erabateko desorekan bizi dira eta, desoreka hori, daukaten komunikazio gaitasunean ere islatzen da: askoz erraztasun handiagoa dute gaztelaniaz egiteko.
|
|
|
Ondorengo 20 urteetan euskararen estatusean eragin beharra dago euskara gizarteko bigarren hizkuntza izatetik lehen hizkuntza izatera igaro dadin,
|
euskarak
eta gaztelaniak gizartean estatus berbera izan dezaten. Erronkarik zailena hau dugu, zalantzarik gabe.
|
|
|
2
|
Euskara
eta haurren unibertso paregabea
|
|
|
Bai Euskarari ziurtagiria egonda, Bikain ziurtagiria sortzea ez zen erabaki egokia izan. Ziurtagiri bakarra behar dugu, oraingo Bai
|
Euskararik
eta administrazioek (Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta EEP) kudeatuta eta Euskal Herri osorako. Ziurtagiri bakar horrek bi maila egiaztatu lituzke:
|
|
|
|
Euskara
eta lan mundua. Bost ondorio eta ohar bat.
|
|
|
|
Euskara
eta lan mundua. Bost ondorio eta ohar bat.
|
|
|
Azken batean euskararen arrakastak aipatzen dituzu, baina nik
|
euskarak
eta euskaldunek kristalezko sabai ugari topatzen dutela esango nuke hainbat esparrutan, horren arabera plangintzari oinarriak emateko.
|
|
|
Areago, egunetik egunera, euskara nagusi izan deneko lan eremuak ari da galtzen (nekazaritza edota arrantza). Lan mundua ia zeharo erdaldunduta, eta aisialdian, hedabideetan, edota administrazio publikoetan
|
euskara
eta euskaldunak bigarren mailaratuta (kasurik onenean), ez dirudi hizkuntza berreskuratzeko abiapuntu ona.
|
|
|
Nire uste apalean, euskararen biziberritzeko prozesuan ere" erabakiaren aroa ireki da". Gure Esku Dagok ekainaren 21ean erabakitzeko eskubideari dagokionez aldarrikatu zuen moduan,
|
euskararen
eta euskaldunon etorkizunari dagokionez ere" gure esku dagoela" aldarrikatu behar dugu. Hau da, borondatezko osagaia oso garrantzitsua da prozesuan.
|
|
|
|
Euskara
eta kapitalismoa
|
|
|
|
Euskara
eta kapitalismoa
|
|
|
Ez da, ordea, nire kasua. Arazo horrek, hau da,
|
euskara
eta lan munduaren arteko harremanen kontu horrek, kezkatzen nau, baina ez dut argi ikusten ba ote dudan nik deus horren gainean errateko. Batez ere, badelako jende anitz (Patxi bera, ikusten dudanez, eta gobernuko ardura dutenak, administrazioetan erantzukizuna dutenak, eta abar) kontu honi itzuli bat baino gehiago eman diotenak.
|
|
|
1
|
Euskara
eta gure kultura emozionala
|
|
|
Jadanik hogei inguru dira, guk dakigula, Etxepareren liburuak munduko hizkuntza nagusietan ezagutu dituen itzulpen moldaketak. Bat bera ere ez, ordea, gaurko euskarara egokitua; bat bera ere ez, esan nahi baita, egungo irakurleak
|
euskaraz
eta edizio kritikorik edota hizkuntza hegemonikoen bitartekaritzarik gabe ulertzeko moduan prestatua.
|
|
|
Halere," Maide" izena, determinatua denean," Maidia" izan behar da nahitaez. Eta pentsa daiteke Maidia" ez ote den" Mairia" ren aldakina, alde batetik, d/ r alternantzia oso arrunta delako
|
euskaraz
eta, bestetik, Zuberoako" ü" soinua ez delako urrun frantsesezko" eu" tik; hortaz, beharbada," mairü" ren ahoskera bat da" maide", eta ez alderantziz, Barandiaranek iruzkintzen duen bezala.
|
|
|
Hirigune batzuetan, esate baterako, haizeak orraztu eta zelaitu duen basamortuko hondar xehea bezain zapala da euskararen erabilera: Euskararen Herriko Hegoaldeko lau hiriburuetatik hirutan Gasteizen, Bilbon eta Iruñean
|
euskara
eta gaztelania ez diren beste hizkuntzak euskara baino gehiago erabiltzen dira kalean.
|
|
|
Euskaraz beste edozein hizkuntzatan baino gaitasun eta erraztasun handiagoa duten euskaldunak dira euskararen berezko hiztunak; euskara dutenak beren kolkorako, beren kautarako, barne mintzo eta gogoetarako tresna. Azken batean, berezko mintzoa euskara dutenak, ardatz hizkuntza euskara dutenak,
|
euskaratik
eta euskaraz bizi direnak. Gaur egun, euskararen berezko hiztunak, bereziki, Amezketa, Aulestia, Leitza eta Azpeitia bezalako arnasguneetan bizi dira eta ugariak dira hamar urte arteko neska mutikoen artean.
|
|
2019
|
|
|
Halakoxea Harkaitz Canoren iazko bulkada Uxue Alberdik hitzaldi bat eskatu zionean Elgoibarreko Euskara ala Ezkara ekitaldirako. Bizitzan zehar buelta asko emana zion, noski baino noskiago,
|
euskararen
eta euskalduntasunaren superbibentzia gaiari, baina hartaz idazten hasterainokoa, ez. Uxue Alberdik egindako proposamenaren formulazioa euskara ala ez gara oso iradokitzailea egin zitzaion, ordea, bere forma zorrotz laburrean.
|
|
|
ezaguna eta ezezaguna. Hori dela eta, bere baitan sartu zituzten ona eta txarra, ederra eta itsusia,
|
euskara
eta erdarak, euskaldunak eta erdaldunak, arrak eta emeak, gizonezkoak eta emakumezkoak... hau da, izatean aurki daitezkeen dualismo guztiak, gure lehen sinesmen hura arrunt manikeista baitzen. Dualismo horretan izaki magikoak ere sartu zituzten:
|
|
|
Garai zaharretatik datorkigu euskaldunoi Paleolito Aroan, leize zuloetako iluntasunetan landutako sinismen erlijiosoa. Zulo haietan, mundu izoztu hartan
|
euskara
eta euskaldunok sortu baikinen. Gure mintzaira eta gure izaerarekin batera, biziari buruzko ikuspegia, gure kosmos ikuskera berezia, gure sinismen zaharra alegia, garatu genituen.
|
|
|
Maika Brustek zainetan daramatza
|
euskara
eta Euskal Herria. Errugbia eta taldea ez ditu baztertuak horretan, eta gustura da euskaraz aritzeko taldekideak ere badituelako:
|
|
|
1
|
Euskara
eta euskaldunekiko zaletasuna.
|
|
|
Orreagako gatazka, Bordeleko antzinako historia, Nafarroako Erresuma, Ameriketarako merkatal harremanak edota agotak aztertzerakoan
|
euskararekin
eta euskaldunekin egin zuen topo eta baita hortik aurrera zaletu ere.
|
|
|
Heien artean Elise Aramendi, Piarres Lafitte, Eugène Goienetxe, Jauregiberri medikua, Mixel Dihartze, Iratzeder, Maialen Jauregiberri... Orduan jadanik galtzen hasita ziren
|
euskara
eta euskaltzaletasuna indartu eta hedatu nahi zuten. Orduz geroztik begirale ospetsuak izan ditugu Iratzeder, Piarres Lafitte, Piarres Larzabal, Telesforo Monzon, Betti Betelu, Xanpun bertsolaria...
|
|
|
Gaur horretaz jarraitzen dute,
|
euskara
eta euskal kultura bultzatzen eta indartzen, euskal nortasunaren inguruan era guztietako ekitaldiak egiten: Olentzero, inauteria, hartzaren etorrera, hiruburuak, Donibane Kantuz, Udaberria Dantzan, Euskal Herriko Kantuaren Eguna, euskal sukaldaritzari buruzko ikastaroak, mutxikoak, mendi ibilaldiak...
|
|
|
|
euskara
eta euskal nortasuna
|
|
|
Hitzaldi honekin Lapurdi 1609 elkarteak hastapena eman zion bost hitzaldiren ekitaldiari. Lehen biak, urriaren 21ekoa
|
euskaraz
eta 23koa frantsesez, Eneko Bidegainek eman zituen eta Txomin Peillenek, Benjamin Duinat ek eta Fernando Mikelarenak beste hiruak emanen dituzte. Mixel Mendiburuk aintzin solas gisa ongi etorria eta eskerrak bihurtu zizkien etorritakoei.
|
|
|
Gero, kontzertuko kantuen ildo nagusiak argitu zituen:
|
euskara
eta Euskal Herriaren aurkako erasoak, euskara indartu eta zabaldu beharra, Oteiza eta bertsolariak, artisten sormena, Lanpedusara edota Andaluziara pateretan iristen diren etorkinen patu hitsa, emaztearen izaera berezia, eta abar.
|
|
|
Baina oroitu behar dugu beti ez dela horrela izan. Bi Gerla Handiek eta ondorengo frantses politika zentralistak kalte handia egin zieten
|
euskarari
eta euskal kulturari. Iparraldeko euskaldun ainitzek euskaldun izatearen harrotasuna edota kontzientzia bera galdu zituzten.
|
|
|
Baina Donibane Lohizunek auzapez ona galdu bazuen, erran beharra daukagu, euskal kulturak eragile eta bultzatzaile bikaina irabazi zuela. Martin Gilbeauk, auzapez kargua galduz geroztik, bete betean aritu baitzen
|
euskararen
eta euskal kulturaren alde. Hala eta guztiz ere, euskal kulturaren arloan mugitzen ziren apez eta fededun ugariek nehoiz ez zioten barkatu auzapez izan zelarik, Etxeberri eta Elizaga bikarioei ordaina kendu izana, eta, nahiz eta Donibane Lohizuneko Elizaga erretorearekin eta Adema Zaldubi kanonikoarekin adiskidetasun handia izan, horietako ainitz ibili ziren aldiro zangalatrabak jarriz eta Gilbeau doktorearen lanak oztopatuz.
|
|
|
Ez al du gizarte berri bat sortuko? Ez ote da
|
euskararen
eta euskal kulturaren kalterako izanen, eta 2 Zer egin euskararen erabilera eta euskal kultura bera herrian indartzeko?
|
|
|
Haurtzaroko gomutak ekarri dizkit gogora Andoni Arenazak idatzitako testuak. Eta, horrekin batera,
|
euskararen
eta euskal munduaren aurkikuntzaren prozesua. Urte haiei buruz osatu duen une eta testigantza bildumaz hezurmamitu du prozesu hori:
|
|
2020
|
|
|
Euskaldunon iruditerian hiri seinalatua: euskal kolonia garrantzitsua (zeren urrina duen, auskalo), artzain euskaldunaren omenezko monumentua (ados, ez dut txantxarekin jarraituko), are, Center for Basque Studies,
|
euskara
eta euskal ikasketak lantzeko ikerketa zentroa. Zilbor behaketa horretatik kanpora zer ordea?
|
|
|
Borroka armatua" niretzat eta ni bezalakoentzat euskalduntasunaren markarik behinena" zen garaitik," ekintza armatuek
|
euskarari
eta euskal kulturari ekartzen zizkieten zehar kalteez" ohartarazteraino, Franco hil ondotik liburua argitaratu arteko tartearen kontakizun politiko zorrotza da Epaltzarena; kontziente dena" aro baten akabantzaren bezperan gaudela. Edo bezperaren bezperan".
|
|
|
Felipe Juaristik bazekien, eta ez zuen liburua irakurtzeko batere asmorik: " gogait gaizto egina bainago
|
euskarari buruzko
eta euskararen inguruko gaiei buruzko eztabaidez. Egiago esatera, euskararen gainetik nabil aspaldi honetan, aingeruak bezala hegan".
|
|
|
Italieraz, ingelesez, kurdueraz,
|
euskaraz
eta abar argitaraturik, hainbat idazleren testuak biltzen zituen: Joseba Sarrionaindia, Koldo Izagirre, Igor Estankona, Castillo Suarez, Dorleta Urretabizkaia, ni neroni eta Danny Morrison, Gerry Adams, Bobby Sands, Edward Sayd, Dario Fo, Musa Anter, Mahmoud Darwisch, Amin Maalouf, Milan Kundera, Yasar Kemal, Dilawew Zerak, Harold Pinter, Ursola Casagrande eta abarrek osatu genuen alea zeinean, testuez gain, artista bisual kurduen ekarpen interesgarria ere bazetorren kuatrikromian:
|
|
|
Nire idazlanak Jean Baptiste Bernadotteren azalera eta mundura darama irakurlea, bularrean monarkiaren aurka tatuatu eta Suediako errege izaten bukatu zuen militarra. Besatariren edizio honek aurretik existitzen ziren gaztelania,
|
euskara
eta katalanezko bertsioak bildu zituen ale berean.
|
|
|
Kultura guretzat lausoegia da; kultura ez, gu transbertsalagoak gara. Benetan sinisten badugu
|
euskarak
eta gure kulturak egiten gaituela, kultura egiten duten horiek dinamizatu behar dituzu, horiek direlako bazka ematen dizutenak. Kulturaren alor horretatik bakarrik joz, gu beti galtzaile gara; idazleen kasuan, behintzat, nabarmen.
|
|
|
Ideia horretatik sortu zen Zorroaga ahora Ibaeta izeneko liburua (Adhara, 2018). argitaratu genuen, nik
|
euskaraz
eta nirekin batera egiletzan partaidea izan zen Angel Gonzalezek, berriz, gazteleraz. Gure unibertsitate bizipenak kontatu genituen hantxe, hala nola, Filosofia, Pedagogia eta Psikologia fakultatearen sorkuntza, UPV/EHUko hasierako urteak eta haien garapena, euskal lerroetako istorioak eta, orduko funtzionariotzari eginiko kritikekin batera, unibertsitatean modu egonkorrean lan egin ahal izateko lan kontratuaren bidezko gure borrokak ere.
|
|
|
Beraz, frantsesez idazteaz gain,
|
euskaraz
eta latinez idatzi zuen. Euskaraz idatzi ahal izateko, gainera, benetako sorkuntza lana egin behar izan zuen ahozko zuberera eta baxenafarrera nahastuz.
|
|
|
Jon Etxebarria Rozas Txontxe naiz, getxoztarra, Euskal Filologian lizentziaduna eta
|
Euskara
eta Literatura irakaslea Hezkuntza publikoan. EGA aztertzaile eta euskara zuzentzaile ere ibili izan naiz.
|
|
|
Horretarako, gaztelania genuen bitarteko, ez euskara, eta gure aurrekoek ez zuten zalantzan jartzen; beraiek ez zuten eskolatzeko kasik aukerarik izan, ez gaztelaniaz eta are gutxiago euskaraz. Gazteagoek
|
euskara
eta ingelesa ere badituzte kultur bide, baina gaztelaniarekin batean, eta ikus entzunezkoetan jarraitzen du gaztelaniak nagusi izaten haien kasuan ere, gehienbat.
|
|
|
Lehiatik kanpo, telebistaren platoan egiten den debate edo hausnarketa eta iritzi trukean zer esanik ez! Jakin dezakezu
|
euskara
eta frantsesa, edota euskara eta ingelesa edota beste edozein hizkuntza; gaztelaniaz ez badakizu, jai duzu, eta gaztelaniarekin aski.
|
|
|
Lehiatik kanpo, telebistaren platoan egiten den debate edo hausnarketa eta iritzi trukean zer esanik ez! Jakin dezakezu euskara eta frantsesa, edota
|
euskara
eta ingelesa edota beste edozein hizkuntza; gaztelaniaz ez badakizu, jai duzu, eta gaztelaniarekin aski.
|
|
|
Noiz izango dugu ikusterik Munduaren amaieraren konkistatzailea programa,
|
euskara
eta ikurrina ardatz ezinbesteko dituela?
|
|
|
Zer ziren zorioneko foruak? Euskal herrien botere legegilearen bereizgarri eta ezaugarri,
|
euskararekin
eta hemengo antzinako ohiturekin batean, ala errege espainiarrek egindako kontzesio eta pribilegioak, behiala emanak bezala edozein momentutan ezabatuak izan zitezkeenak boterea bere esku zuenaren aldetik?
|
|
|
Baditugu abantaila batzuk haiekiko: nafar espainolenek ere ez dute zalantzan jartzen Nafarroako
|
euskara
eta nonahikoa hizkuntza bakarra dela. Nafarroa Garaian badira euskaldun sentitzen direnak foru erkidegoaren iparraldean ez ezik Iruñerrian eta Lizarra eta Tafallaldean ere.
|
|
|
...hor ezkutuan, batere kontutxoa ez dena, baizik eta giltzarri eta ardatz, eta da pentsiodunak beti egongo direla, LGBT kolektibokoak eta emakumeak eta migratzaileak ere bai, mundu globalizatu honetan, baina gerta litekeela, asko baino lehen, euskaraz normal samar bizi garenak gero eta gutxiago izatea eta, esate baterako, Eskozian gaelikoz bizi direnak bezain urriak izatera iristea, non eta ez zaion
|
euskararen
eta euskaldunon aurrerapenari beste norabide bat eta bultzada politikoa ematen.
|
|
|
|
Euskara
eta politika uztartzeko, besteak beste, Irrintzi zeritzan aldizkaria sortu zuen Caracasen Matxari eibartar exiliatuarekin batean. Ibinagabeitia abertzale jeltzalea bazen ere, asko sufriarazi zioten alderdikide erdaltzaleek.
|
|
|
Gure abertzale ergelak ez besteak, euskera ondatu besterik ez ziguten egin. Etzuten jakin aberri izkuntzari daukan garrantzirik ematen, eta oraindik ere eztute ikasi... Gazteok barriz euskera daukate gure aberriaren zimendutzat, eta ortan arrazoi guztia daukate euskotar izeneko orien aurka... Jakingo duzu zer nolako artikuluak agertu diran Tierra Vascan
|
euskeraren aurka
eta erderaren alde... Alderdi ortakoak eta bestelakoak erdera goraipatzen ari diranak alegia, espainiar ustel batzu besterik eztira, eta ez euskaldun, gainera gure arerioak bainon are arerioagoak eta kaltegarriagoak (II). (P.
|
|
|
Beti interes handia piztu izan dute gure herritik igaro diren bidaiari atzerritarrek nola ikusi gaituzten, haien bitartez geure burua ispiluan islatua ikusteko, oroitzapen txarreko Aymeric Picaudengandik hasita, askoz oroitzapen hobeagoko W. Humboldt eta V. Hugorenganaino, besteak beste, eta Hiromi Yoshidaren kasua gehiago hurbiltzen da azken horiengana, batez ere Humboldtengana; izan ere, denbora dezente eskaini zion prusiar politikari eta jakintsu handiak
|
euskarari
eta euskaldunoi, eta horixe da japoniar euskaldunduaren kasua ere, hizkuntza ez ezik literatura aldetik zubi lanean baitabil urteetan japoniar kulturaren eta euskal kulturaren artean. Zein etsenplu ederra ematen digun!
|
|
|
Hiromi Yoshidak ez, hark ukendu gozoa ematen digu bihotzean, bihotz oneko izaten jarraitzen dugula baieztatuz, eta gorago esan bezala,
|
euskara
eta euskaldunak aintzat harturik, japoniar eta euskal kulturaren artean zubiak eraikitzen arituz. Luzaroan horretantxe aritzea besterik ez diogu opa.
|
|
|
Euskaltzale eta abertzaleok errealitate desatseginarekin egin ohi dugu topo nahi baino toki eta egoera gehiagotan, eta modu eta era askotara eguna joan eta eguna etorri, eta halaber, Zuzeu n, etsipenezko komentario askotxo irakur daiteke
|
euskararen
eta Euskal Herriaren patu eta halabehar. Jakinik Kike Amonarrizek liburua atera duela artikulu honi eman diodan izenburukoa, di da batean irakurri dut bururik buru.
|
|
|
Horretan ez dut dudarik. ...joera homogeneizatzailea izan dutela eta hizkuntza aniztasunarekiko uzkurrak izan direla, edo zuzen zuzenean aurkakoak(...) Hizkuntza normalizazioaren ikuspegitik ere, euskaldunok ahalik eta burujabetza mailarik handiena eta eremu administratibo desberdinen arteko harreman ahalik eta estuena lortzen saiatu genuke(...) Zenbat eta botere politiko gehiago izan, orduan eta aukera gehiago izango ditugu
|
euskararen
eta euskal hizkuntza komunitatearen geroa bermatzeko. Zentzu honetan, euskal estatu batek kanpo injerentziarik gabeko hizkuntza politikak blindatzea eta bideratzea erraztuko luke.
|
|
|
Katalan presidente guztiak ere ez dira Torra bezalakoak izan Maragall, Montilla..., katalan editore eta idazle, baina aitortu dugu katalanen aldean nano kulturalak garela, goitik hasita, geure hizkuntzan bereziki (orain arte izandako lehendakari guztiek joko dute gaztelania beren hizkuntzatzat; zalantzan dagoen bakarra euskararena da; birentzat behintzat ez da beren hizkuntza (izan)). Horrek ez gaitu adoregabetu behar; aitzitik, politika eta kultura eta gure hizkuntzaren arteko loturak aintzatago hartzera eta gehiago balioztatzera eraman behar gintuzke, premia alimalekoa bai baitugu
|
euskara
eta politika lotzeko, ez alderdi politika, baizik eta politika eta kultura euskalduna. Ados?
|
|
|
Hark Iparraldearekin izandako lotura estua erakusten enplegatu naiz hainbat egitate nabarmendurik, bereziki euskal kulturarekin, eta halaber, zer nolako garrantzia aitortu dion Nafarroari. J L. Davantek asko ezagutu zuen, eta hark dioenez, Monzonentzat
|
euskara
eta euskal kultura goien mailan zeuden; eta bergarar donibandartuak euskara batuaren alde, euskal antzerki, olerkari eta kantugile bezala egindako lana goretsi du Davantek. Eta sintesi gisa:
|
|
|
J.L. Davant 1960tik aitzina usu gurutzatu zen Telesfororekin, eta hark harendako
|
euskara
eta euskal kultura goien mailan zeudela nabarmentzen du; euskara batuaren alde, euskal antzerki, olerkari eta kantugile bezala egindako lana goretsiz. Eta sintesi gisa:
|
|
|
Hogeita bost urte zaharrago zen Monzon ordurako dimisioa emana zen erbesteko Eusko Jaurlaritzako kultur sailburutzatik, funtsean, bi arrazoirengatik: konbentzitua zegoelako Eusko Jaurlaritzak ez zituela
|
euskara
eta euskal kultura behar bezala bultzatzen, eta, erbesteko Eusko Jaurlaritza legitimitate errepublikano espainolari lotuegi zekusalako.
|
|
|
Duintasuna omen: estatu hilketa idazkia
|
euskaraz
eta gaztelaniaz (Herri Ekimena. 2009).
|
|
|
Euskaltzale eta euskaran oinarrituriko abertzaletasunaren eredu gisa Zaitegi eta batez ere ezezagunagoa den Ibinagabeitia aurkezten ditut. Zein garai zailetan, erbestetik zenbat lan egin zuten
|
euskararen
eta aberriaren alde. Ibinagabeitiak Txillardegirekin izandako hartu emanen berri ere bai.
|
|
|
Bere emaztea, bere lau seme alaba txipiak, eta autobusak maitatzeaz gain,
|
euskara
eta Euskal Herria era indar handiz maite zituen. Horregatik, hasiera hasieratik, bi lauburu handien artean, bere izen deiturak ezarri zituen autobus guztietan, baina euskaraz.
|
|
2021
|
|
|
Baina, noski, gure etxea ez omen zen behar beste euskalduna, gure etxean euskarari gorroto omen genion, horrexegatik gure aita garbitu zuten, frankozale amorratua zelako, Euskal Herria behar beste maite ez zuelako, euskaldunak gogotik mesprezatzen zituelako. Baliteke ere, gure aitaren lagun mina erdaraz egitea, hain abertzale jatorra izanda, de toda la vida esan ohi dutenez, eta hitzez behintzat euskaltzale sutsua ere bai, doluminaren antzeko zer edo zer esateko euskara aintzat ez hartzea, azken buruan berari ere eskolan irakatsi omen zioten
|
euskara
eta euskaldunak mesprezatzen.
|
|
|
Esan didate hemengo jatorrizko hizkuntza dela, behinola hiri honetan egiten zena bederen, aspalditik berpizten ari direna jo eta ke gurea bezalako ikastolen bitartez, eta gaur egun, areago etorkizunean diotenez, edozein lanpostu eskuratzeko ezinbesteko izango den hizkuntza. Nik ordea klasean bertan bakarrik egin ohi dut
|
euskaraz
eta gehienetan irakasleekin edota oso noizik behin ere ikaslagunekin baratzean, batez ere irakasleek euskara sustatzeko ekitaldiak antolatzen dituztenean. Euskara gogoko dut, bai, baina ikastolatik irten orduko erdarara jotzen dut nire aurrean zenbait ikaslagun euskaraz barra barra ari izan arren, ez dut inola ere berriro euskomoro deitzea nahi, hau da, aspaldi aurpegira bota bezala ikaslagun batzuengana ondoratu nintzela hitz eta pitz.
|
|
|
Bainan, laztu nu
|
eskuararen
eta erdararen arteko guduaren ikusteak, burdin zatiño hartan.
|
|
|
Euskaldun frankozaleen portaera zuritzeko ahalegin horretan, merezi du auñemenditarrek berezko dituzten hizkuntzaren eta kulturaren errekan Agirrek dagiena ikusteko geldialdi motz bat egitea. Izan ere, protagonista nagusien portaerak babesteko eta haien zilegitasuna hauspotzeko erabiltzen ditu ondarrutarrak
|
euskara
eta hartan garatutako kultura eta tradizioa.
|
|
|
Eleberriak ezin aratzago aditzera ematen duena, ordea, zera da: Arnoldoren hilondoan, azken testamentu asmo haiek begiratzearren edo, hizkuntza
|
euskara
eta alargunaren eta padar koblakariaren eresi tradizioa amiñi bat bederen zaindu zirela, baina ez horrenbeste gainerako ekanduak, Amando gotzain frankoak bideratu baitzituen, paternosterrak eta bestelako latinak tarteko, hiletok, guztiak erlijio berriaren arabera burutuak gainera172.
|
|
2022
|
|
|
Eta kasualitateak zer diren: Berrian irakurri berria huen, autobus horretan bertan,
|
euskara
eta euskal kulturari buruz Habanako Unibertsitatean zabalduko duten irakurletza berriaren arduradun izango dela Sarrionandia. Ez dakik kanta horrek halako zabalkundea izan duen, hainbeste kilometro, hainbeste urte korritu dituen, belaunaldi batetik hurrengorainoko bidea ere egin ote duen.
|
|
|
|
Euskara
eta gaztelania artean batetik bestera ageriko logikarik gabe jauzi eginez azaldu dit eurena legezko arrantzale familiena izandakoa ondoko eraikina hotel bihurtzeko lanetan dabilela horren jabe berria, horretan ezer berririk ez. Niretzat berria izan da ostera jabea udal lizentziak eta ondorea babesteko arauek diotenaren gainetik egiten ari delakoa.
|
|
|
Etxepetik beste era bateko jendaurreko bileretara iraganik, Euskal Herriko zenbat bilera publikotan baztertu behar izaten dugu
|
euskara
eta gaztelaniara jo, bilera antolatzaileek ez dutelako hizkuntza neurririk hartzen euskaldunok eroso mintza gaitezen geuk nahi dugun hizkuntzan?
|
|
|
Egunotan, dakizuen bezala, adinaren lorean daudenak selektibitateko azterketak egiten ari dira Euskal Herri penintsularrean. Zientzia eta Letretako gaiez gain (Matematika, Fisika, Historia...),
|
Euskara
eta Literatura II, Gaztelania eta Literatura II, eta Ingelesa ingelesa soilik. Seme gazteenari galdeturik hizkuntzen lanketa nola ari den prestatzen, duda mudarik gabe erantzun dit:
|
|
|
Seme gazteenari galdeturik hizkuntzen lanketa nola ari den prestatzen, duda mudarik gabe erantzun dit:
|
euskara
eta ingelesa ez dago errepasatu beharrik, baina gaztelania bai. A, bai?, noan iazko azterketa ikusmiratzera!
|
|
|
Interneteko bilatzaileak berehala narama iazko ohiko azterketara (https://www.ehu.eus/documents/ 1940628/ 23172319/ Euskara+ eta+ Literatura+ II.pdf/).
|
Euskara
eta Literatura II n, Karmele Jaioren honako artikulu hau, irakurriaren ulermeneko galderetarako (aukera anitzekoak: a, b, c, d; egia ala gezurra, eta abar), eta idazlana egiteko ere bai.
|
|
|
Ingelesekoari ere begiratu bat emanik, ikusi dut euskarakotik askoz hurbilago dagoela gaztelaniakotik baino. Esan liteke
|
euskara
eta ingelesa maila bertsuan daudela azterketan euskaran gehiago eskatzen da, beharbada, eta, gaztelania, aldiz, gorago. Euskara eta ingeleserako ez bezala, gaztelaniarako errepasatu beharra dago, gehiago eskatzen delako.
|
|
|
Esan liteke euskara eta ingelesa maila bertsuan daudela azterketan euskaran gehiago eskatzen da, beharbada, eta, gaztelania, aldiz, gorago.
|
Euskara
eta ingeleserako ez bezala, gaztelaniarako errepasatu beharra dago, gehiago eskatzen delako. Zergatik eskatzen da gehiago?
|
|
|
Gaur egun, Telesforo Mozon edo Martin Garitano bera ere gazteak zirenean baino baliabide gehiago dugu euskaraz, geure burua janzteko eta erdaraz bezain eroso sentitzeko, baina egia da asko falta zaigula
|
euskaraz
eta erdaraz baliabide eta aukera berdintsuak izateko, eta arlo horretan gobernatzen gaituztenek ez dutela aski egiten inondik ere, eta oposizioak ere, gehienbat ahuleziagatik, ez, aldeak badiren arren.
|
|
|
Garbi ikusten da zer nahi zuten: Katalunian (eta Euskadin eta Galizian) katalana(
|
euskara
eta galegoa) ofiziala izatea, gutxienez gaztelaniaren hein berean, eta onarturik Estatuko organoen hizkuntza gaztelania izango zela. Bigarren paragrafoari dagokionez, Gutxiengo Katalanaren zuzenketak ezartzen zuen gaztelaniaz besteko hizkuntza zuten lurralde autonomoetan, autonomi estatutu bakoitzak zehaztuko zuela" el carácter oficial exclusivo o transitoriamente cooficial con el castellano de la respectiva lengua".
|
|
|
Zergatik jazotzen dira gurean Espainian eta Frantzian pentsaezinak eta guztiz onartezinak izango liratekeen gertakariak? Guretzat, garbi gera bedi,
|
euskara
eta euskal kulturarik gabe EAE Errioxako edo Kantabriako erkidegoaren pareko bilakatuko litzateke identitate nazionalari dagokionez; badirudi, administrazio autonomikoak ez duela horrela ikusten.
|
|
|
Eraztunaren sistema ez zen, damurik, Euskal Herriaren Hegoaldera mugatua. Euskaraz artikulu bat eta beste bat frantsesez astero hogeitaka urtez Herria astekarian idatzi izan zuen Etienne Salaberrik, maisu frantsesaren laguntzaile kolaboratzaile ziren ikasle euskaldun zaharrenen ikuspuntutik ematen digu sistemaren berri, mendeak aurrera joan ahala,
|
euskara
eta euskaldunen aurkako sistema finezian eta malezian aurreratua zen seinale:
|
|
|
Goian ikusiko duzu beste bi hizkuntza badituzula aukeran:
|
euskara
eta ingelesa. Euskarazkoan irakurleak, nire moduan, pentsatuko du gaztelaniatik itzulitakoa dela, ez da garbi ikusten ikastaroak zein hizkuntzatan izango diren, euskaraz ageri baitira; alabaina, ingelesezkora bazoaz, informazio orokorra ingelesez aurkituko duzu, baina ikastaroen izenak gaztelaniaz ageri dira.
|
|
|
Adierazgarria, ezta? Ikastaroak gaztelaniaz dira, ez
|
euskaraz
eta ez ingelesez. Zinez Basque Culinary Center zentro espainiar bat da Gipuzkoan kokatua?
|