|
2007
|
|
|
Euskal gatazka deritzona behingoz konpontzeko guztiz zabalik utzi behar diren ateak zeintzuk diren argi dago eragile askoren partetik, nork bere hiztegi propioa badu ere: euskal herritarron erabaki eskubidea, honetaz eta hartaz erabakitzeko, eta ipar hegoko
|
euskal
nafar lurraldeen uztarketarako esparru eskubidea, honetarako edo hartarako uztartzeko. Denbora luzea pasatu behar izan da hori, bigarrena batez ere, argi geratu dadin.
|
|
|
1931ko abuztuaren hasieran, Kataluniako Estatutuaren Proiektua onesteko plebiszitua egin zen, eta Maciá lehendakariak testua Gobernuari eman zion. Irailean, diputatu
|
euskal
nafarrek, alkate asko lagun zituztela, Lizarrako Estatutuaren testua behin behineko Gobernuko buruzagiari eman zioten.
|
|
|
Alcalá Zamorak gidatutako behin behineko Gobernuaren agintaldian (1931ko apirilaren eta abenduaren artean), garrantzi handiko gertaera batzuk egon ziren: Francesc Maciák Kataluniako Errepublika Iberiar Federazioko estatu osagarri moduan aldarrikatu zuen, eta azkenean aldarrikapen hori Kataluniako Estatutua negoziatzera bideratu zen (horren ildotik, Euskal Udalerrien Biltzarra deitu zen Gernikan, apirilaren 17an, Euskal Errepublika aldarrikatzeko); Azañaren eraldaketa militarrerako lehenengo neurriak; alkate
|
euskal
nafarren bilera «Lizarrako Estatutu» izenekoa onesteko; Segura kardinala Espainiatik bota zuten; konstituzio eztabaidak abiatu ziren, eztabaidaren oinarria erlijio arazoa izanda, 26 eta 27 artikuluak eztabaidatu baitziren; horren eraginez diputatu katolikoek Kongresua utzi zuten eta Alcalá Zamorak behin behineko Gobernuko buruzagitzan dimisioa aurkeztu zuen 1931ko urrian. Horren ordez, Azañak hartu zuen buruzagitzaren ardura.
|
|
2008
|
|
|
Iraultzaren ondoren, Frantzia napoleonikoaren hedakuntzak errepublika satelite bihurtu zuen Nafarroako erresuma, eta orduz geroztik deitzen da gure lurra Euskal Herria, nolabait justifikatu behar dut izendapen horren erabilera" garaikidea", orain arte Nafarroa gora eta Nafarroa behera ibili ostean?. Independentzia Gerraren ondoren, dinastia zaharra ez zen tronura itzuli, eta, ondorioz,
|
euskal
nafar errepublikazaleen eta antzinako dinastiaren aldekoen arteko tira-bira etengabe gisa deskribatu dut XIX. mendea; liberalen garaipena izan zen ohikoena, eta erreakzionarioek oso gutxitan lortu zuten, estatu kolpeen bitartez edo gerra zibilen ondorioz, boterea eskuratzea, laburki gehienetan. Hala, industrializazioa Baiona Iruñea ardatzean zehar errotzen hasten zen bitartean, Espainiarekin bat egitearen aldeko eskuineko mugimendu bat sortu zen XIX. mendearen amaieran, Gipuzkoan eta Bizkaian batik bat, Euskal Herriko errepublika laiko, bekatari eta materialistak hartutako bidea gogor gaitzesten zuena.
|
|
2009
|
|
|
Egitasmoak Tknikaren buruzagitza izan du, eta hainbat erakundek laguntza eman dute: Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailak, Energiaren Euskal Erakundeak (EEE),
|
Euskal
Nafar Automobil Errege Klubak (RAC), Epsilon Euskadik, eta zenbait enpresak.
|
|
|
Beste zerbait egin ahal izango da, seguruenik, edo, gutxienez, EMF, Nafarroa eta Iparraldea elkarlanean aritu. Federazio hau sortu zenean
|
euskal
nafar mendi federazioa zen, eta urteetan segitu zuen federazio bakarra izaten. Gure proiektuan ageri da Nafarroako Federazioarekin eta taldeekin eta Iparraldekoekin aritzeko asmoa.
|
|
|
Baina, xedez bere gobernua EAEra soilik mugatzen dela adierazi nahi zuen. Ez zuen erreparatu, ez zuen nahi izan, Betsaiden
|
Euskal
Nafar Mendi Federazioak gerra aurretik batasunaren ikur bezala jasotako oroitarria.
|
|
2010
|
|
|
|
Euskal
nafarrok Europan estatu propioa berreraiki dezagun Espainiak duen eragozpen handiena ekonomikoa da. Espainia ez da ekonomikoki bideragarria Hego Euskal Herria eta Kataluniarik gabe.
|
|
|
nola hasi zatiketa dinamika gainditzen. Orduan, kontseilu
|
euskal
nafarraren planteamendua egin genuen. Hasierako eztabaidetan Lankidetza Organo Komuna esaten hasi ziren, baina guri ez zitzaigun gustatzen, besteak beste iraganean porrot egindako esperientzia baten izena zelako?.
|
|
|
–Euskal parlamentarien asanbladarena guk proposatu genuela uste dut. Akordioak aurrera egin izan balu, organo instituzional komun horren barruan egongo litzateke parlamentari
|
euskal
nafarren asanblada. Ulertzeko:
|
|
|
Eta, orduan, [lau herrialdeetarako] Estatutuaren planteamendua egin genuen: kontseilu
|
euskal
nafarrak [Organo Instituzional Komuna] epe jakin batean proposamen bat egingo zuela, lau herrialdeak egituratzeko modu bateratuan autonomiaren bidez, eta hori bakarrik martxan jarriko zela, egikarituko zela, nafarrak alde agertzen baldin baziren eta baskongadoak alde agertzen baldin baziren. Eta horrekin guk itxi egiten genuen planteamendua?.
|
|
|
ez dira desagertu estatuak, baina sortu da egitura partekatu bat, pixkanaka. Esplikatu nien, izatekotan, erkidego
|
euskal
nafarrean Europako Komunitatearen eskema ezartzea litzatekeela bidea. Parekotasuna eginez, Organo Komun Instituzionala Europako Batzordea izango litzateke.
|
|
|
" Egoera hobetzeko esperantzarekin hona datozen etorkin
|
euskal
nafarretariko batzuk abaildu egiten dira lanaren dorpeaz, eta, euren zoritxarrean, begiak itzultzen dituzte une malerus batean abandonatu zuten urruneko lurraldera; amultsuki gogoratzen dituzte han utzitako aita, ama eta anai arrebak, berauek baitira munduko bakarrak haien zorte negargarriaz ardura daitezkeenak eta zeintzuengandik jaso baititzakete premiazko arta eta zaintza.
|
|
|
Egitate zinez humanitarioa da, euren herrira, euren familiaren berora itzultzeko bidaiarako beharrezkoak diren eta ez dituzten baliabideez hornitzea; ikuspegi horretatik guztiz txalogarria da Sorterriratzeko
|
Euskal
Nafar Kutxa elkartearen fundazioa.
|
|
|
Langileriako gazterik indartsuenak eta argienak kostalde hauetarantz erakartzen dituen emigrazioa dela-eta,
|
euskal
nafar probintziak euren populazio osasuntsuaren zati nabarmen batez gabetuta gelditzen ari dira; gizonezkoen taldea, kopuruan eta kalitatean apaldua, gainera desorekan dago emakumezkoen taldearekin alderatuta, beronek ez baitu proportzio berean emigratzen.
|
|
|
Beraz, Sorterriratzeko
|
Euskal
Nafar Kutxa elkartearen jokamoldea, banako baliogabeak ugaritzea ekarriko duena, nahi bezain humanitarioa izango da, bai, baina euskal arrazaren interes material, fisiko eta intelektualen kontrakoa da guztiz.
|
|
|
Helburua argiki azaldu zuten: "...
|
euskal
nafar hizkuntza, literatura eta historia zaindu eta zabaltzea, bertako legeria ikertzea eta herrialdearen ongizate moral eta materiala bidera dezakeen guztietan ahalegintzea". Horretarako Revista Euskara izeneko hilabetekaria argitaratu zuten (1878); lehen aldia zen Herrizaletasunak plaza irekia zuela ikerketak eta lanak azaltzeko.
|
|
2011
|
|
|
Diasporan bezala, Euskal Herrian ere identitate gioidunetan (euskal espainolak, euskal frantsesak,
|
euskal
nafar espainolak..) asimetria eta funtzio banaketa argia dugu. Alde batean, hautazko komunitate batekiko identifikazioa, eta bestean, eskubide emaile den identitatea.
|
|
2012
|
|
|
XIX. mendekogatazketan gertatu zen, Napoleonen aurkako gerran. Javier Minak eta FranciscoEspoz eta Minak
|
euskal
nafar gudaroste bat eratu zuten. Berezko antolaketapolitikoaren oinarriak ezarri zituen gudaroste hark, hispaniar monarkiaren boterekrisiaren aurrean.
|
|
2015
|
|
|
Hots, zein den komunitate identitario jolasgarri, zentzu emaile eta hautazkoa, eta zein den derrigorrezko identitate ofizial eta eskubide emailea. Diasporan bezala, Euskal Herrian ere identitate gioidunetan (euskal espainolak, euskal frantsesak,
|
euskal
nafar espainolak...) asimetria eta funtzio banaketa argia dugu.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, Nafarroaren balizko txertatzeaz zuten" nafartarrek beraiek erabaki, baina denboraldi baten ondotik, zeinean beren funts politiko eta historikoen ezagutzeko aukera ukan baitezaten, bai eta bateratzearen zioen ere, inolako baldintzapenik gabe". Antolakunde politikoaren formula posiblea
|
euskal
nafar Estatutuaren baitan kausitu zuen, Espainiako Bigarren Errepublikan. Euskal osotasunaren autonomia lau herrialdeen autonomiaren gainean oinarritu behar zatekeen," bakoitzak bere organo exekutibo eta legislatiboarekin, nahiz Bizkaia, Araba eta Gipuzkoak osa dezaketen haien aldetiko batasuna, aldi berean".
|
|
|
Erakunde horrez gain, zen eratu"
|
Euskal
Nafar Kontseilua, Herriko autoritate popular gorenen mailan, diputazioak, gobernuak, ganberak", ez lotesle haren kudeaketan, baina ez eta organo akademiko edo erretoriko hutsa. Haren eginkizun:
|
|
|
" Errepublikaren lehen denbora hura izan zen Estatutuarena ere, hasieratik
|
euskal
nafarra. Han, Altsasun, azterketatik etxerakoan entzun nuen lehen garrasi idatzia:
|
|
|
Lehen oroitzapenak, gaztarokoak dauzkat. Jn. Manuel Iruñeko batzokian, beltzez, Estatutu
|
Euskal
Nafarraren ebazpenaren arratsalde hartan. Edo lehenxeago, entzutez, San Jose plazattoko lehenbatzokiaz.Euskalabertzaleeinapartarrak erraten zitzaielakoan, hau da, nafartar.
|
|
2017
|
|
|
399). Are gehiago, askok konpartitzen zuten
|
euskal
nafar identitatea, harik eta, 1980ko hamarkadaren hasieran, NFE sortu arte. Edonola ere, nazionalista espainiarrek (lehenik eskuineko erregionalistek eta ondoren sozialistek) bestelako marko administratibo territorial baten alde egin zuten, eta Nafarroa gainerako euskal lurraldeetatik bereizi (Blas, 2016:
|
|
2018
|
|
|
Eskia partekatzetik hasi ginen. Bera oso eskiatzaile ona zen,
|
euskal
nafar txapelduna; bere anaia, berriz, Espainiakoa, eta gure semeak ere eskiatzaile onak izan dira. Eskiak konnotazio elitistak izan ditu, baina gaur egun oso hedatuta dago.
|
|
|
Hori ez gertatzeko, botere politikoa behar da, zentzuz egituratutako botere politikoa, argi eta garbi konfederala baldin bada ere. Eta, hara!, ni ondorio horretara iritsi, eta oso kritikatua izan nintzen dieta
|
euskal
nafarraz edo konfederazioaz mintzatzen nintzenean formula posible gisa. Bada, orain, hortik doa Bilduren proposamena:
|
|
|
Beraz, berriz ere bildu ziren lau diputazioetako ordezkariak eta berriz ere kontsulta antolatu zuten udal guztietan. Aldi hartan, galdera zen ea"
|
euskal
nafar estatutu" bat nahi zuten ala estatutu bat herrialde bakoitzeko. Berriz ere lehen aukera nagusitu zen.
|
|
|
287. Elorriaga, I. (2015): Nabarrismoaren bilakaera historikoa
|
euskal
nafar batasunaren aurrean. Kondaira:
|
|
|
Elorriaga, I. (2015). Nabarrismoaren bilakaera historikoa
|
euskal
nafar batasunaren aurrean. Kondaira:
|
|
2019
|
|
|
HegoEuskal Herriko probintzietan oposizio antifrankistaren eta langile mugimenduaren jaun eta jabeizan ziren PCEren aurretik, beste toki batzuetan gertatu ez zen bezala. Gainera, zenbait kasutan, alderdietako batzuek euren sorburua euskal jatorriko elkarte edo antolakundeetan izan zuten etakidegoaren zati mardulena
|
euskal
nafar lurraldeetan zegoen.
|
|
2021
|
|
|
Mirari Bereziartua Urolakoen Nafar Zuzterrak taldeko kideak eman ditu zertzelada batzuk. " Frantziako armada zela diotena
|
euskal
nafarrez, biarnesez, gaskoinez eta mertzenarioz osatuta zegoen; beraz, nafarrak ziren, euskaldunak". Bereziartuaren hitzetan, egia da 1521eko maiatzaren 20an Ignazio Loiolakoa Iruñean zegoela, baina gezurra da Nafarroako hiriburua defendatzen ari zela.
|
|
|
bera mamitzen den subjektu sozialean ardaztutako kontakizun bat kontatzen badu. Gu, gaur egungo
|
euskal
nafarrok, nazio baten parte gara, baina nazio horretan zaila da aurkitzea denok nazio gisa mamituko gaituen kontakizuna. Zenbait kontakizun ditugu, baina ez denak ikuspegi autozentratu berekoak.
|
|
|
Kontakizun propio batean oinarrituta heldu nahi badiogu etorkizunari, eskura ditugun tresna guztiak erabili ditugu, baina sekula ez tresna horiek helburu bihurtu. Hortaz, hala gaur egungo administrazioak —nahiz eta menperakuntzatik eratorriak izan— nola mugaz haraindiko proiektuak —zeinek alderdi teknokratiko argiak baitituzte eta estatuek manipulatuta baitaude—, den denak izan daitezke eta den denek izan behar dute bide gaur egungo
|
euskal
nafarrok eduki behar dugun helburu demokratiko bakarra lortzeko, hots: gure emantzipazio politikoa, gure independentzia.
|
|
|
Mirari Bereziartua Urolakoen Nafar Zuzterrak taldeko kideak eman ditu zertzelada batzuk. “Frantziako armada zela diotena
|
euskal
nafarrez, biarnesez, gaskoinez eta mertzenarioz osatuta zegoen; beraz, nafarrak ziren, euskaldunak”. Bereziartuaren hitzetan, egia da 1521eko maiatzaren 20an Ignazio Loiolakoa Iruñean zegoela, baina gezurra da Nafarroako hiriburua defendatzen ari zela.
|
|
2022
|
|
|
Arabako esne ekoizpeneko aurpegi beltz eta aurpegi hori artalde onenen erakusketa. Eskualdeko esne kontroleko ardirik onenen erakusketa. Sasi ardi arrazako ardien erakusketa; babes bereziko
|
euskal
nafar arraza autoktonoa. Ruperto Casanuevaren Oroimenezko IDIAZABAL J.D. ko XV. ARTZAIN GAZTA LEHIAKETA. 10:00etatik 14:30era Juan Urrutia plazan.
|
|
2023
|
|
|
Euskadi toponimoa, esklusiboki hiru probintzietara mugatu dena, eta are, Euskadi kontzeptua ere, herrialdearen zati murriztu horri bakarrik aplikatzen zaio. Trantsizioan inposatu ziguten administrazio eta lurralde banaketa herrialdea banatuz joan da, eta frankismoan zegoen
|
euskal
nafar elkartegintza ere desagertu egin da. Trantsizioak, euskal herritarren arteko hainbeste lokarriren etengarri, Gernikako Arbola ere zokoratu zuen.
|