|
2012
|
|
|
Beste itzultzaile batzuek bestelako helburuak jarri dituzte fideltasunaren edota baliokidetzaren aurretik, hala nola helburu erlijiosoa (Haranederren Bibliaren itzulpena, esaterako, Leizarragaren pozoiak kutsatutakoak sendatzeko), apologetikoa (Larramendiren edo Mogelen itzulpenak, euskara edozertarako gai zela erakusteko), didaktikoa (Bizenta Mogelen alegiak, nekazarien ipuin kaltegarriak ordezkatzeko), morala (geroago ikusiko dugun Orixeren moldaketaeta ezabaketak) edo nazionalista (Ibinagabeitiaren proiektua, euskal literatura literatura klasiko handien parera igotzeko). Teorian itzulpengintzaren diskurtso modernoa defendatu nahi izan duten arren, eta ezin hautsizko baldintza gisa fideltasuna, baliokidetza, itzultzailearen esku hartzerik eza edo antzeko irizpideak aipatzen dituzten arren,
|
euskal
itzultzaile gehienek beste behar batzuk lehenetsi behar izan dituzte, eta ez dute, beraz, teorian defendatutakoa praktikara eraman.
|
|
|
Kasu berezia dugu hauxe,
|
euskal
itzultzaile gehienen xedearen aurkakoa bilatzen baitu Arxuk bere itzulpenekin. Itzulpenak euskal abertzaletasuna indartzeko egin izan dituzten itzultzaileek ez bezala, Arxuk nazionalismo frantsesaren helburuetara bideratu zuen bere literatura lan guztia.
|
|
|
Fableac edo aleguiac Lafontainenetaric berechiz hartuac (1852). Alegien
|
euskal
itzultzaile gehienek bezala, Goyhetchek ere helburu didaktiko eta moralizatzailearekin egin zituen itzulpen haiek, eta ez bakarrik haurrentzat, baizik eta batez ere helduentzat. Asmo moralizatzaile horrekin justifikatzen du, gainera, alegia ezegokiak ez itzuli izana:
|
|
|
Mirandek eta Sarrionandiak garai eta testuinguru desberdinetan idatzi eta itzuli zuten arren, eta bakoitzaren literaturgintzak ezaugarri desberdinak dituen arren, Miranderengan jada ageri dira Sarrionandiaren itzulpengintzan azaleratzen den ikuspegiaren aurrekari izan daitezkeen zenbait zantzu. Lehenik eta behin, Mirandek euskaratzeko hautatutako idazleen zerrenda zabala eta askotarikoa da, bere aurreko
|
euskal
itzultzaile gehienena ez bezala. Bigarrenik, Mirandek itzulitako testuek eragin nabarmena izan dute berak sortutako lanetan, eta itzulpenaren eta sorkuntzaren arteko bereizketa ez da oso argia hainbat kasutan.
|
|
|
Argi ikusi dugu, beraz, Mirandek gustuko zituen lanak itzultzen zituela. Ez zituen, bere aurreko
|
euskal
itzultzaile gehienek egin bezala, iragan mendeetako autore, prestigiotsuen, lanak euskaratu.
|
|
|
Lehenik eta behin, itzultzeko hautatutako autoreen aniztasunean: aurreko
|
euskal
itzultzaile gehienak testu erlijioso eta klasikoak itzultzera mugatzen baziren, Arestik garai, korronte, estilo eta genero arras desberdinetako obrak euskaratu zituen, testu erlijiosoak eta klasiko greko latindarrak erabat baztertuz. Bigarrenik, Arestik hala bere sorkuntza lanean nola bere itzulpenetan erabiltzen dituen hainbat teknika edo joko gerora Sarrionandiak garatuko dituen jolas postmodernoen aurrekaritzat jo litezke:
|
|
|
Hautapen zabal hori da Sarrionandia bere aurreko euskal itzultzaileengandik bereizten duen lehen ezaugarria. Ikusi dugunez, XX. mendeko
|
euskal
itzultzaile gehienek literatura, handi, eta, prestigiotsuetako?
|
|
|
1970eko eta 1990eko hamarkaden artean haur eta gazte literaturaren alorreko itzulpenen zubi hizkuntza nagusia gaztelania izatearen arrazoi nagusia, segur aski, irisgarritasuna zen: espainiar sistema literarioa zen euskal argitaletxe eta itzultzaileek gertuen zeukaten zubi sistema, eta gaztelania, berriz,
|
euskal
itzultzaile gehienen hizkuntza, handi, ulerterrazena, edo are bakarra.
|