|
2013
|
|
|
Hori noiznahi errepikatzen zuten mezua zen, gerlan ez zirenen ardura eta inplikazioa bilatzeko.
|
Euskal
Herriko soldaduek berek otoitz egitea eskatzen zutela aipatu zuen Blaise Adémak.
|
|
|
Logika horrekin, Ipar Euskal Herriko euskaldunak ere frantsesak ziren, Eskualduna ren arabera, eta beraz,
|
Euskal
Herriko soldaduak eredugarri gisa aurkeztu zituzten. Hainbat puntutan erakutsi zuten zein soldadu onak ziren.
|
|
|
|
Euskal
Herriko soldaduen erregimentuak
|
|
|
Débyser rekgerraren kronologia zehatza egin zuen. Ipar
|
Euskal
Herriko soldaduen errejimentuen nondik norakoak ere argitaratuak dira.
|
|
|
Usteak ustel gelditu zitzaizkien denei, eta Alemaniak ez bazuen bere helburua bete, Frantziak ere ez.
|
Euskal
Herriko soldaduak zituzten erregimentu gehienak Craonnelle eta Beaurieux bitartean (Craonnetik hurbil) egon ziren, hilabete andana batez, hainbat borroka jasanik.
|
|
|
Soldaduek zenbait hilabetez oraino mobilizaturik segitu behar izan zuten. Hala izan zen
|
Euskal
Herriko soldaduen kasua ere, preso egon zirenena salbu. Preso egon zirenak armistizioarekin batera askatu zituzten, eta beren etxeetara itzuli ziren.
|
|
|
Alabaina, Frantziaren eta Alemaniaren arteko frontean, hiru haiez gain, beste batzuk ere baziren, eta beste fronte batzuk ere baziren, Errusia aldean, Serbia aldean eta abar. Egia da Eskualduna k, beharbada, gehiago aipatu zituela Frantziako lurretan iragan ziren borrokak, hurbiltasunagatik eta
|
Euskal
Herriko soldadu gehienak han borrokatu zirelako, hain segur. Baina beste lekuetako fronteek ere lekua izan zuten astekariko zutabeetan.
|
|
|
Horrekin erakutsi nahi izan zuen astekariak euskal soldaduen artean zeukan atxikimendua. Erne ibili behar da astekariak
|
Euskal
Herriko soldaduen artean zuen arrakasta zenbaterainokoa zen ondorioztatzerakoan. Gisa batez, Eskualduna ko idazleak beren astekariaz mintzatzea eta astekari horren arrakasta goraipatzen aritzea ez da harrigarri, baina ez da elementu nahikoa joera orokorrak ezagutzeko.
|
|
|
Edozein eskualdetako jendearentzat berdin zen, beren hurbileko jendearekin elkartu nahi zuen. Beraz, azalpen horien guztien arabera,
|
Euskal
Herriko soldaduen kasua ez zen salbuespena.
|
|
|
Euskal Herriak beste arlo batzuen bidez ere bazeukan presentzia
|
Euskal
Herriko soldaduen testuetan. Ikusiko dugu hainbat aldiz aipatzen zutela, astia ukanez gero, kantuz, dantzan edo pilotan aritzen zirela.
|
|
|
Artikulu horiek eta gehiago irakurriz, ongi ulertzen da
|
Euskal
Herriko soldaduek aisialdian denbora pasatzen zutela eta aisialdi hori pilota eta musa zela gehienetan. Baina horren gibelean Euskal Herriarekiko kezka edo herrimina ikusi behar ote da?
|
|
|
Gerla zein bortitza izaten ari zen garbi gelditu ondoan,
|
Euskal
Herriko soldaduek berriz ere gerlara itzultzeko erakusten zuten gogo eta prestasun hori goraipatu zuen Eskualduna k, maiz. Hori, mobilizazioa goraipatzea baino gehiago zen.
|
|
|
Beraz, gerlara mobilizatzea errazago izan zitekeen, gerla hasi baino lehen. Behin gogortasun hori ikusi ondoan gerlara itzultzeko gogoa erakutsiz,
|
Euskal
Herriko soldaduen mobilizazioa edo motibazioa are handiagoa zela azpimarratzen ari ziren. Erran behar da, Stéphane Audoin Rouzeauk eta Annette Beckerrek dioten gisan, motibazioak fase desberdinak ukan zituela gerlan zehar.
|
|
|
Erregimentu horietan euskaldun anitz bazela azpimarratu zuen, oroz gainetik. Gurutze kolektibo hori erregimentuko soldadu guztientzat zen, baina Zerbitzari k azpimarratu zuen hor euskaldun anitz bazela, eta beraz sari horrek
|
Euskal
Herriko soldaduak bereziki ohoratzen zituela. Ageri da Zerbitzari ri gustatzen zitzaiola euskaldunek sariak ukaiten zituztenean, horretaz espantu egitea.
|
|
|
Blaise Adémak aipatu zuen nola atsegin handia zen soldaduentzat gudu bortitz batetik bizirik atera zirela jakinaraztea, baina baita kezka iturri biharamunean berriz bizia arriskuan ezarriko zutela ohartzea. Baina kezka horren gainetik,
|
Euskal
Herriko soldaduak beti prest zirela erakutsi nahi zuen Adémak, gainerako idazleek bezala. Euskaldunak motibatuak, engaiatuak eta diziplinatuak zirela erakutsi nahi zuen astekariak.
|
|
|
Kexuen gainetik edo kezkak bazterturik, gerlan aitzina segituko zutela azpimarratzen zuten. Horren adibide,
|
Euskal
Herriko soldaduen balentriak goraipatzen zituztela. Ondoko artikulu hau J.P. inizialak zituen soldadu batena zen, Aisnes eskualdetik Verduneko gudura joan zirela kontatu zuen, eta euskaldun batzuen lana txalotu:
|
|
|
Orain arte landu ditugun atal guztietan eta ikusi ditugun adibideetan, gerla lekutik idazten zutenek obeditzen zutela ageri zen; gorabehera guztien gainetik beti gerlan engaiatzeko prest ageri ziren. Baionatik idazten zutenek ere
|
Euskal
Herriko soldaduen itxura hori ematen zuten. Taldean obeditzeko joera hori eskolan eta zerbitzu militarrean bildu zutela diote Nicolas Mariotek eta François Cochetek.
|
|
|
Orain arte aztertu ditugun Eskualduna ko zatietan ere horrelako zerbait nabari da. Idazleek bazituzten garai batzuk baikor eta gerlarako prest agertzen zirenak edo
|
Euskal
Herriko soldaduen kemena goraipatzen zutenak. Beste batzuetan, une gogorrak jasan ondoan edo lasaitasun unetik gerla bizira itzuli behar zirenean, gerlaz ez zuten halako baikortasunik erakusten; bai ordea betebeharraren kontzientzia eta beren eginkizunari ez ziotela uko eginen azpimarratzea.
|
|
|
gerlak eragin zuen Frantziako «herri» sakabanatuaren batzea.
|
Euskal
Herriko soldaduak bete betean inplikatu ziren gerlan, obeditzeko joera eta jarrera diziplinatuak zituztelako. Eskualduna ko idaz leek, horren gainera, Frantziarekiko batasuna aldarrikatzen zuten.
|
|
|
Behin, Verdun aldean aitzinamendu handienak egin zituztela idatzi zuenean, Tarbeseko 12 Infanteria Erregimentua eta Sainteseko 6.a han zirela, eta erregimentu haietan euskaldun anitz bazela argitu zuen, euskaldunei «ohore» eginez, gerlari on agertu zirelako. Jean Saint Pierrek ere gauza bera egiteko joera zuen,
|
Euskal
Herriko soldaduez maiz idazten baitzuen. Hainbat aldiz haien balentriak goraipatzen zituen eta haien heroismoa azpimarratzen.
|
|
|
Soldaduek granada botatzen ikasten zuten pausalekuetan, eta elkarren arteko zeingehiagokak ere egiten zituztela idatzi zuen, euskaldunak nagusi zirela nabarmenduz.
|
Euskal
Herriko soldaduak zituzten erregimentuek hainbat aipamen edo sari ukan izan zituztela ere idatzi zuen. Andereen Bideko gudutik landa, behin, Baionako erregimentuek aipamena eskuratu zuten, beste behin Tarbeseko soldaduek euskaldunak gerlan ikusi eta goraipatu zituzten.
|
|
|
Andereen Bideko gudutik landa, behin, Baionako erregimentuek aipamena eskuratu zuten, beste behin Tarbeseko soldaduek euskaldunak gerlan ikusi eta goraipatu zituzten. Zerbitzari k ere maiz idazten zuen gudu denboran
|
Euskal
Herriko soldaduak biziki trebe agertzen zirela. Batean Senpereri ohoreegin zion, hango soldadu batzuen balentria aipatuz.
|
|
|
Gerlako ministroak eskaera horiek guztiak onetsi zituen. Mintzaldi hartan, Ibarnegaraik
|
Euskal
Herriko soldaduak goretsi zituen, bereziki Craonnen egin zutenagatik. Foch aitzindariak erran omen zion euskaldunak nolako soldaduak ziren bazekiela eta ez zela hoberik.
|
|
|
Gerla denboran soldaduen artean federa itzultzeko joera bat agertu zela pentsa daiteke Eskualduna irakurriz, baina baita beste zenbait ikerlariren arabera ere, nahiz eta denak ez datozen bat federa itzultze horri buruzko irakurketarekin, ondoko lerroetan erakutsiko dugun bezala. Soldaduak giristino gisa aurkezten zituen Eskualduna k, are gehiago
|
Euskal
Herriko soldaduak. Soldaduen kontzientzia giristinoari dagokionez ñabardurak egin zituzten, horrez gain.
|
|
|
Serbian gaindi iragan ziren borrokak edo mugimenduak ere aipatu zituzten, zenbait aldiz.
|
Euskal
Herriko soldadu batzuk, Salonikan barna, Serbiara igorri zituzten 1915ean. Hori gertatu zitzaion Zuberoako laborari bati, artikuluak A.I. inizialekin identifikatzen zituenari.
|
|
|
Batean azaldu zuen 1917ko apirilean nola aitzinatu ziren Hurtebise etxaldean eta Craonnen. Aste baten buruan berriz idatzi zuen Craonne herria hartu zutela apirilaren 16an, eta maiatzeko lehen egunetan
|
Euskal
Herriko soldaduek gunearen gainerako zatia berenganatu zutela. Artikulu beraren segidan, gudu hartan egin aitzinamenduak are gehiago azpimarratu zituen.
|
|
|
Jean Etxeparek gerlako tokitik idatzi gutun batean, alemanek egin zituzten aitzinamenduak biziki zehazki aipatu zituen, hain argi kontatzea ez bazen ohikoa ere.
|
Euskal
Herriko soldaduek Craonne ingurua utzi eta Amiens eskualdera joan ziren, eta han, alemanek isilka, lanbro gau batez, aire pozoitua bota zutela idatzi zuen Etxeparek. Ingelesak gibelka joan zirela eta alemanak barna sartu zirela aitortu zuen:
|
|
|
Audoin Rouzeauk dio laborari munduko soldaduak hiritarrak baino gogorragoak zirela eta aiseago jasan zituztela aroaren gorabeherak eta horiek eragiten zituzten egoera gogorrak. Baina Eskualduna ko artikuluei jarraikiz, eta jakinik
|
Euskal
Herriko soldaduak eta Eskualduna n idatzi zutenak laborariak zirela, ez dezakegu erran laborarientzat ere ez zela gogorra. Nahiz eta laborariak egoera fisiko gogorragoetara ohituak izan, lekukotasun horiek guztiak irakurri ondoan argi gelditzen da gerla lekuetan bizi izan zuten egoerak ez zuela deus ikustekorik beren eguneroko bizitzan eta lanean ezagutzen zuten egoerarekin.
|
|
2022
|
|
|
herri txikietatik Frantzia iparraldera gerla egitera joateak eragin zuen». Gogorarazi du Ipar Euskal Herriko gazte anitz intsumisoak eta desertoreak izan zirela, eta baita Paueko prefetak Ipar
|
Euskal
Herriko soldaduei baimenak hartzeko debekua eman ziela ere. «Euskal Herrira itzultzean Nafarroara pasatzen ziren mendiz».
|