|
2000
|
|
|
France 3
|
Euskal
Herri irratiak Ipar Euskal Herria, EAEren eta Nafarroaren artekohurbilpenean parte hartzen du, mugaz gaindiko berri batzuk aipatuz eta larunbatetakomagazinean Hego Euskal Herriko bi Erkidego Autonomoetako gaiak erregulartasunezaipatuz. Hedabide honek ez du zalantzarik gai arras desberdinez aritzeko, hala nolaNafarroako ikazkintzaren ohituraz zein Herri Batasunaren burukideen auziaz.
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko irrati euskaldun soziatiboen hedapen azalerak herrialdebanari dagozkio (Zuberoa, Behe Nafarroa eta Lapurdi) beren euskalki edo euskararenaldaera linguistikoa dutenak, beren ibilbide historikoa, beren literatura eta tradizioa, eta ekonomia berezia34.. Irrati hauek ondo egokitu dira, gehienez ere 30 kilometrokoerradiora mugatu behar izatera, 1981eko azaroaren 29ko. Loi Fillioud ezarri zenetik, eta gainditu ere egiten dituzte, petit pays askoren zabalera35. Pays terminoa, benetako osotasun geografiko, kultural, ekonomiko edo soziala duen lurralde zentzuan (22 Art.)?
|
|
|
(24 Art.) 36 Ildo honetan, Euskal Herriko Hautetsien Kontseiluakaurkeztu eta udalen arteko Departamenduko Lankidetza Batzordeak 1996ko ekainaren3an azterturiko kandidaturaren ondorioz,. Euskal Herria? ...elako batsortua izan zen 1997ko urtarrilaren hondarrean.Estazio bakoitzak bere hedapenaren eta kazetaritza lanaren eremuan atzera egiteko arriskuaren beldurra izan zitekeen, hots, isolamendu esklerotikoaren arriskuarena.Irulegiko Irratia da honelako joera gutxien islatzen duena, hiru irratien arteko harremanak beti dinamizatu baititu, eta bereziki Pirinioetako hegoaldeko irratiei (XorroxinIrratia,
|
Euskal
Herri Irratia...) zabaldu izan baitzaie, eta Frantzia osoko eskualdeetakohizkuntzen irratien arteko harremanak sortzen asko lagundu baitu. Hala eta guztiz ere, irrati bakoitzak bere herrialdearen nortasuna eta, batez ere, nortasun linguistikoagordetzera jotzen du.Estazio bakoitzaren identitateak atzera egiteko arriskua, nolabait konpondua izanda, azken urteotan Iparraldeko (Ipar Euskal Herria) hiru irratien artean martxan jarri denprogramazio komun garrantzitsuarekin, EAEko edota Nafarroako irratiekiko informazioeta emankizunen trukaketa sare ugarirekin, eta 1997ko ekainaren 10ean zailtasunezsortu zen. Euskal irratiak elkartearekin.
|
|
|
–Euskal Irratiak elkartea,, euskal adierazpideko hiru irrati soziatiboen artekogarapen eta itun planaren aurreproiektuaren isla zehatza da, 1996ean. EuskalHerriaren antolamendu eta garapen eskemaren barruan aurkeztu zen proiektuautonomoa37 Hiru irratien artean beste hurbilpen saiakera batzuk izan ziren 90ekohamarkadaren hasieran38, batez ere Irulegiko Irratia eta Euskal Kultura Institutuareneskutik. ...etan hiru irratietan aurkeztu eta hauetariko irratibatek edo bik ekoitzitako emankizun kultural komunen sorkuntza ekarri zuten39, etabaita Euskal Kultura Elkarteak sorturiko prestigiozko literatura emankizun bat ere, 1995ean bertan behera utzi behar izan zutena, arras kritikatua izan zelako40.1997/ 98 sasoiko Mediametrieren galdeketaren arabera, Irulegiko Irratia, Europe1en atzetik ozta ozta, Ipar
|
Euskal
Herriko irrati entzunenen arteko bederatzigarrenpostua lortu zuen, entzuleria tasaren %5, 7rekin. Gure Irratia %2, 5eko entzuleria kopurura igo da, 1994an erorketa indargetu ondoren.
|
|
|
Aburuaren esparruan sarturik, antolatzen diren tertuliak puri purian daude Hego
|
Euskal
Herriko irrati estazioetan. Espainian, arrakasta handia lortu zuen SER 1984an uhinetaratu zuen La Trastienda izeneko tertuliak, eduki politikoak jorratu zituen lehenbiziko irrati tertulia espainiarrak; baina denboraldi bat baino ez zuen iraun (Toral, 1997, 72).
|
|
|
Bigarren ondorio bat atereaz,
|
Euskal
Herriko irratietan ikerkuntza kazetaritza eskasa egiten dela esan dezakegu. Irratilaria estu eta larri ibiltzen da denboraren mugak direla-eta, eta gogoa eta atsedena falta zaizkio informazio iturriekin harreman iraunkorra sortzeko; zer esanik ez, hori ikerkuntza kazetaritzaren garapen urrian islatzen da.
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herriko irratietan, Espainiakoetan bezalaxe, lehiaketak, disko eskainiak, jendearen estudioetan eta irrati serialen arrakasta gertatu ziren. Kirol irratilarien sasoia (SER ek Carrusel Deportivo irratsaioa sortu zuen 1953an) eta ahots oneko hizlari aurkezle eta aktoreen garaia ere izan zen.
|
|
|
Hirugarren milurtekoaren atalasean, egin dezagun
|
Euskal
Herriko irratien tipologia orokorra, irrati informazioa tipologia horretatik sortzen diren estazioei zeharo eta estuki loturik baitago. Horretarako, bi parametro nagusi hartu ahal ditugu kontuan:
|
|
|
irratiaren kokapena edo estaldura alde batetik, eta irratiaren izaera bestetik. Bigarren faktorearen arabera, hiru multzotan sailka daitezke
|
Euskal
Herriko irrati guztiak: instituzionalak edo publikoak (nazionalak, estatalak, herrialde zein udal barrutikoak), komertzialak eta libreak (alternatiboak eta kulturalak).
|
|
|
Urteak urteak etorri, 80ko hamarkadan aldaketa handia gertatu zen Hego
|
Euskal
Herriko irratietan. Telebistan, aldiz, estazio pribatu espainiarren heldu eta 90ko hamarkadako lehiakortasuna iritsi arte, ez zen aldatu estazio jabeen jarrera programazioaren antolakuntzari zegokionez.
|
|
|
Telebistan, aldiz, estazio pribatu espainiarren heldu eta 90ko hamarkadako lehiakortasuna iritsi arte, ez zen aldatu estazio jabeen jarrera programazioaren antolakuntzari zegokionez. Ipar
|
Euskal
Herriko irratietan, alta, ikusentzuteko hedabideen merkatuaren izaerak azkarrago eragin zuen irratiak eta telebistak programatzeko langintzari garrantzi handiagoa ematea, estazioen helburuak lortzeko teknika egokiak bilatu zituztelarik.
|
|
|
Oraindik ere, baserri munduko euskaldun askok irratitik edaten dute, informazio egarria asetzeko. Irratiak garrantzi itzela izan du gure kulturan, eta horretaz jabetzeko, Ipar
|
Euskal
Herriko irratien arrakastari behatzea baino ez da.
|
|
|
Bestalde, edukiei dagokienez, Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleekin 1997 urtean azterketa bat egin genuen irratien parriletako edukiak zein ziren ikusteko.
|
Euskal
Herriko irrati estazioetan musika eta informazioa binomioak denboraren %49, 8 hartzen du. Ikerketa Hego Euskal Herriko 17 estaziotan egin zen eta informaziorako parrilek utzitako portzentaia %18, 3koa izan zen; musikarena, aldiz, altuagoa zen, %31, 5eraino helduz.
|
|
|
Diezhandino k eta bestek (1994) egindako ikertsaioan ageri denez, irratilari askok uste dute iturrien kalitateak ez daukala lehen ematen zitzaion adina garrantzirik. Dena dela,
|
Euskal
Herriko irratietan argi ikusten da, oraindik faxean oinarritutako sistema informatiboari eusten diogula. Kosta egiten zaigu erakunde ofizialekin informazio segimendu etengabea egitea, horrela geure artxiboak hobetzeko eta informatzeko unea heltzen denean zehatzagoak izateko eta jakitunago egoteko.
|
|
|
Zenbat eta lokalagoa izan, hainbat eta joera handiagoa dago informazioa informazio iturri bakarretik jasotzeko.
|
Euskal
Herriko irrati nazionalean, ostera, berriemaileak denboraren atzaparretatik itzuri ezinik dabiltzanean izan ezik, albistegietako notizia nagusien informazio datuetan sakontzeko eta iturri desberdinek igortzen dutenaz jabetzeko ahaleginak ikusten dira sarri. Haatik, informazio iturri ofizialetatik edateko ohitura aski erroturik dago.
|
|
2002
|
|
|
|
Euskal
Herriko irrati hedapenaren hasierapuntua, beraz, 1920ko hamarkadan kokatu behar da. Estatuko hainbat hiriburutan bezala, irrati entzuleen elkarteak1 sortu ziren Bilbon eta Donostian.
|
|
|
Beraz, informazio zein iritzi alternatiboen bozgorailua izateko funtzio hori oso garrantzitsutzat jotzen zutelako,
|
Euskal
Herriko Irrati Askeen Koordinadorak Tas Tas kontrainformazio agentzia sortu zuen 1986an:
|
|
|
Mintzaira eta adierazpen berriek bezala, hizkuntza txikiek ere badute beren lekua emisora horietan.
|
Euskal
Herriko irrati askeek oso argi izan zuten hasieratik euskarak garrantzi handia zuela hizkuntza propioa garatzeko. Askok hitzetik ekintzetarako urratsa ematea lortu ez duten arren, irrati gehienek euskararen aldeko apustua aldarrikatzen zuten.
|
|
|
Hernanin, bertako Molotoff Irratiak antolatuta,
|
Euskal
Herriko irrati askeen bilera burutu zen 1994ko apirilaren 5ean eta 6an, mugimenduaren nondik norakoak aztertzeko eta berpizteko helburuz. Topaketa horretan Hego Euskal Herriko irrati askok parte hartu zuten:
|
|
|
Hernanin, bertako Molotoff Irratiak antolatuta, Euskal Herriko irrati askeen bilera burutu zen 1994ko apirilaren 5ean eta 6an, mugimenduaren nondik norakoak aztertzeko eta berpizteko helburuz. Topaketa horretan Hego
|
Euskal
Herriko irrati askok parte hartu zuten: Nafarroako Eguzki, Zarata, Euskalerria eta Xorroxinke; Bizkaiko Irola Irala, Tas tas, Pititako eta Radixuk; Gipuzkoako Molotoff, antolatzaileak, Arlote, Arraio, Irrintzi, KakaFlash, Txapa, Zazpiki eta Zintzilikek; eta Arabako Hala Bedik40.
|
|
|
Horrez gain, hainbat ekitaldi antolatzen dituzte guztiak batera, hala nola Arrosan urtero eskaintzen den kontzertua edota Herri Urrats izeneko jaiak. Milurteko berriarekin batera, Hego
|
Euskal
Herriko irratiekin egitasmo berean sartu dira. Arrosa Ekoizpen Zentrua izenekoa?, zeinean hogeita hamar euskal irratik parte hartzen duten. Gainera, Seaskako ikastolen aldeko jaiaren berri zuzena ematen dute maiatzaren bigarren igandean, Ipar Euskal Herri osora ez ezik, Hego Euskal Herrira era hedatuz.
|
|
|
Halaber, aurreko ataletan aipatu den bezala, Ipar
|
Euskal
Herriko irrati euskaldunak Euskal Irratiak izeneko egitasmoan batu ziren, eta Nafarroako zenbait emisorak irratsaio bateratuak egin ohi dituzte. Izan ere, Ipar eta Hego Euskal Herriko estazioen lan bateratuei esker, Iruñeko Txupinazoa eta antzeko ekintzak ia Euskal Herri osoan batera entzun ahal izatea lortu da.
|
|
|
11 Martin, K. (2002): ?
|
Euskal
Herriko irrati sarea eratzeko asmoz osat da Arrosa?, Gara, maiatzaren 25, 2.
|
|
|
|
Euskal
Herriko irratia ez bazen ere, Radio España Independiente zelakoak. La Pirenaica izengoitiaz ezatutzen zena, toki bat izan zuen euskal irratigintzaren historian; alde batetik, bere sortzailea eta urte askotako zuzendaria Dolores Ibarruri, Pasionaria, izan zelako, eta, beste aldetik, ostiralero Hego Euskal Herriko biztanleei saio bat eskaintzen zielako.
|
|
2009
|
|
|
ekimenak, Joxe Zumalabe Fundazioaren laguntzarekin, 2001eko udaberrian Euskal Herriko Herri Mugimenduen III. Topaketak antolatu zituen Barrian (Araba). Ekimen horretako Komunikazio lan taldeak proposatuta,
|
Euskal
Herriko irrati mordoxka bat deitu ziren planteamendu garbi batekin: irration arteko elkarlana areagotu eta gure baliabideei probetxu hobea ateratzeko ezer egin ote zitekeen hausnartzea.
|
|
|
Egin kontu Guglielmo Marconi-k 1897an patentatu zuela hari gabeko telegrafia (baita Wireless Telegraph Signal Company sortu ere) eta 1920ko hamarraldia hasierarako irrati entzuleen elkarteak sortu zirela Bilbo eta Donostian, Marconiren asmakizuna ezagutarazteko eta komunikabide berriaren hedapena hauspotu guran. Hamarkada horretan ezarri behar da, beraz,
|
Euskal
Herriko irrati hedapenaren abiapuntua. Amezaga, Arana eta Azpillagak dioten moduan, Frantzian zein Espainian ere garai beretsuan ekin zion bideari irratigintzak (2010:
|
|
|
Edozelan ere, hamarraldiaren amaieran Unión Radio espainiar taldeak irentsi egin zituen Hego
|
Euskal
Herriko irratiak oro. 1926ko apirilean Espainiako Gobernuak irratiari buruzko arautegian eginiko erreforma zegoen horren jatorrian.
|
|
|
Saio horiez gaindi, euskararen presentzia oso urria zen Ipar
|
Euskal
Herriko irratietan. Are gehiago:
|
|
|
6 atalean ikusiko dugun moduan, Argiako Ander Arzelus «Luzear»en eta beste zenbaiten lana tarteko (Joseba Zubimendi, esate baterako), 1932an euskarazko lehenengo programa finkoa (ordubete astean) lortu zuten Unión Radio San Sebastián en (garai hartan Hego
|
Euskal
Herriko irrati bakarra).
|
|
2010
|
|
|
Alderdiaren zerbitzuetan jende anitz bazegoen amerikanoek trebatu, ordaindu edo erabilia. Eta, hala eta guztiz ere, AEBek eta Mendebaldeko potentziek ez zuten arazohandirik izan jelkideen eta frankisten artean hautatzeko, lehengoen kaltetan.Frantziak jelkideak igorri zituen Avenue Marceau ko egoitzatik kanpo 1951an, etalaster gero Ipar
|
Euskal
Herriko irratia hetsi zien. Errefuxiatuekiko «tolerantzia»kiraun bazuen ere, sostengu politikoa bukatu zitzaien, eta gauzak hain ziren nabariaknon 1958an jelkideek ere salatu baitzuten yankien saldukeria.
|