|
2000
|
|
|
Maule Lextarre Zuberoa xarmangarriaren hiriburua da,
|
Euskal
Herriko ekialdeko hiriburutxo atsegina. Muinoz inguratua, Uhaitzandi ibaiak zeharkatua, bere gaztelu zaharrak dominatua, hiri txiki eta lasai honek zuberotarren pertsona, etxe eta inguruetako izaera berezia islatzen du.
|
|
2002
|
|
|
|
Euskal
Herriko ekialdeko azken ertzean galdurik, sakabanatutako artzain herrixka hau zuberotar xarma ondoen gordetzen duten horietakoa da. Mendiartean, 630 metrotara kokatua, bere izena III. mendean Iruñean martirioa jasan zuen Santa Grazia hispaniar noblearengandik datorkio.
|
|
2005
|
|
|
Aurtengo maiatzean kalean zen lehenengo zenbakia.
|
Euskal
Herriko Ekialdeko zazpi eskualde elkartu dira, eta urtean, Ekialde izeneko aldizkariaren lau zenbaki argitaratu nahi dituzte. Bigarrena, urrikoa, Erronkarin aurkeztu berri dute.
|
|
|
Doan, eskoletan banatu zituzten batzuk eta gainerakoak banatzeko herriz herri egin zituzten euskaldunen zerrendak eta banaka banaka eskura eman.
|
Euskal
Herriko ekialdeko zazpi eskualdeetarako jarri dute abian aldizkaria: Erronkari, Zaraitzu, Irunberri, Agoitz, Zangoza, Aezkoa eta Zuberoa.
|
|
|
Herrietako berrien bidez, kolorez eta argazkiz hurbildu nahi dute
|
Euskal
Herriko Ekialdean euskaraz egiteko gai den irakurle urria. Urriko zenbakia aurkeztu berri dute eta dagoeneko Gabonetakoa prestatzen ari dira.
|
|
2008
|
|
|
Eraginak noranzko guztietan ematen dira. Esaterako, gipuzkoar askok eta ez bizkaitar gutxik natural erabiltzen dute jatorriz
|
Euskal
Herriko ekialdekoa den" ek" marka ergatibo pluralerako, halaxe ikasi dutelako eskolan. " Txakurrek hezurra jan dute", eta ez" txakurrak", gipuzkeraz esan ohi den bezala.
|
|
|
Lizarragaren lanean
|
Euskal
Herriko ekialdera garamatzaten adizki, hitz eta esamoldeak ez dira bakanak; Caminok (2004: 10, 35) Aezkoako eta Artzibarko hizkeretarik dakusa hurbilenik Eguesibarkoa.
|
|
|
Adarrukaldi, arrukaldi>, harriukaldia?, azotukal > di, eskukaldi, lixtukaldi, makilukaldi, palokaldi, e.a. Guztiaz ere, Caminok (1997: 423) Aezkoan adukaldi, makilukaldi, pizukaldi, sardukaldi> eta ukaldi> bildu zituen, eta, beraz, kasu honetan
|
Euskal
Herriko ekialdeko ezaugarri baten aitzinean garela pentsatu dugu, ez Lizarragak berariaz eta jaki naren gainean beretutako Iparraldeko atzizkiaren edo hitzen aitzinean. Iparraldera begira dauden beste ele batzuk ondokoak dira:
|
|
|
Lizarragaren lanetan aurkitzen dugun beste atzizki eder bat
|
Euskal
Herriko ekialdean ibili eta ibiltzen den kal> dugu, Azkueren arabera (Morfología, I, 245) gaztelaniaz por> itzul daitekeena: Aldikal>, por turnos?
|
|
2013
|
|
|
Ezen, serioski mendraturik baitago euskara Amikuzen. Historikoki
|
Euskal
Herri ekialdeak jasaten duen erdalduntze oldarrari ezponda egiten dio eskualdeak. Preseski, zentzu horretan hainbat eragileren lana goraipatu ohi da, besteak beste iaz 40 urte bete zituen Amikuzeko ikastolarena.
|
|
2015
|
|
|
Hitanoa da, jakina, lagunarte girokoa.
|
Euskal
Herriko ekialdean beste alokutibo bi ere erabiltzen dira: zuketa eta xuketa.
|
|
|
Non ez azterketa fonetiko xeheetarako izan, dialektologialariak belarriz lan egiten du eta etnotestuak transkribatzerakoan mintzo estandarrekoak ez diren hainbat hots eta bilakabide islatu beharra du. Saio honetan Ipar
|
Euskal
Herriko ekialdeko ahozko mintzoa islatzeak berekin dakartzan ñabardurak eta berezitasunak ageri dira.
|
|
|
Gipuzkoan ezkerretik hasirik hirugarrenean koka daiteke azentua Urolan (Hualde 1993b) eta esate batera, Goierriko Zaldibian baita hitz batzuetan hirugarren eta laugarrenean ere, adineko jendeen mintzoan (Garmendia 2008, 105 eta 108).
|
Euskal
Herriko ekialdeko eta Nafarroako euskaldun anitzek ere bigarren silaban kokatzen dute azentua, baina eskuinetik hasirik. Bultzatzen den ahoskeran doinu batzuk hobetsi dira liburuan, baina egileak ez du hautuaz arrazoirik agertu; beharbada ikasteko pausu zehatzak direlako eta eredu honek arrakasta ukan dezakeela pentsatzen delako?
|
|
2017
|
|
|
Landucci, Betolatza eta Albeniz arabarren izkribuetan ere emon agertzen da; eman, emon eta emun Lazarragaren lanetan. Erronkarin ere,
|
Euskal
Herriko ekialdeko ertzean, emon esaten zen. Mákiña bat sagar emon dau orrek árboliorrek, makina bat sagar eman du arbola horrek?.
|
|
|
Mendebal osoko hitza.
|
Euskal
Herriko ekialdean ere bada, urthuki, aurdiki itxurapean. Ez da Arabako lekukoetan ageri; iramo (n) dago Landucciren eta Lazarragaren izkribuetan.
|
|
|
Gaur egun zazpi dira guztira: ebagi (> ebai), ebaki?; erabagi (> erabai), erabaki?; eralgi, eralki?; esegi/ eskegi (> esei/ eskei), eseki, zintzilikatu?; iregi/ eregi (> irei/ idi/ edei/ erei), ireki?; jagi (> jai), jaiki?; jaurti(
|
Euskal
Herriko ekialdean aurtiki/ urthuki). Bizkaiko hego sartaldean eta Txorierrin ausigi/ usigi, ausiki, hozka egin?
|
|
|
Busturialdean eta Mungialdeko Arrieta eta Fruiz herrietan erabiltzen da aldaera hau.
|
Euskal
Herriko ekialdeko ertzean, Zuberoan ere bada, theka itxurapean. Íñddabak tekan saldu dotes, indabak lekan saldu ditut?
|
|
|
eta Orozkon garbizuzi itxurapean; eta garbizuzi Zeberion. Nabarmentzekoa da gaur egun
|
Euskal
Herriko ekialdean erabiltzen den ikuzi osagaia agertzen dela; antzina hitz orokorra zen lekuko. Garbikusie ein bear da emen; dana kakas beteri [k] tao, egin behar da hemen; dena kakaz beterik dago?
|
|
|
Aramaion lehian dira hamazortzi eta hemezortzi.
|
Euskal
Herriko ekialdeko ertzean ere hamazortzi esaten da Zuberoan. Gastetan amasortzi urte nos éingo eote giñen, gaztetan hemezortzi urte noiz egingo egoten ginen?.
|
|
|
Urolaldea ere eremu barruan dago eta Lazarragaren izkribuetan ere agertzen da.
|
Euskal
Herriko ekialdean ere bada: Nafarroa Beherean, Zuberoan (hüllan) eta Zaraitzun.
|
|
|
eta Bermeon erabiltzen da.
|
Euskal
Herriko ekialdeko eremu zabalean ere igan esaten da. Itxéron diun atérrune batera eta ólau karradéra baten iéko du etzera, itxaron dezagun aterrune batera eta horrelako karradera batean igoko dugu etxera?
|
|
|
Bizkaiko ipar sartaldeko hizkera askotan, mendebalekoetan (Getxo, Berango, Leioa, Erandio, Derio, Zamudio) ez besteetan?, Busturialdean eta Galdakaon erabiltzen da.
|
Euskal
Herriko ekialdean ere zilo esaten da. Frákak sillos beteta eukittie módan dxauk oiñ, prakak ziloz beteta edukitzea modan zagok orain?
|
|
|
Debagoieneko eta Otxandioko aldaera. Zuberoan ere bada,
|
Euskal
Herriko ekialdean. Erronkarin eta Zaraitzun ñar esan ohi zen.
|
|
|
Landucciren hiztegian nasai dago. Aldaera horixe erabiltzen da Zuberoan,
|
Euskal
Herriko ekialdeko ertzean, eta Erronkarin ere izan zen antzina. Aspaldixen prákak asko nasaittu jakos, aspaldian prakak asko nasaitu zaizkio?
|
|
|
Landucci eta Lazarraga arabarren izkribuetan ere orio jarri zen. Erronkarin ere aldaera horixe erabili ohi zen,
|
Euskal
Herriko ekialdeko ertzean. Biñegrie ta orixue éitte jako ensaladiai, ozpina eta olioa egiten zaio entsaladari?.
|
|
|
Pertsona adierazteko, ‘jende’z osatu hitzak ugari ditugu
|
Euskal
Herriko ekialdean. Lhanderen eta Azkueren hiztegietan andana bat (jendetu, jendegisa, jendetasun...).
|
|
2018
|
|
|
Jakina, ugariak dira gure bazterretako laminak, baina ugariak ere irudi maskulinoko izakiak.
|
Euskal
Herriko ekialdean gizonak dira lamina zubigileak, Gillen deitzen direnak. Eta genero zehaztu gabeko izakiak ere badira.
|
|
|
Edo" anaia txikia". Gero eta maizago ahanzten da, Euskal Herriko mapatik baztertzen da
|
Euskal
Herri ekialde osoa eta, are gehiago, muturreko ipar ekialdea. Paradoxikoki, lehen baino komunikazio sare gehiago dauka jendeak eskura, salaketak egiteko; Twitter edo Facebookeko erabiltzaile batzuk aritzen dira (gara) ohartarazten Euskal Herriaren zati bat bazterrean uzten denean.
|
|
|
EAEko erakundeen defentsa sutsua egiten dutenek pentsa dezakete —sarean iruzkin anonimo batzuetan agertu den gisan— EAEk ez duela baztertzen eta ahanzten
|
Euskal
Herri ekialdea, baizik eta Euskal Herri ekialdeak duela baztertzen bere burua, nagusiki frantses edota espainol ideologia barnaturik dutelako herritarrek. Arrebari bizkarra hautsi zioten gaizkile batzuek; geroztik gurpildun aulkian dabil.
|
|
|
EAEko erakundeen defentsa sutsua egiten dutenek pentsa dezakete —sarean iruzkin anonimo batzuetan agertu den gisan— EAEk ez duela baztertzen eta ahanzten Euskal Herri ekialdea, baizik eta
|
Euskal
Herri ekialdeak duela baztertzen bere burua, nagusiki frantses edota espainol ideologia barnaturik dutelako herritarrek. Arrebari bizkarra hautsi zioten gaizkile batzuek; geroztik gurpildun aulkian dabil.
|
|
|
Aldiz, erreferenduma EAEn eginen balitz bakarrik, independentzia aiseago litzateke. batzuen ustez. Abertzaletasunak indar gehiago duelakoan, independentziarako bidea
|
Euskal
Herriko ekialdean baino errazagoa dela pentsatzea ez da, beharbada, kalkulu egokia: autonomia zabala eta bizi maila ona izatearen uste faltsuak engainaturik, zailagoa izan liteke mendebaldean independentismoa iratzartzea.
|
|
|
Oraingo jarrera ikusirik eta independentzia lortu berritan Espainiarekin eta Frantziarekin harreman hotza izanen lukeela aurreikusirik, lepoa jokatzekoa litzateke euskal estatu hori ez dela ausartuko bi estatu horiekiko krisi diplomatiko batean sartzera. Beraz,
|
Euskal
Herri ekialdea petzero.
|
|
|
alde horretatik, beste hedabide batzuetan dagoen EAEzentrismorik ez zegoen; merezi zuten lekua zeukaten Nafarroa Garaiko edota Euskal Herri kontinentaleko berriek, egunkariko azalean barne. Gisa hartan, Bizkaiko, Gipuzkoako edo Arabako irakurleek bazeukaten
|
Euskal
Herri ekialdeko berri, behar ziren xehetasunekin. Halaber, Euskal Herri ekialdekoek beren berri jasotzen zuten, eta horrek erakarririk, egunkari berean jakiten zituzten Euskal Herri osoari begirako berriak ere.
|
|
|
Gisa hartan, Bizkaiko, Gipuzkoako edo Arabako irakurleek bazeukaten Euskal Herri ekialdeko berri, behar ziren xehetasunekin. Halaber,
|
Euskal
Herri ekialdekoek beren berri jasotzen zuten, eta horrek erakarririk, egunkari berean jakiten zituzten Euskal Herri osoari begirako berriak ere. Euskal Herria marrazten zuen Euskaldunon Egunkaria k.
|
|
|
Espainiak aldi berean konkistatu zituen
|
Euskal
Herriko ekialdea eta Kubakoa: 1512 urtean biak.
|
|
2021
|
|
|
Unai Pascual eta Dylan Inglisen lanaren arabera, euskarak «pisua» du jende talde batek basoarekin duen harremanean.
|
Euskal
Herriko ekialdean egin dute, eta' People and Nature' aldizkarian argitaratu
|
|
2022
|
|
|
24 etapatan banatuta egingo dute zeharkaldi hori,
|
Euskal
Herriko ekialdean hasi eta mendebalderaino. " Gure ohiko jarduera ondo definitzen duen erronka da hau, gure Euskal Herri osoan ditugun mendi ederretara kirola eginez joan, eta bera aldenik alde ezagutzea, alegia".
|
|
|
|
Euskal
Herriko ekialdetik mendebalderaino azaltzen da Basajauna eta ugari dira haren istorioak Zuberoan eta Baxenabarren: Altzürükün, Barkoxen, Larrainen, Liginagan, Mendiben, Luzaiden, Baigorrin bildu dira.
|
|
|
334). Bizkaikoak gaineratu behar, baita nabarmendu elkarren antza handia dutela
|
Euskal
Herriko ekialde eta mendebalde urrunekoek. Hona Eskiulako" Mendiondoko iliak (euliak)":
|
|
|
Euskal Herriko izaki mitiko gehienak eta gorenak femininoak direla kasik dogma bat bihurtu delarik, bazter geratzen da usu pertsonaia oso garrantzitsua, Basajauna. Alta,
|
Euskal
Herriko ekialdetik mendebalderaino azaltzen da, bereziki Baigorri Garazi aldean, eta biziki garrantzitsua zen Agosti Xaho idazle zuberotarraren ustez. Haren Voyage en Navarre pendant l' insurrection des Basques liburukoa da segur aski Basajaunaren lehen aipamen idatzia:
|
|
|
Garazi
|
Euskal
Herriko ekialdean kokaturik dago, Pirinioen magalean. Landaingurua da, populazio dentsitate apalekoa; izan ere, hiririk handienak, Donibane Garazik, 1.580 biztanle baino ez ditu, eta ibar osoak 9.000 inguru bakarrik.
|
|
|
Alabaina, barietate horri Iparraldeko hainbat euskaldunek leporatu izan dio gaztelaniak kutsatuta dagoela eta Gipuzkoako euskarari so dagoela. Errate batera,
|
Euskal
Herriko ekialdean, ablatibo plural eta mugagabearen forma (e) tarik da, eta erdialdean eta mendebaldean, berriz, (e) tatik. Euskara batuan biak daude onarturik, baina Gipuzkoan (e) tatik erabiltzen denez, eta probintzia hau denez Euskal Herriko populatuenetako eta euskaldunenetako bat, (e) tatik da gaur egun euskara batuan ia erabat nagusitu dena.
|
|
|
Ablatibo plurala eta mugagabea: (e) tarik da Garazin,
|
Euskal
Herriko ekialde osoan bezala, ablatibo mugagabe eta pluraleko morfema: etxeetarik edo herrietarik.
|
|
|
Garaziko oinarri dialektalean, endako da destinatiboko forma (haurrendako, jendeendako, langileendako). Forma hauxe erabiltzen da
|
Euskal
Herriko ekialde zabalean ere. Alabaina, lapurteran ohikoa da entzat (haurrentzat, jendeentzat, langileentzat), eta euskalki horren prestigioa dela eta, entzat erabili izan da nafarlapurtera literarioan ere (Lafitte, 1944).
|
|
|
Funtsean, Hego Euskal Herriko euskara batua egiten ari gara. Historia lan honetako Erdi Aroan eta Aro Modernoan nabarmena da
|
Euskal
Herri ekialdeko isuri bat testuan eta, asmoz bada ere, euskararen osotasun kontzeptua zaintzeko ahalegina. Bestalde, beti dago hizkuntza gehiegi egosi eta samurtzeko arriskua eta, ondorioz, historia lanari (zehaztasuna, terminologia) eta euskarari berari zor zaizkion zorroztasuna eta aberastasuna bidean galtzekoa.
|
|
2023
|
|
|
tenpestadea.
|
Euskal
Herriko ekialdean, gordelekuetan egoten ez den elea da; sartaldeko beste bazter batzuetan, ordea, denboralea ahoratzen da.
|
|
|
karroina. Ele hori biziki arrunta da
|
Euskal
Herriko ekialde ekialdean, izotzari deitzekoz, baina ez zuen espero nehondik nehora Azkainen aditzea. Eskualdean, batez ere, izotz beltzari irizteko erabilkatu dute, baina adineko baten arabera, galzorian da karroina, jende gehienek horma erabiltzen baitute eta ikastolako haurrek izotza.
|
|
|
Mehetik lodira, xehetik larrira; euri zaparradei buruz elizitatuz, erauntsi eta zurrupita aretoratu dituzte zenbait garaztarrek, orain artio zorroratu eleak. Nolako bizitasuna duen erauntsik
|
Euskal
Herriko ekialdean! Erauntsi luzeak eta zakarrak direlarik, ordea, tenpest eta galerna eman dituzte aditzera adineko emazteki batzuek; erazarri ere erran du ikastolako maisu batek.
|
|
|
Elkarri begistatü eta bi kasu aipatu dituzte: bata, ekhietebi, eguzkia eta euria batera; bestea, jaunan ezteiak, azeri eztei edo bestaren kontzeptu bera da, edo Bardozeko deabrian ezkontza,
|
Euskal
Herriko ekialdeko hainbat bazterretan baliatzen dutena; oraingoan, azeria eta deabrua kategoriaz igan dira: jaun holakatu dira.
|