|
2001
|
|
|
5
|
Euskal
balea.
|
|
|
B.1:
|
Euskal
balea ezagutzen.
|
|
2002
|
|
|
Hala ere, onartzen du zaila dela hura praktikan jartzea, Japonia bezalako herrialdeek ez baitute santutegi berririk sortu nahi. Damboreneak azaltzen duenez, euskal herritarrak izan ziren lehenak X. eta XI. mendeetan eskala industrialeko zetazeoak ehizatzen hasi zirenean; hain zuzen,
|
euskal
balea edo iparraldeko balea erabat desagertu zen Kantauri itsasotik. Horregatik, orain euskaldunek izan behar dute baleen kontserbazioa aldarrikatzen lehenak, dio parlamentari honek.
|
|
2003
|
|
|
Fosilek, maskorrek, eskeletoek... itsasoko biodibertsitatea erakutsi nahi digute. Gela nagusiaren erdi erdian, bere handitasuna erakutsi nahirik,
|
euskal
balearen hezurdura dago. Hezurduraz gain, Euskal Herriko bale arrantzari buruzko informazio garrantzitsua aurkituko dugu, itsasontzien maketa ederrez lagundurik eta baita ontzigintzaren historiaren dokumentazio interesgarria ere.
|
|
|
|
Euskal
balearen hezurdura ikusgai.
|
|
|
Donostiako Aquarium Itsas Museoan sartu orduko
|
euskal
balearen hezurdura ikus dezakegu, eta berehala oriotarrek akabatutako azken balearen bertso famatu horiek datozkigu gogora. Baina ez, bertan ikus dezakegun hezurdura 1878 urtean akabatutako baleari dagokio.
|
|
|
Hori dela eta atlantiar aldean batez ere, arrantzara dedikatuko ziren: balearen ehiza,
|
euskal
balearen desagerpena etorriko zelarik harrapaketa handien ondorioz, ez dira errezetarik geratu, baina Busca Isusiren ustez (Busca Isusi, 1983) egongo ziren?; eta, balearen bila joan ostean, makailu harrapaketa hasten da Ternuan, makina bat hilko zirelarik lan gogorra izanik17 Foruek kongrioa ere aipatzen dute, baina egun apenas dago (agian balearen bide bera eramango zuen).
|
|
|
Horrek erakusten du garai hartan animalia horiek ehizatzea ohiko jarduera zela. Arrantza horren eragina laster nabaritu zen, eta
|
euskal
balea populazioak, helburu nagusia, murriztu egin ziren, eta euskaldunek beren jarduerak Kantabriara eta Galiziara zabaldu behar izan zituzten lehenik, eta Spitzberg, Groenlandia, Islandia eta Ternuara geroago. XVIII. mendearen amaieran, euskal balea eta haren ordezkoa, Groenlandiako balea, ia desagertu egin ziren.
|
|
|
Arrantza horren eragina laster nabaritu zen, eta euskal balea populazioak, helburu nagusia, murriztu egin ziren, eta euskaldunek beren jarduerak Kantabriara eta Galiziara zabaldu behar izan zituzten lehenik, eta Spitzberg, Groenlandia, Islandia eta Ternuara geroago. XVIII. mendearen amaieran,
|
euskal
balea eta haren ordezkoa, Groenlandiako balea, ia desagertu egin ziren. 1921ean, berriro hasi zen ehizan gure uretan, oraingoan zere arruntei eta kaxaloteei zuzendua.
|
|
2008
|
|
|
1934 1878an harrapatutako
|
euskal
balearen eskeletoa Aquariumeko solairu nagusian ezarri zuten, behin betiko.
|
|
2013
|
|
|
Kanadako arkeologoak ikertzen ari diren XVI. mendeko
|
euskal
balea eta
|
|
|
2 Oraingoan, esaldi multzo handia duzu. Idatz ezazu
|
euskal
baleari buruzko testu labur bat, esaldiak paragrafotan banatuz eta elkarrekin josiz.
|
|
|
|
Euskal
balea (Eubalaenaglacialis) Misticetea subordenako zetazeoa zen.
|
|
|
|
Euskal
balea, belaunaldiz belaunaldi, euskaldunon itsas bizitzako osagai nagusia izan zen.
|
|
|
|
Euskal
balea bertso zaharretako eta armarrietako mamu isil bilakatu zen.
|
|
|
Mendeetan iraun zuen neurrigabeko arrantzak aspaldi urrundu zuen
|
euskal
balea Bizkaiko itsasotik.
|
|
|
|
Euskal
baleak 15 m eta 60 tona ingurukoak izan ohi ziren.
|
|
|
|
Euskal
balea beltza zen.
|
|
|
|
Euskal
balea batzuek orban zuriak izaten zituzten azpialdean.
|
|
|
|
Euskal
baleak beste baleekiko zuen bereizgarri nagusia burualdean zuen: buru handia izateaz gain (gorputzaren laurdena), buru gainean bizkarroiez betea egon ohi zen gangarra zuen.
|
|
|
|
Euskal
balearen ahoak kurba handia zuen.
|
|
|
|
Euskal
baleak ahoan 2' 5 m luzerako bizarrak izaten zituen.
|
|
|
|
Euskal
balea bizarrez baliatzen zen janaria harrapatzeko.
|
|
2014
|
|
|
Ternuako
|
euskal
balea arrantzaleena, Ipar Amerikako lehen esplotazio industriala izan zela diote adituek. Balearen gantz urtua Brujas, Bristol edo Arroxelako merkatuetan saltzen zuten; kerik botatzen ez zuenez, erregai ezin hobea zen kaleak argiztatzeko.
|
|
2015
|
|
|
–oihukatu du Aszensio arpoilariak atzeko txalupatik. Atzera begiratu du Martinek, eta pozik ikusi du animaliatzarraren arnasak sortutako ur zurrusta airean,
|
euskal
baleak egin ohi duen antzera, V formarekin.
|
|
|
Ternuan negua igaro zuten bidaia hartan egin zuen topo Martinek lehen aldiz balea horiekin. Oro har,
|
euskal
balea baino handiagoa da: 12 metro luze eme helduak; eta pitin bat txikiagoak arrak.
|
|
|
Beste bi balea ere arrantzatu dituzte, biak ere
|
euskal
baleak, txikiagoak, baina eguna borobiltzeko nahikoak. Guztira, 120 upel bete dituzte ontzietara eramateko.
|
|
|
Elkarren ondoan daude, orain, balea ama eta kumea, ur azalean hilda. Horixe bihurtu da
|
euskal
balearen zorigaitzeko patu beltza: hots, hil ondoren ere ur gainean irautea, beste espezie batzuk ez bezala.
|
|
|
Salto eta jauzika dabiltza, dantzan ari balira bezala, arrak emea estaltzean egin ohi duten jolas basati horietako batean. Ez da unerik egokiena erasorako,
|
euskal
baleak normalean otzan eta lasaiak badira ere, aztoratuta egoten direlako halakoetan, bereziki arrak. Hobe da, beraz, txalupak haiengana gehiegi ez gerturatzea, 8 metroko txalupa bat erraz hondora dezakete eta, astindu bakar batez, animalia erraldoiek.
|
|
|
Duela 400 urte, Islandan
|
euskal
balea arrantzaleen kontrako sarraskia
|
|
2016
|
|
|
Erakusketarekin batera, pieza gonbidatuaren gunean Eubalaena glacialis balearen hezurra ere jarri dute ikusgai.
|
Euskal
balea Ipar Atlantikoaren alde bietan bizi zen jatorriz, baina mendeetako balea arrantzak ekialdeko populazioa (Europako kostaldeetakoa) desagerrarazi zuen eta ekialdekoa, gaur egun Ipar Amerikako kostalde atlantikoan bizi dena, asko urritu. Desagertzeko arriskuan dagoen ugaztuna da gaur egun. Bergarako Errege Seminarioaren zientzia bilduman, Euskal balearen eskeleto bat gordetzen da.
|
|
|
Euskal balea Ipar Atlantikoaren alde bietan bizi zen jatorriz, baina mendeetako balea arrantzak ekialdeko populazioa (Europako kostaldeetakoa) desagerrarazi zuen eta ekialdekoa, gaur egun Ipar Amerikako kostalde atlantikoan bizi dena, asko urritu. Desagertzeko arriskuan dagoen ugaztuna da gaur egun. Bergarako Errege Seminarioaren zientzia bilduman,
|
Euskal
balearen eskeleto bat gordetzen da. Eskeleto horretako hezur bat, isats orno bat hain zuzen ere, jarri dute ikusgai.
|
|
2017
|
|
|
2014ko udan abiatu ziren lanak eta geroztik 121.000 bisitariz goiti pasa dira olatik, denbora haietan ontziak nola egiten ziren ikusteko. Bidenabar
|
euskal
balea arrantzaleen lana eta bizimodua ere deskubritzen ahal dute. 2019rako ontzia ureratzea uste dute olan lan egiten duten nahiantek.
|
|
2018
|
|
|
Plazentzia. Dokumentu zaharren arabera,
|
euskal
balea arrantzaleak uharte hartan ibili ziren XVI. mendean, bertako biztanle indigenekin elkarlanean. Xabier Agotek bertara joatea erabaki zuen, euskaldunek utzitako arrastoei segika.
|
|
2019
|
|
|
Horretan dago, hain zuzen, Arturo Martinez bidaiaria. Munduan zehar hainbat bidaia egin ondoren (besteak beste, Islandian hildako
|
euskal
balea arrantzaleen atzetik ibilitakoa da), Martinezek bere pasioa lanbide bilakatu nahi du orain. " Argi daukat horretara bideratu nahi dudala nire jardun profesionala; tartean, bisita gidatuak egitera".
|
|
|
Film dokumentalak euskal arkeologo espedizio batek AEBen ekitaldeko hutsik den irla batera bidaiatzen du. “Aspaldiko dokumentu batzuen arabera,
|
euskal
balea arrantzaleen eta bertakoen arteko lankidetzarako elkargunea izan zen. Espedizioko kideekin batera joango gara, lanbro artean, zuhaitz eta harri labirinto batean barrena.
|
|
2022
|
|
|
|
Euskal
balea arrantzaleen historia irakasgai
|
|
|
Ez da teoriara jo behar gugandik ez oso urarun halako zerbait gertatu izan dela ikusteko.
|
Euskal
balea arrantzaleek Kantauritik urrun bidali zuten Eubalaena glacialis espeziea, sardako balea, harrapaketen ondorioz. Baina ontzigintzako berrikuntzei esker Ternuaraino pertsegitu zituzten, eta ia extintziora iritsi arte jarraitu zuten harrapatzen.
|
|
|
Tarte batez pentsatu dut bere migrazio luze horietan, ozeanoen gurutzaketaren batean, ez ote duen
|
euskal
balea legez ezaguna den Eubalaena Glacialis batekin topo egin. Gutxi dira gelditzen direnak, 350 inguru munduan.
|
|
|
Harmarriek (Bermeo, Lekeitio, Ondarroa, Mutriku, Getaria, Zarautz, Hondarribia, Hendaia, Getari, Lohizune, Miarritze...), tradiziozko ipuinek eta toponimiak (Talaimendi, Talaipe, Talaietxe), besteak beste, adierazten dutenez, berebiziko garrantzia izan du Euskal Herriaren bilakaera sozial eta ekonomikoan, X. mendetik XIX.era arte etekin handiak ekarri dizkiolako eta, bestetik, bizi asko irentsi dituelako, betiko. Horren lekuko,
|
euskal
balea (Eubalaena glacialis) deitzen den espeziea, 18 20 metro eta 100 tona izan daitekeena, horren% 40, lumera preziatua.
|
|
2023
|
|
|
Bi urte geroago, 2006an, Apaizac obeto espedizioa antolatu zuen Pasaiako itsas faktoriak, Kanadako Ternuan, Quebecen eta Red Bay herrian barrena. XVI. nahiz XVII. mendeetako
|
euskal
balea arrantzaleek utzitako arrastoak berreskuratzea zen haien helburua. Agote bera izan zen espedizioaren zuzendari, eta Jon Maia Soria kronikagileak liburu bat argitaratu zuen.
|
|
|
Bi urte geroago, 2006an, Apaizac obeto espedizioa antolatu zuen Pasaiako itsas faktoriak, Kanadako Ternuan, Quebecen eta Red Bay herrian barrena. XVI. nahiz XVII. mendeetako
|
euskal
balea arrantzaleek utzitako arrastoak berreskuratzea zen haien helburua. Agote bera izan zen espedizioaren zuzendari, eta Jon Maia Soria kronikagileak liburu bat argitaratu zuen.
|