|
2008
|
|
|
Bestalde, gogoan izan behar da lehen hizkuntza"... haurtzaroan 3 urtera arte ikasten dena dela..." 6 Kontzeptu hau, orain arte, inplizituki lotzen zitzaion familian ikasitako hizkuntzari. Gaur egun, ordea, haurrak gero eta lehenago eskolatzen direnez umeak, 3 urte bete aurretik,
|
etxekoa
ez den beste hizkuntza bat ikasteko aukera du eta, definizio horren arabera, hori ere lehen hizkuntzatzat hartu da. Oro har horrek ez du esan nahi ikasitako hizkuntza berriak" familiako" hizkuntza ordezten duenik, bi lehen hizkuntza dituzten haurrak gero eta gehiago direla baizik.
|
|
2009
|
|
|
Hori dena eduki behar dugu, gehi demografia minimo bat, jakina, eta modu irekian parte hartzeko borondatea, hizkuntza gaur egun etxean bakarrik ez dela normalizatzen eta munduan normalizatu behar dela ulertzeko borondatea. Ez bada munduan normalizatzen,
|
etxean
ez egotea bezala da.
|
|
|
Hor lotura bat dago, baina. Horrekin bakarrik, hau da,
|
etxean
ez bada ezer gertatzen, azkenean antzeman egiten da. Izan ere, Interneten ezin duzu ziria sartu.
|
|
2010
|
|
|
besteak beste, herritarren gogoa euskara hauspotzea izan delako, herri aginteek autogobernua euskararen zerbitzura jarri dutelako, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu dutelako, eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko batetik abiatu ginelako, nahiz eta —paradoxikoa dirudien arren— ez dugun kontsentsu hori behar beste zaindu edo hedatu elebitasunak aurrera egin ahala. ...raldean —iparraldean—, euskarak atzeranzko bidean jarraitu du, nahiz eta gazte elebidunen kopurua lehen aldiz oraintxe hasi den apurka bada ere gora egiten. euskarak ez du bere historian gaur egun adina hiztun eduki, eta inoiz bereak ez zituen esparru sozialak eta funtzionalak ditu bereganatuak gaur. gutxi gorabehera zortziehun mila hiztun ditu, eta horietarik hirurehun mila dira euskara
|
etxean
ez baizik eta eskolan edo heldu aroan ikasi dutenak. euStatek argitaraturiko datuen arabera, eaen gaur egun bi urte edo gehiagoko herritarren %37, 5ak daki ongi euskaraz; eta duela hogeita bost urte, %22k besterik ez. orduan herritarren bi heren ziren euskaraz ezer ere ez zekiten elebakarrak; baina, gaur egun, erdia baino gutxiago dira, %45.
|
|
|
[Iruñea]... Nire ama andaluziarra izan arren, eta nire aita nafartarra izanik, beren seme alabek euskaraz ikastea erabaki zuten(...)
|
etxean
ez nuen inolako harremanik euskararekin eta nire anaiak euskara jakin arren berarekin euskaraz ez naiz inoiz aritzen. Bai ikastetxean eta institutuan euskaraz ikasi arren, klasekideok mantentzen genuen harremanan beti erdaraz aritzen ginen.
|
|
|
[Elizondo]... Txikitan, lehenengo 2 urtetan gutxi gorabehera,
|
etxean
ez nuen euskararekin harreman askorik izan, nire gurasoek ez baitzekiten euskaraz. Hala ere, nire amatxik noizpeinka hitz batzuk euskaraz botatzen zizkidan (berak euskaraz dakielakoz), nahiz eta normalean gazteleraz solastu(...) eskolara joaten hasi baino lehen(...) urte bat pasatu nuen haurtzaindegian eta hor, nire ikaskideekin batera, hasi nintzen euskaraz solasten.
|
|
|
[Elizondo] Beti bertan bizi izan naiz eta ama ere bertakoa bada ere,
|
etxean
ez dugu euskaraz hitz egiten (amak ahaztua duelako). Hiru urtekin ereduan matrikulatu zidaten(...) Herrian jende askorekin erabili dezaket euskara, hala ere, gaztelera ere asko erabiltzen dut (etxean, familiarekin...).
|
|
2012
|
|
|
lagun artean baino gehiago, lantokian baino gehiago eta gainerako eremu formaletan baino gehiago ere bai. Hogei urte geroago, aldiz, horixe da euskara gutxien entzuten den eremua, beste eremuetan euskarak gora egin duelako eta
|
etxean
ez delako aldaketa handirik izan. Ondorioz, nolabait adieraztearren, euskara sukaldeko hizkuntza izatetik, plazako, gune formaletako izatera pasatzen ariko litzateke.
|
|
2014
|
|
|
San Juan SUA bertan egiten da, dantzariekin jai berezia ere bai, eta esanahi berezia du herritarrentzat. Garai batean kalean zeuden iturriak, eta
|
etxeetan
ez zegoen urik; jendea hara joaten zen ur bila, han elkartzen
|
|
2015
|
|
|
Kopuru hori %47, 5era jaitsi zen 2011 urtean. Udalerri euskaldunetako
|
etxeetan
ez bezala, euskararen erabilerak gora egin du apur bat gainerako udalerrietan, eta 1991n %6, 6 izatetik egun %7, 5 izatera pasatu da. Aurkako joerak aurkitzen ditugu, hortaz, ikertutako bi multzoetan:
|
|
2016
|
|
|
• Euskararen aldeko nagusitasun moldaerak indartsu jarraitzen du arnasgune horietako ikasleen bizigiroan.
|
Etxean
ez ezik auzoan, eskolan, kirolean eta elizan euskaraz bizi dira ikasle horiek nagusiki.
|
|
2017
|
|
|
• beste hiztun berri batzuk Gaeltacht eremukoak dira jatorriz, hau da, betidanik entzun diete senideei edo bizilagunei irlanderaz hitz egiten, baina
|
etxean
ez diete irlanderaz egin.
|
|
|
J4ren familia handiaren lau belaunaldi joan dira Gaelscoil berera: J4ren amona, ama, bera eta iloba. lagunekin eta lanean irlanderaz hitz egiteko ohitura baldin badu ere,
|
etxean
ez dute sekula irlanderaz hitz egin:
|
|
|
...dute euskararekin soilik lotu, gaztelerarekin zein euskararekin lotzen dute euren identitate etniko eta kulturala. euskal kultura ere definitzen saiatu dira eta euskaraz egindakoa euskal kulturaren parte dela argi badute ere, beste hizkuntzetan egindakoaren sailkapenean zalantzagarriak izan dira jasotako erantzunak, inolako ideia argirik azaldu gabe. euskara ikasteko motibazioen inguruan, ikasleek
|
etxean
ez bada, eskolan ikasi dute euskara, oso txikitan. Txepetxen hizkuntza ikaskuntzaren teoriaren (Sánchez Carrión, 1987) ibilbide naturala jarraitu dute beraz ikasleek, euskara ikasteko berezko motibazioa izanik. hala ere, ikasle batek aipatu du egungo gizartean irakasle izateko euskarak duen garrantzia. baieztapen horren atzean, gardner eta lambert en (1959) motibazio instrumentala ikus daiteke. laburbilduz, etorkizuneko irakasle izango diren ikasleek euskararen inguruan diskurtso garbirik ez dutela esango genuke. euskara gustuko dutela bai, familiarekin edo lagunekin lotzen dutela bai, baina gazteleraren parean jarri dute bertoko hizkuntza, nahiz eta gaztelerarekin identifikatzen ez direla baieztatzen duten.
|
|
2018
|
|
|
Badakigu, jakin, euskara
|
etxean
ez ikasi izanak –hiztun ibilbidea definitzen duen elementuetako bat besterik ez izanik eregarrantzia izan dezakeela hiztunen hizkuntza portaeran. Eta zentzu horretan, hiztun berrien hizkuntza identitatea eta erabilera ikerlerro interesgarri bezain emankorra ari da bilakatzen azken urteotan, nola Europan (O’Rourke eta Ramallo, 2011, 2013, 2015; O’Rourke, Pujolar eta Ramallo, 2015; Pujolar eta Puidgevall, 2015; Boix Fuster eta Parad� s, 2015; Costa, 2015; Hornsby, 2015; Smith Christmas, Murchadha, Hornsby eta Moriarty, 2017), hala gurean (Amorrortu, Ortega eta Goirigolzarri, 2017; Ortega, Amorrortu, Goirigolzarri, Urla eta Uranga, 2013, 2014; Ortega, Urla, Amorrortu, Goirigolzarri eta Uranga, 2015; Ortega, Amorrortu, Goirigolzarri eta Urla, 2016; Goirigolzarri, Manterola eta Salces 2015; Urla, Amorrortu, Ortega, Goirigolzarri eta Uranga, 2016; Urla, Amorrortu, Ortega eta Goirigolzarri, 2018; Ortega, Amorrortu eta Urla, 2017).
|
|
|
Elkarrizketatu gehienen arabera beraz, etxeak noketaren galeran presentzia handia izango du. Hau da, noketa
|
etxean
ez den beste egoera batean ezin izango da ikasi elkarrizketatu gehienen arabera:
|
|
2019
|
|
|
Nafar erdaldunak biak. ez batek, ez besteak ez zekiten euskaraz. aitonaren aurrekoak ere erdaldunak ziren, ez ordea amonarenak. gurasoak Lizartzakoak zituen, baina ezkondu eta gutxira Lizarrara joan ziren, lan kontuak zirela medio. amona hantxe jaio zen, bere ama gazterik alargundu zelarik. XX. mende hasierako Lizarra erdaldun hartan,
|
etxean
ez zioten euskararik erakutsi.
|
|
|
Bilakaerari erreparatuz, etxeko erabileraren datuekin batera kale erabilerarenak ere aintzat hartuz gero, arnasguneetako galera dezente apalagoa litzateke,
|
etxean
ez bezala kalean ez baita erabilera handieneko eremuen ahultze sistematikorik gertatu. Behin behineko datuak irakurrita, eta hego euskal herriko udalerri guztietako kale erabilera aintzat hartuta (zuzenean neurtutako udalerrietan neurketen balioak jasota eta neurtu gabekoei erregresioaren bidez balio bat esleituta), hauek dira arnasguneen bilakaerari buruzkoak:
|
|
|
Etxeko erabileraren datuekin batera kaleerabilerarenak ere aintzat hartuz gero, arnasguneetako galera dezente apalagoa litzateke,
|
etxean
ez bezala kalean ez baita erabilera handieneko eremuen ahultze sistematikorik gertatu.
|
|
|
4.1 Nola jaso eta noiz hasi erabiltzen eztabaida taldeak hasterako aurreikusi zen partaide gehienek hitanoa etxean jaso edo, gutxienez, entzungo zutela; hots, transmisioaren eredu tradizionala gailenduko zela. hain zuzen ere, mutilen erdiek hitanoa etxean jaso dutela adierazi dute. hala ere, gainontzeko mutilek aitortu dute
|
etxean
ez dutela hitanorik jaso, kalean eta berdinen artean ikasi dutela baizik.
|
|
|
Badirudi mutilek ez dutela beharrezkoa etxeko transmisio bertikala toka jakin eta normaltasunez hitz egiteko;
|
etxean
ez bada kalean modu horizontalean ikasi eta hitz egiten hasten baitira. Nesken kasuan, ordea, batetik, batzuek etxean ikasi dute hitanoa baina gehienek ez dute egunerokotasunean hitz egiten.
|
|
2021
|
|
|
Horretarako garrantzitsua da gazteek pentsatzeko eta galdekatzeko tarte hori ukan dezaten.
|
Etxean
ez bada egiten, edo egiten bada ere, eskolak parada hori eman behar lieke. Zer egina izan da eta zer ez dut errepikatu nahi?
|