|
2019
|
|
|
Ikus HX, 84 Eta kontuan izan hemendik aurrera, elizako matrikula liburuetan datozela, 1860an Erregitro Zibila hasi arteko xehetasun guziak, urtez urteko etxe, borda, eta herriko bizilagun guzien hehetasunak jasoz. Baina ez ditut hona ekarri, Leitzako errege erreginak liburua egiterakoan atera nituen
|
etxe
errolda guziak Joxe Migel Elosegiri utzi bainizkion, eta hark bere Excel pribatuan gordeak edukiko dituenez, egunen batean txukun ateratzeko asmotan, alfer lana iruditu baitzait hemen sartzen hastea.
|
|
|
Dokumentu honek, besteak beste, Aresoko bizilagunen datu zehatzak ematen ditu, eta horrexegatik ekarri dizut hona, Iruñeko Artxibo Handitik (Estatistika saila, 12 sorta, 6 zkia, 7 or.) kopia digitalduak atera eta aztertu ondoren. Egia esan, nere begiek ikusi duten aurreneko
|
etxe
errolda ofiziala baita Aresoko bordetan jendea bizi dela ageri denekoa. Herriko 55 etxetatik, hain juxtu 18 bordatan bakarrik bizi zen jendea.
|
|
|
Baina dokumentu guziak, elkarren gainka ez pilatzearren, bi zatitan banatzea erabaki dizut: aurreneko honetan
|
etxe
erroldak eta bordarien lege, neurri edo auzi orokorrak sartuz; eta honetan bere biziko interesa dutenak, bordarik borda azterlan zehatza egin zeneko hiru aldiak: 1664, 1670 eta 1686 urtekoak; bordari bakoitzaren egoera xehero aztertzen baita, hasiera hartako arauen ariora:
|
|
|
Zergatik bordariak sortu aurreko
|
etxe
erroldak
|
|
|
mundu guziak badaki lur iraultzeko laia izeneko tresna zaharra nola mitifikatu duen gure abertzalego folkloriko ponpoxoak, gurdia, goldea, uztarria eta gisako tresna enblematikoekin batera gure antzinako baserriaren erroekin uztartuz; baina harritzekoa: oraindik inon jaso gabe dago LAIBIDE izeneko zerga, artean bordarion arrastorik ere ez zenean, 1427 urteko
|
etxe
erroldetan ageri dena, bai behintzat Basaburua Txipi alde honetan. Ikus honetaz lehendik esandakoak interneten:
|
|
|
Nik horixe egin dizut azterlan honetan: 1427 urteaz honuzko
|
etxe
erroldak aztertu; batez ere ezagunenak: 1427, 1646, 1678, 1726, 1786.. urteetakoak, beti ere borda kontraste eta osagarri gisa aztertuz, sortzen hasten denetik honuntz.
|
|
|
Zalantzarik gabe, datu zehatzagoak azalduko dira artxiboak xehero aztertu ahalean, baina Leitzako bordariei buruz nik eskuratu ditudan hurrengo datuak, 1678ko
|
etxe
errolda honetakoak dira, baina apenas ageri den datu berririk, eta ageri direnak ere, egia esan, aurrez ikusi 1670ko azter aldiakoak baino nahasiagoak, hain juxtu, bordariek eta Herriak elkarrean artean zerabilten auzia zela medio. Hara nola ageri diren hamairu borda elkarren segidan, originalean bezalaxe 63.etik hasita, zenbakera eta hurrenkera berberean traskribatu dizkizudanak (LUA, 4/ 7):
|