|
2002
|
|
|
Azkue abadea gure erritarrak eta
|
etxekoak
be, esan oi eben lez, Lekeition jaio zan, 1864 abuztuaren 5 ean.
|
|
2004
|
|
|
Gure aitteri adurra egingo jakon erle gauzarik eta preguntau izan baneutsa. Bera zan a erlezale, eta
|
etxean
be erluntz pilla eukan, eta an ibiltzen zan a benetan eztitten eta erleak pikau be ez eben egiten. Larrostara be berak eroaten eben eztixe ateratzen eta," an ibiltten da zuen aitte erliekaz berbeta baten", esaten euskuen Larrostako lengusuek.
|
|
2007
|
|
|
Herriko talaiatik ikuspegia ederra da:
|
etxeen artean
be, arbolak, etxeak eta landarak; harago basoak, eta atzean, basoz beteriko mendiak. Berdez beteten dabez begiak.
|
|
|
Bisitak Derioko, Erandioko eta Sondikako zaharren egoitzetan egiten doguz, baina
|
etxeetara
be joaten gara. Dana dala, laguntza emoten deutsegun pertsonak adinekoak ala gazteak izan daitekez; ez dogu mugarik jartzen.
|
|
2008
|
|
|
|
Etxean
be errosarioa sarritan errezatzen genduan guk. Ama zan ardura hori hartzen ebana:
|
|
|
Lerroz lerro arakatuko bagendu euskera oparoan eskintzen deuskun kulturea, harritzeraino helduko geintekez, konturaturik, zenbat gaitan dan gure idazlea jantzia, zenbaterainokoan ez dan guzurra baserriko kulturaren antologia geureganatzen deuskula: suge sagarrak, tresnak, ohiturak, sinesmenak, janariak, flora, fauna, eguneko nahiz gaueko har eta xomorro guztiak, eskolan
|
etxean
be ikasten diranak, edo iruntzitara, etxean batez be, eta arean eskolan: ahuntz erdera, kurrikan olgetea, lotarako errezuak, basurde eta basajaunen historiak.
|
|
|
Berez leloa danagaz jai dago.
|
Etxekooi
be gogor egiten euskun zaunka, tonto arraioak. Ez ginan, bada, haregaz geldituko!
|
|
|
Gogorra egin jakon hain gazterik alde egin beharra. Gero Bilboko aberats batzuen
|
etxean
be egon zan kriada. Batzuetan Bilbon, hurrengoan Negurin eta uda partean Madril aldeko mendi herrietan be bai:
|
|
|
|
Etxean
be berban berban erabilten genduan komaidios. Eztabaidetako heren bat makulu horrek hartuko eban, esajerau barik.
|
|
2009
|
|
|
Etxe atzeko pozuko ur eta lehen esaniko sagardoaz ozta oztaz amatau eben sua. Osterantzean agur Triskiliren
|
etxea
be!
|
|
|
Astoa hasikeran sinisgor egin jakon. Baina garaunaren gomuteak, kontxo!, kili kili egin eutsan urdailean;
|
etxean
be ez eutsien emoten pentsu larregirik be eta. Eta baietz esan eutsan, eroango ebala.
|
|
2010
|
|
|
Biximodu itzela euki neuen, penea euki neuen señorita bata hil, zaharrena hil zen orduen, ba, gero kriadea be sobra.
|
Etxean
be ama bastante maloka, ta etxera peneaz etorri nitzen. Pena itzelagaz.
|
|
|
Hementxe biziko da Teresatxo hamar urte pasatxo aitaren eta ahizten maitasunaz inguraturik! Gainera, aldakuntza honek amaren heriotzaren zartada mingarria bihotzetik urruntzen lagunduko deutso baita gainerako
|
etxekoei
be. 18 urte igaro ondoren, Teresak honela gogoratuko ditu bere sentsazioak:
|
|
2011
|
|
|
Bilbon edo herriko jostunai jaztekoak erosteaz gañera,
|
etxean
be egiten ziran soineko batzuk. Antxina linoa ereiten zan eta, ha baturik, lino txolak egin eta Zomotzako Astepeko ehuntegira eroaten ziran.
|
|
|
herriz Bermeo izan, baina eleizaz Busturia. Era beretsuan, Munitiz inguruko hainbat
|
etxe
be, herriz Busturia eta eleizaz Sukarrieta izan dira lehen, gaur egun Sukarrietako udalari erantsita badagoz be. Axpeko trengeltokiaren ondoko Santarena etxea be, herriz Gernika izan da luzaroko urteetan.
|
|
|
Era beretsuan, Munitiz inguruko hainbat etxe be, herriz Busturia eta eleizaz Sukarrieta izan dira lehen, gaur egun Sukarrietako udalari erantsita badagoz be. Axpeko trengeltokiaren ondoko Santarena
|
etxea
be, herriz Gernika izan da luzaroko urteetan.
|
|
|
San Bartolomeko barriemoileen arabera bi dira Busturiko errekak: Mapekoa, San Kristobalera doana, eta Axpeko errekea, Artetxe baino gorago sortu eta Kobako kobeagaz (leizearen ondoko
|
etxeari
be Kobie esaten deutsie) bat egiten dauena; beste batzuek Amunategiko errekea deitzen deutsiena.
|
|
|
Datu historikoek dinoskuenetik6, antxina monastegi izan ziran bai Madariaga torrea eta bai Etxebarriatze
|
etxea
be; bertan bizi diranen ustez, torre moztua izan leiteke etxe hori. Madariagan bizi izandakoek dinoenez, bigarren pisuan ei egoan bizilekua, eta horrek guztiz deseroso egiten ei ebazan hornikuntza beharrak.
|
|
|
Iges joanikoak herrira itzuli ziranean egoerea guztiz aldatuta topau eben. Batzuei
|
etxeak
be kendu eutsiezan; eta etxea errota zan kasuetan, aterpeaz ganera ogibide barik itxi ebezan familiak. Ebakuazinoa zala ta hutsik lotutako etxeetan lapurretak izan ziran.
|
|
|
Horren akordua bizirik dago oraindino Goierriko jentearen artean.
|
Etxetik
be ez ei eben urteten sasoi baten, nahastauko ete jaken bildurrez. Gaur egun, ostera, bularretikoaren hilkortasuna urrundu danetik, minbizia edo biziena da, bizidxena, Busturiko edadekoen artean bildurrik handiena jakon gaixotasuna.
|
|
|
Dinogunaren adigarri garbia da Axabala ardi txabolea, arterago basakorta izanikoa, edo Basarrate, etxe bihurtu zan ardi txabolea. Bareziko mendi bizkarretako
|
etxeak
be lehenago ardi txabola izanikoak dirala baieztu deuskue lekukoek. Sollubepean dagozan Mapeko ardi txabolie eta Eulajioren txabolie aitatu deuskuez horren ezaugarritzat.
|
|
|
Busturiko
|
etxeetan
be barruko hierarkia bat egon da. Etxe bakotxa bertako lara tzak ezagutzen dauen arren, gogoan hartzekoa da etxe batzuetan itsasoko terminologia erabilten izan dala kide bakotxaren aginte maila adierazoteko:
|
|
|
|
Etxekoek
be, urrundik ikusita, nahastau ginduezan inoiz.
|
|
2013
|
|
|
Asteitzakoagz, Benigna Linazagaz, Bistubietara joanda... Joskileak etxerik
|
etxe
be ibilten ziran, erropak josten eta konponketak egiten. Neurriak hartzeko bezeroaren erroparen bat hartzen eben, eta aldean erabilten zituen josteko makinea, artaziak, orratzak eta titerea.
|
|
|
Marrukoaren etxe ondoan zentrala dago, eta lehen han
|
etxea
be baegoan, guardearen familia bizi zana.
|
|
|
Andra gizonen arteko aldea
|
etxetik kanpo
be agirian egoten zan. Eleizan, adibidez, gizonezkoak aurrean bankuetan jesarten ziran; andrak atzean silletan.
|
|
|
Buztarria amarretako hedeak erabilten ziran. Hedeok erosi egiten ziran, baina
|
etxean
be egiten ebezan. Zezineaedo egiteko behiren bat hilten ebenean, haren narrua zelaian zabal zabal ipini, ondo sikatu eiten, eta gero harexegaz egiten ebezan hedeak eta abarkak be.
|
|
2015
|
|
|
Txillardegik emon euskuzan euskerazko klase batzuk. Txillardegiren
|
etxera
be joan nintzan inoiz. Bere semea, orain politikan sartuta dagoana, umetan ezagutu neban han.
|
|
|
Prehistoriagilea eta etnografoa zan, ospe handikoa, Louvreko eskolakoa. Ez ikasle lez, adiskide lez be hartu ninduan; bere
|
etxera
be eroan ninduan baten baino gehiagotan.
|
|
|
Ogia be ez egoan asko. Baina
|
etxetik
be eroaten euskuezan gauzak. Noizik behinean etorten zirean etxekoak gu ikustera, hamabosterik behin edo holan, eta ekarten euskuen maletea, ogia eta.
|
|
2017
|
|
|
Urte pare bat lehenago autortu jaken andrazkoei boto eskubidea, eta 33ko azaroaren 5ean euki eben euskal emakumeek eskubide hori lehenengoz gauzatzeko aukerea. Egun ikaragarria izango zan emakumeentzat; handia eta ilusinoz betetakoa batzuentzat, baina bildurrez eta presinoz botoa emon barik
|
etxean
be geratuko ziran asko segurutik. Izan be, ikarea zan emakumeei botoa emoten ez izteko arrazoietariko bat.
|
|
2019
|
|
|
Oiz mendiaren magalean, Sallobente auzoan, dago Besoita. Hemengo
|
etxeek
be auzoaren izena hartzen dabe eurenaren aurretik: Besoitaiturri, Besoitaorue, Besoitaormaetxea, Besoitagoena, Besoitaetxebarria eta Besoitabeitia.
|
|
2021
|
|
|
Ha ta guzti be, zerbitzu nagusiak plazan batu izan dira, bai lehen bai orain. Gaur egun ganera, zerbitzuak,
|
etxeak
be asko ugaritu dira plaza inguruan, kaminoaren alde bietara hazi diran etxe bloke eta urbanizazinoetan.
|
|
|
Eztotzut egixa osua esan, ez dostet esan nire
|
etxekoei
be, haik badakixe nire birikiak eztabizela biar beste ondo, baia ez minbiziak jota daozela. Parkatuko dostazu gezurretan ibiltia?
|
|
2023
|
|
|
Solo arlo handiak labretan ziranean, gariagaz kasurako, ohikoa zan auzoek alkarri laguntzea. Behin etxe bateko beharrak egiten batzen ziran ondoko
|
etxeetakoak
be, eta hurrengoan beste batekoak. Hori gizalegea izan da herri guztietan.
|
|
|
XX. mendearen azkeneko laurenean, bizimodua goitik behera aldatu zan eta horregaz batera, etxearen erabilerea be bai. Gizonak lantegietan eta tailerretan beharren hasi orduan, aldi baten kanpoko lanagaz batera
|
etxekoa
be egiten zan. Baina andrak be etxetik kanpoko lan merkatuan sartzean, baserriko bizimodua aldendu egin zan guztiz.
|
|
|
Amabarriak gaur egun denpora gitxi egiten dau ospitalean, eta
|
etxean
be ez asko. Umea jaio eta hiru lau egunetara kalera urteten hasten da.
|