|
2000
|
|
|
" Hori bakarrik falta zitzaiguan, familian bertze protestant bat izaitea!" Banekien nik, bai, nor zuen aitak gogoan, noiz eta hitz haiek xuxendu baitzizkidan; banekien, bai, jaun Esteban Etxegoienen gogaide egin nahi ninduela, familiako lehen luthertar eta ustez bakarrarena, zeinak, noiz eta jakin baitzuen ezen guztia galdua zegoela eta gaztelau tropek inguraturik zegoela, bere burua koldarki hil baitzuen, etsaiari buru egin beharrean, nola egin baitzioten bere bi anaiek, Pedrok eta Eusebiok, Amaiurren eta Noainen ezin balentkiago guduztatu zirenean, aitona Nikolasi behin baino gehiagotan eta aitari berari ere nehoizka aditu izan nionez. Eta halatan zen gure
|
etxeko
ardi beltz hura bi aldiz maradikatua: lehenik, protestant izan zelako, eta, bigarrenik, bere buruaz bertze egin zuelako, oilobusti halakoak...!
|
|
|
Bada, bertze egun batean kontatuko diat..." Eta segidan erran zidan: " Bai, Joanes, ni
|
etxeko
ardi beltz hura bezalakoa nauk: ardi beltz hura zuria zuan, ordea...
|
|
|
" Eta zer...? Ikusi al duk
|
etxeko
ardi beltza?"," Bai, ikusi dut, aita... Ardi beltz hura zuria zen, ordea!", ihardestea bururatu zitzaidan lehenik, osaba Joanikoten hitzak gogoan; ordea, halaxe ihardetsi nion:
|
|
|
Izan ere, gutun batean aditzerat eman nizun bezala, gauza segura da ezen jaun Esteban Etxegoienek lagun mami bat izan zuela, Parisen studiatu zuena, zeinari Joseph Elizanburu baitzeritzan eta zeinak igorri baitzizkion Paristik, Lutherok 1517an latinez skribatu zituèn 95 tesiak, eta halatan egin zela gure
|
etxeko
ardi beltza luthertar. Eta jakin ere jakinen zuen gure etxeko arbaso hark, eratxikitzen dizut nik orain, nola aita sainduak eskatu zion Lutherori, Exsurge Domine buldaren bitartez, gibela egiteko, eta nola Lutherok ez zuen amore eman, buldari su emaiten ziola, Wittenbergeko plaza publikoan, 1520ko abenduaren 10ean, zeren eta berri hura oinazturak hartua bezala zabaldu baitzen Europa osoan, ezin fitezago.
|
|
|
Baina, gure
|
etxeko
ardi beltzarenganat eta haren lagunarenganat itzultzen naizela, jakinik ezen Jacques Lefèvre d’Etaples erreformatzaile ezaguna Parisko unibertsitateko irakaslea izan zela, zuk zeure gutunetarik batean aditzerat eman zenidan bezala; jakinik, halaber, ezen hari esker eta hark bere inguruan bildu zuen taldeari esker hedatu zirela Lutheroren ideiak Frantzian; eta, jakinik, finean, ezen talde ha... Jacques Lefèvre d’Etaplesen ikasle izan ote zen Joseph Elizanburu delakoa han Parisko unibertsitatean, eta irakaslearen talderat bildu ote zen geroago han Méaux en, halako suertez, non Nafarroako erregina bera ere bertatik bertara ezagutzeko parada izan baitzezakeen?
|
|
|
Eta haur batek bezala egin nuen nigar, luzaroan. Eta nigar haren ondotik bertze emazteki bat nintzen jada... zeren
|
etxeko
ardi beltz hura guztiz beltza izan baitzitekeen, baina nik baino zabalagoa zuen bihotza. Eta ulertu nuen ezen nihaurk ere ireki eta zabaldu egin behar nituela neure bihotzeko ateak, ordu arte zazpi giltzaz hertsiak.
|
|
|
Izan ere, komunionea egin nahi ez nuelako, aitak zartako ikaragarri hura eman zidan eta kondenatuen gelan giltzapetu. Eta, gela ilun hartan beldurrak airean nengoela, nor etorriko... eta osaba Joanikot!, ene aingeru begiralea balitz bezala, bere adostasuna eta bere babesa eta geriza eskaintzen zizkidala... eta sekeretu bat ere bai, berea ez ezik enea ere izan zitekeena, eta enea zena jadaneko... zeren eta osaba Joanikot protestant baitzen, jaun Esteban Etxegoien
|
etxeko
ardi beltza bezalaxe, osabak berak jakinarazi zidanez, bere historiaren eta arbaso zahar harenaren berri emaiten zidala! Eta, erran ere, halaxe erran zidan osabak, eskua bere eskuz hertsatzen zidala:
|
|
|
Edo, bertzela erranik: jaun Estebanen karta hura irakurri ote zuen aitona Nikolasek, eta ba ote zekien, ondorez, ezen gizon hura ezin onestago izan zela, protestant izan zen arren eta
|
etxeko
ardi beltza?
|
|
2008
|
|
|
Hain zen berezia eta bihurria, izan ere, Beñardo, anaietan hirugarrena, Nazariok denborarekin
|
etxeko
ardi belztzat hartuko zuena!
|
|
|
Baina Nazariok, anaiaren hutsa eta orbetarren izen ona behar zituen buruan, baita
|
etxeko
ardi beltz matxinoa behin betiko zapaltzeko gogoa ere, suzko amorrua odolean bor bor?, paparretik heldu, eta honela hitz egin zion:
|
|
|
–
|
Etxeko
ardi beltzak bere burua hil du, eta alferrikakoak lirateke orain haren arimaren aldeko errezoak eta errespontsuak, bere burua hiltzen duenak infernuko garrak baititu ordain, Jainkoaren legearen arabera. Izan ere, hain da buru hiltzaileena bekatu larria, Eliza Ama Santuak debekatu egiten du lur sakratuan ehortziak izan daitezen?
|
|
|
Gertatua, baina, izugarria izan zitekeen herritarren begietara, orbetarrentzat prestigio galera handia ere bai, ez hainbeste Nazariok hartu zuen erabakiagatik, onetsi ez ezik, goretsi ere egin zuen Mateo Sukunzak Nazarioren jokabidea?, baina
|
etxeko
ardi beltzak bere burua urkatzeagatik, Beñardoren urka bilurrak etxeko guztiak ere estutu balitu bezala eta haien izen ona zikindu. Historia hura, beraz, ezkutatu egin behar zen, eta hala zabaldu zen inguruetan izeba Ursulak Kaxkagorriri eman ziòn erantzuna, noiz eta bertsolaria joan baitzitzaion argitasun eske, handik bizpahiru hilabetera:
|
|
|
sutu behar ziotenak. Horregatik ekin zion, beharbada, Nazariok, beti neurriz edateko ohitura zuenak, festa hartan zurrutari, berezko lotsaren mugak hausteko asmotan, nahiz eta erabaki hura hartzeko oztopo edo zailtasunen bat ere behar zuen, zurrutak beste oroitzapen batzuk ekar ziezazkiokeelako, Beñardori lotuak, zurrutak galdu zuèn
|
etxeko
ardi beltzari. Eta horrela, kopa bat ardo edan zuen, edan zituen bi, hiru eta lau?
|
|
|
Baina Nazariok –anaiaren hutsa eta orbetarren izen ona behar zituen buruan, baita
|
etxeko
ardi beltz matxinoa behin betiko zapaltzeko gogoa ere, suzko amorrua odolean bor bor–, paparretik heldu, eta honela hitz egin zion:
|
|
|
Gertatua, baina, izugarria izan zitekeen herritarren begietara, orbetarrentzat prestigio galera handia ere bai, ez hainbeste Nazariok hartu zuen erabakiagatik –onetsi ez ezik, goretsi ere egin zuen Mateo Sukunzak Nazarioren jokabidea–, baina
|
etxeko
ardi beltzak bere burua urkatzeagatik, Beñardoren urka bilurrak etxeko guztiak ere estutu balitu bezala eta haien izen ona zikindu. Historia hura, beraz, ezkutatu egin behar zen, eta hala zabaldu zen inguruetan izeba Ursulak Kaxkagorriri eman ziòn erantzuna, noiz eta bertsolaria joan baitzitzaion argitasun eske, handik bizpahiru hilabetera:
|
|
|
Zeren Nazariok begi bistan baitzituen emakumeak, ederrak eta eder jantziak, irudimena ez ezik, gorputza ere –gizon indartsu bezain kementsua zen– sutu behar ziotenak. Horregatik ekin zion, beharbada, Nazariok, beti neurriz edateko ohitura zuenak, festa hartan zurrutari, berezko lotsaren mugak hausteko asmotan, nahiz eta erabaki hura hartzeko oztopo edo zailtasunen bat ere behar zuen, zurrutak beste oroitzapen batzuk ekar ziezazkiokeelako, Beñardori lotuak, zurrutak galdu zuèn
|
etxeko
ardi beltzari. Eta horrela, kopa bat ardo edan zuen, edan zituen bi, hiru eta lau...
|
|
|
Hain zen berezia eta bihurria, izan ere, Beñardo, anaietan hirugarrena, Nazariok denborarekin
|
etxeko
ardi belztzat hartuko zuena!
|
|
2009
|
|
|
Ez zen, bada, Murnane etxe txarrean sortua.
|
Etxeko
ardi beltza zen, ordea; familian hiru anaia polizia zituen, bata baino bestea zintzoago.
|
|
|
–Beraiek, baina, badakite haien alde aritu zarela, esan zuen Adak?. Eta aitak, aspaldi ez bezala, behin baino gehiagotan ekarri du zure izena gure artera, madarikatzen ibili gabe,
|
etxeko
ardi beltza eta etxeko ardi beltza. Ez du zure aurka hitz erdirik egin.
|
|
|
–Beraiek, baina, badakite haien alde aritu zarela, esan zuen Adak?. Eta aitak, aspaldi ez bezala, behin baino gehiagotan ekarri du zure izena gure artera, madarikatzen ibili gabe, etxeko ardi beltza eta
|
etxeko
ardi beltza. Ez du zure aurka hitz erdirik egin.
|
|
|
Izan ere, egia da Beñardo izeneko norbait Ameriketara joan zela aspaldi, baina egia da, halaber, Beñardo delakoa ez dela zure osaba. Beñardo, izan ere,
|
etxeko
ardi beltza da, eta nik ez ditut etxeko ardi beltzak etxekotzat. Esan nahi dizudana eta esan nahi dizuedana da Beñardok etxetik alde egin zuèn egunean hil zela niretzat eta hil zela guretzat.
|
|
|
Izan ere, egia da Beñardo izeneko norbait Ameriketara joan zela aspaldi, baina egia da, halaber, Beñardo delakoa ez dela zure osaba. Beñardo, izan ere, etxeko ardi beltza da, eta nik ez ditut
|
etxeko
ardi beltzak etxekotzat. Esan nahi dizudana eta esan nahi dizuedana da Beñardok etxetik alde egin zuèn egunean hil zela niretzat eta hil zela guretzat.
|
|
|
Eta seme alabek noski baino noskiago bete zuten hitza, baina, ai, nola etortzen zitzaion Domingori ardi beltzaren irudia, eta ai, nola nagusitzen zitzaion
|
etxeko
ardi beltzaren pausoei jarraitzeko gogoa, Ameriketara, horregatik geratzen ote zen Domingo noizean behin, hondartzara joaten zenean edo itsasertzeko paseoari ekiten zionean, badiako uretan zebiltzàn belaontziei begira, lilurak hartuta??, aitaren aurkako sentimenduak menderatzen zuenean!, buruan galdera bat itsasten zitzaion bitartean, oso litekeena da?: –Osaba Beñardo ere anarkista izan ote zen, bada??.
|
|
|
Aitak Domingori zuzendutako hainbeste laudorioren ondorioz, ia
|
etxeko
ardi belztzat zutena ardi zuri bihurtua, etxeko beste ardi zuriak baino zuriago, egun batetik bestera!?, anai arrebak behartuta sentitu ziren, Gabino gaixoarekin zorretan baleude bezala, halako eran, non, Domingo emulatu nahian, beren eskaintza partikularra egin baitzioten guztiahaldunari, Gabinoren sendabidea gogoan: Ada eta Maria Bibiana etxeko arrosarioa belauniko errezatzera xedatu ziren, Maria Bibiana sendategitik itzuli bezain laster errezatzen zutena; Damasok ere, gauza haietan gehiegi sinesten ez zuen arren, are gehiago:
|
|
|
–Ume horrek batzuetan kezkatu egiten nau,
|
etxeko
ardi beltza oroitarazten baitit, nire anaia Beñardo, infernuko suak kiskal dezala egin zuena egiteagatik; hari ere historia beldurgarriak gustatzen zitzaizkion eta tximinoak baino azkarrago igotzen zituen zuhaitzak, eta? –esaten zion Nazariok Reginari, buruan bururatutakotik.
|
|
|
Nazario Orberi, ordea, emaztearen esaldiak ez zion graziarik egiten, nahiz eta beste irri batekin ihardesten ahalegintzen zen: helburu hura, baina, ez zuen beti erdiesten, inkontzientean bildutako indarrak, emaztearen iruzkinak bere anaia Beñardoren oroitzapenak ekarri behar zizkion Nazariori ezinbestean,
|
etxeko
ardi beltzarenak, bere borondatearen gainetik beleude bezala, eta, orduan, irri bihurtzeko asmoarekin egindako keinua gero eta urruntzenago zen bere xedetik, gizonak muturra okertzera egiten zuen arte?
|
|
|
metodo haiek, teorian, eraginkorrak izan arren, Domingorekin ez zen halakorik gertatu? Nazario horregatik baitzegoen sinetsia, halaber, mutil hura, ez zizareek eta ez bareek ematen zioten nazka!, bere anaia Beñardoren(
|
etxeko
ardi beltzaren) antzera, besteak baino kate motzagoan lotu behar zuela; eta urteak aurrera egin arau are gehiago konbentzitu zen hartaz, semea debozionistetan estudiatzen hasi ez beste zer esanik ez; fraide guztiek aitortzen zutenez, izan ere, axkar axkarra zen mutila, haren begirada biziari begiratu besterik ez zegoen, baina ez zuen estudiatu nahi:
|
|
|
lehenengoa eta garrantzizkoena, baita lekutsuena ere, etxekoen egoitza zen, bere sarrera dotorearekin, orbetarren armarria aurrealdean; bigarrena, berriz, lehenengoari itsatsita zegoena (barruko ate batek bereizten eta lotzen zituen bi espazioak) eta sarrera nagusia eraikinaren atzealdetik zuena, gonbidatuen bizilekua zen; eraikinaren inguruan, azkenik, aterpe teilatudun bat zegoen, garaje aski hedatsu bat, bestela esanda?, eta lorategi bikain bat, txabola itxurazko bat ere bazuena, sukalde, logela eta guzti, lorezainarentzat, baita, soropilarekin eta hamaika landare apaingarrirekin batera, iturri bat eta zuhaitz tantai batzuk ere, osotasunari halako ukitu monumental bat ematen ziotenak. Seme alabak jaio eta haiek hazten hasi zirenean, gainera, bi zabu jarri zituen lorezainak, baita, aurrerago, zuhaitz tantai haietako batetik soka bat zintzilikatu ere, Nazarioren adostasunarekin, bai, baina ez erabateko adostasunarekin, etxeko jaunak ezin ekidin izaten baitzuen jolas parke txiki itxurako hura zirkuaren irudiarekin lotzea, eta Beñardoren irudiarekin, azken batean,
|
etxeko
ardi beltzarenarekin: berak, baina. Nazariok?, bazekien hura gehiegizkoa zela?
|
|
|
Eta ez uste seme galduaren parabolako aita bezala, zure itzuleraren zain egongo naizenik! Utikan,
|
etxeko
ardi beltza zara-eta, Beñardo bezala!
|
|
|
zer izan da, bada, gameluaren txistetxoa? Zu,
|
etxeko
ardi beltza, are beltzago itzuli zaiguna eta erbestea merezi duena, erbeste gogorra bezain gordina?!?, harik eta, berriro bere onetik aterata, hatz erakuslea aterako bidean ipini eta oihu egin zuen arte:
|
|
|
–Badakizue osaba bat zenutela, osaba Beñardo,
|
etxeko
ardi beltza, Ameriketara joan zena. Bada, ez zen Ameriketara joan.
|
|
|
Bada, ez zen Ameriketara joan.
|
Etxeko
ardi beltzak, izan ere, bere burua hil zuen, zuhaitz batetik urkatuta, eta, bi semeei historiaren xehetasunak ematen zizkiela, amaitu zuen?: Suizidioa denik eta ekintzarik koldarrena da, horregatik kondenatzen ditu Elizak suizidak nonahi ehorztera, lur sakratutik urrun.
|
|
|
metodo haiek, teorian, eraginkorrak izan arren, Domingorekin ez zen halakorik gertatu... Nazario horregatik baitzegoen sinetsia, halaber, mutil hura –ez zizareek eta ez bareek ematen zioten nazka!, bere anaia Beñardoren(
|
etxeko
ardi beltzaren) antzera– besteak baino kate motzagoan lotu behar zuela; eta urteak aurrera egin arau are gehiago konbentzitu zen hartaz, semea debozionistetan estudiatzen hasi ez beste zer esanik ez; fraide guztiek aitortzen zutenez, izan ere, axkar axkarra zen mutila, haren begirada biziari begiratu besterik ez zegoen, baina ez zuen estudiatu nahi: ez zela kontzentratzen, alegia, aita zuzendariak gurasoei jakinarazi zien bezala, toki batean izan orduko egiten baitzion adimenak jauzi beste toki batera; eta hura ez zen okerrena, mutilak bere graziak egin nahi izaten baitzituen haren kontura; eta ondorioak hantxe zeuden:
|
|
|
zer izan da, bada, gameluaren txistetxoa? Zu,
|
etxeko
ardi beltza, are beltzago itzuli zaiguna eta erbestea merezi duena, erbeste gogorra bezain gordina...!", harik eta, berriro bere onetik aterata, hatz erakuslea aterako bidean ipini eta oihu egin zuen arte:
|
|
|
–Ume horrek batzuetan kezkatu egiten nau,
|
etxeko
ardi beltza oroitarazten baitit, nire anaia Beñardo, infernuko suak kiskal dezala egin zuena egiteagatik; hari ere historia beldurgarriak gustatzen zitzaizkion eta tximinoak baino azkarrago igotzen zituen zuhaitzak, eta... –esaten zion Nazariok Reginari, buruan bururatutakotik.
|
|
|
–Beraiek, baina, badakite haien alde aritu zarela –esan zuen Adak– Eta aitak, aspaldi ez bezala, behin baino gehiagotan ekarri du zure izena gure artera, madarikatzen ibili gabe,
|
etxeko
ardi beltza eta etxeko ardi beltza... Ez du zure aurka hitz erdirik egin.
|
|
|
–Beraiek, baina, badakite haien alde aritu zarela –esan zuen Adak– Eta aitak, aspaldi ez bezala, behin baino gehiagotan ekarri du zure izena gure artera, madarikatzen ibili gabe, etxeko ardi beltza eta
|
etxeko
ardi beltza... Ez du zure aurka hitz erdirik egin.
|
|
|
–Badakizue osaba bat zenutela, osaba Beñardo,
|
etxeko
ardi beltza, Ameriketara joan zena. Bada, ez zen Ameriketara joan.
|
|
|
Bada, ez zen Ameriketara joan.
|
Etxeko
ardi beltzak, izan ere, bere burua hil zuen, zuhaitz batetik urkatuta –eta, bi semeei historiaren xehetasunak ematen zizkiela, amaitu zuen–: Suizidioa denik eta ekintzarik koldarrena da, horregatik kondenatzen ditu Elizak suizidak nonahi ehorztera, lur sakratutik urrun.
|
|
|
Eta ez uste seme galduaren parabolako aita bezala, zure itzuleraren zain egongo naizenik! Utikan,
|
etxeko
ardi beltza zara-eta, Beñardo bezala!
|
|
|
Aitak Domingori zuzendutako hainbeste laudorioren ondorioz –ia
|
etxeko
ardi belztzat zutena ardi zuri bihurtua, etxeko beste ardi zuriak baino zuriago, egun batetik bestera! –, anai arrebak behartuta sentitu ziren, Gabino gaixoarekin zorretan baleude bezala, halako eran, non, Domingo emulatu nahian, beren eskaintza partikularra egin baitzioten guztiahaldunari, Gabinoren sendabidea gogoan: Ada eta Maria Bibiana etxeko arrosarioa belauniko errezatzera xedatu ziren, Maria Bibiana sendategitik itzuli bezain laster errezatzen zutena; Damasok ere, gauza haietan gehiegi sinesten ez zuen arren –are gehiago:
|
|
|
lehenengoa eta garrantzizkoena, baita lekutsuena ere, etxekoen egoitza zen, bere sarrera dotorearekin, orbetarren armarria aurrealdean; bigarrena, berriz, lehenengoari itsatsita zegoena (barruko ate batek bereizten eta lotzen zituen bi espazioak) eta sarrera nagusia eraikinaren atzealdetik zuena, gonbidatuen bizilekua zen; eraikinaren inguruan, azkenik, aterpe teilatudun bat zegoen –garaje aski hedatsu bat, bestela esanda–, eta lorategi bikain bat, txabola itxurazko bat ere bazuena, sukalde, logela eta guzti, lorezainarentzat, baita, soropilarekin eta hamaika landare apaingarrirekin batera, iturri bat eta zuhaitz tantai batzuk ere, osotasunari halako ukitu monumental bat ematen ziotenak. Seme alabak jaio eta haiek hazten hasi zirenean, gainera, bi zabu jarri zituen lorezainak, baita, aurrerago, zuhaitz tantai haietako batetik soka bat zintzilikatu ere, Nazarioren adostasunarekin, bai, baina ez erabateko adostasunarekin, etxeko jaunak ezin ekidin izaten baitzuen jolas parke txiki itxurako hura zirkuaren irudiarekin lotzea, eta Beñardoren irudiarekin, azken batean,
|
etxeko
ardi beltzarenarekin: berak, baina –Nazariok–, bazekien hura gehiegizkoa zela... aitortu ere, aitortu zion Reginari noizbait:
|
|
|
Izan ere, egia da Beñardo izeneko norbait Ameriketara joan zela aspaldi, baina egia da, halaber, Beñardo delakoa ez dela zure osaba. Beñardo, izan ere,
|
etxeko
ardi beltza da, eta nik ez ditut etxeko ardi beltzak etxekotzat. Esan nahi dizudana eta esan nahi dizuedana da Beñardok etxetik alde egin zuèn egunean hil zela niretzat eta hil zela guretzat.
|
|
|
Izan ere, egia da Beñardo izeneko norbait Ameriketara joan zela aspaldi, baina egia da, halaber, Beñardo delakoa ez dela zure osaba. Beñardo, izan ere, etxeko ardi beltza da, eta nik ez ditut
|
etxeko
ardi beltzak etxekotzat. Esan nahi dizudana eta esan nahi dizuedana da Beñardok etxetik alde egin zuèn egunean hil zela niretzat eta hil zela guretzat.
|
|
|
Eta seme alabek noski baino noskiago bete zuten hitza, baina, ai, nola etortzen zitzaion Domingori ardi beltzaren irudia, eta ai, nola nagusitzen zitzaion
|
etxeko
ardi beltzaren pausoei jarraitzeko gogoa, Ameriketara –horregatik geratzen ote zen Domingo noizean behin, hondartzara joaten zenean edo itsasertzeko paseoari ekiten zionean, badiako uretan zebiltzàn belaontziei begira, lilurak hartuta? –, aitaren aurkako sentimenduak menderatzen zuenean!, buruan galdera bat itsasten zitzaion bitartean –oso litekeena da–:... " Osaba Beñardo ere anarkista izan ote zen, bada?".
|
|
2010
|
|
|
edo ez zen diskusiorik izan, Domingok etxetik alde egin eta zuen aitak bere iritzia ezarri baitzuen: joan dadila, bai, eta joan dadila betiko
|
etxeko
ardi beltza, ez baitut haren begi makarrik ere ikusi nahi! Baina ai, nola bururatu zitzaidan orduantxe, etxeko ardi ustez beltza zuri izan zitekeela eta zuria beltz, kasu hartan bai bederen!
|
|
|
Teofilo Maria, baina, ez zegoen hura onartzeko prest eta, zurrut egin ondoren, aurre egin zion, erretxinduta: . Zu, beraz, ez zara ongiaren garaipenaz pozten, izeba; zu, beraz, gorriengandik hurbilago zaude, gurutzada honetan bizia eman duten martiriengandik baino; zuk, beraz, gure
|
etxeko
ardi beltzekin bat egiten duzu, orbetar zintzoon aurka; zu, beraz??. Teofilo Maria bere erretolikarekin jarraitzera zihoan, baina hantxe moztu zuen izebak, ez haserre baina bai gauzak bere lekuan jarri nahian:
|
|
|
hura bekatu mortala zela, alegia, baita infernuan amiltzeko bide segurua ere, ondorioz. Aitak hura esaten zuenean, gogoan behar zuen bere anaia Beñardo bertsolariari gertatua,
|
etxeko
ardi beltzari, nolakoa ote zen, zinez, guk ezagutu ez genuèn osaba xelebre hura, Gabino??, berak, aitak, jakinarazi baitzigun Teori eta bioi, hain zuzen ere, une hartan zu ez zeunden gure artean, nik uste?, ezusteko albistea:
|
|
|
Orduan?? Hura ez al zen, izan ere, kontraesan handia?; aitak
|
etxeko
ardi beltzak bezala bukatu baitzuen, azken batean, bere buruaz beste eginda. Baina ez, hark ere bazuen bere esplikazioa?
|
|
|
Gero, etxean diskusioa sortu zen, jakina... edo ez zen diskusiorik izan, Domingok etxetik alde egin eta zuen aitak bere iritzia ezarri baitzuen: joan dadila, bai, eta joan dadila betiko
|
etxeko
ardi beltza, ez baitut haren begi makarrik ere ikusi nahi! Baina ai, nola bururatu zitzaidan orduantxe, etxeko ardi ustez beltza zuri izan zitekeela eta zuria beltz, kasu hartan bai bederen!
|
|
|
Teofilo Maria, baina, ez zegoen hura onartzeko prest eta, zurrut egin ondoren, aurre egin zion, erretxinduta: " Zu, beraz, ez zara ongiaren garaipenaz pozten, izeba; zu, beraz, gorriengandik hurbilago zaude, gurutzada honetan bizia eman duten martiriengandik baino; zuk, beraz, gure
|
etxeko
ardi beltzekin bat egiten duzu, orbetar zintzoon aurka; zu, beraz...". Teofilo Maria bere erretolikarekin jarraitzera zihoan, baina hantxe moztu zuen izebak, ez haserre baina bai gauzak bere lekuan jarri nahian:
|
|
|
hura bekatu mortala zela, alegia, baita infernuan amiltzeko bide segurua ere, ondorioz. Aitak hura esaten zuenean, gogoan behar zuen bere anaia Beñardo bertsolariari gertatua,
|
etxeko
ardi beltzari —nolakoa ote zen, zinez, guk ezagutu ez genuèn osaba xelebre hura, Gabino? —, berak —aitak— jakinarazi baitzigun Teori eta bioi, hain zuzen ere —une hartan zu ez zeunden gure artean, nik uste—, ezusteko albistea: ardi beltzak bere burua urkatu zuela, koldar alaenak, Ameriketara joan beharrean!
|
|
|
Orduan...? Hura ez al zen, izan ere, kontraesan handia?; aitak
|
etxeko
ardi beltzak bezala bukatu baitzuen, azken batean, bere buruaz beste eginda... Baina ez, hark ere bazuen bere esplikazioa... bi kasuak ez baitziren berdintzeko modukoak, antza, aitak, osaba Beñardok ez bezala, ohar bat utzi baitzuen, Teori zuzendua:
|
|
2015
|
|
|
|
etxeko
ardi beltz bakarrei jaurtiz,
|
|
2020
|
|
|
Artegatu egin zen begirada zorrotz batez erantzun zionean, arrotz bati bezala. Pablok esanda zeukan
|
etxeko
ardi beltza zela; ez zuen beretarra ematen.
|
|
2021
|
|
|
Halan be, agindu hori ez zan burutu, zorionez, eta nik bertan jarraitu neban. Harrezkero, politikaz berba egiten zanean, tentuz ibili behar izaten neban,
|
etxeko
ardi baltza bainintzan. Baina bai zala bitxia be, ze holango tertulietan, aitak behin baino gehiagotan esaten eban:
|
|
2023
|
|
|
Sienekiko harremana hautsi ondoren, Drenthe-ko bakardadea ezin zuen eraman Vincentek; arazo ekonomiko latzak zituen eta berriro ere gurasoengandik hurbil bizi nahi zuen; aitarekin haserretuta etxetik alde egin zuenetik bi urte pasa ziren eta Sienekiko harremanak hautsi zituenean, aita prest agertu zen semearekin adiskidetzeko; horrela, 1883ko Gabonetan aitaren etxera itzuli zen; harrera ona egin zioten eta gela bat jarri zioten pintura tresnak gordetzeko. Ez ziren ordea errazak izan Vincent eta familiaren arteko harremanak; aitari bizkarreratu baitzion etxetik bota izanaren errua eta bere arazo guztien iturria etxetik kanporatze hori izan zela pentsatzen baitzuen; bi urte iraun zuen aitarekin borrokan, ateismoa aldarrikatuz eta
|
etxeko
ardi beltza zela esanez. Gurasoek ez zuten seriotan hartzen Vincenten pinturarako bokazioa eta ondorioz, semea berehala agertu zen etxetik ihes egiteko prest, baina Van Rappard ek eta Theok eragozten zioten.
|