|
2000
|
|
|
Ikasle hauek gutxitan darabilte euskara eskolatik landa. Kanbo herri arras erdalduna da gaur egun. Zenbait
|
etxe
eta familitan baino ez da erabiltzen. Pantxo Mitxelena eta Maritxu Xarriton irakasleek euskara indartu aldera bi ekitaldi burutzen dituzte astean.
|
|
|
Nolanahi ere, ezin irakur zitekeen ahulezia hori hizkuntz esparrura mugatutabakarrik, ordura arteko gizarte egonkor eta tradizionalaren (zentzu neutroeneanmintzatuz) balore aldaketaren hasieraren sinbolo gisa baizik. Gaztelaniaz baliatzen zenmunduak hainbat urrats eginak zituenez, hizkuntz arloan bertan sorraraziko zuenetenketarik nabarmenena
|
etxe
eta familia askotako transmisio hizkuntza bestelakatzenhastean. Baina horrekin batera, aramaioarren irudimen mundua ere gero eta, aberastu, ago agertuko zen.
|
|
2002
|
|
|
Historiografiari erreparatuz, nabaria da ezen ekintza kolektiboak, enpresak edo gizarteko ekintzak eta loturaedo erlazio pribilegiatuak gero eta jarraituagoak eta ikertuagoak direla. Ondorioz, aipaturiko lotura horien arteko hurbilenak,
|
etxea
eta familia, senidetasuna, etaauzotasuna ziren; ostera, maila altu eta zabalekoak, adiskidetasun politiko edotaklientelismoa bezalakoak ziren. Klientelismo harremanak eta talde klientelarrakhaietako garrantzitsuenetarikoak bihurtuz joan ziren.
|
|
|
Horrela, baloratzerakoan, hiritarrak oro har irekiak dira emakumeek lan merkatuan parte hartzearen inguruan; ez dira emakumeak
|
etxe
eta familia esparruetara mugatzen (emakumea jada ez da amarekin lotzen), eta esparru publikoan zein etxeko esparruan euren parte hartzea positiboki baloratzen da. Era berean, ikus daiteke emakumearen rol berriak eta funtzio sozialak baikorren hartzen dituztenak, oro har, jende gazteena dela, eta berauen artean ezkerrekoak eta heziketa ertainekoak eta altukoak nabarmentzen direla.
|
|
|
Erlazio desberdinak Lanik edo baliabide propiorik ez izateak bikoteko bi kideen arteko harreman desorekatuak bultzatzen ditu, eta, beraz, mendekotasun ekonomikoa “tratu txarrak jasaten dituzten emakume askoren benetako espetxea da”, Txostenak dioenez, banantzera eta dibortziatzera ezin da jo harreman pozoitu bat amaitzeko. Ehunekotan, etxeko indarkeria
|
etxean
eta familian aritzen diren emakumeekin batera edaten da; tratu txarrak jasaten dituzten emakumeen% 61ek, batez beste; etxetik kanpo bizi direnen% 30,8k, eta lana bilatzen duten edo ez duten langabetuen% 8,1ek.
|
|
2004
|
|
|
Zer da hiria?
|
Etxe
eta familien bilkura, ongi bizitzeko lekua. Baina gero harremanmota guztiak ugaldu egiten dira konstituzio mota anitz eratu bitartean.
|
|
|
Berak hor topatu ditu aspaldiko arbasoak, guraso eta herrikide lagunak berarentzat. Hori izan du
|
etxea
eta familia. Hori kantatu dizu(" lurra dut kantakizun"), berak ikusi eta maitatu bezala.
|
|
2005
|
|
|
Gure artean, eskolak bi multzo nagusi hartzen ditu kontuan: batetik,
|
etxetik
eta familiatik erdaldunak diren ikasleak (%75) eta bestetik, etxetik gutxi asko euskaldun direnak (%25). Euskaldun berriak sortzea da lehenengo multzoaren eginkizuna eta horrenbestez elebidunak sortzea.
|
|
|
Bai, fabrika automatizatuan lan egin zuen garaian, gobernuarena ez beste sindikatuak legez debekatuta zeuden Francoren garai hartan, beraz?, behin baino gehiagotan entzun izan zion lagun lagun zuèn lider sindikal ezkutuko bati, emakumea hura ere?,
|
etxeetan
eta familia giroan gertatu izan ohi zirela esplotaziorik handienak, emakumeen kontrakoak gehienak, jakina.
|
|
|
Jessicak pikotzetik jaitsarazi eta sukaldera bilduriko emazte xaharraren buru ona eritasunak higatu, leundu eta klikatu zuen, sailez sail ezabatu, orainalditik iraganaldirako bidaian, geroaren irudikatzeko ahalmenaz arras desjabetua zela: geroaren itxuratzeak preseski jendea jende egiten zuen, erran arruntak biharkoa hobets zezakeen zen lana,
|
etxea
eta familiak baino. Amatxik erresumin etengabea zeraman, herio dantza lanzinantearen urratsen urratzaile.
|
|
|
ez zuen deus erraten. Hargatik, jende arrunt bezain zoriontsuek bezala pentsatu, bizi, ekin,
|
etxea
eta familia eraiki nahiko zuen. Baina ezin.
|
|
2006
|
|
|
Anuario de Eusko Folklore 45, Ohitura 11 eta Etniker Bizkaia 14 Atlas Etnografikoaren hurrengo alearen barri ere eman zuten –7.a dagoeneko–:
|
Etxea
eta familia Euskal Herrian. Datorren kanpainari begira, aztergaia zein izango den ere jakin eragin zuten:
|
|
2007
|
|
|
Baina depresioaren aurrean emakumeak eta gizonezkoak desberdin jokatzeko arrazoi bakarra ez da sexua, genero kontu bat ere bada. Oro har, emakumeak erantzukizun handiagoa du
|
etxearen
eta familiaren gobernuan. Etxetik kanpo lan egiteaz gain, haurrak zaintzen ditu, etxeko lanak egiten ditu, ardurapean duen adineko jendeari kontu egiten dio...
|
|
2008
|
|
|
Ziztu bizian jantzi, etxean armarik bazeneukan hartu, eta besteekin bildu behar zinen leku jakin batean, defentsa prestatzen hasteko. Jokoan zegoena norbere
|
etxea
eta familia zela dakigunean, irudikatzekoa da kanpaia jotzeko modu berezi hark sortarazi behar zuen zirrara, beldurra eta amorrua» (Iparragirre, 2001: 162).
|
|
2009
|
|
|
|
ETXEA
ETA FAMILIA
|
|
|
Holako une batzuetan ulertu dute Budak, Asisko Frantziskok, ordura arteko bizitza gozatsuak deus ez zuela balio, eta handik hara Guztia Balio duenarentzat bakarrik bizi gura zutela. Emazte maitea urteetan elbarri eta sorgor etzana zuen gizon batek ikasi du apika, sukaldean arbasoen sua, inguruan haurrak iskanbilan amarik gabe?,
|
etxearen
eta familiaren sakratua, ar eta emearen basabizitza sexuala gabe. Beharbada torturatua zen bitartean aurkitu du gizon emakume batek, konprentsio eta erruki pixka bat desesperatuki borreroarengandik alferrik espero zuen unean, berak ahal zuela eduki (Naturak ez bezala:
|
|
|
Gaietatik errazena zelako [Etxeko elikadura, 1990]. Bigarrena izan zen Haur jolasak [1993], hirugarrena Heriotza ohikuneak [1995], laugarrena Jaiotzatik ezkontzarako ohikuneak [1998], bosgarrena Abeltzaintza eta artzaintza [2000], seigarrena Herri medikuntza eta albaitaritza [2004], eta orain zazpigarrena izango da
|
Etxea
eta familia.
|
|
2010
|
|
|
Familia eredu berrian aita amak biak ari izaten dira etxetik kanpora lanean235, maiz asko, eta umeak haur eskolara bidaltzen dira sarri.
|
Etxearen
eta familia osoaren euskalduntze ahalmena ahuldu egin du, oro har, berrikuntza horrek. Lehen baino pisu eta itzal txikiagoa du familiak oraingo haurren eta neska mutilen sozializazio lanean eta euskararen belaunez belauneko transmisioan.
|
|
|
Berdin berdin ez, justu alderantziz baizik: lehen euskara zegoen lekuan(
|
etxean
eta familian, auzo bizitzan eta lagunarte hurbilean) euskara eta gaztelania daude orain. Diferentzia batekin, gainera:
|
|
|
Frantziako legioan izena eman zutenak Gurs etik aldetzeko 125euskal errepublikano. Babes
|
etxe
eta familietara, berriz, 525 lagunek lortu zutenjoatea. Euzkadiko Jaurlaritzak zituen ospitale eta aterpetxetara, 480 gaixo etaelbarritu.
|
|
|
14 Nola bizi ote ziren egunean 40 kilometro oinez, erdiak buru gainean 30 kilo arrain hartuta, egiten zituzten arrantzaleen emazte haiek? Nola beren senarrak, basomutilak, edo baratzeaz,
|
etxeaz
eta familiaz arduratzen ziren etxekoandreak... elikagai funtzionalen laguntzarik gabe?
|
|
2011
|
|
|
Hamar ondorio, gazi eta gozo – Mikel Zalbide formulatu gabe a priori. hala eskatzen du zuhurtziak eta hori gomendatzen du, bereziki, gai horretaz dagoen bibliografia zientifiko landuenak (datu kontrastez hornituenak eta onarpen akademikoz ez ahulenak): ...odernizatuen garapen bideak (gainerako hiztun herri ahulduenak bezala) diglosia molderen bat ezinbestekoa duela dio, aldez edo moldez, bibliografia horrek (ikus azalpen txostena). egia da ohiko konpartimentazio moldeak apurtzeko joera eta lehen ez bezalako ahalmena duela gizarte modernoak. ez da egia, aldiz, ahalmen hori ahalguztiduna denik. ez da egia, horrela, ohiko sozializazio gune primarioak(
|
etxea
eta familia, auzoa eta kalea, lagunartea eta hurbileko bizimoldea) ezabatu egin dituenik zeharo gizarte modernoak. Lehen baino panorama inhospitoagoa ekarri du modernitateak sozializazio gune horietara:
|
|
|
Horietatik erdiak, gutxi gorabehera, sei hilabeteko epean berreskuratzen dira, baina pazienteen %10ek hiru urteren buruan izaten dute, eta hamarretik batek baino ez du hobera egiten. “Gaixoek eta haien familiek ikaragarri sufritzen dute, eta, askotan, uste dute tratamendu konbentzionalek huts egiten dutenean ezin dela beste ezer egin”, azaldu du azterlanaren egileetako batek, Andrea Malizia doktoreak, eta gogoratu du depresio kronikoa duten pertsonek beren lanpostuak,
|
etxea
eta familia galdu ditzaketela. “Sentitzen duten estutasun pertsonala handia da, eta %15 inguruk suizidiora jotzen dute beren tristura amaiarazteko aukera bakartzat”, erantsi du ikertzaileak.
|
|
|
Elikadurarako eta jarduera fisikorako ohiturak, oro har, lehen haurtzaroan ezartzen dira, baina nerabezaroan, garaiko gizarte harremanek eta joerek eta modak markatutako bizimoduak eragin nabarmena dute elikaduran. Unibertsitatean daudela, ikasle asko
|
etxetik kanpo
eta familiatik urrun bizi dira karrerako urteetan. Bizikidetza egoera berriak, pisuko edo egoitzako kideen elikadura portaerak, arazo ekonomikoek eta sukaldean aritzeko gaitasun handiagoak edo txikiagoak elikatze ohiturak aldarazten dituzte.
|
|
|
%63k baino gehiagok betebehar gutxi edo ezer ez du egunean zehar. Baina, gizonei dagokienez, denbora gehiago ematen dute
|
etxean
eta familian. Bakarrik bizi arren, uste dute familia harremanak oso edo nahiko onak direla (%61, 9 eta %27, 7, hurrenez hurren).
|
|
|
Haurrak irakurtzera animatzeko estrategiarik onena da
|
etxean
eta familian jarduera horretarako baldintza egokiak sortzea.
|
|
|
Espezialista horrek dioenez, “gurasoen laguntzarik gabe nekez garatuko da haurrengan irakurketaren aldeko jarrera”. “Irakurtzeko eta liburuak erosteko ohiturak” barometroaren datuek berretsi egiten dute
|
etxeak
eta familiak irakurketa sustatzeko duten zeregin ordezkaezina. Txosten horren arabera, maiz irakurtzen duen haurraren profilak ezaugarri hauek ditu:
|
|
2012
|
|
|
Aztertu ditudan familietan ama bakarra dago (10 FG) euskaraz ez dakiena. Bertze guztiak euskaldunak dira eta seme alabekin euskaraz egiten dute. hau da, aztergai ditugun familien 25 haurretatik (1 eta 12 urte bitartekoetatik) 23k eskolan hasi baino lehenago,
|
etxe
eta familia giroan, gutxi asko euskaraz aditu, hizketan ikasi eta mintzaira horretan eratu dituzte pertsona hurbil batzuekin edo guztiekin harremanak, nahiz eta zenbait kasutan etxe giroan gaztelania ere entzun eta hizkuntza hori ikasi.
|
|
|
Gizarteko hizkuntza ahula indarberritzeko saioetan egoera hori, gurasoek haurren zaintza neurri handi batean beren gain hartzea — beti ere mintzaira horretan aritzen badira—, lagungarri garrantzitsua zaio ondoko euskarazko eskolaldiari (Fishman 1990, 1997). Iruritarren belaunaldi berriek euskara oro har
|
etxe
eta familia giroan ikasten dute eta eskolan hasi orduko mintzaira horretan aritzeko gauza izaten dira (hala berresten dute Iruritako Ikastetxe publikoak emandako datuek). Beraz, badirudi Iruritan amen parte hartzeak —eta familia estrategiak— umeen zaintzan positiboki eragin diola haurren euskarazko sozializazioari.
|
|
|
Hurrengo egunera arte egoten ziren eguzkia irten arte geratzen zirelako. Gabonak
|
etxean
eta familia giroan ospatzen diren moduan, sanjoanak kalean eta jendearekin ospatu izan dira. Festa zaratatsua izaten zen eta leku askotan, orain moduan, bolanderak eta ct eskopeta tiroak botatzen ziren. d Euskal Herrian errito eta ohikune asko egon dira egun horrekin lotuta.
|
|
|
–Berriro ez! , egin zuen negar urtebete lehenagoko uholdean
|
etxea
eta familia galdu zituen neska koskor batek.
|
|
|
Denon artean ikusi eta ikasi dugu, eztabaidatu ditugu gure ideiak, landu eta gauzatu ditugu gure proiektuak. Intelektualki Jakin izan da nire
|
etxea
eta familia. Eskerrik asko Joan Mari Torrealdairi, urte askoan zuzendaria, Paulo Agirrebaltzategiri, Jakin Taldea osatu duzuenoi eta kanpotik laguntzaile izan zareten guztioi.
|
|
2013
|
|
|
|
Etxea
eta familia
|
|
|
Neskak
|
etxearen
eta familiaren ardurea hartzeko prestetan ziran, bai etxean bai eskolan. Etxeko beharrak, jatekoak egiten ikasi, ortuko lanak... era horretako eginbeharrak etxean ikasten ziran.
|
|
|
|
ETXEA
ETA FAMILIA ETXEKOAK
|
|
|
Arrautzak ez ziren inportanteenak, funtsean, «han berean utzi» zituen. Arrautzak
|
etxea
eta familia ekartzen zituen gogora, eta hor ageri zen minaren pisua.
|
|
|
Halaber, gizonek gizonek baino ordu gehiago ematen dituzte etxeko lanetan. Denboraren Enpleguari buruzko Azken Inkestaren arabera, Estatistikako Institutu Nazionalaren (INE) arabera, emakumeek egunero
|
etxera
eta familiara bideratzen dute, batez beste, 4 ordu eta 29 minutu. Gizonek, berriz, 2 ordu eta 32 minutu baino ez dute egiten.
|
|
|
Apirilean lehen higiezina eman zuen. Berehalako hipoteka betearazpeneko prozesuen eraginpean dauden familiei edo pertsonei zuzenduta dago ekimen hau, eta errenta maila murriztu egingo da, gutxienez,
|
etxea
eta familiak aldi baterako gizarteratzeko bizitokietan edo bereziki kalteberak diren kolektiboetan bizi diren familien ordaintzeko. FOESSaren azterketa batek etxebizitzaren eredua aztertzen du, eta etxeko ideiaren ordez «behar bat asetzeko ondasun gisa» jartzen duen kexua egiten du, Espainian gertatzen den bezala, «onurarako inbertsio objektu bat» delako.
|
|
|
Bakardade sentimendua areagotu egiten da Gabonak iristean. Kalkuluen arabera, biztanleen %80k baino gehiagok garai horretan sintoma hauek izaten ditu: malenkonia, estresa, antsietatea edo depresioa. Egun hauetan bakarrik dauden pertsonak daude, eta, gainera, bakarrik sentitzen dira,
|
etxetik
eta familiatik oso urrun daudelako; konpondu gabeko familia gatazkak daude, eta bakardadean pasatzera behartzen dituzte; edo gizarte isolamenduko egoeran daude. Artikulu honetan deskribatzen dira zein dira Gabonetan bakarrik sentitzeko ahulenak?
|
|
|
En fiestas y todo el año de igual a igual. Jaietan eta
|
etxeko
eta familiaren ardura denontzat. En fiestas también, las responsabilidades de casa y familia para todos y todas.
|
|
|
Alde batetik, zerbitzu publikoetan egongo diren murrizketek gehienbat emakumeei eragingo die, zerbitzu publikoetan lanean gehienbat emakumeak ari direlako. Horrez gain, mendekotasunean, zaintzan edota osasungintzan dauden murrizketen ondorioz, lan horiek guztiak areagotu egingo dira
|
etxe
eta familietan; emakumeen bizkar egotera bueltatuko dira zaintza lan guzti horiek.
|
|
2014
|
|
|
19:00etan izango da, Euskal Museoan, Bizkaiko Foru Aldundiak antolatzen dituen 13 Ondarearen Europako Jardunaldietan. Bizkaia etxez etxe ipini diete izena aurtengo jardunaldiei, eta
|
Etxea
eta familia Bizkaian datorren asteko berbaldiari. Hil osoan 250 jardueratik gora egingo dira, herrialde historikoko 66 herritan.
|
|
|
B. Familia baten oinordekoa edo premua. Berak jaso ohi zuen
|
etxea
eta familiaren ondarea, osorik. Gurasoek erabakitzen zuten nor izango zen, anai arreba guztien artean, baserria administratzeko egokiena.
|
|
|
Zer egin? Atxik gogoan Lucien en denborako harat hunatak, gizon goxo eta langilea, kurutzamen lañokoa,
|
etxea
eta familiari atxikia zen gizon baten oroitzapena uzten dauku. Horiek guziek dute bildu ehortz egunean elizan ezin kokatuzko jende ostea, jinak undar atxikimenduzko estimuaren ekartzera Lucieni eta sustengua doluminean gelditu espos, haur, ama, haurride eta heriotze hortaz hunkiak diren guzieri, zeineri gure partetik juntatzen ditugun adixkidantzazko doluminak.
|
|
2015
|
|
|
Bihar Txakurraren Eguna ospatzen da, Txakurraren Munduko Eguna edo Txakurrari Esker Eguna ere deitzen zaio. Horretarako sortu den web gunearen arabera, El Día del Perro sortu zen duela hamaika urte, 2004an, «gure pazientzia handia eta gurekin lotura handia, bere pazientzia maitagarria, leialtasun ukaezina, eta txakurrek kaleak,
|
etxeak
eta familiak babesteko egindako lana» aitortzeko. Txakurretan eta adopzio zentroetan zain dituzten harburu ugariri arreta berezia jarri nahi die Txakurraren Munduko Egunak, nahi duen familia bat aurkitu nahi baitu.
|
|
|
Artean, hondar testu bat, esplizituagoa hura, non estrofa bakoitzean familia baten belaunaldi ezberdin baten kide batek hitza hartzen duen historia bera ele berdintsuekin azaltzeko: nola, printzipio lauso eta nahasi batzuk defendatzeko,
|
etxea
eta familia utzi zuen aldez aurretik galdutako gerra batean parte hartzeko. Egitasmo ulergaitza eta adierazgaitza liburu harena; benetan laberintikoa, pedantea... edozer, atsegina izan ezik.
|
|
|
Azantza horrek entretenituko du bakardade isila eta aldi berean apurtuko, eztiki:
|
etxearen
eta familiaren arima eta murmurioen transkribatzailea da, leku hauetako izpiritua.
|
|
|
Gerezi biltzen ari zela, zoritxarrez arbolatik erori zen eta ondorioz elbarritua gelditu, 31 urte zituelarik.
|
Etxekoez
eta familiaz ongi inguratua eta artatua, ezti eztia eraman du bizia. Joanden astelehenean iragan dira bere ehorzketak.
|
|
2016
|
|
|
Sutondoa
|
etxearen
eta familiaren bihotza zen, etxe erdialdean kokatzen zuten eta haren bueltan lotarako guneak eta hazienda izaten ziren. Sutondoaren bueltan biltzen ziren egunerokoak kontatzeko.
|
|
|
ez jardungune jakinetan eta ez, bereziki, belaunez belauneko jarraipena segurta dezaketenetan.
|
Etxea
eta familia, kalea eta auzoa, lagunartea eta lan esparru hurbila nabarmen galtzen ari da euskara Iparraldean, diglosia molde zaharra indargabetzeaz eta desagertzeaz bat. Atzerabide larriko joera horrek indarrean dirau, oro har.
|
|
|
Azken hori, zaintzen eta zaintzen ikasten ez duten eta besteen zaintzaren mendeko diren gizonek jasotzen duten sozializazioarekin lotzen da, batez ere emakumeen zaintzaren mende, eguneroko bizitzan bizirauteko.
|
Etxea
eta familia antolatu eta kudeatzea, familiaren eta zerbitzu publiko edo pribatuen arteko bitartekaritza, eskolarekiko harremana, osasun zentroak, matrikulazioa, etab. Senar emazteen ordezkaritza. Bikotearen lotura eta harreman afektiboekin eta sozialekin zerikusia duten jarduerak dira, hala nola ospakizunak, urteurrenak, senitarteko eta lagunekin harremanak, etab. Zer aurrezten da sistema ekonomikoan?
|
|
|
Eskolako jazarpen adierazleak Eskola jazarpena antzemateko eta modu egokian esku hartzeko, adituek zenbait adierazle aipatzen dituzte, familiek eta irakasleek erraz identifika ditzaten biktimak.
|
Etxean
eta familian seinaleak Lagunekin ez da irteten, eta ordu asko pasatzen ditu bakardadean. Lehen taldean edo lagunekin egiten zituen jardueretan parte hartzeari uzten dio.
|
|
|
Espazio honek baimendu behar du haurrak berak era autonomoan mahaia ipintzea, gauzak jasotzea? azken finean imitatzea
|
etxeetan
eta familietan egiten dena.
|
|
|
Arras urriak dira herritarren baitan, agoten ondokoek ere ez dakite nor zituzten arbasoak. Agotak izaten ahal ziren
|
etxe
eta familia franko duela aspalditik jendartean integratuak dira. Ohitura bereiziak baldin bazituzten, galduak dira.
|
|
|
Bada hor beldurtzekoa eta betirako isiltzekoa. Iduriz hola gertatu da
|
etxe
eta familia gehienetan. Aldiz, sineste zaharrei buruz ez zuten holako eragozpenik.
|
|
|
Imigratu edo etorkin deitzen ditugu bainan niretzat joankinak dira. Beren herria eta adiskideak,
|
etxea
eta familia utzi behar izan dituzte,
|
|
2017
|
|
|
batelari, zirgari eta zamaketari lanetan. Horretaz gain,
|
etxe
eta familiaren zaintza eta etxeko ekonomia batuz, bestelakoak ere egiten zituzten: arrainaren deskarga, enkantea eta salmenta, eta kontserba fabriketako eskulana.
|
|
|
Aurreko apeoan, 1729koan, esan bezala, honetan ere, argi eta garbi esaten da, errolda hauek, jatorrizkoetatik kopiatuz 1827an egindako trasladoak direla. Kontua da, 1729koak eta honek, hamasei urteko aldea dutela elkarren artean, eta Goizuetako
|
etxeetan
eta familietan eman diren aldaketak ikusteko, hagitz ongi datorkigula: 370
|
|
|
Baina nik ez dizut liburu osoa ekarri hona. Baizik eta, deus baino lehen,
|
etxeen
eta familia buruen zerrenda. Erlikia dela iruditu baitzait, eta horregatik ekarri dizut gainera faksimilean zerrenda osoa, gutxitan bezalako idazkera eder eta argiagatik, testoak originalean gozatzea zinez merezi duela iruditu baitzait.
|
|
|
Gizon prestuaren irri goxoa egonen zaigu gogoan. Bere
|
etxekoei
eta familia guziari biziki atxikia zen. Ahantzi ezina dugu bere iloba Sebastien nekez ibiltzen zenaz hartzen zuen arta guzia...
|
|
|
Hala nola presoen egoera: 261 gelditzen dira Espainiar Estatuko presondegietan eta 75 Frantziakoetan; horietarik zenbait larriki eri, beste zenbaitek egonaldi luzeak eginik presondegietan,
|
etxetik
eta familietarik urrun. Biktimak ere kondutan hartu behar dira beren zauriekin:
|
|
2018
|
|
|
Migrazioaren feminizazioa areagotzen ari den fenomenoa da.
|
Etxea
eta familia atzean utzita, hainbat dira jazarpen, pobrezia eta biolentziatik ihesi, babes bila jotzen duten emakumeak. Bilboko errealitatearen parte ere bilakatu dira emakume migratzaileak, eta horregatik gertuko errealitate hori ikus entzunezkoaren bitartez islatu nahi dute Emakume migratzaile eta Errefuxiatuak:
|
|
|
|
Etxean
eta familian ez ezik, jendearen aurrean ere jo izan du ahosoinua Olazabalek, Amaia Garmendia gitarrista azpeitiarrarekin batera. " Zahar etxean, eguneko zentroan, Beizamako San Pedro festetan...".
|
|
|
Laburbilduz: euskararen erabilpena
|
etxean
eta familian ziurtatu behar zen eta emakumeak (amak) ziren horren arduradun nagusiak, euren eskuetan baitzegoen familiaren zaintza eta familia nazionalista baten bete beharreko nagusiak: arraza, ohiturak, erlijioa eta hizkuntzaren babesa eta garapena ziurtatzea.
|
|
|
Bertan bizi zelarik, bi liburu eta hainbat hitzaldi idatzi zituen. Gero bere laguna eta maisua Ralph Waldo Emerson en
|
etxea
eta familia zaintzera joan zen, Emersonek atzerrian hitzaldiak ematen zituen bitartean.
|
|
|
|
Etxeetan
eta familietan gaiaz hitz egiten zen, baina beti bestearengatik: goikoak behekoagatik, behekoak goikoarenak.
|
|
|
Galera prozesua aztertzen saiatu gara dokumentazio historikoak utzitako testigantza gutxiren bidez. Artziniega aldean, euskara eta gaztelania luzaroan elkarren ondoan bizi ostean, XVIII. mendean gaztelaniak aurrera egin zuen ekialderantz eta iparralderantz. Baliteke herri, auzo,
|
etxe
eta familia batzuetan gehiago irautea. Errealitatea uste izan duguna baino konplexuagoa izango zen.
|
|
|
Euskaltzaleen Topagunetik datorren egitasmoa da eta" Euskaraldian hartutako rolak eta ohiturak
|
etxean
eta familia giroan finkatzeko aukera eskaintzeko" erabiliko dute Oñatin, Euskarako Udal teknikari Iñaki Azkizuk azaldu duen moduan. Euskararen transmisioa familian sendotzea da egitasmo horren helburua, Akizuk dioenez:
|
|
2019
|
|
|
Horren eraginez emakumea eremu publikoetatik gero eta gehiago kanporatu zutela ekarri du gogora. " Gero eta gehiago bultzatuko gaituzte eremu pribatura,
|
etxearen
eta familiaren eremura".
|
|
|
|
Etxean
eta familian, auzoan eta kalean, giza arteko jardunean eta herri bizitza zabalean nagusi izan behar du euskarak, zaharren eta gazteen artean nagusi, eguneroko mintzajardunari dagozkionetan. Gurea bezain ahuldurik dauden hiztunelkarteen kasuan jardunesparru multzo hori segurtatzea da gainerako saioen euskarri nagusia. mintzatu izan direnak eta, oro har, beste aditu askoren bide erakusle gertatu direnak. kanpokoen azalpenetan Joshua a. Fishman-en hitzak izango ditugu gogoan, eta etxekoetan Seber altube hartuko dugu aipagai.
|
|
|
|
Etxea
eta familia; eskola eta lagunak; aisialdia, jolasa eta kirola. Haurtzaroko gomutak ekarri dizkit gogora Andoni Arenazak idatzitako testuak.
|
|
|
Garai batzuetan, asmo horiek bete egiten ziren oro har: halaxe gertatzen zen gizonaren ideala ere zoriona zen denboran, batez ere
|
etxeari
eta familiari lotua zegoenean, eta seme alabek berek erabakitzen zutenean gurasoen, haien tradizioen, haien iraganaren arabera definitzea beren burua. Orduan, subiranotzat jotzen zuten etxeko erregina zena, mahaiburu zena; emakumeak rol loriatsu hori du oraindik ere zenbait lur jaberen artean, zibilizazio patriarkala han eta hemen iraunarazten duten zenbait nekazari aberatsen artean.
|
|
|
Ikuskera ezberdinak erraz bat egiten zituen gizona... Emaztea, seme alaba,
|
etxekoei
eta familia politikoari doluminak. pic.twitter.com/oihJ2LBLAs
|
|
2020
|
|
|
Konfinatu gaituzte eta politika bera aplikatuz ezberdintasunak areagotu dituzte.
|
Etxeak
eta familiak ez dira espazio seguruak indarkeria matxista bizi dutenentzat. Aurrezkiei esker bizitzea ez da aukera bat soldata oinarrizko premiak asetzen agortu dutenentzat.
|
|
|
Argi ikusiko dugu espazio publikoko elkarte, antolakunde eta eragileek desoreka patriarkal murritzagoak dituztela espazio pribatuetakoek baino, zehazki, espazio pribatu eta ekonomikoan ematen da biolentzia material eta sinboliko handiena(
|
etxetik
eta familiatik kanpo). Ondorioz, ez da kasualitatea arlo pribatu ekonomikoan, enpresaren esparruan, nagusiki gizonak izatea egoitza duten finantza erakundeetako presidenteak eta zuzendaritza kontseilariak.
|
|
|
Gauetik goizera ustekabeko egoerara egokitu behar izan dugu, haurrak prestatu ahal izan gabe. Egun batetik bestera, ezin dira eskolara joan, ezin dituzte ikusi lagunak, aiton amonak eta, kasu batzuetan, banantzeak, ezta gurasoak ere, eta etxean geratu behar dute itxita, ezerk ez irteteko moduan, bakoitzak duen
|
etxearekin
eta familia egoerarekin. Maite dituzten pertsonekiko harreman galera horrek eta ohiko errutina galtzea eragin die.
|
|
|
Jakitun gara garai latzak bizi dituztela herriko hainbat
|
etxe
eta familietan. Aurrez larriak ziren bazterketa eta pobrezia egoerak areagotuko dira datozen hilabeteetan; horregatik, gure jarduera are eraginkorragoa izan dadin lanean ari gara.
|
|
|
|
Etxea
eta familia nahi ditut.
|
|
2021
|
|
|
|
Etxea
eta familia, auzoa eta lagunartea, gazte jendearen bizi giro hurbila izan dira, mende luzez, sozio kulturazko transmisio lanaren gune nagusiak. Hor ikasten zuen haurrak gurasoen hizkuntza, hor jabetzen zen gaztea helduen maitasun beldurrez, ikuspegi eta ohiturez, kantu eta dantzez, bertso eta kontakizunez, urtaroen ospakizun eta gizarteko tratu harremanez.
|
|
|
Bizitzako etapak dira. Guri
|
etxera
eta familiarengana gerturatzeko momentua iritsi zitzaigun. Familiarengandik gertu egoteak lana eta haurraren zaintza errazago kontziliatzeko aukera ematen dizu.
|
|
|
Industria sektoreak pisu handia izan du gure gizartean, bereziki Urola Erdia eskualdean. Garai batean, gizonak lan egiten zuen nagusiki, eta emakumeak
|
etxea
eta familia zaintzen zituen. Izan ere, industria oso sektore maskulinizatua izan da tradizioz, eskulanekin eta indar fisikoa behar denarekin lotu izan delako beti.
|
|
|
Soilik ostegun eta igande arratsaldeak zituzten libre. Ezkontzean, ohikoena lana utzi eta beren
|
etxearen
eta familiaren ardura hartzea zen. Baina bitartean, beren errealitatearekin zerikusirik ez zuten etxeetan lan egiten zuten, hiriko erdigunean eta maila altuko familientzat.
|
|
|
Ikusi beharrekoak. Agian boteretxo bat duela sentituko du haiekin, dirua,
|
etxea
eta familia dauzkalako oraindik! Ikusten duzu zeinen ergela naizen!
|
|
|
Bainan bederen bidaia horrek erakatsi zaukun nola botereak eta diruak manatzen zituzten munduko gertakari gehienak. Ainitz etorkin ikusi ginuen, miserian bizi zirenak, beren
|
etxea
eta familia galdurik.
|
|
|
Frantxoak, bere olerkietan,
|
etxerik
eta familiatik hurruntze hori, hanitx aipatzen du, gaizki bizitu dualako.
|
|
2022
|
|
|
Lehenengo urteetan, haurtzaroan, behar fisikoagoak ditu, atxikimendua, kontaktua, denbora gehiago eta pazientzia. Eta, haurrak hazi ahala, autonomia hartuz eta beste talde batzuetan erreferenteak bilatuz, lagundu egin behar zaie, lagun egin behar baitute, jakin behar dute, zerbaitek huts egiten badu, hor zaudela, etxea,
|
etxea
eta familia dituztela. Seme alabekin denbora izatea eskatu behar da, bai haurtzaroan bai nerabezaroan.
|
|
|
Pentsatzen dugu mundua guztiontzat izan lukeela, eta seguruenik denok baietz esango genukeela, baina mundua ez da guztiontzat. Egunerokotasunaren zurrunbiloan sartuta ez gara konturatzen
|
etxe
eta familia askotan bizi duten errealitatea". Elkarteek egunerokoan beraien haurren eskubide sozialak beteak izan daitezen" sekulako lana" egiten dutela nabarmendu du Mujikak.
|
|
|
Alde batetik, esparru pribatua
|
etxearen
eta familiarekin lotzen du, eta bertan lana izaten da oinarri, bizitzaren zikloa mantentzen duena. Arendtek azaltzen duenez, esparru horretan kanpoko gertaeren aurrean babesa aurkitu daiteke, eta naturala den esparru bat da.
|
|
|
Martinek aditua zion amari maistra ez zela pertsona gaiztoa, txoko galdu hartara erbesteraturik eta abandonaturik sentitzen zen emakumea baizik,
|
etxe
eta familiarengandik urruti, hizkuntza ezezagunak biluzik sentiarazten zuena; aditua zion maistra garai zail haietako beste biktima bat besterik ez zela. Mutikoa, halere, ez zen batere ados agertzen amak esaten zituenekin.
|
|
|
Askotan egiten du negar. Igandean Maritxuri laguntzen ari zitzaiola,
|
etxea
eta familiaren falta sumatzen zuela kontatu zion, morriña zuela. Galizian utzi zuen amak igandeetan egiten zuen enpanada, amonaren salda greloekin eta aitak festa egun handietan labean erretzen zuen urdaiazpikoaren usainak etortzen zaizkionean ezin ziola negarrari eutsi.
|
|
|
Desterruan hil izan zirenen artean dugu beraz Marie Porte Sein anderea, Sara herrikoa, ordu hartakotzat adin ederrean segurki, baina bere ohean hil egin behar zukeen,
|
etxean
eta familian, agian urte zenbait berantago, errelijioko laguntzekin gainera, bere sinestearen arabera, espero zukeenez, aitzinekoen bidetik. Afrikako zuhurtziak dioen bezala, pentsu dut emakume xahar horren azken hatsean liburutegi bat erre zela, eta horren berririk ez dugu jakinen, zoritxarrez.
|
|
|
Errobi gure lagunak jasan dituenak ez baitira beste moldez deitzen ahal. Arroken artean tinkatua izan da, oxigena izpirik gabe, desbideratu dute eta bere
|
etxetik
eta familiatik urrun atxiki, jasan du bainagiaren tortura, lehen pikar bat zen tokian, ez baita putzu ilun eta geldoa baizik ageri orain.
|
|
2023
|
|
|
PRIMERAN. Gaurkoan berez Diasporakoa ez den gai batekin, baina Euskal Herrian ezezik Diasporan eta munduan barna barreiaturik diren euskaldunek eta euskal
|
etxe
eta familiek zinez baliatzen ahal duten ekimena aipaturik bururatuko dugu, Euskal Telebistak plazaratu eta aurkeztu berria baitu' Primeran' plataforma, euskarazko edo euskal gaia edota euskal egileak partaide dituen film, dokumental, eta abar biltzen dituen plataforma berria. Kitorik da eta errex erabiltzekoa.
|
|
|
Batzuetan, hiztunek Nenqayni ch’ih eta ingelesa nahasten dituzte; batez ere ingelesa erabiltzen dute zenbaki altuak edo kontzeptu" berriak" aipatzeko edo haserrea eta frustrazioa azaltzeko. Nenqayni ch’ih
|
etxean
eta familia arloan erabiltzen da, baita komunitateko espazio publikoetan, ekitaldietan eta bileretan ere.
|
|
|
Aitona amonek bilobei batzuetan hitz egin diete, baina gurasoek ez. Horregatik, komunitateko kideen ustez, hizkuntza programek
|
etxean
eta familia arloan ikasten lagundu behar dute, hizkuntza etorkizuneko belaunaldiei transmiti diezaioten. Programetan familiek parte hartu behar dute, gurasoek ere hizkuntza ikas dezaten, seme alaben ikaskuntza prozesuan behar bezala lagundu dezaten.
|
|
|
Gainezka egin zuen Alexen pazientziak edo pazientziak gainezka egin ziolako plantak egiteko aitzakia aurkitu zuen Alexek eta liskar galanta hasi zuen edo liskarra hastea bere eginbeharra zela erabaki zuen. Adeleren arduragabekeriak ez zituela gehiago jasango,
|
etxea
eta familia arriskuan jartzea gehiegizkoa zela, jada umemoko bat ez zela eta bizitza arduraz hartzeko adina bazeukala, eta antzekoak bota zizkion Alexek Adeleri. Eta etxetik botatzearekin mehatxu egin zion, mehatxuak kikilduko zuelakoan, lan egiten hasteko mehatxuak bezala.
|
|
|
Baina hori, egun egin dezakedan hausnarketa bat da. Orduan ez, orduan pantailan ikusten nuen mundua nire etxearen antz izugarria zeukan, bertan agertzen ziren
|
etxeak
eta familiak eta umeak eta aita amak, nire ikastetxeko lagun guztienen antzekoak ziren. Ez nekien, ezin nuen, bestelako mundurik existitzen zenik.
|
|
|
Oso gogokoa zuen Vincentek garai horretan John Bunyan. John Bunyan en Erromesaren aurrerabidea liburuak zioen Christian izeneko erromesak
|
etxea
eta familia utzi eta ibilaldi arriskutsu bat hasi zuela, bere bidean tentazioak, erotasuna eta hauskortasuna aurkituz; ibilian zebilela hezur eta trapuzko gizona, judu alderraiaren moduan (Naifeh eta White, 2011).
|
|
|
Bai. Azken finean,
|
etxetik
eta familiarengandik urrun egotea ez da erraza. Espainiako ligetan entrenatzeko bi aukera izan ditut, bata etxetik nahiko gertu gainera, baina klubarekin eta denekin hitz egin ostean, uste dut nire kirol ibilbidearentzat onena Mauritanian jarraitzea dela.
|
|
|
Ingurua ongi ezagutzen badu ere, ez da erraza izan
|
etxea
eta familia atzean uztea. Lehenbiziko egunetan, gauean familiakoei hots egiten zien, eta, anaia edo ahizpa txikiekin hitz egiterakoan, negarrez hasten zen.
|