|
2013
|
|
|
Iruzkindu nahi dugun liburua duela berrogei urte baino gehiago argitaratua zen, Estatu Batuetan,
|
eta
1979an frantsesera itzuli bazen ere, badut errezeloa gaur egun ez dela oso ezaguna gure artean. Neuk ere ez nuen haren arrastorik harik eta, berriki, John Elliott historialari ingelesak gomendatua ikusi nuen arte.
|
|
|
Iruzkindu nahi dugun liburua duela berrogei urte baino gehiago argitaratua zen, Estatu Batuetan, eta 1979an frantsesera itzuli bazen ere, badut errezeloa gaur egun ez dela oso ezaguna gure artean. Neuk ere ez nuen haren arrastorik harik
|
eta
, berriki, John Elliott historialari ingelesak gomendatua ikusi nuen arte. Euskal Herrian bertan gutxienez lau biblioteka publikotan aurkitu daitekeen arren (Azkue Biblioteka, Deustuko Unibertsitatekoa, Nafarroako Unibertsitatekoa eta Baionako Udal Liburutegia), ez da, dena dela, eskuratzeko erraza.
|
|
|
Neuk ere ez nuen haren arrastorik harik eta, berriki, John Elliott historialari ingelesak gomendatua ikusi nuen arte. Euskal Herrian bertan gutxienez lau biblioteka publikotan aurkitu daitekeen arren (Azkue Biblioteka, Deustuko Unibertsitatekoa, Nafarroako Unibertsitatekoa
|
eta
Baionako Udal Liburutegia), ez da, dena dela, eskuratzeko erraza. Hala ere, hura atzeman eta irakurtzeko lana hartzen duenak nekez esan ahal izango du denbora alferrik galtzen ibili denik, liburu zinez ederra baita alderdi guztietatik, ondoren erakusten saiatuko garen bezala.
|
|
|
Euskal Herrian bertan gutxienez lau biblioteka publikotan aurkitu daitekeen arren (Azkue Biblioteka, Deustuko Unibertsitatekoa, Nafarroako Unibertsitatekoa eta Baionako Udal Liburutegia), ez da, dena dela, eskuratzeko erraza. Hala ere, hura atzeman
|
eta
irakurtzeko lana hartzen duenak nekez esan ahal izango du denbora alferrik galtzen ibili denik, liburu zinez ederra baita alderdi guztietatik, ondoren erakusten saiatuko garen bezala.
|
|
|
Liburu hau historiografia hain klasikoak diren biografia horietako bat da, alegia, pertsonaia historiko bati buruz dugun ezagutza agortzeko asmo garbia izateaz gain, hura bere giroan
|
eta
garaian kokatu nahi duena eta judizio kritikorik emateko batere lotsarik ez duena. Bi hitzetan, pertsonaia eta bere garaia gurutzatzen duen liburua, diskurtso historiko kritiko koherente bat sortuz.
|
|
|
Liburu hau historiografia hain klasikoak diren biografia horietako bat da, alegia, pertsonaia historiko bati buruz dugun ezagutza agortzeko asmo garbia izateaz gain, hura bere giroan eta garaian kokatu nahi duena
|
eta
judizio kritikorik emateko batere lotsarik ez duena. Bi hitzetan, pertsonaia eta bere garaia gurutzatzen duen liburua, diskurtso historiko kritiko koherente bat sortuz.
|
|
|
Liburu hau historiografia hain klasikoak diren biografia horietako bat da, alegia, pertsonaia historiko bati buruz dugun ezagutza agortzeko asmo garbia izateaz gain, hura bere giroan eta garaian kokatu nahi duena eta judizio kritikorik emateko batere lotsarik ez duena. Bi hitzetan, pertsonaia
|
eta
bere garaia gurutzatzen duen liburua, diskurtso historiko kritiko koherente bat sortuz. Garrantzitsua da, beraz, protagonistaren bizitza interesgarria izatea eta munta handikoa gertatzea herrialde jakin baten historia argitu nahi denean.
|
|
|
Bi hitzetan, pertsonaia eta bere garaia gurutzatzen duen liburua, diskurtso historiko kritiko koherente bat sortuz. Garrantzitsua da, beraz, protagonistaren bizitza interesgarria izatea
|
eta
munta handikoa gertatzea herrialde jakin baten historia argitu nahi denean. Baldintza guztiak betetzen ditu liburu honek.
|
|
|
Hasteko, Joana Albreten bizitza zinez interesgarria suertatzen da gaur egun ikuspuntu bat baino gehiagotatik. Lehenengo
|
eta
behin, Historian ageriko eragina eduki duen emakume gutxi horietako bat da; bigarrenik, erlijioarekin lotutako arazoak dira haren bizitzaren giltza nagusia eta, hirugarrenik, haren jarduera eremua funtsean Frantzia bada ere, nafar auziak, alegia, Aragoiko erregeak 1512tik aurrera gauzatu zuen erresuma zaharraren okupazioak eta zatiketak, okupatutako zatia Gaztelako koroari lotu ziolarik, berebizi... Beraz, emakumetasuna, protestantismoa eta Nafarroaren zatiketa (gure artean arrunki konkista edo anexioa deitzen dena); ez da dudarik hiru osagaiok interes handia pizten dutela gaur egungo euskaldunen artean.
|
|
|
Hasteko, Joana Albreten bizitza zinez interesgarria suertatzen da gaur egun ikuspuntu bat baino gehiagotatik. Lehenengo eta behin, Historian ageriko eragina eduki duen emakume gutxi horietako bat da; bigarrenik, erlijioarekin lotutako arazoak dira haren bizitzaren giltza nagusia
|
eta
, hirugarrenik, haren jarduera eremua funtsean Frantzia bada ere, nafar auziak, alegia, Aragoiko erregeak 1512tik aurrera gauzatu zuen erresuma zaharraren okupazioak eta zatiketak, okupatutako zatia Gaztelako koroari lotu ziolarik, berebiziko garrantzia du erregina Joanaren bizitzan, Frantziaren historian eta, baten bati harrigarria irudituko bazaio ere, baita Europako historian ere. Beraz, emakumetasuna, protestantismoa eta Nafarroaren zatiketa (gure artean arrunki konkista edo anexioa deitzen dena); ez da dudarik hiru osagaiok interes handia pizten dutela gaur egungo euskaldunen artean.
|
|
|
Hasteko, Joana Albreten bizitza zinez interesgarria suertatzen da gaur egun ikuspuntu bat baino gehiagotatik. Lehenengo eta behin, Historian ageriko eragina eduki duen emakume gutxi horietako bat da; bigarrenik, erlijioarekin lotutako arazoak dira haren bizitzaren giltza nagusia eta, hirugarrenik, haren jarduera eremua funtsean Frantzia bada ere, nafar auziak, alegia, Aragoiko erregeak 1512tik aurrera gauzatu zuen erresuma zaharraren okupazioak
|
eta
zatiketak, okupatutako zatia Gaztelako koroari lotu ziolarik, berebiziko garrantzia du erregina Joanaren bizitzan, Frantziaren historian eta, baten bati harrigarria irudituko bazaio ere, baita Europako historian ere. Beraz, emakumetasuna, protestantismoa eta Nafarroaren zatiketa (gure artean arrunki konkista edo anexioa deitzen dena); ez da dudarik hiru osagaiok interes handia pizten dutela gaur egungo euskaldunen artean.
|
|
|
Hasteko, Joana Albreten bizitza zinez interesgarria suertatzen da gaur egun ikuspuntu bat baino gehiagotatik. ...ko bat da; bigarrenik, erlijioarekin lotutako arazoak dira haren bizitzaren giltza nagusia eta, hirugarrenik, haren jarduera eremua funtsean Frantzia bada ere, nafar auziak, alegia, Aragoiko erregeak 1512tik aurrera gauzatu zuen erresuma zaharraren okupazioak eta zatiketak, okupatutako zatia Gaztelako koroari lotu ziolarik, berebiziko garrantzia du erregina Joanaren bizitzan, Frantziaren historian
|
eta
, baten bati harrigarria irudituko bazaio ere, baita Europako historian ere. Beraz, emakumetasuna, protestantismoa eta Nafarroaren zatiketa (gure artean arrunki konkista edo anexioa deitzen dena); ez da dudarik hiru osagaiok interes handia pizten dutela gaur egungo euskaldunen artean.
|
|
|
Lehenengo eta behin, Historian ageriko eragina eduki duen emakume gutxi horietako bat da; bigarrenik, erlijioarekin lotutako arazoak dira haren bizitzaren giltza nagusia eta, hirugarrenik, haren jarduera eremua funtsean Frantzia bada ere, nafar auziak, alegia, Aragoiko erregeak 1512tik aurrera gauzatu zuen erresuma zaharraren okupazioak eta zatiketak, okupatutako zatia Gaztelako koroari lotu ziolarik, berebiziko garrantzia du erregina Joanaren bizitzan, Frantziaren historian eta, baten bati harrigarria irudituko bazaio ere, baita Europako historian ere. Beraz, emakumetasuna, protestantismoa
|
eta
Nafarroaren zatiketa (gure artean arrunki konkista edo anexioa deitzen dena); ez da dudarik hiru osagaiok interes handia pizten dutela gaur egungo euskaldunen artean.
|
|
|
Baina garaia ere biziki interesgarria begitantzen zait: XVI. mendearen lehen bi herenek Errenazimentuaren goren aroa markatzen dute, lehen monarkia nazional handien umatzea
|
eta
, aldi berean, erreforma protestantearen hedapena, mota guztietako erlijio gerrak eta gatazkak ekarriz. Ororen buru, indibiduoaren kontzientzia librearen auzia lehen aldiz mahaigaineratzen da indar handiz eta, harekin batera haren ustezko ifrentzua, hots, herritarrek nahitaez nork bere printzearen erlijioa segitu beharra (cuius regio, eius religio).
|
|
|
Baina garaia ere biziki interesgarria begitantzen zait: XVI. mendearen lehen bi herenek Errenazimentuaren goren aroa markatzen dute, lehen monarkia nazional handien umatzea eta, aldi berean, erreforma protestantearen hedapena, mota guztietako erlijio gerrak
|
eta
gatazkak ekarriz. Ororen buru, indibiduoaren kontzientzia librearen auzia lehen aldiz mahaigaineratzen da indar handiz eta, harekin batera haren ustezko ifrentzua, hots, herritarrek nahitaez nork bere printzearen erlijioa segitu beharra (cuius regio, eius religio).
|
|
|
XVI. mendearen lehen bi herenek Errenazimentuaren goren aroa markatzen dute, lehen monarkia nazional handien umatzea eta, aldi berean, erreforma protestantearen hedapena, mota guztietako erlijio gerrak eta gatazkak ekarriz. Ororen buru, indibiduoaren kontzientzia librearen auzia lehen aldiz mahaigaineratzen da indar handiz
|
eta
, harekin batera haren ustezko ifrentzua, hots, herritarrek nahitaez nork bere printzearen erlijioa segitu beharra (cuius regio, eius religio). Gai horiek guztiek leku handia izango dute Joana Albreten bizitzan.
|
|
|
|
Eta
liburua biografia bat denez gero, Joanaren bizitzaren kontakizunak markatzen du kapituluen arteko antolamendua eta narrazioaren hari nagusia. Halaber, arreta handia eskaintzen zaio ez soilik haren bizitzako gertakizunak zehatz mehatz eta ñabardura osoz kontatzeari, baizik eta baita ere haren izaera eta garapen psikologikoa aztertzeari.
|
|
|
Eta liburua biografia bat denez gero, Joanaren bizitzaren kontakizunak markatzen du kapituluen arteko antolamendua
|
eta
narrazioaren hari nagusia. Halaber, arreta handia eskaintzen zaio ez soilik haren bizitzako gertakizunak zehatz mehatz eta ñabardura osoz kontatzeari, baizik eta baita ere haren izaera eta garapen psikologikoa aztertzeari.
|
|
|
Eta liburua biografia bat denez gero, Joanaren bizitzaren kontakizunak markatzen du kapituluen arteko antolamendua eta narrazioaren hari nagusia. Halaber, arreta handia eskaintzen zaio ez soilik haren bizitzako gertakizunak zehatz mehatz
|
eta
ñabardura osoz kontatzeari, baizik eta baita ere haren izaera eta garapen psikologikoa aztertzeari. Ildo honetan liburua eredugarria da zinez:
|
|
|
Eta liburua biografia bat denez gero, Joanaren bizitzaren kontakizunak markatzen du kapituluen arteko antolamendua eta narrazioaren hari nagusia. Halaber, arreta handia eskaintzen zaio ez soilik haren bizitzako gertakizunak zehatz mehatz eta ñabardura osoz kontatzeari, baizik
|
eta
baita ere haren izaera eta garapen psikologikoa aztertzeari. Ildo honetan liburua eredugarria da zinez:
|
|
|
Eta liburua biografia bat denez gero, Joanaren bizitzaren kontakizunak markatzen du kapituluen arteko antolamendua eta narrazioaren hari nagusia. Halaber, arreta handia eskaintzen zaio ez soilik haren bizitzako gertakizunak zehatz mehatz eta ñabardura osoz kontatzeari, baizik eta baita ere haren izaera
|
eta
garapen psikologikoa aztertzeari. Ildo honetan liburua eredugarria da zinez:
|
|
|
psikologismo merke guztietatik oso urrun, hala ere azterketa fina bezain sakona eskaintzen du, oso argigarria puntu askotan. Tamalez, neurea baino ingeles joriagoa behar da ñabardura
|
eta
xehetasun guztiak modu egoki batean dastatzeko eta haztatzeko. Tesi nagusia, dena den, erraz atzematen da eta hitz gutxitan aurkez daiteke:
|
|
|
psikologismo merke guztietatik oso urrun, hala ere azterketa fina bezain sakona eskaintzen du, oso argigarria puntu askotan. Tamalez, neurea baino ingeles joriagoa behar da ñabardura eta xehetasun guztiak modu egoki batean dastatzeko
|
eta
haztatzeko. Tesi nagusia, dena den, erraz atzematen da eta hitz gutxitan aurkez daiteke:
|
|
|
Tamalez, neurea baino ingeles joriagoa behar da ñabardura eta xehetasun guztiak modu egoki batean dastatzeko eta haztatzeko. Tesi nagusia, dena den, erraz atzematen da
|
eta
hitz gutxitan aurkez daiteke: Joana emakumezko bat da, emakumeok gizonezkoen mendeko eta, areago, tresna huts izaten ziren garai batean.
|
|
|
Tesi nagusia, dena den, erraz atzematen da eta hitz gutxitan aurkez daiteke: Joana emakumezko bat da, emakumeok gizonezkoen mendeko
|
eta
, areago, tresna huts izaten ziren garai batean. Ez da harrigarria, beraz, haren aitak (Henrike Albret) eta senarrak (Antonio Bourbon) hura tresna politiko huts gisa baliatzeko egin zituzten saio etengabeak, baina bai da harrigarria Joanak gazte gaztetatik bere nortasuna finkatzeko erakutsi zuen adorea eta kemena:
|
|
|
Joana emakumezko bat da, emakumeok gizonezkoen mendeko eta, areago, tresna huts izaten ziren garai batean. Ez da harrigarria, beraz, haren aitak (Henrike Albret)
|
eta
senarrak (Antonio Bourbon) hura tresna politiko huts gisa baliatzeko egin zituzten saio etengabeak, baina bai da harrigarria Joanak gazte gaztetatik bere nortasuna finkatzeko erakutsi zuen adorea eta kemena: uko egin zion beti inoren tresnahuts izateari eta, areago, bere azken urteotan marigizon ospe nabarmena eskuratu zuen, alegia, gizonezkoei klasikoki esleitzen zaizkien dohainak nabarmentzen omen zitzaizkion:
|
|
|
Joana emakumezko bat da, emakumeok gizonezkoen mendeko eta, areago, tresna huts izaten ziren garai batean. Ez da harrigarria, beraz, haren aitak (Henrike Albret) eta senarrak (Antonio Bourbon) hura tresna politiko huts gisa baliatzeko egin zituzten saio etengabeak, baina bai da harrigarria Joanak gazte gaztetatik bere nortasuna finkatzeko erakutsi zuen adorea
|
eta
kemena: uko egin zion beti inoren tresnahuts izateari eta, areago, bere azken urteotan marigizon ospe nabarmena eskuratu zuen, alegia, gizonezkoei klasikoki esleitzen zaizkien dohainak nabarmentzen omen zitzaizkion:
|
|
|
Ez da harrigarria, beraz, haren aitak (Henrike Albret) eta senarrak (Antonio Bourbon) hura tresna politiko huts gisa baliatzeko egin zituzten saio etengabeak, baina bai da harrigarria Joanak gazte gaztetatik bere nortasuna finkatzeko erakutsi zuen adorea eta kemena: uko egin zion beti inoren tresnahuts izateari
|
eta
, areago, bere azken urteotan marigizon ospe nabarmena eskuratu zuen, alegia, gizonezkoei klasikoki esleitzen zaizkien dohainak nabarmentzen omen zitzaizkion: borondate sendoa, erabakimena, harrotasuna, agresibitatea, are eta zakarkeria ere.
|
|
|
uko egin zion beti inoren tresnahuts izateari eta, areago, bere azken urteotan marigizon ospe nabarmena eskuratu zuen, alegia, gizonezkoei klasikoki esleitzen zaizkien dohainak nabarmentzen omen zitzaizkion: borondate sendoa, erabakimena, harrotasuna, agresibitatea, are
|
eta
zakarkeria ere. Ildo horretan, bereziki adierazgarria da Joanaren izaeraren alderdi horri dedikatzen dion kapitulu monografikoa (IX.a), baina baita ere Cleves-eko dukearekin izandako sasi-ezkontzaren auzia (II. kap.) edo haren bizitzaren bukaeran Katalina de Medici erregina amarekin izandako negoziazio latzak, bere seme Henrikeren ezkontzaren harira (XIII. kap.):
|
|
|
Ildo horretan, bereziki adierazgarria da Joanaren izaeraren alderdi horri dedikatzen dion kapitulu monografikoa (IX.a), baina baita ere Cleves-eko dukearekin izandako sasi-ezkontzaren auzia (II. kap.) edo haren bizitzaren bukaeran Katalina de Medici erregina amarekin izandako negoziazio latzak, bere seme Henrikeren ezkontzaren harira (XIII. kap.): kasu guztietan Joanak presio latz
|
eta
handiei egin behar izan zien aurre, bere irizpideak irmoki defenditu zituelarik. Izaera horren kontraste eta neurri gisa beste bi emakumeren potreta aurkezten zaigu luze eta pasarte ugaritan.
|
|
|
kasu guztietan Joanak presio latz eta handiei egin behar izan zien aurre, bere irizpideak irmoki defenditu zituelarik. Izaera horren kontraste
|
eta
neurri gisa beste bi emakumeren potreta aurkezten zaigu luze eta pasarte ugaritan. Batetik, Margarita Nafarroakoa, Joanaren ama eta Frantziako errege Frantzisko I.aren arreba bakarra, alabaren ifrentzua, bizi osoa anaiaren zerbitzura higatu baitzuen, bere nortasun propioa guztiz ezereztuz maila ia ia erridikulu bateraino, zenbait gutunetan irakur daitekeen gisan.
|
|
|
kasu guztietan Joanak presio latz eta handiei egin behar izan zien aurre, bere irizpideak irmoki defenditu zituelarik. Izaera horren kontraste eta neurri gisa beste bi emakumeren potreta aurkezten zaigu luze
|
eta
pasarte ugaritan. Batetik, Margarita Nafarroakoa, Joanaren ama eta Frantziako errege Frantzisko I.aren arreba bakarra, alabaren ifrentzua, bizi osoa anaiaren zerbitzura higatu baitzuen, bere nortasun propioa guztiz ezereztuz maila ia ia erridikulu bateraino, zenbait gutunetan irakur daitekeen gisan.
|
|
|
Izaera horren kontraste eta neurri gisa beste bi emakumeren potreta aurkezten zaigu luze eta pasarte ugaritan. Batetik, Margarita Nafarroakoa, Joanaren ama
|
eta
Frantziako errege Frantzisko I.aren arreba bakarra, alabaren ifrentzua, bizi osoa anaiaren zerbitzura higatu baitzuen, bere nortasun propioa guztiz ezereztuz maila ia ia erridikulu bateraino, zenbait gutunetan irakur daitekeen gisan. Hots, Margaritak poz pozik onartu zuen erregearen tresna politiko huts eta debotoa izatea.
|
|
|
Batetik, Margarita Nafarroakoa, Joanaren ama eta Frantziako errege Frantzisko I.aren arreba bakarra, alabaren ifrentzua, bizi osoa anaiaren zerbitzura higatu baitzuen, bere nortasun propioa guztiz ezereztuz maila ia ia erridikulu bateraino, zenbait gutunetan irakur daitekeen gisan. Hots, Margaritak poz pozik onartu zuen erregearen tresna politiko huts
|
eta
debotoa izatea. Baina bestetik Katalina de Medici, Joanaren lehengusina (lehengusuaren emaztea) eta Frantziako erregina lehenik (Henrike II.a senarrarekin) eta erregina ama eta boterearen zinezko jabea gero, hogeita hamar urtetan, bere hiru semeekin (Frantzisko II.a, Karlos IX.a eta Henrike III.a).
|
|
|
Hots, Margaritak poz pozik onartu zuen erregearen tresna politiko huts eta debotoa izatea. Baina bestetik Katalina de Medici, Joanaren lehengusina (lehengusuaren emaztea)
|
eta
Frantziako erregina lehenik (Henrike II.a senarrarekin) eta erregina ama eta boterearen zinezko jabea gero, hogeita hamar urtetan, bere hiru semeekin (Frantzisko II.a, Karlos IX.a eta Henrike III.a). Hau ere Joana bezala nortasun handi handiko emakumea izan zen, baina lehengusina Joana ez bezalakoa, botere estrategia guztiz femeninoak baitzituen:
|
|
|
Hots, Margaritak poz pozik onartu zuen erregearen tresna politiko huts eta debotoa izatea. Baina bestetik Katalina de Medici, Joanaren lehengusina (lehengusuaren emaztea) eta Frantziako erregina lehenik (Henrike II.a senarrarekin)
|
eta
erregina ama eta boterearen zinezko jabea gero, hogeita hamar urtetan, bere hiru semeekin (Frantzisko II.a, Karlos IX.a eta Henrike III.a). Hau ere Joana bezala nortasun handi handiko emakumea izan zen, baina lehengusina Joana ez bezalakoa, botere estrategia guztiz femeninoak baitzituen:
|
|
|
Hots, Margaritak poz pozik onartu zuen erregearen tresna politiko huts eta debotoa izatea. Baina bestetik Katalina de Medici, Joanaren lehengusina (lehengusuaren emaztea) eta Frantziako erregina lehenik (Henrike II.a senarrarekin) eta erregina ama
|
eta
boterearen zinezko jabea gero, hogeita hamar urtetan, bere hiru semeekin (Frantzisko II.a, Karlos IX.a eta Henrike III.a). Hau ere Joana bezala nortasun handi handiko emakumea izan zen, baina lehengusina Joana ez bezalakoa, botere estrategia guztiz femeninoak baitzituen:
|
|
|
Hots, Margaritak poz pozik onartu zuen erregearen tresna politiko huts eta debotoa izatea. Baina bestetik Katalina de Medici, Joanaren lehengusina (lehengusuaren emaztea) eta Frantziako erregina lehenik (Henrike II.a senarrarekin) eta erregina ama eta boterearen zinezko jabea gero, hogeita hamar urtetan, bere hiru semeekin (Frantzisko II.a, Karlos IX.a
|
eta
Henrike III.a). Hau ere Joana bezala nortasun handi handiko emakumea izan zen, baina lehengusina Joana ez bezalakoa, botere estrategia guztiz femeninoak baitzituen:
|
|
|
Hau ere Joana bezala nortasun handi handiko emakumea izan zen, baina lehengusina Joana ez bezalakoa, botere estrategia guztiz femeninoak baitzituen: agresibitatea
|
eta
larderia beharrean, pertsonen manipulazioa, engainua, makurkeria eta xantaia emozionala. Bere ama eta lehengusinaren aldean Joana guztiz desberdin aurkezten zaigu, beraz, eta behin baino gehiagotan egileak paralelismo garbiak, baina aski diskretoak, trazatzen ditu garai bereko beste erregina protestante batekin:
|
|
|
Hau ere Joana bezala nortasun handi handiko emakumea izan zen, baina lehengusina Joana ez bezalakoa, botere estrategia guztiz femeninoak baitzituen: agresibitatea eta larderia beharrean, pertsonen manipulazioa, engainua, makurkeria
|
eta
xantaia emozionala. Bere ama eta lehengusinaren aldean Joana guztiz desberdin aurkezten zaigu, beraz, eta behin baino gehiagotan egileak paralelismo garbiak, baina aski diskretoak, trazatzen ditu garai bereko beste erregina protestante batekin:
|
|
|
agresibitatea eta larderia beharrean, pertsonen manipulazioa, engainua, makurkeria eta xantaia emozionala. Bere ama
|
eta
lehengusinaren aldean Joana guztiz desberdin aurkezten zaigu, beraz, eta behin baino gehiagotan egileak paralelismo garbiak, baina aski diskretoak, trazatzen ditu garai bereko beste erregina protestante batekin: Ingalaterrako Elisabet II.a, zeinekin hainbat gutun trukatu baitzituen.
|
|
|
agresibitatea eta larderia beharrean, pertsonen manipulazioa, engainua, makurkeria eta xantaia emozionala. Bere ama eta lehengusinaren aldean Joana guztiz desberdin aurkezten zaigu, beraz,
|
eta
behin baino gehiagotan egileak paralelismo garbiak, baina aski diskretoak, trazatzen ditu garai bereko beste erregina protestante batekin: Ingalaterrako Elisabet II.a, zeinekin hainbat gutun trukatu baitzituen.
|
|
|
Ingalaterrako Elisabet II.a, zeinekin hainbat gutun trukatu baitzituen. Horra bi erregina, Joana Nafarroakoa
|
eta
Elisabet Ingalaterrakoa, konparazio luzeagoak lituzketenak.
|
|
|
biek izan zuten, uneren batean, ezkontzeko pretendiente bera: Filipe II.a Espainiakoa, kasu bietan Frantziaren kontrako koalizioak sortzeko xedez,
|
eta
kasu bietan zapuztua. Edo, beste alderdi batetik hartua, Joanaren seme Henrike Nafarroakoa ere agertu izan zen, serioski, erregina Elisabetek izan zituen balizko senarren zerrenda luzean, kasu honetan Filipe Espainiakoaren kontrako koalizio protestante gogor bat antolatzeko xedetan.
|
|
|
Edo, beste alderdi batetik hartua, Joanaren seme Henrike Nafarroakoa ere agertu izan zen, serioski, erregina Elisabetek izan zituen balizko senarren zerrenda luzean, kasu honetan Filipe Espainiakoaren kontrako koalizio protestante gogor bat antolatzeko xedetan. Izan ere, politika
|
eta
erlijioa beti eskutik joan badira ere, badirudi XVI. mende honetan inoiz baino estuagoa izan dutela harremana, eta fedearen eskakizunak oso gutxitan nagusitu dira realpolitik tristearen aldean. Joanarena, beharbada, harreman latz hori aztertzeko kasu nabarmen bat da.
|
|
|
Edo, beste alderdi batetik hartua, Joanaren seme Henrike Nafarroakoa ere agertu izan zen, serioski, erregina Elisabetek izan zituen balizko senarren zerrenda luzean, kasu honetan Filipe Espainiakoaren kontrako koalizio protestante gogor bat antolatzeko xedetan. Izan ere, politika eta erlijioa beti eskutik joan badira ere, badirudi XVI. mende honetan inoiz baino estuagoa izan dutela harremana,
|
eta
fedearen eskakizunak oso gutxitan nagusitu dira realpolitik tristearen aldean. Joanarena, beharbada, harreman latz hori aztertzeko kasu nabarmen bat da.
|
|
|
Zeren honez gero irakurle bipila konturatu da gure Joana Albret ez zela izan, inola ere, erresuma txiki (ñimiño esatea ere ez da esajerazioa, hori baitzen egiazki haren kontrolpeko Nafarroa Beherea)
|
eta
marjinal baten monarka indarge eta barregarria; aitzitik, lehen lehen mailako agente politikoa izan zen XVI. mende erdialdeko Europan. Eta hori lau ezaugarriri esker:
|
|
|
Zeren honez gero irakurle bipila konturatu da gure Joana Albret ez zela izan, inola ere, erresuma txiki (ñimiño esatea ere ez da esajerazioa, hori baitzen egiazki haren kontrolpeko Nafarroa Beherea) eta marjinal baten monarka indarge
|
eta
barregarria; aitzitik, lehen lehen mailako agente politikoa izan zen XVI. mende erdialdeko Europan. Eta hori lau ezaugarriri esker:
|
|
|
Zeren honez gero irakurle bipila konturatu da gure Joana Albret ez zela izan, inola ere, erresuma txiki (ñimiño esatea ere ez da esajerazioa, hori baitzen egiazki haren kontrolpeko Nafarroa Beherea) eta marjinal baten monarka indarge eta barregarria; aitzitik, lehen lehen mailako agente politikoa izan zen XVI. mende erdialdeko Europan.
|
Eta
hori lau ezaugarriri esker: lehenik, Frantziako errege familiako kidea zen, bai ama aldetik (esan dugun bezala, Margarita Frantziako erregearen arreba bakarra zen) bai senarraren aldetik ere (Antonio Bourbon Frantziako Lehen Odol Printzea zen, alegia, lehena ondorengotzan erregearen semeen atzetik); bigarrenik, lurralde ugarien jabea zen (Nafarroaz gain), batzuk Frantziako koroapekoak (Vendome, Albret, Armagnac...) eta beste batzuk formalki independenteak (Biarno); hirugarrenik, Frantziako protestante kalbinisten lider nagusia izan zen, eta laugarrenik, Nafarroako erregina zen, Nafarroa Espainiako erregearen arazo nagusietako bat zen garaian.
|
|
|
Eta hori lau ezaugarriri esker: lehenik, Frantziako errege familiako kidea zen, bai ama aldetik (esan dugun bezala, Margarita Frantziako erregearen arreba bakarra zen) bai senarraren aldetik ere (Antonio Bourbon Frantziako Lehen Odol Printzea zen, alegia, lehena ondorengotzan erregearen semeen atzetik); bigarrenik, lurralde ugarien jabea zen (Nafarroaz gain), batzuk Frantziako koroapekoak (Vendome, Albret, Armagnac...)
|
eta
beste batzuk formalki independenteak (Biarno); hirugarrenik, Frantziako protestante kalbinisten lider nagusia izan zen, eta laugarrenik, Nafarroako erregina zen, Nafarroa Espainiako erregearen arazo nagusietako bat zen garaian. Lau ezaugarriok azalpen osagarri batzuk behar dituzte.
|
|
|
Eta hori lau ezaugarriri esker: ...n arreba bakarra zen) bai senarraren aldetik ere (Antonio Bourbon Frantziako Lehen Odol Printzea zen, alegia, lehena ondorengotzan erregearen semeen atzetik); bigarrenik, lurralde ugarien jabea zen (Nafarroaz gain), batzuk Frantziako koroapekoak (Vendome, Albret, Armagnac...) eta beste batzuk formalki independenteak (Biarno); hirugarrenik, Frantziako protestante kalbinisten lider nagusia izan zen,
|
eta
laugarrenik, Nafarroako erregina zen, Nafarroa Espainiako erregearen arazo nagusietako bat zen garaian. Lau ezaugarriok azalpen osagarri batzuk behar dituzte.
|
|
|
Lehena, dudarik gabe, nagusia da: Frantziako errege etxearekiko ahaidegoa da Joanaren garrantzi politikoaren eragile nagusia, horrek bihurtzen zuen haren ezkontza lehenik,
|
eta
haren semearena gero, lehen lehen mailako arazo politikoa Europan. Baina ahaidego horrek, huts hutsean, ez du guztia esplikatzen, faktore gehigarri batzuk kontuan hartu behar dira.
|
|
|
Baina ahaidego horrek, huts hutsean, ez du guztia esplikatzen, faktore gehigarri batzuk kontuan hartu behar dira. Lehenengo
|
eta
behin, termino feudaletan esanda, haren jabetzapeko lurralde zabal zabalak, mapa batean harrigarrizko zabalera hartzen dutenak (ik. 12 orrietakoa).
|
|
|
12 orrietakoa). Ez dezagun ahaztu XVI. mendeko monarkiarik zentralizatuenak ere (Frantzia, Espainia
|
eta
Ingalaterra) oraindik monarkia feudalak direla funtsean, non eta erregea doi doi den oraindik primus inter pares bat baino zerbait gehiago; Frantzian bertan, montmorencytarrak, guisetarrak, albretarrak, bourbontarrak, rohandarrak... egundoko indarra zeukaten leinuak ziren, doi doi valoistarren mendeko (egoera antzekoa zen Ingalaterran, Espainian eta, zer esanik ez, Alemanian, Italian, Polonian...... Hain justu ere garai honetan eta Frantzian sortuko da subiranotasunaren kontzeptua, ez kasualitatez, Joana Albreten bizitzak ederki ilustratzen duen bezala, kontrakoa baizik:
|
|
|
12 orrietakoa). Ez dezagun ahaztu XVI. mendeko monarkiarik zentralizatuenak ere (Frantzia, Espainia eta Ingalaterra) oraindik monarkia feudalak direla funtsean, non
|
eta
erregea doi doi den oraindik primus inter pares bat baino zerbait gehiago; Frantzian bertan, montmorencytarrak, guisetarrak, albretarrak, bourbontarrak, rohandarrak... egundoko indarra zeukaten leinuak ziren, doi doi valoistarren mendeko (egoera antzekoa zen Ingalaterran, Espainian eta, zer esanik ez, Alemanian, Italian, Polonian...). Hain justu ere garai honetan eta Frantzian sortuko da subiranotasunaren kontzeptua, ez kasualitatez, Joana Albreten bizitzak ederki ilustratzen duen bezala, kontrakoa baizik:
|
|
|
12 orrietakoa). ...rkiarik zentralizatuenak ere (Frantzia, Espainia eta Ingalaterra) oraindik monarkia feudalak direla funtsean, non eta erregea doi doi den oraindik primus inter pares bat baino zerbait gehiago; Frantzian bertan, montmorencytarrak, guisetarrak, albretarrak, bourbontarrak, rohandarrak... egundoko indarra zeukaten leinuak ziren, doi doi valoistarren mendeko (egoera antzekoa zen Ingalaterran, Espainian
|
eta
, zer esanik ez, Alemanian, Italian, Polonian...). Hain justu ere garai honetan eta Frantzian sortuko da subiranotasunaren kontzeptua, ez kasualitatez, Joana Albreten bizitzak ederki ilustratzen duen bezala, kontrakoa baizik:
|
|
|
Ez dezagun ahaztu XVI. mendeko monarkiarik zentralizatuenak ere (Frantzia, Espainia eta Ingalaterra) oraindik monarkia feudalak direla funtsean, non eta erregea doi doi den oraindik primus inter pares bat baino zerbait gehiago; Frantzian bertan, montmorencytarrak, guisetarrak, albretarrak, bourbontarrak, rohandarrak... egundoko indarra zeukaten leinuak ziren, doi doi valoistarren mendeko (egoera antzekoa zen Ingalaterran, Espainian eta, zer esanik ez, Alemanian, Italian, Polonian...). Hain justu ere garai honetan
|
eta
Frantzian sortuko da subiranotasunaren kontzeptua, ez kasualitatez, Joana Albreten bizitzak ederki ilustratzen duen bezala, kontrakoa baizik: Frantziako erregeek buru egin behar izan zieten gerra zibilei erremedioa emateko teoria politiko gisa baizik.
|
|
|
Frantziako erregeek buru egin behar izan zieten gerra zibilei erremedioa emateko teoria politiko gisa baizik. Areago, lurralde horietako batek, Nafarroak zehazki, erresuma gradua dute
|
eta
, beraz, haren jabea Frantziako edo Espainiako erregeren pare bihurtzen dute nominalki. Gainera, 1512an haren inbasioa, okupazioa eta zatiketa gertatzen den unetik oraindik itxi gabe zegoen arazo diplomatiko handia zen:
|
|
|
Areago, lurralde horietako batek, Nafarroak zehazki, erresuma gradua dute eta, beraz, haren jabea Frantziako edo Espainiako erregeren pare bihurtzen dute nominalki. Gainera, 1512an haren inbasioa, okupazioa
|
eta
zatiketa gertatzen den unetik oraindik itxi gabe zegoen arazo diplomatiko handia zen: Karlos V.a enperadoreak edo haren seme Filipe II.a Espainiakoak ez dute formalki onartzen Nafarroan beraiez besteko errege erreginarik dagoenik, baina negoziazio etengabeak izango dituzte mende osoan zehar bai Joanaren aitarekin (Henrike II.a Nafarroakoa) eta senarrekin (Antonio I.a Nafarroakoa) eta Joana berberarekin ere nafar auziari nolabaiteko konponketa bat emateko (tartean goian aipatu dugun ezkontza proposamena).
|
|
|
Gainera, 1512an haren inbasioa, okupazioa eta zatiketa gertatzen den unetik oraindik itxi gabe zegoen arazo diplomatiko handia zen: Karlos V.a enperadoreak edo haren seme Filipe II.a Espainiakoak ez dute formalki onartzen Nafarroan beraiez besteko errege erreginarik dagoenik, baina negoziazio etengabeak izango dituzte mende osoan zehar bai Joanaren aitarekin (Henrike II.a Nafarroakoa)
|
eta
senarrekin (Antonio I.a Nafarroakoa) eta Joana berberarekin ere nafar auziari nolabaiteko konponketa bat emateko (tartean goian aipatu dugun ezkontza proposamena). Ildo horretako aipuak ugariak eta sakabanatuak badira ere, bereziki interesgarria suertatzen da IV. kapitulua irakurtzea:
|
|
|
Gainera, 1512an haren inbasioa, okupazioa eta zatiketa gertatzen den unetik oraindik itxi gabe zegoen arazo diplomatiko handia zen: Karlos V.a enperadoreak edo haren seme Filipe II.a Espainiakoak ez dute formalki onartzen Nafarroan beraiez besteko errege erreginarik dagoenik, baina negoziazio etengabeak izango dituzte mende osoan zehar bai Joanaren aitarekin (Henrike II.a Nafarroakoa) eta senarrekin (Antonio I.a Nafarroakoa)
|
eta
Joana berberarekin ere nafar auziari nolabaiteko konponketa bat emateko (tartean goian aipatu dugun ezkontza proposamena). Ildo horretako aipuak ugariak eta sakabanatuak badira ere, bereziki interesgarria suertatzen da IV. kapitulua irakurtzea:
|
|
|
Karlos V.a enperadoreak edo haren seme Filipe II.a Espainiakoak ez dute formalki onartzen Nafarroan beraiez besteko errege erreginarik dagoenik, baina negoziazio etengabeak izango dituzte mende osoan zehar bai Joanaren aitarekin (Henrike II.a Nafarroakoa) eta senarrekin (Antonio I.a Nafarroakoa) eta Joana berberarekin ere nafar auziari nolabaiteko konponketa bat emateko (tartean goian aipatu dugun ezkontza proposamena). Ildo horretako aipuak ugariak
|
eta
sakabanatuak badira ere, bereziki interesgarria suertatzen da IV. kapitulua irakurtzea: hor ikusiko dugu, adibidez, Nafarroa Milanekin trukatzeko proposamena, edo Espainiako erresuma Garonaraino zabaltzekoa.
|
|
|
Izan ere, ez da esajerazioa esatea Nafarroak inoiz ez duela izan horrelako garrantzirik Europako agenda politikoan. Zeren
|
eta
garrantzi hori areagotu egiten baita Nafarroako errege erreginek (Joanak eta Antoniok) erabakitzen dutenean higanoten alderdiarekin lerratzea eta, hartara, Europako gorte guztietan alarma gorriak piztea: protestantismora amilduko ote zen Frantzia, Alemania, Ingalaterra, Suedia edo Danimarka bezala?
|
|
|
Izan ere, ez da esajerazioa esatea Nafarroak inoiz ez duela izan horrelako garrantzirik Europako agenda politikoan. Zeren eta garrantzi hori areagotu egiten baita Nafarroako errege erreginek (Joanak
|
eta
Antoniok) erabakitzen dutenean higanoten alderdiarekin lerratzea eta, hartara, Europako gorte guztietan alarma gorriak piztea: protestantismora amilduko ote zen Frantzia, Alemania, Ingalaterra, Suedia edo Danimarka bezala?
|
|
|
Izan ere, ez da esajerazioa esatea Nafarroak inoiz ez duela izan horrelako garrantzirik Europako agenda politikoan. Zeren eta garrantzi hori areagotu egiten baita Nafarroako errege erreginek (Joanak eta Antoniok) erabakitzen dutenean higanoten alderdiarekin lerratzea
|
eta
, hartara, Europako gorte guztietan alarma gorriak piztea: protestantismora amilduko ote zen Frantzia, Alemania, Ingalaterra, Suedia edo Danimarka bezala?
|
|
|
Puntu honetan liburuaren gairik interesgarrienera heltzen gara, nire uste apalean: politikaren
|
eta
erlijioaren arteko harremana, Joanaren bizitzak ilustratua. Erran komuna da protestantismoaren historian bi olatu handi ikustea, lehena, luteranismoa, XVI. mendearen lehen erdian, eta bigarrena, kalbinismoa, mende beraren bigarren erdian.
|
|
|
politikaren eta erlijioaren arteko harremana, Joanaren bizitzak ilustratua. Erran komuna da protestantismoaren historian bi olatu handi ikustea, lehena, luteranismoa, XVI. mendearen lehen erdian,
|
eta
bigarrena, kalbinismoa, mende beraren bigarren erdian. Hasieran aipatu dugun John Elliott historialari handiaren arabera, kalbinismoaren sorrera eta hedapena garai horretako gertakari nagusietakoa da:
|
|
|
Erran komuna da protestantismoaren historian bi olatu handi ikustea, lehena, luteranismoa, XVI. mendearen lehen erdian, eta bigarrena, kalbinismoa, mende beraren bigarren erdian. Hasieran aipatu dugun John Elliott historialari handiaren arabera, kalbinismoaren sorrera
|
eta
hedapena garai horretako gertakari nagusietakoa da: Frantzian finean zapuztua geratu bazen ere, berebiziko garrantzia izan zuen Ingalaterraren eta Eskoziaren historian eta, ondorioz, Estatu Batuetakoan (Herbehereetan, Suitzan edo Galesen izan zuen garrantzia gutxietsi gabe); Max Weberen tesi ezagunak, bestalde, ez du inongo iruzkinik behar.
|
|
|
Hasieran aipatu dugun John Elliott historialari handiaren arabera, kalbinismoaren sorrera eta hedapena garai horretako gertakari nagusietakoa da: Frantzian finean zapuztua geratu bazen ere, berebiziko garrantzia izan zuen Ingalaterraren
|
eta
Eskoziaren historian eta, ondorioz, Estatu Batuetakoan (Herbehereetan, Suitzan edo Galesen izan zuen garrantzia gutxietsi gabe); Max Weberen tesi ezagunak, bestalde, ez du inongo iruzkinik behar. Bada, gure protagonista ez zen izan soilik Jean Calvinen ikasle eta jarraitzailea, baizik eta hark sortutako mugimenduaren buru nagusietakoa, mugimendua erpinean egon zen garaian.
|
|
|
Hasieran aipatu dugun John Elliott historialari handiaren arabera, kalbinismoaren sorrera eta hedapena garai horretako gertakari nagusietakoa da: Frantzian finean zapuztua geratu bazen ere, berebiziko garrantzia izan zuen Ingalaterraren eta Eskoziaren historian
|
eta
, ondorioz, Estatu Batuetakoan (Herbehereetan, Suitzan edo Galesen izan zuen garrantzia gutxietsi gabe); Max Weberen tesi ezagunak, bestalde, ez du inongo iruzkinik behar. Bada, gure protagonista ez zen izan soilik Jean Calvinen ikasle eta jarraitzailea, baizik eta hark sortutako mugimenduaren buru nagusietakoa, mugimendua erpinean egon zen garaian.
|
|
|
Frantzian finean zapuztua geratu bazen ere, berebiziko garrantzia izan zuen Ingalaterraren eta Eskoziaren historian eta, ondorioz, Estatu Batuetakoan (Herbehereetan, Suitzan edo Galesen izan zuen garrantzia gutxietsi gabe); Max Weberen tesi ezagunak, bestalde, ez du inongo iruzkinik behar. Bada, gure protagonista ez zen izan soilik Jean Calvinen ikasle
|
eta
jarraitzailea, baizik eta hark sortutako mugimenduaren buru nagusietakoa, mugimendua erpinean egon zen garaian. Izan ere, Frantzian bederen, mugimenduaren oinarri sozial nagusia hirietako artisau eta merkatarien artean kausitzen zen, horri gehitu behar zaizkiolarik noble ugarien artean sortu zuen interesa, behe mailatik hasita errege familiara iritsi arte.
|
|
|
Frantzian finean zapuztua geratu bazen ere, berebiziko garrantzia izan zuen Ingalaterraren eta Eskoziaren historian eta, ondorioz, Estatu Batuetakoan (Herbehereetan, Suitzan edo Galesen izan zuen garrantzia gutxietsi gabe); Max Weberen tesi ezagunak, bestalde, ez du inongo iruzkinik behar. Bada, gure protagonista ez zen izan soilik Jean Calvinen ikasle eta jarraitzailea, baizik
|
eta
hark sortutako mugimenduaren buru nagusietakoa, mugimendua erpinean egon zen garaian. Izan ere, Frantzian bederen, mugimenduaren oinarri sozial nagusia hirietako artisau eta merkatarien artean kausitzen zen, horri gehitu behar zaizkiolarik noble ugarien artean sortu zuen interesa, behe mailatik hasita errege familiara iritsi arte.
|
|
|
Bada, gure protagonista ez zen izan soilik Jean Calvinen ikasle eta jarraitzailea, baizik eta hark sortutako mugimenduaren buru nagusietakoa, mugimendua erpinean egon zen garaian. Izan ere, Frantzian bederen, mugimenduaren oinarri sozial nagusia hirietako artisau
|
eta
merkatarien artean kausitzen zen, horri gehitu behar zaizkiolarik noble ugarien artean sortu zuen interesa, behe mailatik hasita errege familiara iritsi arte. Roelkerrek data zehatzak ematen dizkigu:
|
|
|
VI. kap.). Ispilukeria hutsa izan zen: higanotek inoiz ez zuten lortu gutxiengo batetik gora garatzea; euskaldunen artean, adibidez, jarraitzaile biziki gutxi izan zituzten, erregina Joanak egindako presioak
|
eta
ahaleginak handiak izan arren; Biarnon, aldiz, fermuki sustraitu zen. Baina ñabardurak ñabardura, higanotak gutxiengo hutsa izan baziren ere, gutxiengo boteretsua eta ondo antolatua izan zen, 36 urtetan zehar (1562tik 1598ra) zortzi erlijio gerra antolatzeko gauza izan zena, Nantesko Ediktuaren bidez kontzientzia askatasuna eta eskubide politiko batzuen bermea lortu arte.
|
|
|
higanotek inoiz ez zuten lortu gutxiengo batetik gora garatzea; euskaldunen artean, adibidez, jarraitzaile biziki gutxi izan zituzten, erregina Joanak egindako presioak eta ahaleginak handiak izan arren; Biarnon, aldiz, fermuki sustraitu zen. Baina ñabardurak ñabardura, higanotak gutxiengo hutsa izan baziren ere, gutxiengo boteretsua
|
eta
ondo antolatua izan zen, 36 urtetan zehar (1562tik 1598ra) zortzi erlijio gerra antolatzeko gauza izan zena, Nantesko Ediktuaren bidez kontzientzia askatasuna eta eskubide politiko batzuen bermea lortu arte. Joanak protagonismo handia izan zuen lehen hiru gerretan, hirugarrenean bereziki.
|
|
|
higanotek inoiz ez zuten lortu gutxiengo batetik gora garatzea; euskaldunen artean, adibidez, jarraitzaile biziki gutxi izan zituzten, erregina Joanak egindako presioak eta ahaleginak handiak izan arren; Biarnon, aldiz, fermuki sustraitu zen. Baina ñabardurak ñabardura, higanotak gutxiengo hutsa izan baziren ere, gutxiengo boteretsua eta ondo antolatua izan zen, 36 urtetan zehar (1562tik 1598ra) zortzi erlijio gerra antolatzeko gauza izan zena, Nantesko Ediktuaren bidez kontzientzia askatasuna
|
eta
eskubide politiko batzuen bermea lortu arte. Joanak protagonismo handia izan zuen lehen hiru gerretan, hirugarrenean bereziki.
|
|
|
Hausnarketa bereziki interesgarriak plazaratzen dira liburu honetan gai horren harira. Adibidez, Roalkerren arabera garbi dago konexio bat dagoela nafar auziaren
|
eta
protestantismoaren artean, alegia, Antonio Bourbonentzat protestantismora hurbiltzea bere etxearen (zentzu feudalean) eskubideak eta indarra sendotzeko aukera paregabea zen. Eta, hartara, protestantismora hurbildu zen eta Frantziako jaun feudalen arteko botere jokoan zeukan indarra biziki emendatu zen, besteak beste Filipe II.arekin zuzenean negoziatzea ahalbidetuz, edo Frantziako errege berri eta ahularen (Frantzisko II.a) babesle bezala agertuz.
|
|
|
Hausnarketa bereziki interesgarriak plazaratzen dira liburu honetan gai horren harira. Adibidez, Roalkerren arabera garbi dago konexio bat dagoela nafar auziaren eta protestantismoaren artean, alegia, Antonio Bourbonentzat protestantismora hurbiltzea bere etxearen (zentzu feudalean) eskubideak
|
eta
indarra sendotzeko aukera paregabea zen. Eta, hartara, protestantismora hurbildu zen eta Frantziako jaun feudalen arteko botere jokoan zeukan indarra biziki emendatu zen, besteak beste Filipe II.arekin zuzenean negoziatzea ahalbidetuz, edo Frantziako errege berri eta ahularen (Frantzisko II.a) babesle bezala agertuz.
|
|
|
Adibidez, Roalkerren arabera garbi dago konexio bat dagoela nafar auziaren eta protestantismoaren artean, alegia, Antonio Bourbonentzat protestantismora hurbiltzea bere etxearen (zentzu feudalean) eskubideak eta indarra sendotzeko aukera paregabea zen.
|
Eta
, hartara, protestantismora hurbildu zen eta Frantziako jaun feudalen arteko botere jokoan zeukan indarra biziki emendatu zen, besteak beste Filipe II.arekin zuzenean negoziatzea ahalbidetuz, edo Frantziako errege berri eta ahularen (Frantzisko II.a) babesle bezala agertuz. Aurrez aurre, Lorraine Guise etxea, Frantziako nobleziaren beste fakzio indartsu bat gidatzen zuena eta, bere aldetik, katolizismo muturzalearen karta jokatzen zuena.
|
|
|
Adibidez, Roalkerren arabera garbi dago konexio bat dagoela nafar auziaren eta protestantismoaren artean, alegia, Antonio Bourbonentzat protestantismora hurbiltzea bere etxearen (zentzu feudalean) eskubideak eta indarra sendotzeko aukera paregabea zen. Eta, hartara, protestantismora hurbildu zen
|
eta
Frantziako jaun feudalen arteko botere jokoan zeukan indarra biziki emendatu zen, besteak beste Filipe II.arekin zuzenean negoziatzea ahalbidetuz, edo Frantziako errege berri eta ahularen (Frantzisko II.a) babesle bezala agertuz. Aurrez aurre, Lorraine Guise etxea, Frantziako nobleziaren beste fakzio indartsu bat gidatzen zuena eta, bere aldetik, katolizismo muturzalearen karta jokatzen zuena.
|
|
|
Adibidez, Roalkerren arabera garbi dago konexio bat dagoela nafar auziaren eta protestantismoaren artean, alegia, Antonio Bourbonentzat protestantismora hurbiltzea bere etxearen (zentzu feudalean) eskubideak eta indarra sendotzeko aukera paregabea zen. Eta, hartara, protestantismora hurbildu zen eta Frantziako jaun feudalen arteko botere jokoan zeukan indarra biziki emendatu zen, besteak beste Filipe II.arekin zuzenean negoziatzea ahalbidetuz, edo Frantziako errege berri
|
eta
ahularen (Frantzisko II.a) babesle bezala agertuz. Aurrez aurre, Lorraine Guise etxea, Frantziako nobleziaren beste fakzio indartsu bat gidatzen zuena eta, bere aldetik, katolizismo muturzalearen karta jokatzen zuena.
|
|
|
Erdian, Katalina de Medici, fakzioen arteko oreka zailari heldu nahian. Botere joko horrek esplikatzen du, adibidez, Antonioren traiektoria pertsonal zalantzatia, beti katolizismo
|
eta
protestantismoaren artean dantzatuz, orain ezker, orain eskuin. Roelkerrentzat garbi dago Antonio Bourbon gorazale oportunista bat besterik ez zela izan, sen politiko garbirik gabea gainera, bere etengabeko maniobren eta jirabiren etekinik eskuratzeko gaitasun barik:
|
|
|
Botere joko horrek esplikatzen du, adibidez, Antonioren traiektoria pertsonal zalantzatia, beti katolizismo eta protestantismoaren artean dantzatuz, orain ezker, orain eskuin. Roelkerrentzat garbi dago Antonio Bourbon gorazale oportunista bat besterik ez zela izan, sen politiko garbirik gabea gainera, bere etengabeko maniobren
|
eta
jirabiren etekinik eskuratzeko gaitasun barik: 1560 abagunean katolizismo aldera jotzen du berriro eta Joanarekin, hots, bere emaztearekin, argi eta garbi apurtzen du, publikoki; dibortzioa ere mahaigaineratu omen zen tarteka, nahiz eta Bourbondarraren ustekabeko heriotzak prozesua moztu zuen.
|
|
|
Roelkerrentzat garbi dago Antonio Bourbon gorazale oportunista bat besterik ez zela izan, sen politiko garbirik gabea gainera, bere etengabeko maniobren eta jirabiren etekinik eskuratzeko gaitasun barik: 1560 abagunean katolizismo aldera jotzen du berriro
|
eta
Joanarekin, hots, bere emaztearekin, argi eta garbi apurtzen du, publikoki; dibortzioa ere mahaigaineratu omen zen tarteka, nahiz eta Bourbondarraren ustekabeko heriotzak prozesua moztu zuen. Zer zen, beraz, kontzientzia askatasuna protestanteen liderra izan zen Antonio Bourbon Nafarroako errege eta Frantziako Lehen Odol Printzearentzat?
|
|
|
Roelkerrentzat garbi dago Antonio Bourbon gorazale oportunista bat besterik ez zela izan, sen politiko garbirik gabea gainera, bere etengabeko maniobren eta jirabiren etekinik eskuratzeko gaitasun barik: 1560 abagunean katolizismo aldera jotzen du berriro eta Joanarekin, hots, bere emaztearekin, argi
|
eta
garbi apurtzen du, publikoki; dibortzioa ere mahaigaineratu omen zen tarteka, nahiz eta Bourbondarraren ustekabeko heriotzak prozesua moztu zuen. Zer zen, beraz, kontzientzia askatasuna protestanteen liderra izan zen Antonio Bourbon Nafarroako errege eta Frantziako Lehen Odol Printzearentzat?
|
|
|
Roelkerrentzat garbi dago Antonio Bourbon gorazale oportunista bat besterik ez zela izan, sen politiko garbirik gabea gainera, bere etengabeko maniobren eta jirabiren etekinik eskuratzeko gaitasun barik: 1560 abagunean katolizismo aldera jotzen du berriro eta Joanarekin, hots, bere emaztearekin, argi eta garbi apurtzen du, publikoki; dibortzioa ere mahaigaineratu omen zen tarteka, nahiz
|
eta
Bourbondarraren ustekabeko heriotzak prozesua moztu zuen. Zer zen, beraz, kontzientzia askatasuna protestanteen liderra izan zen Antonio Bourbon Nafarroako errege eta Frantziako Lehen Odol Printzearentzat?
|
|
|
1560 abagunean katolizismo aldera jotzen du berriro eta Joanarekin, hots, bere emaztearekin, argi eta garbi apurtzen du, publikoki; dibortzioa ere mahaigaineratu omen zen tarteka, nahiz eta Bourbondarraren ustekabeko heriotzak prozesua moztu zuen. Zer zen, beraz, kontzientzia askatasuna protestanteen liderra izan zen Antonio Bourbon Nafarroako errege
|
eta
Frantziako Lehen Odol Printzearentzat. Tresna politiko huts bat.
|
|
|
Zeren orain gatozen haren emazte Joanarengana, bere senarraren ifrentzua izan zena. Lehenengo
|
eta
behin, beti izan zuen bihotza eta burua Frantziako arazoetan murgilduta: nafar auzia beti egon zen bigarren mailan, inoiz ez zuen serioki hartu Filipe II.arekin negoziatzea.
|
|
|
Zeren orain gatozen haren emazte Joanarengana, bere senarraren ifrentzua izan zena. Lehenengo eta behin, beti izan zuen bihotza
|
eta
burua Frantziako arazoetan murgilduta: nafar auzia beti egon zen bigarren mailan, inoiz ez zuen serioki hartu Filipe II.arekin negoziatzea.
|
|
|
nafar auzia beti egon zen bigarren mailan, inoiz ez zuen serioki hartu Filipe II.arekin negoziatzea. Antonio Bourbonekin berarekin izan zuen ezkontza, neurri batean, bere burugogorkeriari zor zaio, aita (Henrike Albret, Nafarroako erregea) oso kontra jarri baitzen
|
eta
alabaren beraren deliberamendu irmoa eta Frantziako erregearen erabakimen dudagabea behartu zuten. Baina, paradoxak, ezkondu eta berehala Antoniok pozik bereganatu zuen bere aitaginarrebaren joera nafarzalea, betiere botere joko dinastikoen klabean ulertuta.
|
|
|
nafar auzia beti egon zen bigarren mailan, inoiz ez zuen serioki hartu Filipe II.arekin negoziatzea. Antonio Bourbonekin berarekin izan zuen ezkontza, neurri batean, bere burugogorkeriari zor zaio, aita (Henrike Albret, Nafarroako erregea) oso kontra jarri baitzen eta alabaren beraren deliberamendu irmoa
|
eta
Frantziako erregearen erabakimen dudagabea behartu zuten. Baina, paradoxak, ezkondu eta berehala Antoniok pozik bereganatu zuen bere aitaginarrebaren joera nafarzalea, betiere botere joko dinastikoen klabean ulertuta.
|
|
|
Antonio Bourbonekin berarekin izan zuen ezkontza, neurri batean, bere burugogorkeriari zor zaio, aita (Henrike Albret, Nafarroako erregea) oso kontra jarri baitzen eta alabaren beraren deliberamendu irmoa eta Frantziako erregearen erabakimen dudagabea behartu zuten. Baina, paradoxak, ezkondu
|
eta
berehala Antoniok pozik bereganatu zuen bere aitaginarrebaren joera nafarzalea, betiere botere joko dinastikoen klabean ulertuta. Joanak, aldiz, erabakimen osoz protestantismoa besarkatu zuen, publikoki eta baldintzarik gabe, amak bere sasoian (Margarita protestanteen babesle nabarmena izan zen, baina inoiz ez zuen azken urratsik eman) edo senarrak gero ez bezala.
|
|
|
Baina, paradoxak, ezkondu eta berehala Antoniok pozik bereganatu zuen bere aitaginarrebaren joera nafarzalea, betiere botere joko dinastikoen klabean ulertuta. Joanak, aldiz, erabakimen osoz protestantismoa besarkatu zuen, publikoki
|
eta
baldintzarik gabe, amak bere sasoian (Margarita protestanteen babesle nabarmena izan zen, baina inoiz ez zuen azken urratsik eman) edo senarrak gero ez bezala. Roelkerrek ez du erabat baztertzen Joanaren hautu horretan egon zitekeen interes politikoa, baina garbi dago, funtsean, konbertsio baten aurrean gaudela.
|
|
|
Beraz, Joana kontzientzia askatasunaren aldeko borrokalaria izan ote zen? Bai
|
eta
ez. Joanaren izaera, hautu politikoak eta botere jokoak xehe xehe aztertzen ditu Roelkerrek, orrialde gogoangarriak idatziz.
|
|
|
Bai eta ez. Joanaren izaera, hautu politikoak
|
eta
botere jokoak xehe xehe aztertzen ditu Roelkerrek, orrialde gogoangarriak idatziz. Horra, adibidez, zer idazten duen hirugarren erlijio gerraren deskateatzeaz Joanak izan zezakeen erantzukizunari buruz:
|
|
|
Ezaguna da garai honetan erregearen (hots, jaun naturalaren) kontra errebelatzeko teoriak landu zirela, tiranizidioa bera justifikatzen zutenak (bide batez, Henrike III.a Nafarroakoa
|
eta
IV.a Frantziakoa, Joanaren semea, atentatu batean hil zuten 1610ean). Bada, Roelkeren arabera ez da komenigarria alderdi bakoitzaren teoriei kasu gehiegi egitea, propaganda baitzen funtsean.
|
|
|
Ildo berean, kuriosoa da protestantismoaren arazoaren azterketan sakontzea: kontzientzia askatasunaetengabe plazaratzen zen gaia zen,
|
eta
jendeak armak hartzen zituen horren alde, bai higanotek Frantziako errege katolikoaren aurka, zein, adibidez, Nafarroa Behereko eta Zuberoako euskaldunek (gehien gehienak katolikoak) beren erregina protestantearen kontra. Sasoi berean, zer esanik ez, holandes protestanteek berdin egiten baitzuten beren errege katolikoaren kontra... eta abar.
|
|
|
Ildo berean, kuriosoa da protestantismoaren arazoaren azterketan sakontzea: kontzientzia askatasunaetengabe plazaratzen zen gaia zen, eta jendeak armak hartzen zituen horren alde, bai higanotek Frantziako errege katolikoaren aurka, zein, adibidez, Nafarroa Behereko
|
eta
Zuberoako euskaldunek (gehien gehienak katolikoak) beren erregina protestantearen kontra. Sasoi berean, zer esanik ez, holandes protestanteek berdin egiten baitzuten beren errege katolikoaren kontra... eta abar.
|
|
|
kontzientzia askatasunaetengabe plazaratzen zen gaia zen, eta jendeak armak hartzen zituen horren alde, bai higanotek Frantziako errege katolikoaren aurka, zein, adibidez, Nafarroa Behereko eta Zuberoako euskaldunek (gehien gehienak katolikoak) beren erregina protestantearen kontra. Sasoi berean, zer esanik ez, holandes protestanteek berdin egiten baitzuten beren errege katolikoaren kontra...
|
eta
abar. Hitzak, hitzak, hitzak...
|
|
|
Hitzak, hitzak, hitzak... Berebiziko interesa dute Euskal Herriko alderdi katoliko errebeldearen liderra zen Karlos Lukuzekoaren (Charles de Luxe)
|
eta
bere erregina legitimoa zen Joana Albreten artean 1571ko abuztuaren eta abenduaren artean gurutzatu zen gutuneria aztertzea (284 or.). Nor zen kontzientzia askatasunaren aldezlea eta nor tiranoa. Roelkerren jarrera garbia da:
|