|
2017
|
|
|
Osasun profesionalaren bilaketa bibliografikoa
|
eta
eguneratzea
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio,
|
eta
horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).?
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu
|
eta
bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).?
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web
|
eta
blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).? –
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako,
|
eta
abar. Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: «Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik)
|
eta
arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat). Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira, eta hauentzako erantzunek paziente jakin bati buruzko erabakiak hartzen laguntzen dute (2).
|
|
|
«Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat). Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira,
|
eta
hauentzako erantzunek paziente jakin bati buruzko erabakiak hartzen laguntzen dute (2).
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2)
|
eta
gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: «P» («Patient» edo «Population») paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia nola erabili: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: «P» («Patient» edo «Population») paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa
|
eta
abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia nola erabili: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: «P» («Patient» edo «Population») paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko
|
eta
abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia nola erabili: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
Galdera egin eta bilaketa estrategia burutu ondoren, erabaki egin behar dugu non bilatu edo nondik hasi bilatzen. 2001 urtean, Haynes ek informazio baliabideak antolatu zituen «4S» deituriko ereduaren barruan (urte batzuenburuan«5S» eredua argitaratu zuen
|
eta
2009 urtean, berriz, «6S»). «6S» ereduak aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideak («pre appraisedresources») deskribatu eta antolatzen ditu, ebidentzia bilaketan laguntzeko (3).?
|
|
|
2001 urtean, Haynes ek informazio baliabideak antolatu zituen «4S» deituriko ereduaren barruan (urte batzuenburuan«5S» eredua argitaratu zuen eta 2009 urtean, berriz, «6S»). «6S» ereduak aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideak («pre appraisedresources») deskribatu
|
eta
antolatzen ditu, ebidentzia bilaketan laguntzeko (3).? –
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira
|
eta
orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte, eta errazak dira kontsultatzeko (4).
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira eta orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak
|
eta
pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da:
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira eta orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu
|
eta
eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da:
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira eta orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte,
|
eta
errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da:
|
|
|
Iragazte prozesu bati jarraitu dioten beste tresna batzuk CATak dira («CriticallyAppraisedTopic»). CATa galdera kliniko baten inguruan antolatutako ebidentzia ikerketen laburpen estandarizatua da,
|
eta
bi helburu ditu: ikerketaren kritika eta emaitzen garrantzi klinikoaren adierazpena (5).?
|
|
|
CATa galdera kliniko baten inguruan antolatutako ebidentzia ikerketen laburpen estandarizatua da, eta bi helburu ditu: ikerketaren kritika
|
eta
emaitzen garrantzi klinikoaren adierazpena (5).? –
|
|
|
CATak klinikoek eginak dira
|
eta
erakunde batzuek beren profesionalek eginiko CATetarako sarbidea eskaintzen dute. Horren adibide dira Donostiako Unibertsitate Ospitaleko MBE unitateak eginiko CATak (horietako 2 Osagaiz zenbaki honetan argitaratzen dira), webgune honetan eskuragarri daudenak:
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: «P» («Patient» edo «Population») paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu,
|
eta
, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia nola erabili: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
Nagusiki 4 mota bereizten ditugu: tratamendua, diagnostikoa, etiologia
|
eta
pronostikoa. Horren arabera, galdera horri hoberen
|
|
|
dagokion estudio mota bilatu behar dugu (adibidez, tratamendu bati buruzko galdera bada, bilatu behar dugun ikerketa saiakuntza kliniko kontrolatuen errebisio sistematikoa izango da). Pubmed datu baseak metodologiaren araberako iragazketak eskaintzen ditu («ClinicalQueries» deitutakoak)
|
eta
horiek bilaketaren emaitzak ikerketa mota batera murrizten dituzte: <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/ clinical>.
|
|
|
Galdera egiteko era honek hurrengo pausoan lagunduko digu, bilaketa estrategia burutzen, hain zuzen ere. PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu
|
eta
haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu). Ondoren bilaketa estrategia hau erabiliko dugu datu baseetan erreferentzia egokiak topatzeko (http://www.cebm.net/finding the evidence using pico to formulate a search question/).
|
|
|
Galdera egin
|
eta
bilaketa estrategia burutu ondoren, erabaki egin behar dugu non bilatu edo nondik hasi bilatzen. 2001 urtean, Haynes ek informazio baliabideak antolatu zituen «4S» deituriko ereduaren barruan (urte batzuenburuan«5S» eredua argitaratu zuen eta 2009 urtean, berriz, «6S»).
|
|
|
Baina kasu gehienetan, eskainitako landarea ez da izaten benetan droga osatzen duena. Aztertutako produktu asko ohiko landare aromatikoak izaten dira,
|
eta
horiei kannabinoide sintetikoak gehitzen zaizkie eragin psikoaktiboak izan ditzaten.? –
|
|
|
Gainera, produktu kimiko gisa saltzen direnean, «produktu hau ez da giza kontsumorako erabilgarria» oharra eramaten dute. Produktu kimiko hauek substantziaren benetako izen generikoa erabiltzen dute (JWH, HU, CP?)
|
eta
hauts zuri forman eskaintzen dira.
|
|
|
Azken urteotan katinonaren analogo sintetiko asko agertu dira merkatuan. Merkaturatutako substantzia psikoaktibo berrien artean hirugarren lekua hartu dute, kannabinoide sintetiko
|
eta
feniletilaminen atzetik. Katinonaren analogo hauen artean ezagunena mefedrona da (11).
|
|
|
Katinonaren analogo hauen artean ezagunena mefedrona da (11). Mefedronak eragin pizgarriak
|
eta
entaktogenoak ditu, eta kokaina zein estasiaren alternatiba ohikoena bihurtu da zenbait herrialdetan. Hala ere, mefedronaren kontsumoarekin lotutako intoxikazio eta heriotza batzuk agertu dira zenbait herrialdetan.
|
|
|
Katinonaren analogo hauen artean ezagunena mefedrona da (11). Mefedronak eragin pizgarriak eta entaktogenoak ditu,
|
eta
kokaina zein estasiaren alternatiba ohikoena bihurtu da zenbait herrialdetan. Hala ere, mefedronaren kontsumoarekin lotutako intoxikazio eta heriotza batzuk agertu dira zenbait herrialdetan.
|
|
|
Mefedronak eragin pizgarriak eta entaktogenoak ditu, eta kokaina zein estasiaren alternatiba ohikoena bihurtu da zenbait herrialdetan. Hala ere, mefedronaren kontsumoarekin lotutako intoxikazio
|
eta
heriotza batzuk agertu dira zenbait herrialdetan. Gehiegizko kontsumoak takikardia, hipertentsioa, hiperaktibitate motorra, izerdia, hipertermia, antsietatea eta gorakoak eragin ditzake.
|
|
|
Hala ere, mefedronaren kontsumoarekin lotutako intoxikazio eta heriotza batzuk agertu dira zenbait herrialdetan. Gehiegizko kontsumoak takikardia, hipertentsioa, hiperaktibitate motorra, izerdia, hipertermia, antsietatea
|
eta
gorakoak eragin ditzake. Mefedrona talde honen ordezkari ezagunena eta zaharrena izanik, Espainiako Estatuan legez kanpo dago 2011 urtetik.
|
|
|
Gehiegizko kontsumoak takikardia, hipertentsioa, hiperaktibitate motorra, izerdia, hipertermia, antsietatea eta gorakoak eragin ditzake. Mefedrona talde honen ordezkari ezagunena
|
eta
zaharrena izanik, Espainiako Estatuan legez kanpo dago 2011 urtetik.
|
|
|
Hartzen diren beste katinonaren analogo sintetikoak hauek dira: etkatinona, 3 flurometilkatinona, metkatinona
|
eta
3,4 metilendioxipirovalerona (MDPV). Azken hori, MDPV, droga kanibaledo zonbi ezizenez ere ezagutu da.
|
|
|
Azken hori, MDPV, droga kanibaledo zonbi ezizenez ere ezagutu da. Sudur bidetik hartzen da
|
eta
toxikotasun akutuak eragin neurologikoak, kardiobaskularrak eta psikopatologikoak eragiten ditu. Hala nola parkinsona, diskinesiak, takikardia, hipertentsioa, hipertermia, psikosia, ikara atakeak eta haluzinazioak.
|
|
|
Azken hori, MDPV, droga kanibaledo zonbi ezizenez ere ezagutu da. Sudur bidetik hartzen da eta toxikotasun akutuak eragin neurologikoak, kardiobaskularrak
|
eta
psikopatologikoak eragiten ditu. Hala nola parkinsona, diskinesiak, takikardia, hipertentsioa, hipertermia, psikosia, ikara atakeak eta haluzinazioak.
|
|
|
Sudur bidetik hartzen da eta toxikotasun akutuak eragin neurologikoak, kardiobaskularrak eta psikopatologikoak eragiten ditu. Hala nola parkinsona, diskinesiak, takikardia, hipertentsioa, hipertermia, psikosia, ikara atakeak
|
eta
haluzinazioak. Droga honek zuzenean eragindako zenbait heriotza ere agertu dira.
|
|
|
Droga honek zuzenean eragindako zenbait heriotza ere agertu dira. Talde berekoa den
|
eta
gure artean aurkitu den azken katinona flakkadelakoa litzateke. Kimikoki, pirrolidinobalerofenona (alfa PVP) litzateke eta profil farmakologikoa MDPVrenaren oso antzekoa du.
|
|
|
Talde berekoa den eta gure artean aurkitu den azken katinona flakkadelakoa litzateke. Kimikoki, pirrolidinobalerofenona (alfa PVP) litzateke
|
eta
profil farmakologikoa MDPVrenaren oso antzekoa du. Gure inguruan ospe handirik ez duen arren, Estatu Batuetako ekialdean eragin lazgarriak pairatzen ari dira, eta 2015 urtean 63 heriotza esleitu zitzaizkion (12).?
|
|
|
Kimikoki, pirrolidinobalerofenona (alfa PVP) litzateke eta profil farmakologikoa MDPVrenaren oso antzekoa du. Gure inguruan ospe handirik ez duen arren, Estatu Batuetako ekialdean eragin lazgarriak pairatzen ari dira,
|
eta
2015 urtean 63 heriotza esleitu zitzaizkion (12).? –
|
|
|
Piperazinak Estatu Batuetako merkatuan agertu ziren pasa den mendeko 1990eko hamarkadan. Hamar urte beranduago Europan sartu ziren
|
eta
haien kontsumoa izugarri hazi da azken urteotan. Party pills, A2, Nemesis, Legal X edo herbal pills ezizenez merkaturatu dira.
|
|
|
Party pills, A2, Nemesis, Legal X edo herbal pills ezizenez merkaturatu dira. Pilula hauen osagai nagusia 1 benzilpiperazina (BZP) da, nahiz
|
eta
trifluorometilfenilpiperazina (TFMPP) edo 1 klorofenilpiperazina ere (mCPP) topa daitezkeen. Horietariko asko sendagai berrien ikerkuntzan albo batera utzitako farmakoak dira, espero zen eraginik ez zutelako edo profil toxikologiko onartezina zutelako.
|
|
|
Substantzia hauen ekintza mekanismoa konplexua da, baina guztiek dute eragin estimulatzaile edo pizgarria. Oro har, serotonina
|
eta
dopaminaren askapena bultzatzen dute, haren birxurgapena ere inhibitzen dute, eta haien kontzentrazioa handitzen dute tarte sinaptikoan. Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan.
|
|
|
Substantzia hauen ekintza mekanismoa konplexua da, baina guztiek dute eragin estimulatzaile edo pizgarria. Oro har, serotonina eta dopaminaren askapena bultzatzen dute, haren birxurgapena ere inhibitzen dute,
|
eta
haien kontzentrazioa handitzen dute tarte sinaptikoan. Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan.
|
|
|
Hartu ondoren, eragin pizgarriak eragingo dituzte. Haien artean, euforia, kitzikapena, urduritasuna, hipertentsioa, takikardia
|
eta
dardarak agertuko dira. Intoxikazioa anfetaminek eragindakoaren antzekoa da (13).
|
|
|
Antsietatea, urduritasuna, dardarak, gorakoak
|
eta
nahastea paira daitezke. Erresuma Batuan droga hauek eragindako 19 heriotza detektatu ziren 2007 eta 2010 urteen artean.
|
|
|
Antsietatea, urduritasuna, dardarak, gorakoak eta nahastea paira daitezke. Erresuma Batuan droga hauek eragindako 19 heriotza detektatu ziren 2007
|
eta
2010 urteen artean. Eragin lazgarri horiek zirela medio, debekatuak izan ziren Europar Batasunean 2008an (8).
|
|
|
Helburu erlijioso edo ohitura zaharrei jarraituz, landare
|
eta
onddo batzuk aspaldidanik hartu izan dira kultura ezberdinetan haien eragin psikoaktiboaz gozatzeko. XXI. mendeko mundu globalizatuan substantzia horien kontsumoa hedatu egin da eta gizarte garaikideetara heldu da.
|
|
|
Helburu erlijioso edo ohitura zaharrei jarraituz, landare eta onddo batzuk aspaldidanik hartu izan dira kultura ezberdinetan haien eragin psikoaktiboaz gozatzeko. XXI. mendeko mundu globalizatuan substantzia horien kontsumoa hedatu egin da
|
eta
gizarte garaikideetara heldu da. Talde honen barruan egitura kimiko, ekintza mekanismo eta eragin farmakologiko ezberdina duten substantziak aurki ditzakegu landare hauen osagaien artean.
|
|
|
XXI. mendeko mundu globalizatuan substantzia horien kontsumoa hedatu egin da eta gizarte garaikideetara heldu da. Talde honen barruan egitura kimiko, ekintza mekanismo
|
eta
eragin farmakologiko ezberdina duten substantziak aurki ditzakegu landare hauen osagaien artean. Aurreko substantziek ez bezala, talde hau osatzen duten landareak ezagunak dira beren jatorrizko lurraldeetan.
|
|
|
Kontsumitzaileak zenbait landareren nahasketa bat egosi ondoren, bertatik ateratako erauzkina hartzen du. Nahasketa horretan Banisteriopsis caapiliana
|
eta
Psychotria viridislandarearen hostoak aurkitzen dira gehienbat. Lehenengoaren osagai aktiboak monoaminooxidasa entzimaren inhibitzaileak dira (IMAO), harmina eta harmalina hain zuzen.
|
|
|
Nahasketa horretan Banisteriopsis caapiliana eta Psychotria viridislandarearen hostoak aurkitzen dira gehienbat. Lehenengoaren osagai aktiboak monoaminooxidasa entzimaren inhibitzaileak dira (IMAO), harmina
|
eta
harmalina hain zuzen. Bigarren landarearen osagaien artean dimetiltriptamina (DMT) haluzinatzailea aurkitzen da.
|
|
|
Hori dela-eta, ezinbestekoa da bi landareak batera hartzea DMTak bere eragin haluzinatzailea mantendu ahal izateko. Ayahuascak, eragin lasaigarriak izateaz gain, entzumen
|
eta
ikusmen haluzinazioak sor ditzake. Euskal Herrian gero eta erabiliagoa den landare nahastea dugu.
|
|
|
Ayahuascak, eragin lasaigarriak izateaz gain, entzumen eta ikusmen haluzinazioak sor ditzake. Euskal Herrian gero
|
eta
erabiliagoa den landare nahastea dugu. Izan ere, azken urteetan, edabe hau hartzeko taldeak ere sortu dira, legez kanpo ez dauden landareak izanik.
|
|
|
Landare hau zuhaitz forman hasten da Hego Afrikan, batez ere Congo herrialdean. Bertan, altxor nazionala da
|
eta
tribu askok erabiltzen dute bai ehizan ateratzeko bai eta erlijio erritoetan ere. Izan ere, dosi txikietan ibogainak eragin estimulatzailea izango luke eta dosi handiagoetan eragin haluzinatzaileak agertuko lirateke.
|
|
|
Landare hau zuhaitz forman hasten da Hego Afrikan, batez ere Congo herrialdean. Bertan, altxor nazionala da eta tribu askok erabiltzen dute bai ehizan ateratzeko bai
|
eta
erlijio erritoetan ere. Izan ere, dosi txikietan ibogainak eragin estimulatzailea izango luke eta dosi handiagoetan eragin haluzinatzaileak agertuko lirateke.
|
|
|
Bertan, altxor nazionala da eta tribu askok erabiltzen dute bai ehizan ateratzeko bai eta erlijio erritoetan ere. Izan ere, dosi txikietan ibogainak eragin estimulatzailea izango luke
|
eta
dosi handiagoetan eragin haluzinatzaileak agertuko lirateke. Ibogainaren eragina, gainera, oso luzea da eta 48 ordu baino gehiago iraun dezake.
|
|
|
Izan ere, dosi txikietan ibogainak eragin estimulatzailea izango luke eta dosi handiagoetan eragin haluzinatzaileak agertuko lirateke. Ibogainaren eragina, gainera, oso luzea da
|
eta
48 ordu baino gehiago iraun dezake. Hasieran nahasmena, agitazioa eta ikara eragiten ditu, baina gorputza ohitzen denean, ikusmen haluzinazioak agertzen dira.
|
|
|
Ibogainaren eragina, gainera, oso luzea da eta 48 ordu baino gehiago iraun dezake. Hasieran nahasmena, agitazioa
|
eta
ikara eragiten ditu, baina gorputza ohitzen denean, ikusmen haluzinazioak agertzen dira.
|
|
|
Salvia divinorumlandarea aspaldidanik erabili da Mexikon beherakoak, buruko mina edo erreumatismoa sendatzeko. Baina landare honen eragin psikoaktiboak eragiten dituen osagai aktiboa hostoetan dago
|
eta
Salvinorina A du izena. Substantzia hori lehenengo haluzinatzaile ez alkaloidea dugu.
|
|
|
Normalean hostoak erreta hartzen da. Eraginaren hasiera 2 minutura nabari da
|
eta
15 minutu iraungo du. Oro har, entzumen eta ikusmen haluzinazioak deskribatu izan dira.
|
|
|
Eraginaren hasiera 2 minutura nabari da eta 15 minutu iraungo du. Oro har, entzumen
|
eta
ikusmen haluzinazioak deskribatu izan dira. Kontsumitzailearen sentikortasuna, argiarekiko zein inguruko soinuekiko, handiagoa izango da.
|
|
|
Kontsumitzailearen sentikortasuna, argiarekiko zein inguruko soinuekiko, handiagoa izango da. Batzuetan eragin haluzinogenoak desagertu ondoren, zorabioa, buruko mina
|
eta
amnesia ere ager daitezke.
|
|
|
Burundanga Afrikako yoruba hizkuntzan Hyoscyamus albuslandarearen izena da. Landare hau Europan aski ezaguna da
|
eta
eragin antikolinergikoa duen alkaloide bat dauka, eskopolamina. Hori antzinatik sorginkerian erabili diren Mandragora autumnale edo Atropa belladonalandareetan ere agertzen den osagai aktiboa da.
|
|
|
Intoxikazio akutuaren ondorioz, aho lehorra, hipertermia, midriasia, ikusmen lausotua edo takikardia ager daitezke. Dosi altuetan ataxia, haluzinazioak, delirium edo desorientazioa eragin ditzake, kasu larrienetan koma
|
eta
heriotza ere eragin ditzake.
|
|
|
Cristobal Colonen garaiaren aurreko hitz honek landare igokari baten lorea izendatzen du: Ipomea violacealandarearen lorea
|
eta
LSDaren aitzindari den azido lisergikoaren amida (ergina) ekoizten du. Ergina landare horren hazietan metatzen da eta erreta edo edabean har daiteke.
|
|
|
Ipomea violacealandarearen lorea eta LSDaren aitzindari den azido lisergikoaren amida (ergina) ekoizten du. Ergina landare horren hazietan metatzen da
|
eta
erreta edo edabean har daiteke. Eragina orokorrean lasaigarria da, nahiz eta batzuetan haluzinazio arinak ere eragin ditzakeen.
|
|
|
Ergina landare horren hazietan metatzen da eta erreta edo edabean har daiteke. Eragina orokorrean lasaigarria da, nahiz
|
eta
batzuetan haluzinazio arinak ere eragin ditzakeen.
|
|
|
Landare hau murtxikatua, infusioan edo erreta hartzen da. Haren osagai psikoaktibo garrantzitsuena mitraginina da
|
eta
mu hartzaile opioideen agonista izateaz gain, 5HT2Aeta? 2hartzaileekin ere lotzen da. Dosi baxuetan kokainaren antzeko eragina dauka:
|
|
|
Dosi baxuetan kokainaren antzeko eragina dauka: euforia, urduritasuna
|
eta
desio sexuala areagotzen dira. Dosi altuetan, berriz, morfinak bezalako eraginak sortuko ditu:
|
|
|
Arilzikloalkilaminen taldean sailka daitezkeen substantziak dira; ketamina
|
eta
fentziklidinaren (PCP) antzeko egitura duten substantzien taldea osatzen dute. 2010 urtean agertu ziren Europan research chemicalsubstantzia gisa.
|
|
|
2010 urtean agertu ziren Europan research chemicalsubstantzia gisa. Guztiek izaten dute eragin pizgarria
|
eta
disoziatzailea, jatorrizko drogen antzera. Eragin pizgarria monoamina formako neurotransmisoreen sistemetan eraginda sortzen dute.
|
|
|
Eragin pizgarria monoamina formako neurotransmisoreen sistemetan eraginda sortzen dute. Eragin disoziatzailea, eragin haluzinatzailearen antzekoa izango litzateke
|
eta
glutamatoaren NMDA hartzaileetan eraginda sortzen dute. Substantzia berriak direnez, oso informazio gutxi heldu zaigu haien eragin toxiko akutuei buruz:
|
|
|
Substantzia berriak direnez, oso informazio gutxi heldu zaigu haien eragin toxiko akutuei buruz: poztasuna, enpatia, lasaitasuna, ikusmen haluzinazioak, sentimenen pertzepzioaren areagotzea
|
eta
norbere gorputzarekiko disoziazioa. Eragin desiragaitz gisa, aldiz, gehien deskribatuak izan diren eraginak dira:
|
|
|
Eragin desiragaitz gisa, aldiz, gehien deskribatuak izan diren eraginak dira: disartria, urduritasuna, antsietatea, ikara krisiak, gehiegizko bortizkeria, nahasmena, amnesia, etab. Eragin toxikoen artean asaldura psikologiko nahiz neurologiko ertainetatik, koma
|
eta
heriotza eragiteraino.? –
|
|
|
Azido gamma hidroxibutirikoa (GHB) GABA neurotransmisorearen eratorria da. «Estasi likidoa» ezizenez ezagutzen da, nahiz
|
eta
anfetaminaren analogoekin zerikusirik ez izan. Oro har, GHBak nerbio sistema zentralaren depresioa eragiten du.
|
|
|
Hala ere, kasu batzuetan eragin pizgarriak edo sedagarriak izan ditzake dosiaren arabera. Substantzia hau kolore gabekoa, usainik gabekoa
|
eta
zapore gabekoa da. Hori dela-eta, ura edo beste edariekin nahasten erraza da.
|
|
|
Menpekotasuna sortzeko ahalmen handia ere badauka. Eraginak hartu
|
eta
5 minutura agertzen dira eta 1 ordu iraungo dute. Eragin horiek oso aldakorrak dira kontsumitzaile batetik bestera eta, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer eragin agertuko diren.
|
|
|
Menpekotasuna sortzeko ahalmen handia ere badauka. Eraginak hartu eta 5 minutura agertzen dira
|
eta
1 ordu iraungo dute. Eragin horiek oso aldakorrak dira kontsumitzaile batetik bestera eta, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer eragin agertuko diren.
|
|
|
Eraginak hartu eta 5 minutura agertzen dira eta 1 ordu iraungo dute. Eragin horiek oso aldakorrak dira kontsumitzaile batetik bestera
|
eta
, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer eragin agertuko diren. Gaindosiaren ondorioz, logura, hipotonia, buruko mina eta nahasmena agertuko dira.
|
|
|
Eragin horiek oso aldakorrak dira kontsumitzaile batetik bestera eta, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer eragin agertuko diren. Gaindosiaren ondorioz, logura, hipotonia, buruko mina
|
eta
nahasmena agertuko dira. Kasu larrietan koma eta heriotza ager daitezke arnas depresioaren ondorioz.
|
|
|
Gaindosiaren ondorioz, logura, hipotonia, buruko mina eta nahasmena agertuko dira. Kasu larrietan koma
|
eta
heriotza ager daitezke arnas depresioaren ondorioz. Abstinentzia sindromearen ondorioz, loezina, antsietatea, goragaleak, takikardia, dardarak, karranpak eta izerdia ager daitezke.
|
|
|
Kasu larrietan koma eta heriotza ager daitezke arnas depresioaren ondorioz. Abstinentzia sindromearen ondorioz, loezina, antsietatea, goragaleak, takikardia, dardarak, karranpak
|
eta
izerdia ager daitezke. Normalean 3 egun iraungo du abstinentzia sindromeak, baina kasu batzuetan hilgarria ere izan daiteke.
|
|
|
«Krokodiloa» da kalean erabiltzen den hitza desomorfina opioide semisintetikoa izendatzeko. Droga hau aho bidez
|
eta
bereziki zain bidez hartzen da. Azken urteotan, konposatu honen erabilera Europan zehar zabaldu da, garestia eta topatzeko zaila den heroinaren ordezko gisa.
|
|
|
Droga hau aho bidez eta bereziki zain bidez hartzen da. Azken urteotan, konposatu honen erabilera Europan zehar zabaldu da, garestia
|
eta
topatzeko zaila den heroinaren ordezko gisa. Izena kontsumitzaileengan sortzen dituen azaleko ultzera berdeengatik datorkio, krokodilo baten itxura ematen baitute.
|
|
|
Izena kontsumitzaileengan sortzen dituen azaleko ultzera berdeengatik datorkio, krokodilo baten itxura ematen baitute. Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin
|
eta
ezpurutasunen ondorioz agertuko dira. Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa eragingo dituzte krokodilo xiringatzen den eremuan.
|
|
|
Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira. Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak
|
eta
tronboflebitisa eragingo dituzte krokodilo xiringatzen den eremuan. Desomorfina klandestinoki sintetizatzen da kodeinatik abiatuz, merkeak eta lortzeko errazak diren produktuak erabiliz eta laborategiko tresneria arrunta behar duten erreakzio kimiko errazez baliatuz.
|
|
|
Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa eragingo dituzte krokodilo xiringatzen den eremuan. Desomorfina klandestinoki sintetizatzen da kodeinatik abiatuz, merkeak
|
eta
lortzeko errazak diren produktuak erabiliz eta laborategiko tresneria arrunta behar duten erreakzio kimiko errazez baliatuz. Desomorfina mu hartzaile opioideen agonista ahaltsua da.
|
|
|
Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa eragingo dituzte krokodilo xiringatzen den eremuan. Desomorfina klandestinoki sintetizatzen da kodeinatik abiatuz, merkeak eta lortzeko errazak diren produktuak erabiliz
|
eta
laborategiko tresneria arrunta behar duten erreakzio kimiko errazez baliatuz. Desomorfina mu hartzaile opioideen agonista ahaltsua da.
|
|
|
Horrillo
|
eta
Callado
|
|
|
Azken urte hauetan, uda heltzean, komunikabideek droga berrien berri ematen digute
|
eta
horien eragin arriskutsuak azpimarratu: duela hiru urte «droga kanibala» izan zen eta duela bi «flakka» deritzona.
|
|
|
Azken urte hauetan, uda heltzean, komunikabideek droga berrien berri ematen digute eta horien eragin arriskutsuak azpimarratu: duela hiru urte «droga kanibala» izan zen
|
eta
duela bi «flakka» deritzona. Baina, zein da egun droga berriek gizartearentzat ekartzen duten arriskua?
|
|
|
Gainera, Europar Batasunak hainbat saiakera egin ditu arazoari konponbidea bilatu nahian: zenbait erakunde sortu ditu droga horien detekzio goiztiarra egiteko
|
eta
Internet bidez substantzia psikoaktiboak saltzen dituzten denda birtualak kontrolatzeko.
|
|
|
1 irudia: 2009
|
eta
2014 bitartean merkaturatu diren substantzia psikoaktibo berrien kopurua (UNODC, substantzia psikoaktibo berrien detekzio goiztiarra,).
|
|
|
Herrialde gutxi dira substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren inguruan kontrola egiten dutenak: Estatu Batuak
|
eta
Europar Batasuneko hainbat estatu, behinik behin. Espainia, 2012 urtean hasi zen substantzia berri hauen jarraipena egiten.
|
|
|
Espainia, 2012 urtean hasi zen substantzia berri hauen jarraipena egiten. Kontsumoaren prebalentziari dagokionez, Droga
|
eta
Toxikomanien Jarraipenerako Espainiako Behatokiak (OEDT) 2015ean argitaratu zuen EDADES 2013 estatistiken txostenean kontuan hartuak izan ziren substantzia psikoaktibo berriak (3). Horren arabera, 15 eta 65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15 eta 34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia handiena agertzen duena(% 4,9) da.
|
|
|
Kontsumoaren prebalentziari dagokionez, Droga eta Toxikomanien Jarraipenerako Espainiako Behatokiak (OEDT) 2015ean argitaratu zuen EDADES 2013 estatistiken txostenean kontuan hartuak izan ziren substantzia psikoaktibo berriak (3). Horren arabera, 15
|
eta
65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15 eta 34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia handiena agertzen duena(% 4,9) da. Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez duela izan substantzia psikoaktibo horien berri.
|
|
|
Kontsumoaren prebalentziari dagokionez, Droga eta Toxikomanien Jarraipenerako Espainiako Behatokiak (OEDT) 2015ean argitaratu zuen EDADES 2013 estatistiken txostenean kontuan hartuak izan ziren substantzia psikoaktibo berriak (3). Horren arabera, 15 eta 65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15
|
eta
34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia handiena agertzen duena(% 4,9) da. Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez duela izan substantzia psikoaktibo horien berri.
|
|
|
Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez duela izan substantzia psikoaktibo horien berri. Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da
|
eta
gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira. Bestalde, Energy Controlerakundeak egindako kaleko detekzio lanetan 290 lagin aztertu zituzten Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean eta horien artean 81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu zituzten.
|
|
|
Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira. Bestalde, Energy Controlerakundeak egindako kaleko detekzio lanetan 290 lagin aztertu zituzten Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean
|
eta
horien artean 81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu zituzten. 2014 urtean, berriz, 240 laginetan 55 substantzia ezberdin detektatu zituzten (4).
|
|
|
2016 urtean, berriz, ESTUDES 2012 galdeketaren txostena argitaratu zen. Txosten horren arabera 14
|
eta
18 urte bitarteko ikasleen artean «substantzia berrien» kontsumoaren prebalentzia% 4koa da(% 4,8 mutilen artean eta% 3,3 nesken artean). Droga berrien artean perretxiko haluzinatzaileak izango lirateke gazteen artean gehien kontsumitzen direnak.
|