|
2004
|
|
|
Euskaltzaindiko urgazle
|
eta
EHUko historiazko katedraduna
|
|
|
Sabino edo Sabin Aranaren heriotzaren mendeurrenean, gaurko hitzaldi honetan, zera gogoratu nahi nuke: Sabino Aranak, beste gauza askoren artean, euskara, euskal hizkuntza egitasmo politikoa bihurtu zuela, politikaren bidez berregituratu
|
eta
euskararen bizitza sendotu nahi zuen. Eta nire ustez honetan datza bere ekintzabide nagusienetariko bat.
|
|
|
Sabino Aranak, beste gauza askoren artean, euskara, euskal hizkuntza egitasmo politikoa bihurtu zuela, politikaren bidez berregituratu eta euskararen bizitza sendotu nahi zuen.
|
Eta
nire ustez honetan datza bere ekintzabide nagusienetariko bat. Horregatik, euskaltzaleen mugimenduaren baitan ere kokatu genuke pertsonaia, bere ideiak eta ekintzabidea.
|
|
|
Eta nire ustez honetan datza bere ekintzabide nagusienetariko bat. Horregatik, euskaltzaleen mugimenduaren baitan ere kokatu genuke pertsonaia, bere ideiak
|
eta
ekintzabidea. Ikusi besterik ez dugu, Euskal Abertzaletasunaren agiritegian Sabino Arana Goiriren ondarea hain ederki eta ikerlariontzat erabilgarri eta mesedegarri eratua, oraingoz behintzat artxibategian erdara txukunean sailkaturik egon arren.
|
|
|
Horregatik, euskaltzaleen mugimenduaren baitan ere kokatu genuke pertsonaia, bere ideiak eta ekintzabidea. Ikusi besterik ez dugu, Euskal Abertzaletasunaren agiritegian Sabino Arana Goiriren ondarea hain ederki
|
eta
ikerlariontzat erabilgarri eta mesedegarri eratua, oraingoz behintzat artxibategian erdara txukunean sailkaturik egon arren. Euskara, euskal zibilizazioa geroa haren kezken muina dugu.
|
|
|
Horregatik, euskaltzaleen mugimenduaren baitan ere kokatu genuke pertsonaia, bere ideiak eta ekintzabidea. Ikusi besterik ez dugu, Euskal Abertzaletasunaren agiritegian Sabino Arana Goiriren ondarea hain ederki eta ikerlariontzat erabilgarri
|
eta
mesedegarri eratua, oraingoz behintzat artxibategian erdara txukunean sailkaturik egon arren. Euskara, euskal zibilizazioa geroa haren kezken muina dugu.
|
|
|
Euskara, euskal zibilizazioa geroa haren kezken muina dugu. Nire ekarpena une honetan, behin behinekoa dela adierazten dut
|
eta
etorkizunean sakonago litzateke burutu.
|
|
|
Abiapuntua
|
eta
helburua harturik, zera dakusagu: haren bizitza laburrean, hamar urteren buruan euskararekiko bi aldi nabarmen bereizten direla eta, gutxi gora behera zer nolako bilakaera izan zuen adierazten saiatuko naiz:
|
|
|
haren bizitza laburrean, hamar urteren buruan euskararekiko bi aldi nabarmen bereizten direla eta, gutxi gora behera zer nolako bilakaera izan zuen adierazten saiatuko naiz: lehena 1893ko adierazpenetan kokatzen dugu
|
eta
bigarrena 190lean.
|
|
|
Nire ustez, katea luze bateko katebegi garrantzitsua bai agian. Euskal Herriko
|
eta
Europako historiaren gurpilean kokatzea litzateke nire asmoa. Horregatik, honako galdera dugu bidezko:
|
|
|
Horregatik, honako galdera dugu bidezko: Noiz
|
eta
nortzuk sartu dute euskara egitasmo politikoaren arloan eta zergatik eta zertarako?
|
|
|
Horregatik, honako galdera dugu bidezko: Noiz eta nortzuk sartu dute euskara egitasmo politikoaren arloan
|
eta
zergatik eta zertarako?
|
|
|
Horregatik, honako galdera dugu bidezko: Noiz eta nortzuk sartu dute euskara egitasmo politikoaren arloan eta zergatik
|
eta
zertarako?
|
|
|
Bibliografiari dagokionez, lehendabizi aipatu nahi nuke, 200leko urriaren 25ean
|
eta
26an, Sabino Arana kultur elkargoak jardunaldi trinkoa eratu zuela «Euskaltzaleen Biltzarraren Mendeurrenean» izenburupean. Bertan, Mi
|
|
|
kel Zalbidek 190lean Sabino Aranak Euskaltzaleen Biltzarrean eginiko hitzaldiaren harían, gogoeta
|
eta
ekarpen jakingarria egin zigun, S. Aranaren ikuspegia, euskaltzaleen mugimenduen baitan ulertarazteko bidea erraztuz. Eta pentsamendu politikoa bera ere, beharbada, ulergarriago egingo zaigu, euskaltzaleen etorrian aztertu ezkero.
|
|
|
kel Zalbidek 190lean Sabino Aranak Euskaltzaleen Biltzarrean eginiko hitzaldiaren harían, gogoeta eta ekarpen jakingarria egin zigun, S. Aranaren ikuspegia, euskaltzaleen mugimenduen baitan ulertarazteko bidea erraztuz.
|
Eta
pentsamendu politikoa bera ere, beharbada, ulergarriago egingo zaigu, euskaltzaleen etorrian aztertu ezkero. Euskarari buruzko ideologiei buruzko txostena aurkeztu nuen aipaturiko jardunaldietan eta gaurkoa esandakoaren berrikuspena litzateke.
|
|
|
Eta pentsamendu politikoa bera ere, beharbada, ulergarriago egingo zaigu, euskaltzaleen etorrian aztertu ezkero. Euskarari buruzko ideologiei buruzko txostena aurkeztu nuen aipaturiko jardunaldietan
|
eta
gaurkoa esandakoaren berrikuspena litzateke.
|
|
|
Joseba Intxaustik idatzi ditu, bestalde, hainbat saiakera
|
eta
liburua ere euskal hizkuntzaren historiaz. Mikel Atxagak Sabino Arana eta haren jarraitzaileen eragina euskararen berbizkundean.
|
|
|
Joseba Intxaustik idatzi ditu, bestalde, hainbat saiakera eta liburua ere euskal hizkuntzaren historiaz. Mikel Atxagak Sabino Arana
|
eta
haren jarraitzaileen eragina euskararen berbizkundean. Eta ildo horretan gure ekarpen xumea kokatu nahi genuke, epe luzean, aurrekariak, eta ondorenak aipatuaz, mendebaleko Europaren historiaren nondik norako nagusien baitan, S. Aranareo ekarpena euskararen biziberritzeari buruz gogoeta gai hartzen dugularik.
|
|
|
Mikel Atxagak Sabino Arana eta haren jarraitzaileen eragina euskararen berbizkundean.
|
Eta
ildo horretan gure ekarpen xumea kokatu nahi genuke, epe luzean, aurrekariak, eta ondorenak aipatuaz, mendebaleko Europaren historiaren nondik norako nagusien baitan, S. Aranareo ekarpena euskararen biziberritzeari buruz gogoeta gai hartzen dugularik.
|
|
|
Mikel Atxagak Sabino Arana eta haren jarraitzaileen eragina euskararen berbizkundean. Eta ildo horretan gure ekarpen xumea kokatu nahi genuke, epe luzean, aurrekariak,
|
eta
ondorenak aipatuaz, mendebaleko Europaren historiaren nondik norako nagusien baitan, S. Aranareo ekarpena euskararen biziberritzeari buruz gogoeta gai hartzen dugularik.
|
|
|
l. Euskal hizkuntza
|
eta
nortasun politiko eta kulturalaren bilakaera, iraultza liberalaren abiadan, lege zaharreko «konstituzio politiko» foralaren garaian
|
|
|
l. Euskal hizkuntza eta nortasun politiko
|
eta
kulturalaren bilakaera, iraultza liberalaren abiadan, lege zaharreko «konstituzio politiko» foralaren garaian
|
|
|
XVII.mendez geroztik, Batzar Nagusietan ordezkari izateko gaztelaniaz irakurtzen
|
eta
idazten premiazkoa izan arren, XIX.mendean oraindik, hainbat ordezkari euskaldun hutsak ziren. Eliza Katolikoaren Administrazioan, euskarak bere halabeharrezko eremua irabazi zuen, bereziki ahozko predikuetan.
|
|
|
1789ko Frantziako Iraultza Liberalaren dinamika politikoan, nazio politiko berriaren konstituzioan, hizkuntza bat
|
eta
bakarra onartu zen, besteak baztertuz eta ezarritako hierarkia berezkoa, naturala balitz bezala aldarrikatu zuten. Agintea irabazi zutenek Pariseko hizkuntza frantsesa, hizkuntza eredu bakartzat ezarri zuten.
|
|
|
1789ko Frantziako Iraultza Liberalaren dinamika politikoan, nazio politiko berriaren konstituzioan, hizkuntza bat eta bakarra onartu zen, besteak baztertuz
|
eta
ezarritako hierarkia berezkoa, naturala balitz bezala aldarrikatu zuten. Agintea irabazi zutenek Pariseko hizkuntza frantsesa, hizkuntza eredu bakartzat ezarri zuten.
|
|
|
Arrazoizko
|
eta
kulturadun hizkuntzak zeintzuk ziren aukeratzea aginte politikoen esku gelditzen eta gaineratikoak, balizko berezko lege unibertsalen eraginez, halabeharrez itzaliko zirelakotan zeuden, eta beraz sekuentzi bakarreko ikuspegi historikoan erabat sinisturik, Biblian irakurritako ikuspegi historikoaren ondorioz, hizkuntza bakarreko etorkizuna aurreikusten zuten eta beraz hizkuntzen galera, halabeharr... Beraz, iraultzaileen erabakien ondorioz, aurrerantzean, hizkuntza Estatu nazio berriaren baitako egitasmo politikoa bihurtu zuten.
|
|
|
Arrazoizko eta kulturadun hizkuntzak zeintzuk ziren aukeratzea aginte politikoen esku gelditzen
|
eta
gaineratikoak, balizko berezko lege unibertsalen eraginez, halabeharrez itzaliko zirelakotan zeuden, eta beraz sekuentzi bakarreko ikuspegi historikoan erabat sinisturik, Biblian irakurritako ikuspegi historikoaren ondorioz, hizkuntza bakarreko etorkizuna aurreikusten zuten eta beraz hizkuntzen galera, halabeharrezko berezko ondoriotzat hartzen zen. Beraz, iraultzaileen erabakien ondorioz, aurrerantzean, hizkuntza Estatu nazio berriaren baitako egitasmo politikoa bihurtu zuten.
|
|
|
Arrazoizko eta kulturadun hizkuntzak zeintzuk ziren aukeratzea aginte politikoen esku gelditzen eta gaineratikoak, balizko berezko lege unibertsalen eraginez, halabeharrez itzaliko zirelakotan zeuden,
|
eta
beraz sekuentzi bakarreko ikuspegi historikoan erabat sinisturik, Biblian irakurritako ikuspegi historikoaren ondorioz, hizkuntza bakarreko etorkizuna aurreikusten zuten eta beraz hizkuntzen galera, halabeharrezko berezko ondoriotzat hartzen zen. Beraz, iraultzaileen erabakien ondorioz, aurrerantzean, hizkuntza Estatu nazio berriaren baitako egitasmo politikoa bihurtu zuten.
|
|
|
Arrazoizko eta kulturadun hizkuntzak zeintzuk ziren aukeratzea aginte politikoen esku gelditzen eta gaineratikoak, balizko berezko lege unibertsalen eraginez, halabeharrez itzaliko zirelakotan zeuden, eta beraz sekuentzi bakarreko ikuspegi historikoan erabat sinisturik, Biblian irakurritako ikuspegi historikoaren ondorioz, hizkuntza bakarreko etorkizuna aurreikusten zuten
|
eta
beraz hizkuntzen galera, halabeharrezko berezko ondoriotzat hartzen zen. Beraz, iraultzaileen erabakien ondorioz, aurrerantzean, hizkuntza Estatu nazio berriaren baitako egitasmo politikoa bihurtu zuten.
|
|
|
Beraz, iraultzaileen erabakien ondorioz, aurrerantzean, hizkuntza Estatu nazio berriaren baitako egitasmo politikoa bihurtu zuten. Konstituzio politiko berriak horren isla dugu
|
eta
konstituzio liberalak hizkuntza, eta, euskara, egitasmo politiko berria sortu zuten. Iraultzaileak, hasieran bere paskinak euskaraz eta frantsesez argitaratzen zituzten, euskararen erabilpen funtzionala onartuz.
|
|
|
Beraz, iraultzaileen erabakien ondorioz, aurrerantzean, hizkuntza Estatu nazio berriaren baitako egitasmo politikoa bihurtu zuten. Konstituzio politiko berriak horren isla dugu eta konstituzio liberalak hizkuntza,
|
eta
, euskara, egitasmo politiko berria sortu zuten. Iraultzaileak, hasieran bere paskinak euskaraz eta frantsesez argitaratzen zituzten, euskararen erabilpen funtzionala onartuz.
|
|
|
Konstituzio politiko berriak horren isla dugu eta konstituzio liberalak hizkuntza, eta, euskara, egitasmo politiko berria sortu zuten. Iraultzaileak, hasieran bere paskinak euskaraz
|
eta
frantsesez argitaratzen zituzten, euskararen erabilpen funtzionala onartuz. Baina ondoren, frantsesa nagusitu zen.
|
|
|
Horregatik «Antzinako euskaldunen alabantzetan» euskara goraipatu egingo da. J.A. Mogelen paradigma ideologiko kontrairaultzailean bete betean, berezko balioa izango du
|
eta
tresna modukoa ere izango da. XIX.mendeko lehenengo 30 urteotan, euskararen geroa, ideología politikoen arabera begiratu zen:
|
|
|
XIX.mendeko lehenengo 30 urteotan, euskararen geroa, ideología politikoen arabera begiratu zen: Kontrairaultzaren moldetan, J.A.Mogel, B.Mogel, J.M.Zabala, J.P.Uribarri, A.Abbadie. Bestalde, berrikuntza liberalaren diskurtsoan, A. lturriaga
|
eta
A.Txaho.
|
|
|
1.1 Euskara lege zaharraren kinkan: «Antxinako euskaldunen alabantzak» XVIII. mendearen bigarren erdian, kostaldeko Euskal Herrian
|
eta
berezi
|
|
|
ki Bilbo, Donostia
|
eta
bestelako hiriguneetan aberastasun ekonomikoaren isla nabarmendu zen. Eta ondorioz, bizimailaren hobetzeak beste kezka batzutan murgiltzeko aukera emanez, kulturgintzarako giro berria agiri zen, Adiskideen Batzarrea/ Sociedad Bascongada de Amigos del País «dugu adibidea.
|
|
|
ki Bilbo, Donostia eta bestelako hiriguneetan aberastasun ekonomikoaren isla nabarmendu zen.
|
Eta
ondorioz, bizimailaren hobetzeak beste kezka batzutan murgiltzeko aukera emanez, kulturgintzarako giro berria agiri zen, Adiskideen Batzarrea/ Sociedad Bascongada de Amigos del País «dugu adibidea. Hego
|
|
|
Baina oraingoan Antxinako euskaldunen alabantzen inguruko iruzkina premiazko dela deritzot garaiko agiri
|
eta
pentsamolde baten isla zuzena delako.
|
|
|
Oraingoz behintzat ez dakigu jakin ziurtasunez noizkoak diren zehatz mehatz, baina adierazten dituen arazoak
|
eta
mezua, guda giroan burutuak direla dirudi. Horregatik, nire ustez, Konbentzioko 1793 giroan burutuak edo eta Napoleonen aurkako gerratean() pentsatuak izan zirela, uste dut.
|
|
|
Oraingoz behintzat ez dakigu jakin ziurtasunez noizkoak diren zehatz mehatz, baina adierazten dituen arazoak eta mezua, guda giroan burutuak direla dirudi. Horregatik, nire ustez, Konbentzioko 1793 giroan burutuak edo
|
eta
Napoleonen aurkako gerratean() pentsatuak izan zirela, uste dut. Gerra bietako esperientzia laburbildu egiten du eta iraultza/ kontrairualtzaren dinamikan kokatzen da gai nagusia.
|
|
|
Horregatik, nire ustez, Konbentzioko 1793 giroan burutuak edo eta Napoleonen aurkako gerratean() pentsatuak izan zirela, uste dut. Gerra bietako esperientzia laburbildu egiten du
|
eta
iraultza/ kontrairualtzaren dinamikan kokatzen da gai nagusia.
|
|
|
Bertsook Juan Mateo Zabalak bildu zituen, frantziskotar bilbotarra berau. Fabulas en dialecto vizcaino haren bilduman sartu zituen
|
eta
«Berba aurrekoan« adierazten du «ez takit nik norenak» zirela aipaturiko Antxinako euskaldun alabantzak. Baina garrantzizkoak dira haren ustez, zeren liburu hasieran ezarri zituen, sarrera gisa J. A. Mogelen ipuinen aurretik.
|
|
|
Beraz, pentsa daiteke, J.A. Mogelen garaikoak ote zirela. Mogeldarrek, bai Bizentak
|
eta
Juan Josek antzeko bertso motak argitaratu zituzten 1814 eta 1823 urte tartean. Beraz giro bereko idazle batenak ditugu.
|
|
|
Beraz, pentsa daiteke, J.A. Mogelen garaikoak ote zirela. Mogeldarrek, bai Bizentak eta Juan Josek antzeko bertso motak argitaratu zituzten 1814
|
eta
1823 urte tartean. Beraz giro bereko idazle batenak ditugu.
|
|
|
A. Zelaietak, adierazi zuen, l. Astarloak 1817an argitaratu zuen Urteko Domeka izeneko liburuaren sarrera
|
eta
bertsoetan agiri diren edukiak, antzekoak zirela. l. Astarloa Bilboko frantzizkotarren komentuaren buru izan zen eta bertso paperak sarritan argitaratzen zirenez gero, haren eskukoak edo komentuko bes
|
|
|
A. Zelaietak, adierazi zuen, l. Astarloak 1817an argitaratu zuen Urteko Domeka izeneko liburuaren sarrera eta bertsoetan agiri diren edukiak, antzekoak zirela. l. Astarloa Bilboko frantzizkotarren komentuaren buru izan zen
|
eta
bertso paperak sarritan argitaratzen zirenez gero, haren eskukoak edo komentuko bes
|
|
|
Egile zuzena aurkitu ez arren, koplek zentzu korala hartzen dute, Bilboko «San Fraiskuko» komentuan ohikoak zirelako. Koru horretako nortasun nabarmeneko pertsonak mogeltar edo astarloatarrak ditugu
|
Eta
baita ere Antonio Zabala «Gabonetako otsaldiak» izeneko koplen egile eta argitaratzailea zena
|
|
|
Egile zuzena aurkitu ez arren, koplek zentzu korala hartzen dute, Bilboko «San Fraiskuko» komentuan ohikoak zirelako. Koru horretako nortasun nabarmeneko pertsonak mogeltar edo astarloatarrak ditugu Eta baita ere Antonio Zabala «Gabonetako otsaldiak» izeneko koplen egile
|
eta
argitaratzailea zena
|
|
|
1814an. Konbentzioko gerraren garaiko kopletan, «erregea, Fedea
|
eta
Herri
|
|
|
goa
|
eta
agerikoa dugu.
|
|
|
mezua, euskaraz burutua dago, herri mailako hizkeran idatziak dira, kosmogonia baten arketipo gisara pentsatuak.
|
Eta
pentsamolde horrek gaurregunerarte iraun du Euskal Herrian. Guzti horregatik deritzot, «Antzinako euskaldunen alabantzak» Euskal Herria modemitatean sartzen ari zeneko garaiko testu ideologiko fundatzailetarikoa dela.
|
|
|
Guzti horregatik deritzot, «Antzinako euskaldunen alabantzak» Euskal Herria modemitatean sartzen ari zeneko garaiko testu ideologiko fundatzailetarikoa dela. Iraultzaren proposamen berritzaileak bezain besteko garrantzia dituzte iraultzaren harian sortzen direnak
|
eta
beraz kontrairaultzaileenak. Kontrairaultzaren moldetan formulatu eta gihartu zen pentsamoldea eta kultura politiko berriaren adierazpena agiri da, tradizio berri baterekiko leiala izan omen nahi zuena.
|
|
|
Iraultzaren proposamen berritzaileak bezain besteko garrantzia dituzte iraultzaren harian sortzen direnak eta beraz kontrairaultzaileenak. Kontrairaultzaren moldetan formulatu
|
eta
gihartu zen pentsamoldea eta kultura politiko berriaren adierazpena agiri da, tradizio berri baterekiko leiala izan omen nahi zuena. Tradizioaren lotura aldarrikatzen zuen baina berez iraultzaren formulazioen arabera adierazten ditu bere ezaugarriak.
|
|
|
Iraultzaren proposamen berritzaileak bezain besteko garrantzia dituzte iraultzaren harian sortzen direnak eta beraz kontrairaultzaileenak. Kontrairaultzaren moldetan formulatu eta gihartu zen pentsamoldea
|
eta
kultura politiko berriaren adierazpena agiri da, tradizio berri baterekiko leiala izan omen nahi zuena. Tradizioaren lotura aldarrikatzen zuen baina berez iraultzaren formulazioen arabera adierazten ditu bere ezaugarriak.
|
|
|
Tradizioaren lotura aldarrikatzen zuen baina berez iraultzaren formulazioen arabera adierazten ditu bere ezaugarriak.
|
Eta
euskararen aldeko diskurtsoa, ez da, bazterreko ikuspegia, erdi erdigunekoa baizik.
|
|
|
Bestalde, pentsamoldea bere koordenadan sartzeko, gogoratu besterik ez, 1775.ean Araba, Bizkaia
|
eta
Gipuzkoako euskal agintarien arteko bilkurak berriz indarberritzen hasi zirela, Adiskideen Batzarrearen egoitzan, Bergaran, «Conferencias» izenarekin ezagunagoak ziren eta aurrerantzean,
|
|
|
Bestalde, pentsamoldea bere koordenadan sartzeko, gogoratu besterik ez, 1775.ean Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako euskal agintarien arteko bilkurak berriz indarberritzen hasi zirela, Adiskideen Batzarrearen egoitzan, Bergaran, «Conferencias» izenarekin ezagunagoak ziren
|
eta
aurrerantzean,
|
|
|
oz, euskal aginte politikoa landu
|
eta
bistakoa izan zen. Eta 1793ko azaroan, «konstituzio político foralaren» aldeko aldarria egin zuten.
|
|
|
oz, euskal aginte politikoa landu eta bistakoa izan zen.
|
Eta
1793ko azaroan, «konstituzio político foralaren» aldeko aldarria egin zuten. Bestalde, Espainiako Historiazko Erret Akademiak, Hego Euskal Herriko hiztegi historiko geografikoa argitaratu zuen 1802an, eta Nafarroako atalean, Traggiak esan zuen euskara ez dela antzinako hizkuntza, VIII.mendean asmaturikoa baizik, desberdintasunaren bidez aginte politikoari auspoa emateko.
|
|
|
Eta 1793ko azaroan, «konstituzio político foralaren» aldeko aldarria egin zuten. Bestalde, Espainiako Historiazko Erret Akademiak, Hego Euskal Herriko hiztegi historiko geografikoa argitaratu zuen 1802an,
|
eta
Nafarroako atalean, Traggiak esan zuen euskara ez dela antzinako hizkuntza, VIII.mendean asmaturikoa baizik, desberdintasunaren bidez aginte politikoari auspoa emateko. Iritzia eta ekimena kokatu behar da Godoy Carlos IV.erregearen agintariaren asmoan:
|
|
|
Bestalde, Espainiako Historiazko Erret Akademiak, Hego Euskal Herriko hiztegi historiko geografikoa argitaratu zuen 1802an, eta Nafarroako atalean, Traggiak esan zuen euskara ez dela antzinako hizkuntza, VIII.mendean asmaturikoa baizik, desberdintasunaren bidez aginte politikoari auspoa emateko. Iritzia
|
eta
ekimena kokatu behar da Godoy Carlos IV.erregearen agintariaren asmoan: garaiko Konbentzioko gerran euskal agintariek erakutsi zuten beren kabuzko erabakien gaitasuna, foru legedian oinarriturik, erresumako agintariek, foruen bidezko egituraketa politikoaren legitimitatea desegiteko bidea hasi zuten.
|
|
|
Euskara, euskal hizkuntza, jomuga bihurtu zuten. Hau da, hizkuntza apartatu behar zen
|
eta
gizartetik aldentzeko ahalegina antolatu. Alderantziz, Pablo Astarloa eta euskararen apologisten ekimenak ezagunak bihurtu ziren aurrerantzean, eta euskararen aldeko ideologia indarberritu zen.
|
|
|
Hau da, hizkuntza apartatu behar zen eta gizartetik aldentzeko ahalegina antolatu. Alderantziz, Pablo Astarloa
|
eta
euskararen apologisten ekimenak ezagunak bihurtu ziren aurrerantzean, eta euskararen aldeko ideologia indarberritu zen.
|
|
|
Hau da, hizkuntza apartatu behar zen eta gizartetik aldentzeko ahalegina antolatu. Alderantziz, Pablo Astarloa eta euskararen apologisten ekimenak ezagunak bihurtu ziren aurrerantzean,
|
eta
euskararen aldeko ideologia indarberritu zen.
|
|
|
zarteak, handiki
|
eta
populuaren arteko borroka zuzena.
|
|
|
1789ko iraultzaren ondorioak ikusi ondoren, iraultza liberalaren mundu berriaren beldurpean, euskal nortasunari buruz gogoetak berrausnartu ziren
|
eta
tradizionalismoaren paradigmak indartu egin ziren edo indarberrituz, elizgizonen eraginez, azaleratu bai behintzat.
|
|
|
Poeman agiri diren galderak
|
eta
erantzunak, 200 urte iraun dute. Euskaldunen aintzinatea izango da usterik zabalena eta aldaketen aurrean «menditarren» «goi herritarren» ohizko bizimodua bilakatzen da benetako jatortasunaren iturburu.
|
|
|
Poeman agiri diren galderak eta erantzunak, 200 urte iraun dute. Euskaldunen aintzinatea izango da usterik zabalena
|
eta
aldaketen aurrean «menditarren» «goi herritarren» ohizko bizimodua bilakatzen da benetako jatortasunaren iturburu. Ikuspegi jatorraren moldea nagusitzen doa.
|
|
|
Berau, 1634eko matxinadan, formulatu zen honezkero. Gatzaren gaineko zerga edo monopolio ezarri behar zuenaren aurka altxatu zen Bilboko herria
|
eta
beste batzuk. Gemikan bildu zirelarik matxinoek aldarrikatu zuten benetako bizkaitarrak menditarrak zirela, mendiko biztanleak eta ez hiriko kapa beltzadunak.
|
|
|
Gatzaren gaineko zerga edo monopolio ezarri behar zuenaren aurka altxatu zen Bilboko herria eta beste batzuk. Gemikan bildu zirelarik matxinoek aldarrikatu zuten benetako bizkaitarrak menditarrak zirela, mendiko biztanleak
|
eta
ez hiriko kapa beltzadunak. Ikuspegi hau ondoko mendeetan errepikatu egin zen.
|
|
|
Tokian tokikoa, propiotzat
|
eta
bereizgarri definitzen dena, benetako jatortasunaren erakusle bihurtuko da. Beraz, ondoko edo bestaldekoena, erbestekoa, arrotza izango da.
|
|
|
Beraz, ondoko edo bestaldekoena, erbestekoa, arrotza izango da. Pentsamolde honetan, fedea, geure legeak, euskara, dira euskal nortasun jatorraren abiapuntu
|
eta
eduki nagusiak.
|
|
|
Historiaren ikuspegia Bibliak ezartzen zituen mugetan kokatzen da
|
eta
beraz gertakizun guztiak Bibliaren kontakizunaren kronologian eta gertakizunetan kokatzen zen.
|
|
|
Historiaren ikuspegia Bibliak ezartzen zituen mugetan kokatzen da eta beraz gertakizun guztiak Bibliaren kontakizunaren kronologian
|
eta
gertakizunetan kokatzen zen.
|
|
|
Bilbo inguruan, garai horretan, hainbat gabon kanta argitaratu ziren, goian gogoratu izan dugun legez. Mogel
|
eta
astarloatarren artean, ideiak behin eta berriz errepikatzen dira eta formula jakin batzuk egile desberdinen kopletan agiri zaizkigu: Adibidez borrokarako deialdia egiten den unean, euskaldunak «emetu» ohi direla salatuz.
|
|
|
Bilbo inguruan, garai horretan, hainbat gabon kanta argitaratu ziren, goian gogoratu izan dugun legez. Mogel eta astarloatarren artean, ideiak behin
|
eta
berriz errepikatzen dira eta formula jakin batzuk egile desberdinen kopletan agiri zaizkigu: Adibidez borrokarako deialdia egiten den unean, euskaldunak «emetu» ohi direla salatuz.
|
|
|
Bilbo inguruan, garai horretan, hainbat gabon kanta argitaratu ziren, goian gogoratu izan dugun legez. Mogel eta astarloatarren artean, ideiak behin eta berriz errepikatzen dira
|
eta
formula jakin batzuk egile desberdinen kopletan agiri zaizkigu: Adibidez borrokarako deialdia egiten den unean, euskaldunak «emetu» ohi direla salatuz.
|
|
|
«Jaunaren lege ona euskeran da sendo, Adan-eganik ona garbi
|
eta
ondo. Gorde izan da beti garbiro fedea,
|
|
|
baita geure legeak
|
eta
berbeitea. Erbestear gaistoak nai eukezan galdu euskaldunak ez tabe bururik makurtu.
|
|
|
Euskararen garrantzia goratzeko, Jaungoikoaren lege onaren zati bezala agiri da. Beraz, hizkuntza berezia
|
eta
sakratua izango da aurrerantzean, modu horretan bere nortasun bereziz babesteko. Bertsoetan, euskal erakundeetako legelariek aldarrikatzen zituzten ohizko mitologia politikoaren dogma nagusiak inon baino hobeto azalduta eta laburturik ditugu:
|
|
|
Beraz, hizkuntza berezia eta sakratua izango da aurrerantzean, modu horretan bere nortasun bereziz babesteko. Bertsoetan, euskal erakundeetako legelariek aldarrikatzen zituzten ohizko mitologia politikoaren dogma nagusiak inon baino hobeto azalduta
|
eta
laburturik ditugu: jatorrizko independentzia, hau da, euskaldunak inoiz ere ez dira makurtuak izan, horregatik iraun du beraien legea eta gorde fedea eta euskara.
|
|
|
Bertsoetan, euskal erakundeetako legelariek aldarrikatzen zituzten ohizko mitologia politikoaren dogma nagusiak inon baino hobeto azalduta eta laburturik ditugu: jatorrizko independentzia, hau da, euskaldunak inoiz ere ez dira makurtuak izan, horregatik iraun du beraien legea
|
eta
gorde fedea eta euskara. Euskararren iraupena etorkizuneko askatasunaren garantia da.
|
|
|
Bertsoetan, euskal erakundeetako legelariek aldarrikatzen zituzten ohizko mitologia politikoaren dogma nagusiak inon baino hobeto azalduta eta laburturik ditugu: jatorrizko independentzia, hau da, euskaldunak inoiz ere ez dira makurtuak izan, horregatik iraun du beraien legea eta gorde fedea
|
eta
euskara. Euskararren iraupena etorkizuneko askatasunaren garantia da.
|
|
|
Erbestetarrak
|
eta
barrukoak: elkarren aurkako dinamika hori, bizi bizi agiri da adierazita.
|
|
|
Beraz, bertso asmatzaileak izan ditu gerraren bidezko inbazioen berri: Konbentzioko gerran gertaturikoa agian edo gero Napoleonek eragindakoa agian, Bibliaren
|
eta
historiaren kontakizunean kokatzen du. Etsaiak, erbestetik datozenez gero, euskaldunak beti borrokan egon ohi dira eta sekuentzia historikoa deskribatzen du:
|
|
|
Konbentzioko gerran gertaturikoa agian edo gero Napoleonek eragindakoa agian, Bibliaren eta historiaren kontakizunean kokatzen du. Etsaiak, erbestetik datozenez gero, euskaldunak beti borrokan egon ohi dira
|
eta
sekuentzia historikoa deskribatzen du: Anibal, Erromako Augusto eta erromatarrak, godoak eta mairuak.
|
|
|
Etsaiak, erbestetik datozenez gero, euskaldunak beti borrokan egon ohi dira eta sekuentzia historikoa deskribatzen du: Anibal, Erromako Augusto
|
eta
erromatarrak, godoak eta mairuak. Horra euskal historiaren sekuentzia kronologikoa.
|
|
|
Etsaiak, erbestetik datozenez gero, euskaldunak beti borrokan egon ohi dira eta sekuentzia historikoa deskribatzen du: Anibal, Erromako Augusto eta erromatarrak, godoak
|
eta
mairuak. Horra euskal historiaren sekuentzia kronologikoa.
|
|
|
Baina giro latzean idatzirik zeuden bertsoak, liberal iraultzaren ondorioak begi bistakoak zirelako, batez ere fede katolikoaren nagusitasuna ere kolokan jartzen zuten. Horregatik galdera esistentziala
|
eta
metafisikoa egiten du:
|
|
|
Inork ere ez du lortu aginterik ezartzea
|
eta
azpiratzea euskaldunen borondatea. Baina XVIII.mende bukaeran eta XIX.mende hasieran burrukak daude Euskal Herrian eta zergatia aurkitu beharra zegoen, aukera bat lejitimatzeko hiru helburu nagusiren arabera:
|
|
|
Inork ere ez du lortu aginterik ezartzea eta azpiratzea euskaldunen borondatea. Baina XVIII.mende bukaeran
|
eta
XIX.mende hasieran burrukak daude Euskal Herrian eta zergatia aurkitu beharra zegoen, aukera bat lejitimatzeko hiru helburu nagusiren arabera: Fedea, lege garbiak eta euskara.
|
|
|
Inork ere ez du lortu aginterik ezartzea eta azpiratzea euskaldunen borondatea. Baina XVIII.mende bukaeran eta XIX.mende hasieran burrukak daude Euskal Herrian
|
eta
zergatia aurkitu beharra zegoen, aukera bat lejitimatzeko hiru helburu nagusiren arabera: Fedea, lege garbiak eta euskara.
|
|
|
Baina XVIII.mende bukaeran eta XIX.mende hasieran burrukak daude Euskal Herrian eta zergatia aurkitu beharra zegoen, aukera bat lejitimatzeko hiru helburu nagusiren arabera: Fedea, lege garbiak
|
eta
euskara. Borroken eskema interpretatibo hori gaur arte iraungo du, arerio/ adiskide paradigma
|
|
|
Baina oraingoan arerioa barruan ere dagoen ezkero, gaztelaniaz bakarrik egitea ez da nahiko, apologista legelariak egiten zuten antzera. Oraingoan gizarte barrura ere begiratzen da
|
eta
etorkizuna euskal gizarte barman ere irabazteko adierazpenak euskaraz egin behar dira.
|
|
|
Bertsoek helburu mobilizatzailea ere badute
|
eta
badirudi gerra giroan burutuak izan zirela. Kasu horretan Konbentzioko gerraren garaian edo Napoleonen aurkakoan.
|
|
|
Kasu horretan Konbentzioko gerraren garaian edo Napoleonen aurkakoan. Horregatik aurreko azterketa historiko
|
eta
politikoaren ondoren, arbasoen portaeretan oinarriturik esaten du:
|
|
|
|
eta
antxinatik, dogun geure euskerea. CJogoan beti euki
|
|
|
Azken bertsoek borrokalari berrientzat ikuspegi ideologiko garbia adierazten dute. Helburuak jartzen ditu
|
eta
etsaiak nortzuk diren ere bai. Aurreratzean beraz, foru legeak eta euskara ikuspegi teokratikoaren baitako atalak baino ez dira izango.
|
|
|
Helburuak jartzen ditu eta etsaiak nortzuk diren ere bai. Aurreratzean beraz, foru legeak
|
eta
euskara ikuspegi teokratikoaren baitako atalak baino ez dira izango. Etsaiak, arrotzak, erbestekoak izango dira baina herriaren barruan ere agiriko dira.
|