|
2000
|
|
|
Javier Rojoren ustez, Rakel Beaumont kontakizunari erromantizismo handia dario. Hala ere," istorioak aurrera egin ahala, erromantizismoak misterioari utziko dio lekua eta thriller baten ezaugarriak hartuko ditu kontakizunak." (El Correo VIII) Bigarren narrazioan, honen moduko garapena
|
ere
suma daiteke. Idazleak sortaraziz irakurlea irakurtzen jarraitzera bultzatu nahi du.
|
|
|
alde batetik, berari esker, filosofoak zientzia enpirikoen oinarriez hasi ziren kezkatzen serioski eta, bestetik, zientzialariak euren ikasgaien gain eragina zuten arazo filosofikoez arduratu behar zutela konturatu ziren. Machen ideiak une hartako testuinguru intelektualean hedatuz joan ziren pixkanaka, haietako batzuk aldez aurretik Helmholtz, Kirchhoff eta beste zenbait zientzialariren lanetan
|
ere
suma daitezkeen arren. Horien denen xedea, dena dela, fisiko eta psikikoaren arteko erlazioak garbi eratzean zetzan, Descartesek bi mende lehenago jarritako muga dualista hura gainditu nahian10.
|
|
2002
|
|
|
Diferentzia nagusiena tamainarena zen, edozein intsektu baino milioi bat aldiz handiagoak baitziren gorgona haiek. Hala eta guztiz, gizakiarekiko nolabaiteko antzekotasuna
|
ere
suma zitekeen piztia bitxi haietan.
|
|
2003
|
|
|
Bolada luze batez Prousten antzera idatzi zuen eta Joyce imitatuz ondoren. Azken boladan Kunderarekin erabat gutiziaturik ibili omen zen eta idatzi berria zuen nobelan
|
ere
suma zitekeen hori. " Teresak hiru eguneroko idazten zituen", hasten zen eta esan nion zail iruditzen zitzaidala emakume baten konplexutasuna hobeto adieraz zezakeen beste esaldirik aurkitzea nobelaren hasiera gisa.
|
|
|
1. Helduen euskalduntze eta alfabetatzearen egoeraz hitz egitea, gure hizkuntzaren normalizazioaren egoeraz hitz egitea da. Izan ere, HEAn suma daitezkeen joerak normaliz azioaren egoeraren adierazleak diren beste batzuetan
|
ere
suma daitezke. Beraz, HEAn dugun egoera kezkagarria euskararen normalizazioaren egoera kezkagarria da.
|
|
2004
|
|
|
Lehenengo solairuan, Artziniegan ohikoak ziren baina dagoeneko desagertuak diren ofizioen inguruko azalpenak eskaintzen ditu. Nekazal giroa
|
ere
suma daiteke bertan, nekazaritzarekin loturiko tresnak eta animalia biziak ikusita. Bigarren solairuan, antzinako zenbait espazio irudikatu dituzte:
|
|
2005
|
|
|
euskaldun gehienek berdin ebakitzen dituzte esaldiak lagunarteko egoeretan eta ebakera zaindua eskatzen duten egoera formaletan. Ezaugarri honek bere isla du zalantzarik gabe euskara tekniko zientifiko mintzatuan, baina idatzian
|
ere
suma daitezke estilo bakarrerako joerak.Euskara Teknikoaz hitz egiten dugu askotan euskararen erabilera bakarra bailitzen, baina hamaika erabilera sartzen dira horren barman, bi ardatzen ara bera muga daitezkeenak: batetik, jakintza esparruari edota gaiari dagokion ardatza dugu eta, bestetik, informazio trukearekin zerikusia duten baldintzei dagokiena.
|
|
|
Hemen aipatu behar dira era berean Herranek Iparragirre zein euskal kulturari buruz idatzi zituen laupabost artikuluak. Gaiak zuen eferbeszentzia aldizkarira igorritako kroniketan
|
ere
suma daiteke (adibidez Pedro Manuel Soraluzek Frantziatik bidalietan), kultura minorizatuen pizkunde giroa Europa osoan bizi baitzen. Fenomeno horren unibertsaltasunaz kontziente, Fermin Herranek ez zuen Victor Balaguer katalanistaren «El renacimiento Lemosin» hitzaldia eskuratu eta argitaratzeko aukera galdu.
|
|
|
Lurrazal ozeanikoan zehar burututako zenbait profil sismiko. Uhin sismikoen abiadura normalean progresiboki handitzen da, baina bat bateko jauziak
|
ere
suma daitezke. (Christiansen eta Salisbury, 1975; Rosendahl, 1976; McClain, 1981; Atallah, 1986).
|
|
|
Bai, Josebak beti entzuten zion. Eta oraingoan, gainera, erreakzio txiki bat
|
ere
suma zitekeen beregan.
|
|
2006
|
|
|
Duela urte gutxira arte, uharteko eremu honetara iristea zinez odisea zen. Gaur egun, errepide on askoak daude, baina oraindik
|
ere
suma daitezke garai bateko sentsazioak, usainak.
|
|
2007
|
|
|
Bizitza eskutik hartu eta segundo bakar bat ere alferrik galtzen utzi nahi izan ez zuten hainbat mendizaleren arnasa. Hogeita biren bizitza bizia dago liburuan, baina lerro artean beste askoren taupadak
|
ere
suma daitezke. Finean, mendiminez bizi izan ziren guztien grina hori islatu nahi izan dut.
|
|
2008
|
|
|
bere ukimen finari esker, atzamarra egunkari gainean igarota, papereko tinta senti dezake. Eta inor gezurretan badabil
|
ere
suma dezake, bere entzumen zorrotzarekin antzematen baitu haren bihotz taupadak azkartu direla.
|
|
|
Abestien letretan ere ez da soilik Ruedaren marka antzematen. Gotzon Barandiaran, Kirmen Uribe, Edorta Jimenez eta Unai Iturriagaren eragina
|
ere
suma daiteke, kantuetako asko idatzi baitituzte. Pertsona eta bizitzaren arteko harremanaz mintzo dira gehienak, Ruedak adierazi duenez.
|
|
2009
|
|
|
Itzul gaitezen pixka bat atzoagora. Bitalismo hau (elitismoarekin eta), Unamuno eta Ortegarengan edo tendentzia faxistoideko zenbait joera literario politikotan ez ezik, mugimendu katoliko batzuetan ere eraginkorra izan da; beharbada euskal katolizismoko erakunde laiko batzuen militantismo eta aktibismoan
|
ere
suma daiteke frankismo garaian, existentzialismoak artekoturik agian.
|
|
2010
|
|
|
Beste adierazle psikiko batzuetan
|
ere
suma liteke nekearen eragina: asperdura, antsietatea edo estutasuna, ezegonkortasuna eta zakartasun edo oldarkortasun handiagoa mugimenduak eta maniobrak egiterakoan.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi bertsoak balio ez duenik. Bertsoetan tentsioa egon daiteke, teknika bat ere bai, eduki oinarrizkoak eta norbere ikuspegi bat
|
ere
suma daitezke, baina oso mugatua da ikuspegi pertsonalaren kontu hori. Bertsoak nire bizitzan garrantzi handia izan du.
|
|
2011
|
|
|
(...) Baserrietan bertan ere izugarrizko aldaketa ikusten ari gara. oraingo biloben euskara eta aitonamonen euskara oso bana dira. (85 or.)(...) erdararen eragina euskaraz entzutetsu diren idazleengan
|
ere
suma liteke. (93).
|
|
|
–Edozein animalia espezie galtzeak bezala, hizkuntza bat galtzeak ere txikitu egiten du mundua. Zalantzarik gabe, guk, hizkuntzalariok, badakigu, eta jende arruntak
|
ere
suma dezake hizkuntza bat talde jeinuaren lorpen goren eta originala dela, misterio sakratu eta infinitua, edozein organismo bizi bezala. Eyak edo ubykh hizkuntzen galera ez al da panda hartz baten edo Kaliforniako kondor baten galera bezain deitoragarria??.
|
|
|
Albisteok kaleratu baino lehenagotik
|
ere
suma zitekeen hori, argi dago. Hortik zetorren, hain zuzen, nire kezka:
|
|
2012
|
|
|
Uzkurdura horiek (Braxton Hicks enak esaten zaie, eta haurdunaldian
|
ere
suma daitezke) gero eta maizago eta gero eta indartsuago etorriko dira.
|
|
|
Ondorengo lanetan ere etengabeak dira Sarrionandiak gustura irakurri eta itzuli izan dituen autoreei buruzko erreferentziak. Marinel zaharrak (1987) poesia liburuan, esaterako, zuzeneko erreferentziak egiten zaizkie Vladimir Holan, T. S. Eliot, Alberto Caeiro eta Herman Melville idazleei, besteak beste, eta zeharkako eraginetan
|
ere
suma litezke Sarrionandiak itzulitako beste autore askoren oihartzunak. Sarrionandiaren poesia liburuak ez ezik, narrazio liburuak ere erreferentzia intertestualez beteta daude.
|
|
|
Ikerketa berriagoetan, nabarmendu egin da langile klaseetako pazienteek bestelako osasun arreta jasotzen dutela, langabezian edo lan ezegonkortasuneko egoeran egotea osasunerako kaltegarria dela, eta enpleguan segurtasunik ez izateak edo bidalia izateko arriskua hautemateak osasunerako faktore kaltegarritzat diharduela. Klase sozialen arteko desberdintasunak
|
ere
suma daitezke banako bizimoduan (elikadura,
|
|
2013
|
|
|
Aje hori, ikastetxeetako eskolaz kanpoko jardueratan ez ezik, aisialdi antolatuan
|
ere
suma daiteke. Gazte batzuentzat errefortsu baliagarriak izaten dira euskarazko aisialdi jarduerak, baina, oro har, ezarritako hizkuntza arautzat ulertzen dute gune horietan ematen dena eta, ondorioz, handik kanporako balio ez diena.
|
|
|
Udaberrian udal hauteskundeak ere egingo dituzte. Maila horretan
|
ere
suma daitezke eskuin muturraren gorakadaren zantzuak: iragan den asteburuan, FNk lortu zuen boto gehien Brignoleseko hauteskunde kantonaletan.
|
|
|
Baikortasun horren gibelean, dena ez zela hain baikorra
|
ere
suma daiteke. Nahiz eta maiz agertzen zuen janari ona zutela, batzuetan beti gauza bera jateaz asetzen zela ere ulertzera eman zuen, hala nola haragi gisa beti xingarra zutela idatzi baitzuen behin.
|
|
2015
|
|
|
Genero horretan lan egiten dute, nagusiki, idazle berriek, eta genero horretakoak dira, orobat, urte haietako titulu nabarmenetarik ugari. Bestetik, saiakeraren loraldi bat
|
ere
suma liteke, neurri batean herrigintzara loturik edo" herriaren" formazio teorikoa aberastea helburu duena.
|
|
|
Espainiako hiriguneetan
|
ere
suma liteke aldaketarako nahia, urteetan agindu izan duten bi alderdien txandakatzetik at. Autonomia erkidego gehienetan PPk jaso du boto gehien, baina hiriburu nagusi ugarik ihes egin diote eskuetatik, eta PSOE ere ez da oposizioko alternatiba sendo gisa agertu; aitzitik, tokian tokiko herri hautagaitzek hartu dute plaza. Espainiako bi alderdi tradizionalek, batuta, ozta ozta bildu dituzte boto guztien erdiak.Madrilgo Udalean, lehia estua izan dute azken unera arte Esperanza Aguirreren PPk eta Manuela Carmenaren Ahora Madrid koalizioak. Podemos, Ganemos, Equo eta IUren sektore batek osatzen dute hura?.
|
|
|
Anjel Otaegiren izena oroitu dut lehenxeago, eta ez da kasualitatea: Otegi eta Otaegi, urte berean jaioak dira biak, 1942an, eta antzekotasun gehiago
|
ere
suma litezke bien artean (diferentziak bezainbat, esan gabe doa): baserri girokoak biak, mutilzahartze bidean zihoazenak, lagun eta parrandazaleak, herriaren alde konprometituak; antzekoa dute kokaera geografikoa ere:
|
|
|
2.3 Euskara ghettoan edota gai ia ia anekdotikoen esparruan hesitzeko arriskua beste kontu batean
|
ere
suma daiteke: euskal artikuluak sail jakin batzuetan sailkatzeko joeran, alegia.
|
|
|
Ikastetxeak oro har hartuta, beraz, euskarak aski egoera dramatikoa bizi zuen, diglosiarik gorrienean murgildua zela. Hala ere, horrenbeste itzalguneren artean argiunerik
|
ere
suma zitekeen:
|
|
|
Parisko haize artistikoek hauspoturik, euskal dantzen mugimendu finak senti ditzakegu. Dotorezia handiko kartel honetan arriskua
|
ere
suma daiteke: hain gertu daude pilotaria eta ikusleak!
|
|
2016
|
|
|
Izan ere, Larzabalek egin duen lanari buruz gutxieste bat badugu hemen. Larzabalek ez zuen sekulan bere burua goraipatzen, eta hemen gutxiespena
|
ere
suma dezakegu. Uste dugu horrek ekarri duela bere obraren inguruan ibili den azaleko lana balitz bezalako axola gabeko iritzia.
|
|
|
Euskal Herrian sarritan entzundako topikoa da" jentilak kristauak baino kristau hobeak zirela", eta honen kidekoa ageri da Danimarkako Faroe Irlatan ere, bertakoen" trur sum trodlir" esaldian (jentilak bezain zintzo edo egiatia). Ondorengo geruza indoeuroparren gaitzespeneko kontakizunetan
|
ere
suma daiteke zintzotasunaren oihartzuna, heroi indoeuropar maltzurren aurrean, jentilak" motz" edo" inuzente" ageri direnean.
|
|
|
Ageri dira urrunera bertze bista leku batzu, errespetua merezi dutenak; gorago dira zonbeit, Palas, Balaitous, Fache handia, Vignemale. Gailur haietarik
|
ere
suma daiteke gizakia gainditzen duen zerbeit. Bertze erlisioetan berdin menturaz, beren hoberenari jarraikiz.
|
|
2017
|
|
|
CCOO eta UGT sindikatuak hurbildu izana, adibidez. PSEn
|
ere
suma daiteke. Baina egiazki ez nago batere baikor.
|
|
|
Ahuntza, oiloa, astoa eta zakurra ere bai, agian. Basabere batzuk
|
ere
suma daitezke: erbia, azeria, sagua, trikua...
|
|
|
Gorago aipatu ditugu sorighina eta mamutzone harrigarriak. Mitologiako beste elementu batzuk
|
ere
suma daitezke toponimian.
|
|
2018
|
|
|
Esan gabe doa, antzerako xedea ikusarazi digu Duvoisin kapitainak, eta, halaber, Arxu errejentak ere. Eta, hala nahi izanez gero, Uriarte frantziskotarraren eskutitzetan
|
ere
suma dezakezu ardura hori. Baina Bonaparte printzea ez da horren aldeko; aitzitik, horren arerioa da, eta halaxe interpreta dezakegu eskutitz batean 1880an utzi zigun pasarte hau:
|
|
2019
|
|
|
Gerrako kronikaken XX. mende hasierako eleberrietan E.M. Fosterrek, D.H. Lawrencek, James Joycek, Virginia Woolfek, William Faulknerrek, John dos Passosek nahiz Marcel Proustek, Franz Kafkak, Thomas Mannek, Robert Musilek, eta Nouveau Romaneko beste izen handi askok garaturiko estrategia narratiboen ekarpenak ikus genitzake islaturik, maila batean edo bestean. Narratiba kriminalean ekarpena bangoardista horietako zenbait aplikatu zituen Jim Thompson() handiak kontalari ez fidagarriari dagokionez,
|
ere
suma litezke genero beltzaren zenbait ekarpen.
|
|
|
Baten batek pentsa dezake datuak ez direla fidagarriak eta erantzun beharrekoa euskarari buruzko inkesta bat izanik, berotasunetik edo, zuzentasun politikotik? emandako erantzunak direla, baina halakoei esango nieke aurreko inkestetatik bilakaera nabarmena antzematen dela, beste lurralde eremuetan ez dela horrelakorik jaso, eta gizartean
|
ere
suma daitekeela aldaketa hori. Egileekin hitz eginda, gainera, aipatzen zidaten, hipotesirik txarrenean ere, jarrera mesfidatian leudekeen herritarrak ez liratekeela inola ere %20tik gora izango.
|
|
|
Kezka horietan, hizkuntzen jarraikortasunaren eta kalitatearen inguruko arrangurak daude batetik, baina, zenbaiti, galdutako inperioaren distiraren nostalgia
|
ere
suma dakioke. Eta testuinguru honetan kokatu behar dira gaztelaniaren edo frantsesaren hedapenaren alde entzuten ari garen gero eta ahots indartsuagoak (bide batez, estatu hauetako hizkuntza gutxituen aurka joateko aitzakia eta estakuru bihurtzen direnak).
|
|
2020
|
|
|
Brelen abestiak Leterenean izan zuen eraginari dagokionez, egia da, Letek dioen bezala, iruditeria aski desberdina zela, baina hala
|
ere
suma liteke kantari belgikarraren oihar  tzunik. Gogora ditzagun Brelen abestiaren lehen lerroak:
|
|
2021
|
|
|
Bestelako indar batzuk
|
ere
suma daitezke metamorfosi prozesu horren atzean. Horren harira, deigarria suertatzen da Ongek ahozkotasunetik idatzizkora bidean gertatutako aldaketa ilustratzeko erabiltzen duen pasarte hau:
|
|
|
"[...] euskarazko idatziak euskal gaiei (gatazka politikoa, euskara edo euskal kultura) buruzkoak dira askotan. [...] Euskara ghettoan edota gai ia ia anekdotikoen esparruan hesitzeko arriskua beste kontu batean
|
ere
suma daiteke, euskal artikuluak sail jakin batzuetan sailkatzeko joera alegia" (Zuberogoitia, 2003: 520).
|
|
|
Oteizak 1963an euskal arimaren interpretazio estetiko bat eginez argitaratu zuen Quosque Tandem lanak, berebat, euskal kulturaren planteamendu abangoardistetarako ildo bat markatu zuen, euskal kulturgintza berriaren esparru oso zabaletan eragin handia izan zuena. Izatez, Arestiren lanean
|
ere
suma zitekeen eragin hori:
|
|
|
Batzuetan nolabaiteko kausalitate adiera
|
ere
suma daiteke. Itota hil zen esaten denean, itotzearen ondorioz hil zela adierazi nahi izan daiteke; alegia, adierazten den prozesuaren, ekintzaren edo gertakariaren —kasu honetan, hiltzea— kausa edo jatorria adieraz daiteke bigarren mailako predikatuaren bidez. Ohiko deskribapenezko irakurketari zer eransten zaion ohartzeko, ikus ditzagun honako bi adibide hauek:
|
|
|
Frankismo garaian Hoja del Lunes de Madrid, Ya edo Ritmo bezalako goiburuetan ere aurki daiteke bertsolaritzaren aipamenik, baina ABC izango da tarterik handiena eskainiko duena: 1965eko txapelketaren berri emango du, Auspoa saileko Bilintxi buruzko liburuaren iruzkina eskaini, Mitxelenari egindako elkarrizketatxoa… Sinadura ilustreren bat
|
ere
suma daiteke tartean. Pedro Rocamora, Francoren hirugarren gobernuan Propagandako buru eta liburuen zentsuraren arduradun nagusi izandakoa, esaterako:
|
|
|
Jonaneren unibertsitateko urteak
|
ere
suma litezke irudimen pixka batekin. Bekak Donostian lotan geratzeko aukera emango dio, Erizaintzako ikasleen egoitzan.
|
|
2022
|
|
|
Ume guztiak bere bereak zituen? Familiaren eboluzioa
|
ere
suma daiteke testuetan. Edadeko pertsona baten eskela eta haren alargunarena konparatu, bost urte geroago:
|
|
|
Nik badakit, ordea, zikoinak direla marra kurbatu horiek, nik ikusten ditut, zikoina arrosak eta urdinak ikusten ditut marra beltz horietan. Luzaroan begiratuz gero barrez
|
ere
suma nitzake, niri begira barrez.
|
|
2023
|
|
|
Izan ere, egurra, kea, sua, labeak, txinpartak, olio iraina, lurruna, pertzak... eta tradizioari eutsiz lanean jo eta su dabiltzan familia bereko kideak dira argazkietako protagonistak; beroa eta usainak
|
ere
suma litezke, kasik, aretoko lau hormak alderik alde betetzen dituzten irudietan.
|
|
|
Atlantiko Beltza jardunaldietan musikaz, kaleaz, herriaz eta botereaz gogoeta egin izan dute, eta, begirada exotizatzaileak saihestuz, mundu zabaleko esperientzietatik ikasten saiatu dira. Lanketa horren arrastoa bestelako ekimenetan
|
ere
suma liteke, izan ere, urrunera joan gabe, Iparraldeko inauteriak, libertimenduak, kaskarotak eta abarrak Hegoaldean berrinterpretatu eta Iruñeko errealitatera egokitu ahal ziren tresna eraginkorrak izan zitezkeela ere pentsatu zuen hainbatek.
|