|
2000
|
|
|
Batetik, askotan oso multzo garbiak egiten ditugu abertzale eta espainolisten artean... eta hori baino askoz ere harreman konplexuagoak daude, badira abertzale izanik euskaldunak ez direnak eta topikoak bazkatzen dituztenak. Esaterako, jende askok uste du euskaraz oraindik
|
ere
literatura kostunbrista egiten ari garela. Zergatik?
|
|
|
Unai ez zen hor, nire zain, aurrekoetan bezala, eta horrek erne jarri ninduen. Lehenago
|
ere
literatura ugari irakurria nintzen, banantze eta dibortzioek seme alabengan uzten dituzten ondorio deitoragarriez. Banekien, kasurako, haurrarekin gelditzen ez den gurasoarenganako alimaleko gorrotoa pizten dela zenbaitetan —miresmena ere, baina aukera hori baztertua nuen—; jakin, orobat, sentipen hori mamitzekotan, etxekoen jarrera erabakigarria dela.
|
|
2001
|
|
|
ITZULPENA lan errepikakorra omen da. Gauza jakina da, batez
|
ere
literaturaz ez badihardugu. Zenbateraino errepikakorra?
|
|
|
Azken batean, honelako egiturak analogia baino ez dira. XIX. mendearen hasieran Ingalaterran eta Alemanian bai filosofian, eta honen eraginez baita
|
ere
literaturan, behin eta berriro agertzen zen gai bat dago: banaketa eta bilketarena.
|
|
|
Gu munduan, nioen. Eta oraino gutxiegi badira ere, tantaka bada ere, hainbatidazleren lumaren poderioz, hemen
|
ere
literatura egiten dela erakusten hasiak garakanpoan. Atxagak, aspaldi, mundu zabalean.
|
|
|
Primitiboki basatiak, Erdi Aroaren amaieran, landatzen hasi ziren eta, ondoren, Frantzian, nobleziaren postre kutun bihurtu ziren. Luis xiv.a erregeak
|
ere
literatur lehiaketa deitu zuen, eta gaia marrubiak izan ziren. Egia esan, fruta hau luxua da ahosabaiarentzat eta ikusmenarentzat.
|
|
2002
|
|
|
20 Kritikaren funtzioaz, ik. Gullón, G., 2000," La novela histórica: ficción para convivir", Ínsula 641, 2000ko maiatza, 3 ruko kexuak21 eta idazle hasiberriak
|
ere
literatur lanen gaineko kritikaren beharra izango du lehen aldarri.
|
|
|
Jakina denez, kanonaren inguruko azken urteotako eztabaidarik sutsuenek Estatu Batuetako unibertsitateetan izan dute sorburua. Besteak beste, Critical Inquiry edo New Literary History aldizkari ezagunetan argitara eman diren artikulu ugariez gain, estrukturalismo osteko kritikan barneratzen diren New Historicism edo Cultural Studies direlakoek
|
ere
literatur kanon ororen oinarri ideologikoa azpimarratu nahi izan dute. Azken batean, Harold Bloomen Mendebaldeko Kanona (1994) liburu ezagunari hainbat kritikari ezagunek egindako zehaztapenak (besteren artean, F. Kermode, P. Brooks, E. Said edo J. Culler adituenak) irizpide estetiko hutsez haratago definitzen eta aztertzen den literatur kanonaz mintzo zaizkigu.
|
|
|
Baieztapen honek erakusten digu ohiko mitologia historikoaren dogmekindarra zutela. Sabino Arana
|
ere
literatura mitologikoaz baliatu zen bere proposamen politikoak erakusteko unean. Baina ez ditugu nahastu behar biak.
|
|
2003
|
|
|
Gabriel Arestik euskaratu zuen bere garaian Nazim Hikmet() olerkari turkiarraren" Lau gartzelak" poema bilduma, orain Hiria argitaletxeak berrargitaratu duena. Gaur egun Turkian
|
ere
literatura modernoaren aita bezala onartua eta maitatua da Nazin Hikmet, baina ez zuen bizitza erosorik izan. Hamabost urte kartzelan eta hamabi atzerrian egin behar izan zituen bere uste politikoengatik, eta Moskuko deserrian hil zen, 61 urte zituela, turkiar naziotasunik gabe, bere gobernuak kendu ziolako.
|
|
2004
|
|
|
Baina hain zuzen arintasun horrek lagundu zion markarik politenak lortzen korrikalari bezala jokatutako apustuetan. Liburu honetan, bere bizitza ez ezik, apustularien mundua
|
ere
literatura bihurtu du, jaiotetxeko giroa azaltzetik hasi, korrikarako grina nola sortu zitzaion kontatu, egindako apustuen berri eman eta joko gizonen gazi gozoak zeintzuk diren agertuz.
|
|
|
Espainian argitaratzen diren nobeletan erabiltzen den paper gehiena zurez egindako paperean inprimatzen da, zuntz birziklatuaren ordez. Kontuan hartzen badugu iztukatu gabeko papera, batez
|
ere
literatura tituluak argitaratzeko erabiltzen dena, Greenpeacek kalkulatu du 25.505 tona paper kontsumitu direla iztukatu gabe, eta horretarako 357.081 zuhaitz moztu behar izan dira. Espainian eleberriak inprimatzeko erabilitako paperaren zati bat penintsulako ipar mendebaldeko, iparraldeko eta hego mendebaldeko eremuetako eukalipto landaketa polemiko eta gaizki kudeatuetatik dator.
|
|
2005
|
|
|
Amerikarrek esaten didatenez, Hemingwayren literatura lana oso lotua ibili da bere bizitzari. Nolabait
|
ere
literatura bezain jakingarriak izan dira haren gorabehera eta joan etorriak. Orain, urteak joan ahala, haren bizitzak ez du horrenbesteko pisurik eta kritikariek haren idaztearen merituei bakarrik begiratzen diete.
|
|
|
Cillero bilduma hau idatzi aurretik ezaguna zen euskal literaturan, batez
|
ere
literatura anglo saxoiarren maisu-lanak euskaratu izanagatik, eta horrek badu eragina bilduma honetako hogeita bederatzi ipuinetan. Ipuinon lehenengo ezaugarri nabarmena tamaina dugu.
|
|
|
badaude kulturan ere generoari lotutako murrizketak[...]. Onartzen baditugu Amerikako literaturaren teoria arruntak, ondorio gisa onartzen dugu
|
ere
literatura esentzian gizonezkoarena dela.1
|
|
2006
|
|
|
Bestalde, liburutegi funtsa sortzeko lanean ari dira, Donostiako Amara auzoan dagoen Ernest Lluch kultur etxearekin batera. Batez
|
ere
literatura katalan klasikoa bilduko duen funtsa osatu nahi dute. Horrelako libururik ez da jada argitaratzen eta bilketa lana uste baino zailagoa egiten ari zaiela aitortu digu zuzendariak.
|
|
|
Literatura katalana soilik katalanez idatzita dagoena da? Espainieraz idatzita dagoena
|
ere
literatura katalana ote da?
|
|
2007
|
|
|
727 PUSCHNER, U., aip. lib., 10 Hala
|
ere
literatura sorlekutarra eta mugimendu völkischa osoki berdintzerik ez dagoela, Ib., 148, 151.
|
|
|
Las reflexiones herderianas al respecto poseen tanto más interés cuanto que la importancia del lenguaje, a la hora de tratar aspectos como el conocimiento, era casi desconocida por filósofos de la categoría de Kant? 336 Alde guztietatik interesatu da Herder hizkuntzaz: linguistikatik, filosofiatik, antropologiatik ez gutxi, batez
|
ere
literaturaren aldetik eta kulturaren historiatik, eta beti hezkuntzaren eta pedagogiaren arduratik. Ez da aski erremarkatzen, Herder-en interes askotarikoen artean hatsarre hatsarrekoa gaztetandik interes pedagogikoa dela,, pastorala?
|
|
|
Clément Mathieu
|
ere
Literatura ikas zezan konbentzitzen saiatu zen, baina ez zuen lortu, Nor zira Piarres La, tte... aipatu artikulua, 20 or.
|
|
|
Larresororen interesak euskara, herri txikiak, «atzeratuak», gutxiendarrak dira (historian bazterrera geldituak). Eta berak horien defentsa, historiaren kontra!?, ez arrazoi sentimentalez edo, baina zientziaz eta zientzia berrienaz baliatuz egin asmo du1239 Beste diferentzia inportante bat da, aurrekoek hizkuntzarekin batez
|
ere
literaturan, poesian pentsatzen zutela1240; Txilardegi/ Larresorok, aldiz, hizkuntzarekin hizkuntza berbaitan ulertzen du, egitura linguistikoa. Larresorok estrukturalismoarekin argudiatzen du (linguistikoa, antropologikoa, psikoanalitikoa).
|
|
|
• Marjinalia bilduma (www.euskalnet.net/xgalarreta). Doan eskura daitezkeen liburuak ditu webguneak, batez
|
ere
literatur liburuak.
|
|
2008
|
|
|
Horrekin lotuta, literaturaren bazterketa indartu baino ez du egiten Euskal Autonomia Erkidegoko Unibertsitaterako hautaprobak; izan ere, azterketa horretan hizkuntzarekin lotutako edukiak bakarrik neurtzen dira. Ikasleen euskara maila kaskarra
|
ere
literatura baztertzeko beste arrazoi bat da irakasleen esanetan; ikasleek euskararekiko duten ezagutza faltak beharrezko egiten du irakasgaia hizkuntzaedukien arabera antolatzea, literatura bigarren lekuan utziz.
|
|
|
Lehoiari, Zuberoan, euskaraz olerki luzea egin zaio duela hamar urte. Horrez kanpo, ez du ez euskal mitologian, ez eta sinbolikan, ez eta
|
ere
literaturan lehoiak biderik egin. Lehoia beste nonbaiteko sinboloa da Esoporen edo beste baten alegia itzulien bitartez ezagutzen duguna.
|
|
|
Nahikoa edo gutxiegi diren ez dakit nik. Ez nau asko kezkatzen, sinetsirik bainago edozein krisitan
|
ere
literatur liburuak duela arriskurik gutxien. Lehen liburua literaturakoa izan zen, eta azkena ere halaxe izango da.
|
|
2009
|
|
|
Literaturaren ederra, idatziz ezarritako sorkariei ez eze, beste era bateko sorkariei ere ondo zetorkien, zorionez. Belaunik belaun, mendeetan zehar, transmititu izan ziren herri kanta eta kontuen altxorra
|
ere
literatura ederraren barruan sartzen zen. Aldi horretan goratu eta estimuz onetsi zituzten ahoz aho mendeetan zehar iraunarazi ziren herri jakintza eta herri literatura.
|
|
|
... Gerediaga alkarteak eraturik, euskal idazleen biltzar bat izango da Ermua, n (Bizkaia), euskal idazleei dagozkien zenbait gauza aztertzeko eta baita
|
ere
literatura euskeraren batasunari buruz idazleen iritziak aztertzeko, Euskaltzaindiari bere lanean lagundu al izateko. Oso pozik entzun da.
|
|
|
Bestalde, urtero bezala, aurten
|
ere
literatura eremuko pertsona adituek osatu dituzte epaimahaiak, beti ere Euskaltzaindiak izendatuta. Aurtengo epaimahaikoak hauek izan dira:
|
|
|
Horietako bat da haurtxoa. Gai maiseatu eta labain horrekin
|
ere
literatura egin daitekeela erakutsi zigun Marie Darrieussecq idazleak 2002an, Le Bébé liburuarekin.
|
|
|
Sasoi batean idazleok literaturaz mintzatzen ginen, literatura genuen obsesio eta monotema, konturik arruntena
|
ere
literaturaren galbahean iragazten genuen. Diruzale baten gorabeherak baldin bagenituen hizpide, Dickens-en Gabon ipuineko Scroogerekin konparatuko genuen delako diruzalea; egolatra bat larrutzen ari ginelarik, De Quinceyren esaldia ekarriko genuen mahaira (ni esaten duen orotan, kapela kentzen dik).
|
|
|
Prozesu horren buruan, euskal kantari eta musika talde nagusiak aritu ahal izan ziren ordu arte euskal herri kulturaren zati bat baino agertua ez zen tokietan. Donostia euskarazko antzerki eta literaturaren gune nagusietako bat izan zen; Iruñean
|
ere
literatur mugimendu garrantzitsua izan zen, hainbat aldizkarik bultzatua; Bilbok, berriz, garrantzi gutxiago izan zuen. Kantagintzak, baina, duintasuna eman zion ordu arte goi kulturatik nahikoa baztertua egon zen euskarari, hirietako eta erdi tamainako herrietako kultur espazio nagusiak beretu baitzituen.
|
|
|
Hor dugu
|
ere
literatura, zeinak mugimendu nazionalki poliedriko bati buruz hitz egiten baitu, eta beste adierazpen artistiko eta estetiko asko, musikarena barne (hori bai, musika idatzia beti).
|
|
|
Euskara bera da, eta baturanzko bidea egin behar du gure euskarak. Guk, gipuzkoarrek eta lapurtarrek baino bide gehiago egin behar dugu, gipuzkerak batuaren antz handiagoa duelako, batez ere aditzean, eta lapurterak ere antz handiagoa duelako, batez
|
ere
literaturan. Bide hori hartu genuen alfabetatze lanean.
|
|
|
Bernardo Atxagaren izendapena norabide horretan urrats inportantea izan zen eta esango nuke guztiok begi onez ikusi genuela izendapena. Begi onez ikusi genuen
|
ere
literatur aldizkari bat martxan jartzeko egitasmoa. Hain zen larria premia!
|
|
2010
|
|
|
[...] Premiazkoa da, ezbairik gabe, euskal literaturak munduan barrena bide egitea. Ez da erronka txikia, batez
|
ere
literatura txikia izaki, eta hartarako leiho zabala da Frankfurt, munduko liburu azokarik garrantzitsuenetakoa baita. Gero eta euskarazko literatur lan gehiago itzultzen dituzte beste hizkuntza batzuetara, eta idazleentzat ez ezik, oro har euskal literaturarentzat ere onuragarria da, jakina.
|
|
|
Soto hartatik onik eta libro ateratzen bada, Dostoievskiren Lur azpiko memoriak irakurriko dituela zin egin dio bere buruari, minbizia sendatuz gero Arantzazuraino oinez edo belauniko igoko direla promes egiten duten fededun itsuen eran. Bera
|
ere
literaturaren sinestuna bailitzan derrepente. Baina ez da:
|
|
|
Buru belarri bertsotan nabilenean faltan botatzen dut literatura. Egia da bertsotan literatura egin daitekeela, badago hor
|
ere
literaturatik zerbait, baina oso margen txikia du horrek. Bi generoen arteko zubia norbere ahotsaren bilaketa da.
|
|
|
Eta doinu karratuetan sentitzen naiz ondoen, habanera batean edo antzekoetan, eta ez puntu motz asko dituen doinuetan. Egituran pentsatu gabe aritzea gustatzen zait eta badakit hori
|
ere
literaturaren eragina dela. Idazten dudanean xehetasunen presentziak du garrantzia.
|
|
|
Metafora dotoreak erabiltzeko bere joera
|
ere
literaturatik jasoko zuela gogoratu diogu. «Nire zati dira metafora horiek.
|
|
|
Bestalde, urtero bezala, aurten
|
ere
literatura eremuko pertsona adituek osatu dituzte epaimahaiak, beti ere Euskaltzaindiak izendatuta. Aurtengo epaimahaikoak hauek izan dira:
|
|
|
Hori da gaelerazkoaren kasua. Brian O’Nolan irlandarrak
|
ere
literatura handiaren eta txikiaren arteko aukera hori bizi izan zuen. Lehenengo nobela, James Joycen eraginpean, ingelesez argitaratu zuen:
|
|
|
Latina zen artean goi mailako hizkuntza, frantsesa bera ere ez zen 1539 arte ofizialdu. Bernat Detcheparek, 1545ean, idatzi eta inprimaraztearekin euskara
|
ere
literatura kultuaren mailara goratu uste zuen:
|
|
|
Okerrago ere izan zitekeen. Dimitriren eta Xabierren berri emanez gero, istripuaren ondoriozko buru kalteari egotz ziezaioketen guztia eta aurrerantzean nire hitzek sinesgarritasun guztia galduko zuten, eta aurrerantzean berriro
|
ere
literaturaz burua betea zuen ñoñostiar kultureta progrea izango nintzen denen begietara.
|
|
2011
|
|
|
Jazoera horrek handitu baino ez du egiten" itzultzaile= kritikari akademiko" adierazpenaz genuen susmoa. Izan ere, batez
|
ere
Literatura Unibertsaleko liburuen kasuan, itzultzailea bera da lanaren hitzaurrea idazten duena, nolabaiteko kritika egiten duena, jatorrizko sistemako datuen zein itzulpen prozesuaren berri emanez. Aztertzekoak lirateke aipatu bildumako sarrerek zer duten kritikatik eta zer itzulpen arau lantzen dituzten.
|
|
|
435 or., edo 1.103 oin oharra, besteak beste), Césaire bera aipatzen duen bezala, edo Gramscirengandik hartutako subalternitate kontzeptua. Beti bezala, gure aurretik baitoa Sarrionandia, eta oraingoan
|
ere
literaturaren teoria eta kritika irakurle aparta dela erakutsi baitigu. Aitortu behar dut faszinazio erabatekoz irakurri dudala Moroak gara artean?, izugarria dela liburuan dagoen dokumentazio lana, eta txundigarria, oraingoan ere, kulturaren teoria garaikidean ohikoak diren termino eta kontzeptuen erabilera.
|
|
|
Bestalde, urtero bezala, aurten
|
ere
literatura eremuko pertsona adituek osatu dituzte epaimahaiak, beti ere Euskaltzaindiak izendatuta. Aurtengo epaimahaikoak hauek izan dira:
|
|
|
Literatura txoko eta bazter guztietan dagoela gauza jakina da. Badira, baina, ezleku bilakatzen diren tokiak, eta horietan
|
ere
literatura dago. Horietan gauza bitxia gertatzen da, literatura deigarri bilakatzen da.
|
|
2012
|
|
|
Kontsentsua etor liteke literaturaren bidetik, batez
|
ere
literatura egiatia baldin bada. Baina ba al da literatura egiatia?
|
|
|
Itzulpenaren teoria postmodernoak aztertuta eta Sarrionandiak bere itzulpenetan hartu ohi dituen askatasunak kontuan hartuta, bi hipotesi nagusi formulatu genituen. Lehenengo hipotesia zen Sarrionandia itzultzaile postmodernoa dela; batetik, haren itzulpen gogoeta bat datorrelako itzulpenaren epistemologia postmodernoa osatzen duten ideiekin, eta, bestetik, haren itzulpen praktikak
|
ere
literatura eta itzulpena ulertzeko modu postmoderno bati erantzuten diolako. Bigarren hipotesia ondokoa zen:
|
|
|
Interpretazio hori, gainera, modu sortzailean egin behar du itzultzaileak, jatorrizkoak ez baitu zentzu bakar edo finkorik. Idazle batek testu bat idatzi edo itzultzen duenean, idazle aitzindarien lanei erantzuten diela gogoraraziko digu, halaber, Harold Bloom estatubatuarrak, eta Sarrionandiak, Bloomen hausnarketak modu jostalarian praktikan jarriz, liburu berean bilduko ditu literatura ezin desberdinagoetako lanen itzulpenak eta berak sortutako lanak, denak
|
ere
literatura sare zabal eta mugagabe baten parte direla gogorarazteko.
|
|
|
edo, prestigiotsuetan? klasikotzat jotzen diren obrak, Europa osoan kanoniko bihurtu direnak, Europako hizkuntza gehienetara itzuliak izan direnak, eta batez
|
ere
literatura, hizkuntza eta kultura horiek berpiztu, indartu edota garatzeko eragin nabarmena izan dutenak. Obra horiek euskarara itzulita, euskara beste hizkuntza nagusien mailara jaso nahi zuen Onaindiak, eta obra horiek euskal idazleek jarraitu beharreko eredu bezala aurkeztu, haietan inspiratuta euskaraz ere euskal hizkuntza, literatura eta kultura berpiztuko zuten lanak sor zitezen.
|
|
|
Azkenik, Onaindiak literaturaren funtzioari buruz esandakoek
|
ere
literaturaren eta itzulpengintzaren ikuspegi modernoa gogorarazten digute, Mirande baten edota Sarrionandia baten ikuskerarekin inolaz ere bat ez datorrena. Izan ere, Onaindiarentzat, literaturaren funtzioa, egiaren eta errealitatearen aztarranik izkutuenak agirian jartzen saiatzea da.
|
|
|
eta, prestigiotsuetako? lanak itzuli ohi zituzten, eta batez
|
ere
literatura horietan, kanoniko, edo, klasikotzat?
|
|
|
Sarrionandiak eta Pott bandak, berriz, helburu funtzional horiek lehenesteak euskal literatura itotzen zuela ikusita, literaturaren autonomia aldarrikatu eta bestelako testuak irakurri eta itzultzeari ekin zioten. Mirandek eta Arestik urratutako bideari jarraituz, Sarrionandia
|
ere
literatura handi eta txikietako autore ez hain ezagunen testuak euskaratzen hasi zen, euskal literatura nolabait biziberritu nahian eta euskal irakurleei irakurgai berri eta ezezagunak eskaini nahian.
|
|
|
Bestalde, urtero bezala, aurten
|
ere
literatura eremuko pertsona adituek osatu dituzte epaimahaiak, betiere Euskaltzaindiak izendatuta. Aurtengo epaimahaikoak hauek izan dira:
|
|
|
gizarte nagusi osoa, garaiko zientzia zein eliza, katolikoak zein protestanteak, bat etorri ziren eurentzat iraganeko aztarnak ziren herrien asimilazioa bultzatzeko orduan (Lewis, 1998). Gauzak horrela, eurak, komunikabide eta arteen (batez
|
ere
literatura eta zinemaren) laguntzarekin (Alia eta Bull, 2005) arduratuko dira asimilazioaz eta kultur ordezkapenaz. Asimilazioa ez da bakarrik XIX. edo XX. mendeen lehen erdiko gauza izan, Australia eta Kanadaren kasuetan ume indigenak haien familietatik urrun eraman eta indigenak ez ziren familiekin jartzeko politika 1970era luzatu zen:
|
|
|
Tatuatuta
|
ere
literatura da
|
|
|
The Word Made Flesh (tattoolit.com). Hemen
|
ere
literatura azalarekin nahasita ikus dezakezu. Esaldi asko, eta hanka, berna, izter barru, bizkar, esku eta beso gutxi batzuk literaturaz jantzita.
|
|
2013
|
|
|
Euskal literaturaren historia katebegi galduz beteriko eremutzat irudika liteke. Katebegi galduen azken izarra Lazarragaren eskuizkribua izan da, hori bera
|
ere
literatura jasoaren eta herri literaturaren ezaugarriz hornitua (Cid, 2013). XIX. mendetik hona ugari izan dira gure literaturaren historian aurkituriko katebegiak, denak ere gogoangarriak, Lazarragarenak besteko distira erakutsi ez badute ere.
|
|
2014
|
|
|
–les Allemands, affranchis de la domination française, n, avaient plus aucun prétexte de haine contre la France? 1313 Ulergaizkiro, baina, hortxe hasi da kalbarioa. Eta prakagorri berriz
|
ere
literatura da, eta pixka bat filosofia:
|
|
2015
|
|
|
Zenbakiaren aurkezpena lehen artikuluan egiten zuten, Hain da triste la vie de l" artisten. Beste behin
|
ere
literaturaren autonomian azpimarra ipiniz hasten ziren, aldizkarian parte hartzen zuten kideak" galbahe literarioaren" arabera aukeratzen zituztela esanez, eta, beraz, irizpide ideologiko edo linguistikoak alde batera utzita.
|
|
|
Hala, literatura genuke hizkuntzaren erdigunea, hori litzateke" Lengoajerik lehena". Autonomiaren gaiari berriz ere helduz, botereak hizkuntza dominatzen ahalegintzen dela zioen baina hain zuzen
|
ere
literaturaren egitekoa dominazio horren kontra egitea dela.
|
|
|
Boterearen ahots posible bakarra dugu Hizkuntza, eta ongi dakite, estatu gizonek. Haiek
|
ere
Literatura bat nahi dute, baina literatura domestikatu bat, Hizkuntzaren Konfirmazio eta Eredua izan dadin. Baina alferrik, zeren literatura guztia, inozenteena ere, bakarrik lortzen baita Hizkuntzak ezartzen dizkion mugak gainditzean.
|
|
|
Segurantza osoz esatea ezinezkoa den arren, Koldo Izagirrerena dela ematen du. Herria, euskara, literatura eta horrelako batzuk du izenburu eta aurreko bi testuetako ideien garapena litzateke, batez
|
ere
literaturaren esparrura eramana. Hasteko elebitasunaren zalantzan ipintze bat azaltzen zaigu, edo hobeki esana, bi hizkuntza egoera berdin eta orekatuan egongo litzatekeen balizko egoeraren zalantzan jartze bat.
|
|
|
Hori dela eta, Oh! Euzkadikoak San Martinen defentsan agertu ziren, nahiz eta, ikusi dugunez, aurretik hari ere kritika franko eginak zizkioten, batez
|
ere
literatur ikertzaile zen aldetik.
|
|
|
Potten
|
ere
literatura konparatuaren pean dauden ideiak aldarrikatu zituztelarik, haren kontzepzio tradizionalaren ajeak jaso zituzten halaber (Europa aipatuz esplizituki), kasu honetan, Saidek kritikatutako eurozentrismoa. Kritika hori ez dagokio oraindik orain berreskuratutako aipuari soilik, baizik eta Pott aldizkariari oro har eta baita Ustela eta Oh!
|
|
|
Euzkadi gero eta gehiago lerratu zen kritika kultural eta politikora. Nolanahi den, garbi dago estetikaren autonomia elementu zentrala izan zela Bainaren belaunaldian, gerora
|
ere
literaturaren aldeko apustua egingo baitzuten bertako kide nabarmenek. Haien aurreko belaunaldi konprometituaren ereduarekin hausten den 1983 ondorengo momentu sinbolikoa 1985eko Atxaga eta Txillardegiren arteko eztabaida sonatua da.
|
|
|
Kritika horrek bat egiten du berriz
|
ere
literatura konparatuaren ideia funtsezkoekin, tradizioaren ideia ez hertsiki nazional batekin. Hala, kanpoko tradizioaren aldarria egiten du, zehazki mundu zabaleko tradizio literarioarena:
|
|
|
Errealitatearen eta fikzioaren gai horiek ukitzerakoan, komikiei, onartu behar dut, ezin zaie interesa pizteko duten gaitasuna ukatu. Errealitatetik eta batez
|
ere
literaturatik hartu dituzte osagai ugari, baina baita berri asko asmatu ere. Robotak eta cyborgak eta munstroak euren puntu indartsuenen artean daude.
|
|
|
jotzen du bere burua: . Istorioak kontatu nahi dituen ahots bat naiz, batzuetan zinegile bezala egiten dut eta beste batzuetan nobelen bidez. Baina zinemarako egiten dudana
|
ere
literatura da. Sorkuntza prozesua berbera da, formatua diferentea izatea.
|
|
|
harreman homosexuala eta horrek sinesmen erlijiosoen baitan sortzen dituen pitzadurak, biolentzia, heriotza, arteari buruzko hausnarketak, klase ezberdintasunak (hilotzak apaintzen dituen gizonaren jatorri sozial baxuagoak eraginak, kasu)? Erranak erran, gaur egun argitaratzen diren liburu gehienetan baino askoz
|
ere
literatura gehiago atzeman izan dut nik batzuetan telesail horretan. Gehiegi ote da Faulknerren As I lay dying gogora ekarri eta harekin parekatzea?
|
|
|
Oroitzapen pertsonal bat datorkit. Lizeoko Fisika eta Matematika erakasleekin maite nuen kalapita intelektual baketsu batean borrokatzea, gure Filosofia zahar eta inutila, eta
|
ere
Literatura, defendatu nahiz. Galdetzen nien:
|
|
|
Kanonak bezala, antologiak
|
ere
literatura batean nabarmentzen den onena, baliotsuena, jaso nahi du, eta honen harira, eduki, funtzio eta erabilerazko alde komunak ditu kanonarekin. Nolanahi ere, antologia eta kanona bat etor daitezke edo ez, antologia kanona izan daiteke edo ez.
|
|
|
Haren lumatik irten den guztia bitxi preziatua bada, Barne Gaztelua preziatuetan preziatuena dela esan behar. Halaxe da espiritu fineko irakurleentzat, batez
|
ere
literatura klasikoa eta gai espirituala maite dituztenentzat. Teresak berak ere, Bizitza Liburua eta Barne Gaztelua elkarren ondoan jarriz, hau hura baino urre finagoz eta esku trebeagoz ehoa dela esango digu.
|
|
|
Geroago, fundazio haien historia idaztea etorriko da, obedientziak hartaraturik, bere bizitzako azken urteetan gauzatu zuena. Teresaren idazteko erraztasun, grazia eta ironiaz, Fundazioena gainerako idazkiak baino gustagarriago egiten dela esango nuke, batez
|
ere
literatura aldetik begiraturik. Jakina, hor bideetako neke eta sufrikarioak ez dizkigu kontatzen, zeharkako aipamen labur batzuk izan ezik.
|
|
|
Eta gauza ageria da ere etxalde horretako semea edo nagusia izanen dela Agerreko semea edo Agerreko nagusia. Hori hala da, bai eguneroko mintzamoldean, bai eta
|
ere
literaturan. " Maisons de Sare Sarako etxeak" liburuaren itzultzaileak mintzamoldearen eta literatura tradizioaren kontra jokatzen du eta horrelakoak dozenaka ditugu:
|
|
2016
|
|
|
Durangoko kaleetan barrena
|
ere
literatura ibilbidea egiteko aukera eskainiko du Gerediaga elkarteak. Hain zuzen, Durangaldeko idazleak Durangon zehar ibilbide literarioa antolatu du.
|
|
|
Bestela, narratzailearena zein Uriberena agertzen diren arte, izenik gabekoak dira pertsonaia guztiak. «Izenik gabeko nobela bat egin nahi nuen, izen propioak agertu arte», gehitu du.Bilduma eta hiztegiaBi berezitasun txertatu ditu eleberrian Agirrek, biak
|
ere
literaturaren munduarekin estu lotutakoak. Bata, kontakizunaren hasieran, protagonista bere nobela idatzi nahian eta ezinean ari dela.
|
|
|
Komisarioak ekarri dizkidan orrialde horiek irakurtzean ari nintzela hasi naiz susmatzen poeta gaztea ez ote den bere ingurukoak beste behin
|
ere
literatura egiteko erabiltzen ari eta, okerragoa dena, ez ote duen bere bikotekidearen sufrimendua horretarako baliatzen, eta galdetu diot neure buruari, behin auto-fikzioa muturreraino eramaten hasita, non bukatzen ote den literatura eta non hasten ote diren lotsagabekeria eta izugarrikeria.
|
|
|
Kanila itxi eta bertan sartzen da, arretaz, astiro, eta mundura jaiotzearen alderantzizko prozesua burutu nahiko luke, umontzi umel, heze, epel baten barrenean sartu eta bertan geratu; bidaiaren nekeak urtzen sentitu ditu beso zangoetan, iraganeko koitak zein etorkizuneko kezkak desegiten xaboi bitsaren antzera; mamu bat dabilkio buruan, ordea, arestian ezagutu duen gizon horren irudi lausoa, eta uxatu nahi lukeen arren tematsu itzultzen zaio, behin eta berriz, bere gogora. Lehen ere esana dugu, badirela zenbait ekintza, eguneroko bizimoduan guztiz arruntak eta hala
|
ere
literatur lanetan inoiz agertzen ez direnak; komun barruko zereginez ari ginen, zehatzago esanda gure gorputz barruko soberakinen hustuketaz, baina bada eguneroko bizitzako beste ekintza mota bat ere, aurreko horiek bezain ezkutu eta ia ia madarikatua literaturari dagokionez, komunean egin litekeena, edo ohean, edo beste edozein bazterretan, normalki bakarka gauzatu ohi dena, bakardadeko lagunen ... masturbazioaz ari gara, ez hitza eta ez ekintza ez baitira liburuetan usu agertu ohi, are gutxiago emakumezkoena, istorio pornografikoa ez bada behintzat; gure hau ezin esan pornografikoa denik, ez da erotikoa izatera ere iristen, banaketa horiek kontzientzia txurien eskrupuluak lasaitzeko baizik ez diren arren; ez da erotikoa baina ez dugu isilduko zer ari den egiten Alsina bainuan, urteek eta praktika jarraituak ematen dituzten lasaitasun, trebezia eta segurtasunarekin, bere gorputzean barrena elektrizitate txinpartak piztuz estreina eta baretasun uhinak hedatuz hurrena, uretan txaplasta uhinak eragin dituen orgasmoaren ondoren.
|
|
|
Blusa eta praka haiekin uniforme urdin grisarekin baino askoz politagoa zegoela begitandu zitzaion Josebari. . Batez
|
ere
literaturari buruzkoak?, bukatu zuen Iratik, Josebaren begi nabarretara zuzen so eginez. Marroi argiak ziren neskarenak.
|
|
|
eskrezentzia inperialistez, androzentrikoez eta mendebaldarregiez pixka bat garbitutako kanona, nahi bada, baina edonola ere, kanonikoa; Ur Apalategik inoiz iradoki duen bezala, kanonak gutxienez haren kontra egiteko balio luke, bide batez esanda, eta gorago adierazitako zerbait konpontze aldera: institutuan
|
ere
literatura irakasle oso onak izan nituen, eta literatura maitatzen irakatsi zidaten; bihoakie hemendik omenezko agur bat Begoña Busturiari, Koldo Izpizuari eta Joaquín Forradellasi?.
|
|
|
–Ba kritikak idaztea
|
ere
literaturan egoteko modua izan da niretzat, betidanik. Ez dakit zertara datorren kritika eta sorkuntza bereizteko tema hori.
|
|
|
Aniztasun hori iritsi da ez bakarrik kritikoen mundura, baizik eta baita kritikoentzat aztergarri diren obren arlora ere, honako hau, oro har, kritika unibertsitarioari dagokio, kazetetakoari baino gehiago?. Kontua da, garai batean, kritika akademikoak ez zuela kontuan hartzen
|
ere
literatura garaikidea: unibertsitateko irakasleen zeregin nagusia ez ezik, bakarra, literaturaren klasikoak aztertzea zen; obra edo autore bat ikertzeko baldintza nagusia hura hilda egotea zen, eta zenbat eta lehenago, hobe?, eta, jakina, ez zen edozein idazle hartzen kontuan, noizean behin erreskate lan esanguratsuak egiten ziren arren.
|
|
|
3 Kontua da, gainera, eta kontraesanik gabe, kritikoentzako ere idazten dakiela Uribek, bera
|
ere
literatur kritikoa izateko bidean egon zelako, eta horretarako entrenamendu egokia jaso zuelako hemengo nahiz atzerriko unibertsitateetan, postmodernitate literarioaren inguruko arazoei buruz adibidez. Izan ere, bere lehenengo liburua, Lizardi eta erotismoa (Alberdania, 1996), Jon Elordirekin batera sinatu zuena, lan akademiko bat zen.
|
|
|
izan direnak. Ahozko kultura osoa bezala, baladak
|
ere
literatura idatziak eragin gutxi izan duen
|
|
|
Gaur egun ere, neurri batean behinik behin, literatura konparatua literatur ikasketen baitan ikuspegi bazterrekoa da. Unibertsitate ikasketei begiratzea besterik ez dugu jabetzeko oraindik
|
ere
literatura nazionalen perspektibatik diseinaturiko ikasketak ditugula. Literatura konparatuarekin erlazionatzen diren zenbait teoria berriren bidez, teoria sistemikoak, postkolonialismoa?
|
|
|
Urtero bezala, aurten
|
ere
literatura eremuko pertsona adituek osatu dituzte epaimahaiak, betiere Euskaltzaindiak izendatuta. Aurtengo epaimahaikoak hauek izan dira:
|
|
|
Begi bistakoa da gaurko gazteek komikiak besterik ez dutela irakurtzen, eta, ondorioz, ez dira gauza nobelarik sinpleena ere irakurtzeko. Gazteek ez dute interes zipitzik
|
ere
literatura handiari buruz.
|
|
|
* Zuk
|
ere
Literatura Txokoan parte hartu nahi baduzu informazio eske olbea.elkartea@gmail.com helbide elektronikora mezu bat bidali dezakezu.
|
|
|
Wilson eta David Sloan Wilson talde hautespena aldeztera etorri dira berriro. Eta gaur
|
ere
literatura azkengabe batek eztabaian jarraitzen du.
|
|
|
Euskal idazle zaharren lan ugari berrargitaratzeaz gainera Mikoleta, Kapanaga, Otxoa Arin, Mendiburu, Kardaberaz, frai Bartolome, Leizarraga, Urte, Tartas..., euskara
|
ere
literatur lanak ekoizteko lain ikasi zuen; John Byronen lana itzuli zigun, Eguberriko kantiko bat, Oxforden 1907.ean agerturik, eta hainbat olerkiren egile izan genuen, Berlingo Euskara aldizkarian zein Urkixoren RIEV en atera zirenak; 1901.ekoa da Elxeko Andrari eskainitakoa, zalantzarik gabe, bere lerratze iberiarzalearen adierazgarri:
|
|
2017
|
|
|
Saizarbitoriarenak, berriz, oso joko polita ematen zuen, modernismo horrekin eta erabiltzen diren teknika guztiekin. Esan nahi dut neuk gustura emango nukeela oraindik
|
ere
literaturari buruzko eskola hiru horiekin…
|
|
|
Akaso behar duguna, hain zuzen ere, distantzia ekidinezin hori mundua eta gure arteko harremanari dagokion egoera naturaltzat onartzen ikastea da, gertakariek batzuetan ezinbestez gainditu egiten gaituztela, alegia, eta hatsarre horretatik abiatuta, hala ere, errealitatean ahalik eta zentzurik beteena aurkitzen saiatzea. Giza ezagutza etenik suertatzearen ondorioz sorturiko errealitatearekiko distantzia horixe da Alan Wildek
|
ere
literatura postmodernistaren bereizgarri nagusitzat hartu duena, eten ironia deitu duelarik, hain zuzen ere:
|
|
|
Urtero bezala, aurten
|
ere
literatura eremuko pertsona adituek osatu dituzte epaimahaiak, betiere Euskaltzaindiak izendatuta. Hauek izan dira aurtengo epaimahaiko kideak: A mailan:
|
|
|
Baladak poema narratiboak dira, gertaera bat kontatzen dutenak, eta ahoz aho transmititu izan direnak. Ahozko kultura osoa bezala, baladak
|
ere
literatura idatziak eragin gutxi izan duen lekuetan gorde dira gehienik: Bizkaiko, Zuberoako eta Nafarroa Garaiko zenbait bazterretan.
|
|
|
Urtero bezala, aurten
|
ere
literatura eremuko pertsona adituek osatu dituzte epaimahaiak, betiere Euskaltzaindiak izendatuta. A mailan Miren Billelabeitia, Igone Etxebarria eta Manu Lopez Gaseni izan dira epaimahaiko kideak, eta B mailan Yolanda Arrieta, Amaia Jauregizar eta Patxi Zubizarreta.
|
|
2018
|
|
|
Itzulpengintza, batez
|
ere
literatur arlokoa, ezagutza asmo zintzo eta osasuntsu batek gidaturik dagoela pentsatzeko joera dugu gaur egun, baina Napoleonen adibideak konplikatu egiten du uste hori. Hastapenetik, itzulpengintza eta literatura konparatzearen jarduera" garaipen" eta" konkista" kontzeptuei lotuta joan da, helmuga hizkuntzak markatu duelako zer den itzuli beharrekoa eta nola ulertu behar den hura.
|
|
|
Erdi Aroko istorioa dela ere, liburuko azal hegal batean baino ez zitzaigun azaltzen lehen edizioan; gainontzean, denbora marka zehatzik gabe, istorioaren nolakoagatik ondorioztatzen du irakurleak garai horretan dagoela kokatua. Otto Petten egiantzekotasuna batez
|
ere
literatura lengoaia liluragarri baten bidez lortu zuen Lertxundik, dokumentazio lana, egitekotan, ez zuen historiari buruzkoa egingo, hizkuntzari buruzkoa baizik. Esan gabe doa, nobelakoa ez da zinez Erdi Aroko euskara, filologo protoeuskaradunek berehala altxako dute hatza âet, et, etâ, baina literarioki kasik garrantzi gabea da hori.
|
|
2019
|
|
|
Azken buruan, bertsolaritza
|
ere
literatura dela ezin baita ahaztu. Agian, nire gremioko asko horrekin asaldatuko zaizkit, baina ahozko literaturaren tradizioa hor dago, ez dezagun bazter utzi.
|