|
2000
|
|
|
Bestalde, hizkuntz trukaketarako proiektu baten eta erabateko hizkuntz tolerantziaren artean, hainbat ikuspuntu eta ñabardura sor daiteke hizkuntz politikaegitean, batez
|
ere
frankismoa bezalako familiarte politiko nahasian. –Espainia?
|
|
2001
|
|
|
Ezkertiar erradikalen mundu horretan ere garaipenean sinesten zen: mugimendu antikolonialistak, Maiatzaren 68a, Italia eta Ingalaterrako kontuak eta, jakina, hemen
|
ere
frankismoaren aurkako azken urteetan baikortasun handia bizi zen.
|
|
|
Eta biografia horretan abangoardiako antzerkiak ziren bezalatsu, biografian aurkitzen ziren zine forum a eta abangoardiako zinea. Susmatzekoa da kultura egitea
|
ere
frankismoaren aurka joatea zela.
|
|
2005
|
|
|
Tira, ni bat horrekin, baina interesgarria da azpimarratzea Euskal Herriko festetan errebindikazioa elementu garrantzizkoa dela. Oso garrantzizkoa izan zen batez
|
ere
frankismoaren bukaeran eta trantsizio garaian. Bilboko festetan indar handiz agertu zen.
|
|
2006
|
|
|
Gobernuarekin bat egin zuen Nafarroako betiko eskumak. Izan
|
ere
frankismoaren aurrean mutu egon ziren kontseilari foral talde batek ezohiko oharra kaleratu zuen Aberri Egunaren deialdia gaitzesteko. Horiei erantzuteko beste hamaika kontseilarik Javier Yaben, Nieves Errazkin, Tomas Caballero eta Carlos Garaikoetxea tartean zeudelarik erantzun zieten, orduko esparru instituzionaletan «Navarra foral» eta «espainola»ren garaiak amaiturik zeudela nabarmenduz.
|
|
|
G. KNÖRR. Batetik, arrazoi du Antoniok hemen
|
ere
Frankismoaren oposizioa indibidualtasunen batuketa besterik ez zela dionean. Ni Donostian manifestazioetara joaten nintzenean, Mundaizko aldapatik behera, Luis Diaz Aizpiolearekin, Eugenio Etxebeste Arizkurenekin... horrela zen.
|
|
2008
|
|
|
Garai hartan argazkiak ateratzea ezohikoa izanda ere, Ramon Amasorrainek adierazi digu, apartekoena, argazkiek duten kalitate ona dela. Baina argazkiez gain, filmak ere grabatzen zituen, eta hori ere erakutsiko dute aroztegin.Antzerkiaren arloan egin zuen lana ere islatuko du erakusketak, izan ere, 1965ean, Ernai antzerki taldea sortu zuen Juste Amenabarrekin batera, oraindik
|
ere
frankismoaren jazarpena euskararekiko eta euskal kulturarekiko ikaragarria zenean. Bergarako Urretxindorrak taldearekin ere lan handia egin zuen Amasorrainek, letren euskaratzean eta egokitzapenetan.
|
|
2009
|
|
|
Oxel Erostarbe Elgetako (Gipuzkoa) alkatearekin batera egin ditu adierazpen horiek Ezenarrok. Elgetan dago hain zuzen
|
ere
Frankismoko biktimak gogoratzen dituen Intxortako Atea izeneko eskultura. Erostarbek salatu duenez, iazko apirilean España una, grande y libre edo Viva España leloak zituzten pintaketak agertu ziren bertan.
|
|
2010
|
|
|
Luciano Varela Auzitegi Goreneko epaileak argi berdea eman dio gaur Baltasar Garzon epaitzeari. Hain zuzen ere, prebarikazio delitua egotziko diote, eskuduntza ez izanda
|
ere
frankismo eta Gerra Zibil garaiko desagerpenak ikertzen hasteagatik.
|
|
2012
|
|
|
Esanguratsua da Zaitegik itzulpenari jarri zion azpititulua: Atzerri, Euskelerri.72 Kontuan hartzen badugu akadiarren deportazioa salatzen duen liburu horrek akadiarren berpizkunde kultural eta politikoan izan zuen eragina, pentsa liteke Zaitegik akadiarrak euskaldunekin (batez
|
ere
frankismo garaian Zaitegi bezala erbesteratu behar izan zutenekin) eta Akadia Euskal Herriarekin alderatzeko asmoz egin zuela itzulpena. Nahiko argia da, zentzu horretan, itzulpenaren sarreran egiten duen eskaintza:
|
|
|
Orain artean liburu gisa argitaratutako itzulpenetara mugatu dugu gure azterketa; izan ere, han hemengo aldizkarietan plazaratutako itzulpen solte guztiak biltzen hasteak beste lan baterako adina lan emango liguke. Hala eta guztiz ere, beharrezkoa iruditu zaigu batez
|
ere
frankismo garaian aldizkarietan argitaratutako itzulpenen aipamen bat egitea. Izan ere, Egan, Euzko Gogoa eta Olerti aldizkarietan bereziki, askotariko testuen itzulpenak argitaratu ziren 1940eko eta 1950eko hamarkadetan, baita geroago ere.
|
|
|
Gure historiaren aro berriagoetan ere adibideakbadauzkagu: Gamazada XIX. mendean; Intxorta, Gernika edota Durangora lotutakomemoria 1936 Gerran, baita beste asko
|
ere
frankismoan zehar, hala nolaGernika eta Bergarako Aberri Egunak, edo Lemoiz, energia nuklearraren aurkakoborrokaren ikur gisa.
|
|
2016
|
|
|
Antoine Jobbe Duvalek, adibidez. Berak dirua eginda, boteretik hurbil egotea laket zeukan, batez
|
ere
frankismoaren ondotik egin zituen negozioei esker, Bilbon.
|
|
|
Ondorioz ohartu nahi genuke, batez
|
ere
frankismoaren amaierako urteetan (eta are ondorengo lehen urte tarteetan) gertatzen den euskararen familia transmisio galera, ama/ lehen hizkuntza gisa eta etxeko erabilera hizkuntza gisa?, ingurune erdaldunagoetan bezala gertatzen dela ingurune euskaldunenetan, hauetan seguru asko hiri eremu erdaldunagoetan baino zertxobait beranduago gertatuko bada ere. Aldiz, pentsatu genezake azken 40 urtean hiri eremu erdaldunagoetan hasitako berreskuratze eta berrindartze mugimendu bera, beranduxeago bada ere, seguru (asko) iritsiko dela landagune euskaldunagoetara, baldin eta hirietan gure berrindartze mugimenduari eutsi eta indartzeko gauza garen heinean bederen.
|
|
|
zentzuetan erabiltzen dena) bukaera baino,, abiatze puntu? bat da, osterako ondorio batzuetara iristeko (izan ere Sazen arabera, geroz eta adostasun handiagoa ezartzen hasi da, oinarrian Linzen aldekoak izan zirenak
|
ere
frankismoaren ezaugarri faxistak aintzatesten dituztelako). Honela, alderdi faxista indartsurik gabeko erregimen faxista edo ia faxista bat, eta, ikur eta propaganda faxistak erabiltzen zituen eta eskuin faxistatu batean oinarritzen zen guztiz faxista ez zen erregimen bat?
|
|
|
Asko izan dira Juan Jose Linz kritikatu izan dutenak. Batzuen arabera, Linzen argudioak formulatu ziren garaiko frankismoa, hau da, 60 eta 70 hamarkadarako bakarrik balio dute, baina ez dute kontutan hartzen aurretikako frankismoa eta ezta
|
ere
frankismoaren barne eboluzioaren arrazoiak. Linzen azterketa asko jota frankismoaren epe bat ikertzeko baliagarria dela diote ikerlari hauek, adibidez Ismael Sazek.
|
|
|
eta, totalitarioen? artean bereizteak ez du zentzurik; izan
|
ere
frankismoa, kapital handiaren begi bistako diktadura, zen, beraz Tuñon de Lararen arabera, erregimena, faxista?
|
|
2017
|
|
|
Kendu egin zuten ermitako idazkia, baina gerta liteke herritarrek ez jakitea santutegia bera
|
ere
frankismoak eraikitakoa dela. Asteburu honetan bertan Santa Kurtze eguna ospatuko dute Bizkargin, eta, urtero bezala, 1937ko maiatzeko borroketan mendian hil ziren gudariei omen egingo diete tontorrean.
|
|
2018
|
|
|
Gure arteko zentsurari buruzko ikerketak batez
|
ere
Frankismo aldikoak izan dira, eta beraz, zentsuraren ikuspegi liberal klasikoa erabili dute, Frankismoko estatu aparatuek zentsura nola gauzatzen duten (zentsura aparatua, zentsoreak, txostenak) aztertu baitute. Hala, gure arteko ikerlari garrantzitsuenak, Joan Mari Torrealdaik," aurretiazko zentsura" terminoa erabiltzen du (2000) Frankismoko zentsura mota ezaugarritzeko; izan ere, zentsura hori, batez ere, liburua argitaratu aurretik gauzatzen zen, galeradetan, eta honenbestez, kasu honetan, argitaratu aurreko galbahe bat dukegu zentsura.
|
|
|
Esparruan esparruko errepasoa eginez ikusi dugun moduan, batez
|
ere
Frankismoko zentsuraren egituraren inguruko datu orokorrak ematekotan gara; edonola ere, zentsura egituran itzulpenarekin lotutako sare zein diskurtsoek zer nolako pisua izan zuten aztertzea beharrezkoa iruditzen zaigu, eta zentsura itzulpena ideologia sarearen argitan, itzulpenei lotutako espedienteen arakatze sistematikoa egitea.
|
|
2019
|
|
|
Tonua, bere bariazioekin: horixe da itzulpenetan ere jaso beharrekoa, nahi ez bada tonu orotan berdin bat topatu itzulpenetik itzulpenera eta itzultzailetik itzul  tzailera, gaztelaniazko itzulpen askotan gertatzen zen bezala, batez
|
ere
frankismo garaian, tartean, itzulpenaren ordainketa editore zekenen esku zegoelako. Baina gaurko literaturan ere hasita gaude topatzen tonu bat lautasunean berdindua eta sare sozialetako jardunak kutsatua besteak beste.
|
|
2021
|
|
|
Etiketa nagusitzat" bertsolari gazteak" izan zezaketen testuak argitaratu ziren aurreko zikloetan ere, batez
|
ere
frankismo garaiaren bigarren erdian haientzat propio antolatutako txapelketen berri ematen zenean. Baina bestelako protagonismo bat hartuko dute azken ziklo honetan.
|
|
|
Kazetaritza mailan
|
ere
frankismoko ziklo honetan lortzen da oinarrizko bilakaera bat bururaino eramatea, aurreko zikloan zintzilik gelditu zen azken generoari, elkarrizketari helduaz. Euskarak hedabideetan sartuaz bere subalternitateari aurre egiten dion bezala, bertsolaritzaren subalternitatea ere gainditzeko bidean jarriko da, bertsolariei ahotsa emanez.
|
|
2022
|
|
|
Espainiako estatuaren kasuan, ebidentea da oraindik
|
ere
frankismoarekin eten ez duten botere egituren menpe dagoela, liburuetan frankismoa aspaldi bukatu zela saltzen diguten arren. Frankismoko erantzuleetako inor ez da epaitua izan, ez da barkamen eskakizunik egon, eta lehen boterea zutenen jarraitzaileak daude aginduak ematen.
|
|
|
Baina ez zen neskato joandako guzien errealitatea hura. Bertze bizipen batzuekin, kulturalki eta sozialki aitzinatuagoa zegoen gizarte batetik berriz
|
ere
frankismoaren ilunerat bueltan etortzea ez zen beti goxoa. Are gutiago emakumeentzat.
|
|
2023
|
|
|
Konponbide bat izan zen gobernua eta oposizioaren artean. Amnistia frankismoaren kontrakoentzat (odol delituentzat ere), baina
|
ere
frankismoaren krimenentzat. Diktadurako buruzagiak ez ziren sekula jujatuak izango, ez zen ere, berantago Hego Afrikan antolatua izan den bezala, egiaren komisiorik sortuko.
|
|
|
1960eko hamarkada bukaeran diasporak ireki zuen liburutegia, oraindik
|
ere
frankismo garaian. Euskal kulturari lotutako atxibo bilduma unikoak dauzka, eta Euskal Herritk kanpo euskal liburu eta artxibo gehien dituen liburtegia da.
|