|
2021
|
|
|
zernahi gisaz, nolanahi ere, edozelan bere, edozein modutan ere, edozein moduz, guztiarekin ere... Horiek
|
ere
diskurtso markatzaileen pareko dira, alde batetik. Berez perpaus osoari —eta ez aditzari soilik— dagozkion adberbio esapideak badira ere, ezin da ukatu kate mintzatuan edo idatzian perpausen arteko lotura adierazteko ere erabiltzen direla, diskurtso markatzaileen pare.
|
|
|
42.20.4e
|
Ere
diskurtso markatzailearen arrimuan ere ez da falta: Baina betiere aldi bakoitzean azken aldikotzat errezibitzen banitu bezala, gainerakoan ere ahal dagidan ongi guzia eginez,[...] heriotze on baten egiteko grazia Jainkoari eskatzea (Duhalde).
|
|
|
Balioari dagokionez, azalpena adierazten dute partikula hauek, esan den bezala, eta izan
|
ere
diskurtso markatzaileaz ordezka daitezke: Segur naiz plazer eginen diodala; izan ere, bera ere kantari pollita da.
|
|
|
Azalpenezko baitperpausa, bestalde, eta enklitikozkoaz edo izan
|
ere
diskurtso markatzailea duenaz —edo are juntadura soilaz— ordezka daiteke: Zerbait gertatu zaio, kolore txarra du eta; Zerbait gertatu zaio; izan ere, kolore txarra du; Zerbait gertatu zaio, kolore txarra du.
|
|
|
42.19.2m Orain arte ikusi ditugun adibideetan ez bezala, zenbait kasutan
|
ere
diskurtso markatzailea perpaus koordinatu baten barruan agertzen ahal zaigu. Azkeneko esaldia bera har dezagun lekuko:
|
|
|
Zorakeria da biztua luzea desiratzea; zorakeria da halaber etorkizuneko bizitzaz ez oroitzea. Kontura gaitezen perpaus horretan ederki ordezka daitekeela
|
ere
diskurtso markatzaileaz: Zorakeria da bizitza luzea desiratzea; zorakeria da ere etorkizuneko bizitzaz ez oroitzea; Zorakeria da bizitza luzea desiratzea; zorakeria da ere etorkizuneko bizitzaz oroitzea ere.
|
|
|
42.19.2a
|
Ere
diskurtso markatzaileak bi forma erakusten dizkigu, euskalkien arabera: ere eta bere.
|
|
|
42.19.2e Nolanahi ere, diferentzia formalak beti ageri ez diren arren, presuposizioa aldaturik geratzen zaigu
|
ere
diskurtso markatzailea jarri bezain laster, DM honek solas mailako beste zerbaiten erreferentzia hartu behar baitu.
|
|
|
Hauek bezalakoetan (ikusi ere, joan ere eta abar) badirudi itzuli hauek nolabaiteko autonomia hartu dutela eta zenbait kasutan bederen normalean
|
ere
diskurtso markatzaileak bete behar duen zeregina bigarren mailan geratzen dela. Argi aski ikusten da hori izan ere esapidearekin, esate baterako.
|
|
|
Ezinbestean Alberdi (2014b) eta bere ikerketa taldeak egindakoa aipatu behar da hemen. Berak
|
ere
diskurtso markatzaile terminoa proposatzen du, eta hori erabiliko dugu guk aurrerantzean.
|
|
|
Mikel da, bestalde, bigarren perpaus horretan isilik utzitako nori sintagma berreskuratzeko bide ematen diguna. Eta hirugarren perpauseko hala
|
ere
diskurtso markatzaileak aurreko perpausarekiko aurkaritza adierazten du. Horiek, ordea, esan bezala, testu mailako harremanak dira, ez perpaus mailakoak.
|
|
|
42.19.5i
|
Ere
diskurtso markatzailearekin bakarrik agertzen ahal da: Eta ezkontza saindu Jainkoaz ordenatu hau da halako bertutetako, non haren kausaz senarrak ez baitu bere gorputzaren boterea, baina emazteak:
|
|
|
Dena dela, funtzio bat baino gehiago betetzen ditu hala
|
ere
diskurtso markatzaileak. Nolabait esan daiteke bi hala ere ditugula:
|
|
|
Baduten perpausek beste balio batzuk ere har ditzakete. Adibidez, beste menderagailu batzuekin gertatzen den eran,
|
ere
diskurtso markatzailea eranstean kontzesiozko adiera hartzen dute: Saiatu bazara ere, ez duzu lortu.
|
|
|
31.4.6.2b Perpaus hauei dagokien terminologia ongi zehazteko erranen dugu perpaus menderatuko izenordain erlatiboa (ZER edo NOR) izenordain (korrelatu) aurrekaria dela, eta beste izenordaina, berriz, HURA gure adibideetan, izenordain (korrelatu) anaforikoa dela. Adibideetan ikusten den bezala, gehienetan
|
ere
diskurtso markatzailea lotzen zaio izenordain aurrekariari.
|
|
|
34.10h Hasieran esan dugu, baldintzazko perpausei, eta beste mendeko batzuei,
|
ere
diskurtso markatzailea eranstean, sarritan kontzesiozko balioa lortzen dela. t (z) ekotan/ t (z) ekotz menderagailuarekin, ordea, ohikoena baldintzazko adiera da:
|
|
|
Gaur egun izan aditzarekin agertzen da, izatekotan esapidearen balioan, aurreko adibidean bezala. Beste batzuetan, baldintza indartzeko
|
ere
diskurtso markatzailea erantsi ohi da: Etxera inor etorrienean ere, eros ezazu gazta eta ardoa!; Elurra eginenean ere, har itzazu kateak!
|
|
|
–Errurik ez duenez gero eta epaileak adiskide dituenez gero, lasai dago;* Merkea baitzen eta polita zenez gero, erosi egin nuen. e) Ez dituzte ondoan baina, ere eta bakarrik bezalako partikulak onartzen: * Etxera noa, baina berandu da eta;* Merkea zenez gero ere, erosi egin nuen;* Ondo egin duzunez bakarrik, gainditu duzu azterketa. f) Perpaus hauek izan
|
ere
diskurtso markatzaileaz parafrasea daitezke: Lasai dago; izan ere, ez du errurik; Erosi egin zuen; izan ere, merkea zen.
|
|
|
39.2.3.1a Kontzesio perpaus mota askok partekatzen duten ezaugarria da
|
ere
diskurtso markatzaileak lagunduta gauzatzea. Kontzesiozkoen molde gehientsuenetan aurkitu dezakegu diskurtso markatzaile hori; kontzesio balioa adierazteko duen garrantzia erakusten du horrek; batzuetan hark bideratzen du kontzesio balioa perpausetan, nahitaezkoa delarik halakoetan kontzesio perpausa osatzeko:
|
|
|
39.2.3.2
|
Ere
diskurtso markatzaile aurkaritzakoetan
|
|
|
39.3.2d arren+ ere: arren postposizioari
|
ere
diskurtso markatzailea lotu izan zaio, enfasia emateko edo, zenbait kasutan; batez ere, baina, aditz jokatugabeko kontzesio perpausetan, mendebaldeko erabileran. Hona adibide batzuk:
|
|
|
39.3.3e Egitura honetan ere, badira forma indartuak. Batetik, oso ohikoak dira
|
ere
diskurtso markatzaileak enfatizatutako kasuak: Eta nehork erranagatik ere ezetz, etzaitzula lagunduko, eztuzu sinhesten (Axular); Hala irudituagatik ere, ez naiz aske (Txillardegi); Monicak, jatorduaz kanpora egarriak itotzen zegoela esanagatik ere, ura ukatzen zion (Kardaberaz).
|
|
|
13 Izan
|
ere
diskurtso markatzailearekin, berriz, erabiltzen da inoiz, ohikoa ez den arren: Izan ere hik gure pozari/ pozik erantzun baitiok (E.
|
|
|
Gailu horiek honako hauek dira: nahiz marka, arren eta gatik postposizioak eta
|
ere
diskurtso markatzailea. Horiekin konbinatzen dira aditzari atxikitako menderagailuak:
|
|
|
Eta juntagailuari sarriena gehitzen zaion diskurtso markatzailea ere da.
|
Ere
diskurtso markatzaileak ezkerreko osagaiaren erreferentzia zabaltzen du, eta gehienetan mintzagaiei eransten zaie: Miren Donostiakoa da eta Pello ere gipuzkoarra da.
|
|
|
Askotan aditza edo predikatua berdinak izaten dira juntatzen diren bi perpausetan. Orduan aditza isilean geratzen da, eta bigarren perpausean baiezkotasuna edo ezezkotasuna jasotzen duten bai edo ez elementuak azaltzen zaizkigu, juntagailuarekin eta
|
ere
diskurtso markatzailearekin konbinazio desberdinak eginez: Eta... ere bai (Miren gipuzkoarra, eta Pello ere bai); Eta... ere ez (Miren ez da gipuzkoarra, eta Joxe ere ez); Eta bai... ere (Ane oporretara joan da, eta bai Aitor ere); Eta ez... ere (Ane ez da oporretara joan, eta ez Aitor ere).
|
|
|
emendiozko diskurtso markatzaileek perpausak bakarrik lotzen dituzte, eta hauek, aldiz, mintzagaiak lotzen dituzte. Era horretan, neurri batean
|
ere
diskurtso markatzailearen antzeko direla esan daiteke: hau edozein mailatako osagaiaren eskuinean ezar baitaiteke, mintzagai diren ber, osagai horren erreferentzia mundua zabalduz; haiek, esamoldeek, edozein mailatako perpaus osagaiak korrelazioan jartzen dituzte.
|
|
|
Egitura hauen balioari dagokionez, esan dugu emendioa, gehikuntza dagoela: emendio hori, bigarren zatiko mintzagaiaren ondoan kokatutako
|
ere
diskurtso markatzaileaz baliatuz, batik bat, egiten da, horrek erreferentzia mundua zabalduz, aurreko mintzagaiarekiko baieztapena bigarrenera hedatzen baita. Baina emendioaz gain, esanahiaren aldetiko beste ñabardura bat eransten diete perpausei lehen zatiko mintzagaiaren ondoren kokatzen diren ez ezik eta honen parekoek:
|
|
|
Bertsook, gainera, hilarrian ez ezik, egunen batean Oiartzungo herriak,[...], jasoko dion monumentuan ere ederki leudeke (Mitxelena). Perpausa ezezkoa denean,
|
ere
diskurtso markatzailea izango dugu, eta ez ukatzailea aditzaren aurrean: Josuk ez ezik, Peruk ere ez ditu lanak amaitu; Aingeru onak ez ezik deabru gaiztoak ere ezin ikusi badu haragi sutuaren zikinkeria...
|
|
|
Juntagaiak izan daitezke aginte perpausa eta adierazpen perpausa (Joan korrika edo harrapatuko zaitut); ez, ordea, adierazpen perpausa eta harridurazkoa (Loreak ekarri zituen, eta/* edo ze politak!), edo adierazpen perpausa eta galde perpausa (Berandu etorri da, eta/* edo ez al diozu ezer esan behar?). Baina gogoratu, azken hauek bezalako adibideetan, eta erabiltzen genuenean
|
ere
diskurtso markatzaileen zereginera hurbiltzen ginela.
|
|
|
Baño ez han gelditzeko, baizik eta tenorez handik etxeratzeko (Larreko); Ez legoke Erioarentzat lekurik, baizik eta bizirik izardietara aldatuko lirake zeru garaiena iristeko (Ibinagabeitia).
|
Ere
diskurtso markatzailea ere berretzen zaio inoiz: Lagun ezazu beraz zure laguna, ez dirutan, baizik ere ordainean (Duvoisin); Kantu hok egin dira/ ez libertitzeko,/ baizik ere guziek/ esenplu hartzeko (Bordel).
|
|
|
28.4.6b Eta juntagailuaren tokia dela eta, bada argitu beharreko beste auzi bat ere:
|
ere
diskurtso markatzailearekin batera erabiltzean sortzen diren molde desberdinei dagokiena —baita ere, eta... ere bai, esaterako— Hona adibide batzuk: Ateratzen dira Andres eta Malen, eta baita ere haien atzetik Joxe Mari eta Anttoni (B.
|
|
|
39.2.3.2
|
Ere
diskurtso markatzaile aurkaritzakoetan
|
|
|
11 Bai adberbioak baditu bestelako erabilerak ere, egitura bereko sintagmen ondoan errepikaturik ematen denean (bai etxean, bai kalean), edo
|
ere
diskurtso markatzailearekin batera ematen denean (bai eta ere, baita ere, ere bai). (§ 42.19.2).
|
|
|
Horretaz gain, kontzesio perpausetan nonahi agertzen den
|
ere
diskurtso markatzailea ere ager daiteke.
|
|
|
Hauetan baina ri berez zor zaion aurkaritza indartzera bezala dator ordea. Hala
|
ere
diskurtso markatzailearekin batera ere erabil daiteke, aurkaritzaren indargarri hemen ere: Nahi izanez gero, erraz hautsiko zituken hark danak edozertan.
|