|
2000
|
|
|
Orain galtzen ari bada
|
ere
baserrietan eduki ditugu lehengo lorategi haiek: estopa, ezpartzu eta kalamuak soka eta txikotak egiteko, zume eta drakaenak listatarako, berbenak, malmak, intsusak eta abar sendagaietarako...
|
|
2003
|
|
|
Euskal Herrian baserriaren kulturaz asko eztabaidatu da, eta gaur egungogizartean horrek daukan indarraz. Euskal kultura tradizionalean ondasunekin etabatez
|
ere
baserriari lotutako baliabideekin erlazionatzeko era berezitua dagoelaukaezina dirudi (Juaristi, 2001) eta, gure helbururako, gutxik du inporta ea EuskalHerriko historian zehar eraikitako forma sozial hori klase gatazketan irabazleenzerbitzuan (Azurmendi, 1993; Martinez Gorriaran, 1993; Martinez Gorriaran etaAgirre, 1995) izan den ala ez. Guri interesatzen zaiguna da ea horrek ZBenmobilizazio ahalmenean garrantzi berezirik eduki duen hala ez.
|
|
|
Izan ere, oraintsu arte behintzat emakumea edo, zehatzago, etxekoandrea, jo izan da familiako ordezkari moraltasunari eta jaierari dagokionez. Argigarria dela uste dut, eta horregatik dakart hona, nire gurasoen kasua, biak
|
ere
baserrian eta oso giro katolikoan haziak; gure aita zenari buruz hitz egitean, honela dio amak: " Aita oso eliz  koia zen, oso elizkoia.
|
|
|
Zer esanik ez, baserritarrak Naturatik eta Jainkoarengandik hurbilen dauden gizakiak direla esateak," esentzien zaindari" tzat erretratatzeak, bidea egitea da indar kontserbatzaileek erabil ditzaten. Eta hain zuzen
|
ere
baserriaren eta baserritarren laudorioa ezin hobeki etorri zitzaien karlistei, fueristei nahiz lehenengo nazionalistei, eta gogotik ustiatu zuten tradizioaren gordailuen idealizazio hori, berehalaxe ikusiko dugun bezala. Baina zentzu horretan elizgizonek egin zuten lana ez zen makalagoa izan.
|
|
2004
|
|
|
Azpeitian, esaterako, oso euskara ona egiten dute, egun osoan euskaraz ari direlako. Hala
|
ere
baserrietan are hobeto mintzatzen dira. Kalean erdal joera errazago sartzen da eta egunero erabiltzen ez dena ahaztu egiten da nolabait.
|
|
2005
|
|
|
Basogintzaren alorrean ere hainbat harreman ditugu eta lankidetza hitzarmen bat izenpetuta daukagu, batez ere ikerketak egiteko. Landa garapenean ere ari gara lanean, batez
|
ere
baserri turismoa interesatzen zaigu; izan ere, Txilen mota horretako proiektu bat jarri baitzen martxan, sektore hori dinamitzatzeko, batez ere Chiloe uhartean. Nekazaritza eta Arrantza sailak hartu zuen parte proiektu horretan.
|
|
|
Zeuk
|
ere
baserriko lana egiten al zenuen?
|
|
2008
|
|
|
Errepikapenak direla, ekipoa mugitu behar dela, etab. luzerako eman zuen grabaketak.Zeintzuk dira bere agerraldiak. Bi eszenatan baserriko sukaldean jaten agertzen da, batean bere amarekin eta bestean bikote protagonistarekin. Borrokaren eszena
|
ere
baserrian da. Eta besteak, motelean dira, bata sartzen bere" amaren" besoetan lo eta bestea lotan ohean.Bere agerraldietan ez du hitzik esaten. Ez.
|
|
|
Herria Erandio Goikoatik sortu zela diote historialariek. Oraindik
|
ere
baserri giroko lekua da, eta industrializazioa heldu arte, errekatik urrun bizi izan ziren bertako biztanleak. Lurrera begira zer galdu gehiago izan zuten uretara begira baino.
|
|
2009
|
|
|
Burkert i (Homo Necans, 1972) irakurtzen diogunez, Delfiko aldapa pikoan ez baserri ez beste lanbiderik egon da, santutegia eta Tenpluaren zerbitzuan bizi ziren apaizak soilik baino, horien egitekoa Tenplua begiratzea, sakrifizioetan asistitzea (aldarean sakrifizioa egin, biktimaren eskainketariak berak egiten zuen; Burkertek apaizen basakeria ere sakrifiziootan ikusarazten digu) eta Helade osotik ailegatzen ziren erromesak artatzea baitzen. Arantzazu moduko santutegi komentu bat, beraz, urrutiko mortu galduan (Arantzazun
|
ere
baserriak XVIII. mendean hasi dira egoten: ulergarria da lehenagoko kronistek mundutik aparteko parajetzat jo izan badute).
|
|
|
Kaletarra zen eta harro zegoen kaletarra izateaz. Carmen gazteari baserriko usaina gainetik kentzea zuen helburu, eta horrela hezi zuen iloba, bere jaioterria zen baserritik aldenduz, harentzat
|
ere
baserri mundua arrotz eta urruna bihurtu arte.
|
|
|
Aretxabalako txerri bodarekin ere beste horrenbeste gertatuko dela uste du. Dena den, oraindik
|
ere
baserrietan txerririk hazten dela dio, eta, noski, hil ere bai. Herrian urtero 50 txerri inguru hilko direla uste du.
|
|
|
Bidaia amaitu zenean, arren eta emeen jokoa erakutsi nahi izan zigun atsoak, elkargainka jarrita, lehendik
|
ere
baserrian halakorik ikusiko genuela eta, berdin jokatzeko esanez. Nik ez nuen nahi, Mirentxuk ez zuen nahi, baina atsoak belar bitxi bana sartu zigun ahoan, arren eta emeen arteko grina pizteko, eta elkargainka hasi ginen biok.
|
|
|
Edota baserritarren bizimoduarekin lotutako karakterizazio fisikoak aintzat hartzen dituzten beste batzuetan, hala nola Jaume Arnellaren" Per les terres de lâAlt Camp" izenekoan, zeinean lanbidearen penak eta nekeak kontatzen baititu, edo" Brindem" izenekoan, zeinean uzta garaiaz eta eguraldiaz hitz egiten duen. N. Bonetek
|
ere
baserri giroko hainbat kanta egin zituen âbakarrenetakoa izan zen horretanâ: " El majoral", adibidez.
|
|
2011
|
|
|
–Baserrirako ez da inoiz katurik erosten, esan zidan zakar amaginarrebak, esanez bezala, zu, kale ume hori, ez zaitez sartu gure gauzetan, ez baitakizu piper hautsik
|
ere
baserriko kontuez?.
|
|
|
Ikuspuntu sozial zein ekonomikotik, errepublikak baserri jabeen eta maizterren arteko harremanak aldatu zituen. Errepublika garaian, maizterrek bizi ziren etxe eta lurrekiko eskubide gehiago lortu zituzten (maizterrak etxetik botatzea zaildu egin zen, adibidez), eta horrek
|
ere
baserri jabe eta jauntxoen autoritatea murriztu zuen. Bestetik, lantegi industrialak edota soldatapeko langileak ugaritu egin ziren (Esperanza fabrika etorri zen Markinara 1933an), eta, gainera, handitu egin zen sindikatuetara afiliatutako langileen eta baserritarren kopurua.
|
|
|
Maiz aski baserriaren izenaz jabeturik, ponteko izena ezkutatzen da. Eta anitzetan
|
ere
baserriak jabearen izena hartzen du. Azken gerrate karlistan artxibo asko hustu egin zituzten soldaduek, agiriak zamarraren azpian sartuz, hotza uxatzeko.
|
|
2012
|
|
|
Baserriko lanetan eta ganadu tratante gisa aritzen zen Margaritaren aita, baina familia handitzen joan zen heinean, kalera jaisteko beharra suertatu zitzaien. “Osaba izebak
|
ere
baserrian bizi ziren, eta nik zortzi bat urte nituenean, kalera joateko erabakia hartu zuten gurasoek. Neska koskorra nintzen, eta lanerako nahikoa jende bazegoenez, oso gutxitan tokatu zitzaidan baserriko lanetan aritzea.
|
|
|
Tira, lehen
|
ere
baserriari buruz datuak banituen; ondo ezagutzen nuen, Altzagaz lantxoren bat egina nuelako. Orain, eraikinaren deskribapen zehatza egin behar izan dut, eraikuntza aldetik eta
|
|
2015
|
|
|
Bazegoen herrian beste arrotz bat, egun batean inork nola ez dakiela herrian agertu eta bertan geratutakoa, ingeles gizen kaskagorri bat, ordu gehienak tabernan pasatzen zituena. Hura
|
ere
baserri zahar abandonatu batean bizi zen, eta mozkorraldiek libre uzten zioten denboran herri lanean aritzen zen, kamino bazterrak eta horrelakoak garbitzen, herriko inork beretzat nahi ez zuen lan batean. Ingelesa zen errotako arrotza hiltzailea zela sutsuen defenditzen zutenetako bat, urrutiko munduko gertaerez eta moduez zuen ezagutza zela-eta herriko jendeak ematen zion sinesgarritasuna aprobetxatuta.
|
|
|
Horra bi esalditan nire goi asmoak porroskaturik, nire balizko harrotasunak lurrarekin berdindurik. Eta hala
|
ere
baserriaz hitz egin nahi dut, eta aitonaz. Edo aitonarik ezaz.
|
|
|
ZAZPI URTEREN BURUAN bueltatu zen lehenengo aldiz Bidarraira, senarrarekin eta hiru alabekin. Aspaldiko partez aita, ahizpak eta neba besarkatu zituen, ostera
|
ere
baserrian. Alabek ezagutu zituzten aitona, osaba eta izebak, eta baita lehengusu lehengusinak ere, baina ezin zieten haiei ulertu.
|
|
2016
|
|
|
Ahal gutiko jendeentzat egoitzak aurkitu, berritu, hori da lehentasuna. Ekonomia sozial eta solidarioko ezinbesteko aktorea da Soliha, egoitzen jabeak eta kolektibitateak etxebizitza merkeak eraikitzera bultzatuz, egoitza prekarioen kontra borrokatuz, hiribarnetako egoitzak berrituz bainan
|
ere
baserri munduan beharren araberako bizitegiak idekiz, aldi oroz sozial laguntzak segurtatuz. Hori guziari buru egiteko, Estaduarekin, kolektibitateekin eta sozial kutxekin partzuergoan jokatzen da, kalitateko lana eginez, Frantzia maileko gisa bereko bertze egiturek eredutzat daukatela Euskal Herrikoa.
|
|
2017
|
|
|
Hor badago aurreko koplari belaunaldi bat, baina ez dakigu koplatan nola egiten zuten. Zestoako baserri batean jaio eta, hiru urte arte, baserrian bizitakoa naiz, eta ezagutu dut gerora
|
ere
baserri giroko Santa eskea. Bi doinu erabiltzen zituzten.
|
|
|
Ordutik hona gure irudipena izan da, eta gaur eguneko diskurtsoak diona da emakume bertsolaririk ez dela egon gaur arte. Baina oraindik
|
ere
baserrietan eta etxe askotan aipatzen digute behar bada familia hartan bertsolaririk onena amona zela, edo ama zela, edo izeba zela. Noski emakume horiek egoera sozialagatik ez dute sekula plazan kantatu izan.
|
|
|
Oihana Dagerre Euskal Irratietako kazetaria
|
ere
baserriraino iritsi zen, Vrignonen une bertsuan. Txioak jaso zituenean, Luhusotik dozena bat kilometrora zegoen, Ezpeletan (Lapurdi).
|
|
|
sugegorri hau ez dagoela ez segaz, ez sardez, ez igitaiez akabatzerik, eta pozoia ere ez dizu, ustekabean helduta, zast, une bateko haginkadaz sartzen; aitzitik, sugeak txoriari egiten dion bezala egiten dit honek niri. Jakingo duzunez, eta ez badakizu, hau
|
ere
baserrietako jakituria baita liburuetakoa baino gehiago, orain ikasiko duzu, sugeak txoriari begiratzen dionean hura txoratu, erotu, burua galduta uzten du, ezertaz jabetzen ez dela eta bertatik aldegin ezinda; hortik aurrerakoak, erraxak dituzu asmatzen.
|
|
|
Txirritak ale hori kantatu zuenetik puska handi bat igarota, 1967ko finalean, kosta egiten da imajinatzea Xalbadorri txistuka ibilitako mozkoteak ernari geratutako idiarena konprenitu gabe. Egun hartan
|
ere
baserria zen nagusi Donostiako Atano pilotalekuan. Aldiz, gaur egungo bertsozale askok eta bertso eskoletako bertsolari proiektu ez gutxik ez dute berehalakoan harrapatuko ateraldia.
|
|
|
Urte guziz, alimaleko arrakasta ukaiten du. Zernahi abere, mota guzietarik, bainan
|
ere
baserriko ekoizpenak eta laborarien biziari lotu egitura ainitzen erakustegiak. Jendea ere azkarki ibiltzen da ikus eta ikus. 2014 an orotarat 703.000 ikusliar, behinere izan den gehiena, bainan jaz ere mundu bat, 611.000 lagun alabainan!
|
|
|
Amankomunazgoak 2014an ipini zuen martxan materia organikoa batzeko sistema, bosgarren kontainerraren eta aukonpostajearen bidez. Gaur egun, 1.344 lagun dira euren etxeetan konposta egiten dutenak, gero materia organiko hori lurraren ongarri lez erabiltzeko. Batez
|
ere
baserrietan edota lurren bat duten etxeetan garatzen dute autokonpostaje sistema hori.
|
|
|
Aurten
|
ere
baserri hondakinen gaikako bilketa burutuko da Durangaldean. Jasoko diren baserri hondakinak fitosanitarioak, zoosanitarioak eta hondakin plastikoak izango dira.
|
|
2018
|
|
|
Gainera, harrapakaria eta sarraskijalea da. Basurde kopurua asko hazi denez, basurde gazteak dabiltza batez
|
ere
baserri eta kaleetan, jatekoak errazago aurkitzen dituzten guneetan; zaharragoak, basoan dabiltza eta badakite ezkurrak eta jaten. Hirietan eta sarriago ikusten dira orain.
|
|
2019
|
|
|
Hika baldartzat, oso herrikotzat jo izan da, izatekotan
|
ere
baserri giroan erabiltzekoa. Orain baserriak ez du halako konnotazio ezkorrik baina hika hiztunak baserrietan ere urri dira.
|
|
|
Gaueko iratxoak deitzen die Aretxabaletak emakumeoi, ikertzailea aurrean dutenean nokaren galeraz mintzatzen dira, baina beraiek hizkera horretan berba egiteko gai direla ezkutatuta. Berriz
|
ere
baserriz baserri hasi behar duela dio ikertzaileak, iratxoen bila.
|
|
|
forentseak erantzun zion, bere mihiaren punta guduan galdutako bizitza latzaren adierazle bailitzan. Sendagileak ostera
|
ere
baserrirantz begira zegoen gorpuaren aurpegia behatuko zuen, eta, belaun bata lurrean ipinita, erdi makurturik, gorpuari burua kokots aldetik helduta beste alderantz mugitu zion arean kostata. Adi geratuko zen begira buruak egiten zuen mugimendua ikusteko, eta segundo gutxi batzuen buruan, ondorengoa gaineratuko zuen:
|
|
2020
|
|
|
Jai goizean
|
ere
baserrira joan behar izaten dela. Alde txar bakarra horixe da:
|
|
|
Baina Josefinak bazekien mutila ez zutela etxerako; kanpoan ari zela lanean horregatik. Eta berak
|
ere
baserrian gelditzeko aukerarik izanen zuenik, ez zuen uste. Horregatik ari zen neskato, sos apur batzuen eske, eta auskalo noiz arte.
|
|
|
Orduan, ume horiek, nire aita eta bere anai arrebak, aitonak banan banan morroi jarri zituen Leitzako baserrietan eta etxeetan. Aitona bera
|
ere
baserri batera morroi joan zen.
|
|
|
Norena zen, ez adaxkarik, baizik eta adarrik edo adarkoterik handiena? Jakina, orduan
|
ere
baserrietako gazteak nagusitzen ziren, eta guztien artean X baserrikoa eta Z baserrikoa. X baserrikoak hiru metro luzeko erramua eramaten zuen; Z baserrikoak, beste horrenbestekoa.
|
|
2021
|
|
|
Peruren baserrira bisitan joana da Maisu Juan eta haren seme Txominek hiriko eta baserriko saguen ipuina, abade batek irakatsia, bertsotan eskaintzen dio. Berriro
|
ere
baserrikoaren gorazarrea eta berriro ere zur eta lur kaletar eskolatua. Elkarrizketaren erdia hartzen du pasarteak.
|
|
2022
|
|
|
Izugarrizko sinpatia geratu zitzaidan garai haietakoa, mirespena… Baserria orain askoz eleganteago dago, baina niri inpresio oso ona geratu zitzaidan katamuxarrak eta, saguak eta… oso bizi zegoen natura. Asko joaten naiz orain
|
ere
baserrira baina herrian bizi naiz. Hasieran Endoian ikasi nuen eta gero Zestoan bi urtez, baina gutxitxo; neure kasa ikasitakoa, liburuetatik, gehiago izan da.
|
|
|
Azkenean, larunbaterako bukatu zuen dena irekitzen, herriraino. Ama irrika bizian zegoen aldameneko herrira joan, mandatu batzuk egin eta pertsona batzuekin hitz egin ondoren, berriz
|
ere
baserrira itzultzeko, bere burua pixka bat egurastu eta gero.
|
|
|
Baina etxerako bidean, ordea, horratx, non topatu zuten elkar berriz
|
ere
baserri hartako gizonak eta Manexek berak, bide berberean!
|
|
|
Dagoeneko jakina da Manex ez zela erraz etsitzen duten horietako mutiko bat. Hori horrela, handik egun gutxitara, eta berriz
|
ere
baserriaren eta eskolara arteko bidean, beste habia bat topatu zuen, kasu honetan birigarroek egina, zuhaixka batzuetan.
|
|
|
Ibilgailua segituan hiriburu aldera abiatu zen eta besteak, dendara. Behar zituzten gauzak eta gaiak erosi, eta berriz
|
ere
baserri alderantz, aldapan gora oraingo honetan.
|
|
|
Uste dut orain ez dagoela mendi puntan bizi den neskarik, baina balizko bidaia arriskugarri horietarako prestatuta daudela sentitu nahi dute. Badaude kortejatzaile andana bat duten neskak, hain zuzen
|
ere
baserri urrun eta aparte batean bizi direlako –kontatzen nien.
|
|
|
Baliteke Neolitoan jatorria izatea baina oraino
|
ere
baserri giroan praktikatzen da liturgia hau negu osoko ilbehera ilberritan, akabatze industriala erabat hedatu den arren. Urdeak negutean herritarren haragi eta gantzen premia aseko zuenez, animaliaren elikaduran (emanez) lagundutako herritarrei txerrimoniak partitzen zitzaizkien.
|
|
|
Berak ere eman diezaioke berriren bat Inesi, egia da badaukala zer kontatua, aldatu zaiola bizitza berari
|
ere
baserria utzi zutenetik. Beharbada galderaren batekin has daiteke, “Ines, gogoratzen zazpi urterekin nire aitaren armairuko ardoa edan genuela?
|
|
2023
|
|
|
Kristorenak egiteko gai gara barruko indar hori daukagunean. Nik ez nuen ideiarik
|
ere
baserri bat zer zen, eta egin dut baserri zaharra bota, berria egin, ikastaroak egin, hanka sartu eta hanka atera… Ez dago beste biderik gauzak ikasteko.
|
|
|
Gure egoera txarraren aurrean Bergarako Udalak ezertxo ere egiten ez duen bitartean, badira inguruko herrietako hainbat udal landa eremuko bizilagunen bizi baldintzak hobetzen dihardutenak, beraz, interes kontua besterik ez dela esango nuke. Esate baterako, Antzuolako Udalak bertako baserri guztiak ur sare publikora lotzeko lanak egin ditu, Oñatikoak Arantzazu inguruko baserrietara ur sare publikoa eramateaz gain, hainbat bide asfaltatu eta konpondu ditu, Elgetako Udalak
|
ere
baserri bideak asfaltatzen dihardu... Bitartean, Angiozarko Goimendi auzoa bakartuta eta baldintza txarretan aurkitzen da.
|
|
|
Bi urteko etenaren ondotik, iaz abiatu zuten berriz
|
ere
Baserriko Uzta egitasmoa EH Kolektiboak eta Iametza komunikazio enpresak, elkarlanean. Pandemiarengatik utzi zuten bertan behera, baina bi urtaroren bueltan antolatu zuten 2022koa:
|
|
|
Aire lasterrek eta urak tximistari tira egiten ziotela esaten zen. Tximiniako zulotik
|
ere
baserri askotan sartu omen zen tximista...
|
|
|
Maitasuna, adiskidetasuna eta morala ere goraipatzen ditu, eta egunean egunekoa gozatzea aldarrikatzen du, carpe diem, gerora hain errepikatua; horretan maisuak ziren erromatar aberatsak, gehiegikeriaraino; beraz, carpe diem horrekin batera moral pixka bat aldarrikatzeak kalterik ez zien egingo. Natura ere goraipatzen du Horaziok; beharbada, gaur egun daukagun naturaren ikuspegi erredukzionistaren errua Horaziorena da; batez
|
ere
baserriko bizitza da bizitza naturala, haren ikuspegitik, Lukrezioren ikusmolde unibertsala bigarren mailan utzita. Zoriontsu izatea da helburua, moral pittin batekin, aurea mediocritas praktikatuz, hots, gehiegi nabarmendu gabe, patxada ederrean.
|