|
2000
|
|
|
Gaztelaniazko kanalean ia fikzio osoa kanpoan ekoitzia (filmak gehienbat) edo kanpoko ekoizleekiko koprodukzioan (telesailen bat) egina da, euskarazkokanalak eskaintzen duen fikzioaren erdia baino gehiago Euskal Herriko ekoizpena denbitartean (telesailak). Magazinetan
|
ere
alde nabarmenak ditugu: euskarazkoak denakdira berton sortuak; gaztelaniazkoak, ordea, lehenago, nahasketatzat?
|
|
2002
|
|
|
Gizonezko gehiago hil ziren emakumezkoak baino (195.255 eta 175.847, hurrenez hurren), eta gizonen artean heriotza kausa nagusia bihotzeko gaixotasun iskemikoa izan zen bitartean, emakumeetan gaixotasun zerebrobaskularra gailendu zen. Dementziagatiko heriotzetan
|
ere
alde nabarmenak daude sexuen artean, heriotza kopurua bikoitza izan baitzen emakumeetan (7.320 urte horretan), gizonezkoen kasuan baino (3.471).
|
|
|
Emakumeen kasuan, Hego Euskal Herriko langabezia tasa (%20) Europako Batasuneko batez bestekoaren ia bikoitza da (%11). Gazteen langabezia tasan
|
ere
aldea nabarmena dago, Hego Euskal Herriko gazteen langabezia tasa %30koa baita eta Europako Batasunakoa %18koa.
|
|
2003
|
|
|
Zonalde guztietan, ordea, joera galtzearena izan da. Hemen
|
ere
aldeak nabarmenak dira herrialdeen artean. Hurrengo irudian ikusten denez, egoera honen muturrean GAHak ditugu, zeinetan nekazaritza sektorearen lan indarra guztizko lan indarraren% 70 bitartean ibili den epeosoan zehar.
|
|
2008
|
|
|
Eta zuzenean limoneno kopuruari erreparatzen badiogu (laranja zukuak gehien izaten duen lurrintzailea da), hor
|
ere
alde nabarmenak aurki daitezke: zuku kontzentratuetan, batez beste, askoz limoneno gutxiago agertu da (36 z/ m), laranja zukutuz egindakoetan baino (z/ m).
|
|
|
Kontsumitutako produktuen baturatik eta ur birtualean duten baliokidetasunetik abiatuta, esan daiteke pertsona bakoitzak batez beste 2.000 eta 5.000 litro ur gastatzen dituela egunean. Bizi den herrialdeak
|
ere
alde nabarmenak ditu: Estatubatuar batek batez beste 2.500.000 litro ur birtual gastatzen ditu urtean (egunean 7.000 litro inguru), txinatar batek baino hiru aldiz gehiago (700.000 litro, 1.920 bat egunean).
|
|
2009
|
|
|
Ondoko taulan berriro
|
ere
alde nabarmenak ikus daitezke, baina berriro ere dibertsitate handia azalduz. Hego Euskal Herriko lau probintziak ordezkatu dira, Gipuzkoako kasuan, hasiera batean bi ziren ikuskaturiko egunkariak, baina gutxi zirela-eta beste bi gure kabuz ikuskatu genituen, kontrako ideologiakoak gainera:
|
|
2010
|
|
|
1624 urte bitarteko elebidunen %56k l2 dute euskara, beren burua erdal elebidun definitzen dute. adin tarte horretan %21, 6 bakarrik da bere burua euskal elebiduntzat jotzen duena. horrek esan nahi du, oro har, hobeto moldatzen direla gaztelaniaz euskaraz baino. bestalde, ezagutza mailak eta hizkuntzarekiko loturak (afektiboa...) erabilera ez formaletan, eta bereziki etxean, eragin nabarmena du: euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera
|
ere
alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: 1 eta 2 gune soziolinguistikoetan, elebidunetan gehiengo zabalak gaztelania erabili ohi du euskara baino gehiago bere eguneroko bizitzan; 3 gunean hasten dira nagusi izaten (%57tik aurrera) euskara gaztelania baino gehiago erabili ohi dutenak. erabileran eragiten duten faktore horien muga estrukturalak kontuan hartuz, beraz, hizkuntza politika eraginkorra egiten jarraitu beharra dago, euskararen erabilera arian arian esparru informaletan ere indar dadin. horretarako, beste hainbat gauzaren artean, nahitaezkoa da herri aginteek elebitasunaren aldeko sentsibilizazio lana etengabea egitea (herritarren borondatearen neurrian baina konplexurik eta aitzakiarik gabe), euskara erakargarritasunarekin uztartuz eta aberastasun pertsonala, kulturala eta soziala darizkion komunikabidea eta ondarea dela azpimarratuz. ildo horretan sakonduz, giltzarria da euskarentzako arnasguneak zabaltzen jarraitzea eta euskal hiztunon erkidegoa sendotzen eta trinkotzen jarraitzea. izan ere, erabakigarria da, esaterako, euskararen bizi indarra trinkotzeko ahaleginean aurreratu daitekeena, etxetik euskal hiztun direnek euskara esparru guztietan, eta bereziki ez formaletan, ohikotasunez gero eta gehiago erabiltzen badute, horrela bakarrik izango baitira euskara adierazkortasunez, bizitasunez eta naturaltasunez erabiltzen duten hiztunak. orobat, guztiz erabakigarria da euskaldun berriek hizkuntzari eman diezaioketen bizi indarra, eskolan nahiz unibertsitatean edo zerbitzu publikoetan ez ezik familian eta lagunartean euskara erabiliz. giltzarria izango da, hain zuzen ere, guraso euskaldun berriek euskara (edo euskara ere) beren seme alaben etxeko hizkuntza izatea lortzea, 15 urte barru euskara era natural, bizi eta adierazkorragoan erabil dezaketen hiztunen masa kritikoa eta erkidegoa arrunt biderkatuko bailitzateke. hizkuntzen elkarbizitzarantz eta orekarantz urratzen ari garen bidea zabaltzeko eta sendotzeko, hazi beharra dugu ezagutzan. gizarte elebiduna eraikitzeko herritar elebidunak behar ditugu, jakina. baina alferrikakoa dugu, euskararen bizi indarra areagotzearen ikuspegitik, euskaraz dakitenen kopurua haztea, benetan hiztun direnen erkidegoa sendotzen eta trinkotzen ez badugu, hiztunen euskararekiko lotura naturala sendotzen ez badugu. eta horren ondoan, aipamen bat behar beharrezkoa dugun elebitasun pasiboaren gainean. eaeko 30 adin tarteko herritarren %42 erdaldun elebakarra da. ameskeria hutsa da uste izatea horiek, edo horien parte handi bat, euskaraz han eta hemen normaltasunez jarduteko neurrian euskaldunduko direla. hori ameskeria den bezala litzateke, ordea, utzikeria galanta horiek guztiak erdaldun elebakar izatera kondenatzea. gutxienez euskaraz ulertzera irits daitezen estrategiak bultzatzearekin denek lukete zer irabazi:
|
|
2011
|
|
|
1750ean, munduko lurralde garatuetako eremurik garatueneko biztanlearen errentak bikoiztu egiten zuen garapen gutxienekoaren errenta (gaur" Hirugarren Mundu" gisa ezagutzen dugunarena); 1976an, ostera, 30 aldiz handiagoa zen. Munduko Bankuaren datuen arabera, azken 50 urteotan
|
ere
aldea nabarmen handitu da %20 aberatsenaren eta %20 pobreenaren artean: 1960an, 30 tramua zuen aldeak; 1990an, 60; 2008an, 80 Klase ertain globala eratzen ari bada ere, ezberdintasunak hazi egin ziren hazkunde ekonomiko sasoian.
|
|
2012
|
|
|
Altzairu birziklatuaren tona bakoitzeko 1,25 tona burdin mineral, 630 kg ikatz eta 54 kareharri aurrezten dira (naturatik hartzen diren lehengaiak hirurak). Airera emititzen diren partikulen artean
|
ere
alde nabarmena dago bi ekoizpen sistemen artean. CO2-aren kasuan, altzairu kilogramo 1 ekoiztean 2.494 gr emititzen ditu labe garai batek, arku elektrikoko labe batek 462 gr emititzen dituen bitartean.
|
|
2013
|
|
|
2010 datuei erreparatuta, Nafarroan G ereduan, erabat gaztelaniaz, ikasten zuten ikasleen %98, 52k; ereduan, euskara hutsean, %1, 48k baino ez. EAEko datuetan
|
ere
alde nabarmena dago: A ereduan, gaztelanian hutsean, ikasten zuten ikasleen %74, 4k; ereduan, bi hizkuntzetan, %1, 86k eta ereduan, euskaraz, %23, 74k.
|
|
|
FACEk emandako datuen arabera, adibidez, ohiko espageti kilo batek 1,30 euro balio du; glutenik gabe, aldiz, 6,88 euro? %529 gehiago?. Oinarrizko beste elikagaietan
|
ere
aldea nabarmena da produktu glutendun eta gluten gabekoen artean: gluten gabeko ogi kiloak 11,71 euro balio du, batez beste; glutena duen ogi kiloaren prezioa, berriz, 2,24 euro da, hain zuzen ere, %523 garestiagoa?.
|
|
2014
|
|
|
Kontraturik gabeko pertsonen kasuan
|
ere
aldea nabarmena da: %86, 6 emakumea da, %13, 4 gizona.
|
|
2017
|
|
|
Finlandian edo Austrian GKE batekin lankidetzan aritzen den biztanleriaren ehunekoa% 75 baino handiagoa da. Dohaintzei dagokienez, Espainia Eskandinaviako herrialdeetatik eta Europako batez bestekotik urrun dago Espainian, bazkide edo emailearen profilak
|
ere
alde nabarmenak ditu bizilekuari dagokionez. Madrilgo Erkidegoa, Euskadi eta Gaztela eta Leon dira eskualde konprometituenak.
|
|
2020
|
|
|
Izan ere, egiaztatu ahal izan da, konparaziora, 9 eurotik 65 eurora bitarteko motxilak daudela. Bertze artikulu batzuetan
|
ere
alde nabarmenak daude. Oro har, estutxe, boligrafo, arkatz eta pinturen gastua 28 eurotik gorakoa izan daiteke.
|
|
2021
|
|
|
Pizza erosteko asmoa badugu, arreta berezia jarri behar diogu gatz kopuruari. Hemen
|
ere
alde nabarmenak daude: Garden Gourmet Veggie Lovers %0, 6tik Buitoni American Style XtraCheese %1, 4ra.
|
|
|
Gazte politizatuek talde homogeneoa osatzen ez duten bezalaxe, politizatze maila apalagoa duten gazteen artean
|
ere
alde nabarmenak aurkitu ditugu. Beren buruak ‘ez politizatutzat’ dauzkaten gazteek politika instituzionaletik kanpo kokatzen direlako egiten dute, batik bat, modu horretako autodefinizioa.
|
|
2023
|
|
|
Hurrengo urteetan apurka apurka joan dira udaletako eta bestelako erakundeetako euskara zerbitzuak sortzen eta administrazio publikoa hizkuntza normalizazioa bere eginkizunen artean barneratzen joan da Euskal Herriko hainbat eremutan (honetan
|
ere
alde nabarmena dago Euskal Herriko eremu administratibo ezberdinen artean). Gerora, herritik herrira errealitateak oso ezberdinak izan badira ere, elkarlanaren aldeko jarrera egon da euskara elkarteen mugimendutik.
|
|
|
Jaio, hazi, lan egin, eta bizi garen tokietako ezaugarriek eta baldintzek determinatzen dute gure osasuna. Beharrak anitzak izan daitezke, eta horien banaketan
|
ere
alde nabarmenak hauteman daitezke gizarte determinatzaileen baitan.
|