|
2003
|
|
|
Hasieratik ari gara aipatzen Erregimen Zaharrean behin eta berriz errepikatuz eta mamituz joan ziren euskal herrialde foralen eskubide bereziak" historikoki" funtsatzen zituzten tradizio apokrifoak. Batez
|
ere
XVI. mendeko kronista eta genealogistak izan ziren mito horiek landu zituztenak (ikus Aranzadi, 1981, edo M. Azurmendi, 2000). Eta luzerako, gainera, indarrean jarraitzen baitute XIX. mendean guztiek ere hamaika kritika zorrotz jasotzen dituzten arte; hala ere, horietako batzuk, berrinterpretatuak?
|
|
|
2) Baskokantabrismoa eta Euskal Herriaren independentzia erromatarren inbasio aldian. Sineste hau
|
ere
XVI. mendean sortua da, Canto del Lelo edo Cantar de los CÃ ¡ ntabros izeneko testu faltsutuetatik atera eta Garibaik eta enparauek errepikatua. Euskal probintziak erromatarren mende erori ez zen antzinako Kantabriaren parte dira.
|
|
|
Garai hartan bertan, XV.aren bukaeran, eta batez
|
ere
XVI.ean, hasi ziren ugaltzen baserri isolatuak; lehen ezinezkoa izango zen, leinuen arteko etengabeko borroka zela eta. Foruek sistema hori bermatu zuten, gainera, oinetxeko maioraz  koa testamentuaren ardatz egitean.
|
|
2006
|
|
|
abeltzaintzari nekazaritza gehitzen zitzaion, bide batez, aprobetxamendu komunaleko lurrak pribatizatzeko. Aldi berean, batez
|
ere
XVI. mendean gero eta errenta gehiago garitan eskatzen hasi zen, lehengo sagarretan erdi bana eskatutakoen aurrean. Hala ere, abelazkuntzak jarraitu zuen pisu handieneko jarduera izaten (txerri eta behiena batez ere).
|
|
2008
|
|
|
Igartubeiti XVI. mendean eraiki zuten, eta jatorrian dolarea zen. Igartubeitiz gain, Salete eta Aristizabal baserriak
|
ere
XVI. mendean eraiki zituzten eta dolarea zuten euren egiturako ardatz. Saletek, Igartubeitiren antzera, egurrezko eutsi dio; Aristizabalek berriz, beranduago erantsitako harrizko arkuak dauzka gaur egun.
|
|
|
Hala gertatzen da Irlanda iparraldean. Londresek batez
|
ere
XVI. mendean uhartera eramandako kolono eskoziar eta ingelesek kultura britainiarra zuten ondareetako bat, eta Ingalaterrako errege Henry VIII.ak Vatikanoarekin hautsi eta Eiza anglikanoa sortu zuenean, kolonoek harekin bat egin zuten, eta Eskoziatik joandako asko erlijio protestantearen beste adar batekoak ziren (presbiterianoa). Sinesmen ezberdintasunak eta Londresen politika banatzaileak areagotu egin zuten fede katolikoari fidel segitu zion populazioarekiko distantzia.
|
|
2012
|
|
|
Ziurrenik Jacques Belari eta Jean Philippe Belari egin nahi die erreferentzia. Jacques Bela XVI. mendean jaiotako politikari eta idazle zuberotarra dugu, eta Jean Philippe Bela, berriz, haren birbiloba, XVIII. mendeko militar eta historialaria (hain zuzen
|
ere
XVI. eta XVIII. mendeak aipatzen ditu Arestik hasierako ohar horretan). Jacques Bela, Joannes Leizarraga bezala, protestante kalbindarra zen, eta Lextarreko gorteko epaile izatera iritsi zen.
|
|
2013
|
|
|
Pirinioetako zuzenbidea izango litzateke hor erabakigarri, etxearen inguruan osatua eta eraikia eta zuzenbide erromatarrari kontrajarria. Aldiz, Nafarroako zuzenbideak erakusten du, ezin zehatzago, aurrekoarekin batera, zuzenbide erromatarraren ukitua, batez
|
ere
XVI. mendetik aurrera. Izatez, Italiako iparraldetik eta Pariseko unibertsitatetik datorren uhin indartsuak bat egiten du bertako foruekin.
|
|
|
Baina zer diozue Garagartzako San Migel elizaz, Elgetako parrokiako erretaulaz, edo Antzuolako Antigua ermitaz? Horiek
|
ere
XVI. mendeko altxorrak dira, altxor ezkutuak, eta udaberriko aste bukaeratan bisita gidatuak egiteko aukera izango da.
|
|
2014
|
|
|
Bi antzezlanen ardatza emakumearen askatasuna da. Siosi Teatroren Barrocamiento lanak
|
ere
XVI. mendean zentsuratuak izan ziren hiru emakumeren istorioa kontatzen du. Traspasos Kulturrek emakumeak bildu ditu Nada tras las puertas antzezlanerako, eta Ados Teatroaren El amor después del amor ikuskizunak ere emakumeak ditu protagonista, baina beste elementu bat ere sartu dute jokoan:
|
|
2015
|
|
|
Ikertzaile eta iruzkingile andana batek ignoratu egiten dute gaia, besterik gabe (susmatzen dugu zergatik), baina euskaltzaleak direnen artean ere ez da erreibindikaziorik egin, neuk dakidala behintzat. Eta harrigarria da, zeren Barasoainen euskalduntasunaz, hots, haren jaioterriarenaz, ez dago zalantza izpirik
|
ere
XVI. mendeari dagokionez. Horretarako nahikoa da Gorka Lekaroz euskaltzale jakintsuaren Lingua Navarrorum bloga irakurtzea.
|
|
2018
|
|
|
Bestalde, badirudi apezen seme alabei axari edo axarikume deitzea ohikoa zela, hala egin baitzuen Fernando de Aldazek 1538 eta 1539 urteetan, baina apez alaba ere badugu 1535ean. Cornudoa edo cornudo zarra ere badaude, baita adaburu
|
ere
XVI. mende erdialdera. Gisa berean, mailegua eta jatorrizkoa dugu mozkorkeria salatzeko:
|
|
|
Euskara eta gaztelania ezagutzen ziren, eta normaltasun osoz hitz egiten ziren. Jimeno Jurioren esanetan, Erdi Aroko azken partean, eta batez
|
ere
XVI. mendean, jatorri okzitaniarreko biztanleak gutxitu ahala, hiria euskaldundu egin zen. Hala ikusten da toponimian edo garaiko dokumentuetan.
|
|
|
Beste alde batetik, adlatiboak ez du amaieran t rik. Garai horretako testu nafarretan hori da aldaerarik hedatuena, baina badira Nafarroa erdialdeko lekukotasun herskaridunak
|
ere
XVI. eta XVII. mendeetan, Barasoainen, Irunberrin eta Untzuen kasu (Reguero, 2017, 586).
|
|
|
Hemen adizki trinkoak molde arkaikoari eusten dio, orainaldiko aditza eta te morfema erabiliz geroaldiko zentzuan (date). te/ ke dun forma trinkoak Beriainen testuan eta Iruñeko 1609ko poesia sariketako olerkietan badaude (Mounole & Gomez Lopez, 2018, 512), baita Uitziko ezkontza fedean
|
ere
XVI. mende hastapenean, Sueskunek itzulitako Henrike Borboikoaren omenezko bertsoetan, Santsoainen 1594an eta Muruzabalen 1605ean (apud Reguero, 2017, 82, 173, 184, 195, 244). Adizki perifrastikoak, ordea, geroaldiko aspektu markadun aditz nagusia du (en, Ekialde zabalean espero bezala n amaierako aditzekin), ohikoa zeinahi euskalkitan lehen testuetarik.
|